Macro

Τώρα κοιτάζω το παρελθόν μας, γιατί εκεί βρίσκεται η ρίζα μας. Νιώθω την οργή ακόμα κι από το μπαλκόνι του σπιτιού μου τούτες τις μέρες που απαγορεύεται να μιλάμε ο ένας με τον άλλον, όπως πριν. Κι εφόσον λύσεις για τα μαγειρεία του μέλλοντος δεν υπάρχουν, θα υπάρχουν πάντοτε οι ταυτότητες του παρελθόντος. Τότε νικήσαμε, γιατί δεν ξέραμε ότι οδεύουμε προς μία νίκη. Τώρα, που οι νομοτέλειες είναι πάντοτε ρευστές, θα υποθέσω μόνο κάτι. Αν είναι να νικήσουμε ξανά, αυτό θα γίνει πάλι όταν αυθόρμητα, ορμέμφυτα βρεθούμε στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Εκεί που οι ανάγκες είναι πραγματικές κι οι συσχετισμοί της δύναμης υπάρχουν ανάμεσα στη ζωή και στην κατάργηση της αξίας της. Όλα στο τέλος θα πάνε κάπου κι όπως πάντα, "η νεκροψία θα δείξει". Να φροντίσουμε να είμαστε με τους ζωηρούς, μονάχα.

Για να αλλάξει η εργασιακή καθημερινότητα και το σημερινό μοντέλο απαιτείται μια συστηματική προσπάθεια, ώστε να διαμορφωθούν αφενός οι κατάλληλοι ιδεολογικοί και πολιτικοί συσχετισμοί, αφετέρου να υπάρξει γόνιμη συνεργασία όλων όσων ασχολούνται με το ζήτημα της εργασίας: Από την εργοδοσία, τους εργαζόμενους και τα συνδικάτα, από τα πολιτικά κόμματα και τους θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών, μέχρι τα ερευνητικά κέντρα και την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα που θα πλαισιώσει θεωρητικά και ερευνητικά τα μεγάλα ζητήματα της εργασίας. Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη γνωρίζουν ότι η οικονομική κρίση που βιώνουμε και η ύφεση που αναμένουμε δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με τα ίδια εργαλεία που την προκάλεσαν, ανεξάρτητα από  το εάν αναπτύσσονται διαφορετικές προσεγγίσεις για το ποια είναι η καλύτερη και πιο αποτελεσματική «συνταγή» για την έξοδο από την κρίση. Τόσο η ισπανική όσο και η φινλανδική κυβέρνηση αναγνωρίζουν τις δυσκολίες που υπάρχουν για τη μετάβαση σε ένα νέο εργασιακό μοντέλο με όρους βιωσιμότητας, με την πρόταση για μια εβδομάδα τεσσάρων ημερών να κινείται στη σωστή κατεύθυνση, επειδή ακριβώς στοχεύει και στο ζήτημα των ανισοτήτων. Οι ανισότητες βρίσκονται στο πυρήνα των δομικών προβλημάτων του σημερινού μοντέλου, αφορούν το κόστος εργασίας, την ανταποδοτικότητα, τις ευκαιρίες, την ισότητα των φύλων, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα – θεμελιώδη δηλαδή ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν από διαφορετικό πρίσμα. Και, αν θέλουμε να δώσουμε πειστικές απαντήσεις, οι ανισότητες αφορούν και επηρεάζουν τα καταναλωτικά πρότυπα, την ποιότητα ζωής, την ψυχική μας υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις συνολικά και την εξέλιξή μας ως ανθρώπινο είδος. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που απαιτείται αλλαγή μοντέλου. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι εάν θα αλλάξουμε κατεύθυνση πλέον, αλλά προς ποια κατεύθυνση και με ποιους όρους.

Η σχεδόν αυτόματη αντίδραση της κυβέρνησης στην είδηση ότι επίκειται η παραγωγή εμβολίων κατά του συγκεκριμένου κορονοϊού, ήταν η προαναγγελία εκ μέρους της του τέλους της πανδημίας, και μάλιστα πριν το καλοκαίρι. Και η, επίσης σχεδόν αυτόματη, απάντηση σε όσους παρατηρούσαν ότι «δεν αρκεί το εμβόλιο» ούτε υγειονομικά ούτε οικονομικά, ήταν ότι κινδυνολογούν και καταστροφολογούν για μικροκομματικούς λόγους. Η μόνη έγνοια της κυβέρνησης ήταν και σ’ αυτό το πεδίο πώς θα καλλιεργήσει τεχνητή ατμόσφαιρα ευφορίας και περιορισμού των δικαιολογημένων απαιτήσεων της κοινωνίας. Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο. Παθητική παρακολούθηση της διεθνούς διαμάχης (με οικονομικό και πολιτικό υπόβαθρο) για τα εμβόλια, παραποίηση και λοιδορίες για κάθε πρόταση που περιλάμβανε την ανάγκη διεθνών πρωτοβουλιών και στο πλαίσιο της ΕΕ, με στόχο τη γρηγορότερη και επαρκέστερη προμήθεια δόσεων εμβολίου –και όχι μόνο για τη χώρα μας, καθώς, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, «όταν ένας δεν είναι ασφαλής, κανένας δεν μπορεί να είναι». Κάθε υπαινιγμός για υποχώρηση των περιορισμών της πατέντας μπροστά στην παγκόσμια ανάγκη καταγγελλόταν σαν επιστροφή σε σοβιετικό καθεστώς. Κάθε ιδέα για πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να άρουν τις συνέπειες μιας καθαρά πολιτικής και προκατειλημμένης απαξίωσης εμβολίων εκτός του κυκλώματος των πολυεθνικών, όπως το ρωσικό και το κινέζικο για παράδειγμα, σκεπαζόταν με ένα πέπλο σιωπής. Διότι κάθε υπόδειξη για βελτίωση μιας κατάστασης, που ο επικοινωνιακός σχεδιασμός την ήθελε ιδανική, θεωρήθηκε ότι μπορεί να υπονομεύσει τον ισχυρισμό ότι εδώ, στη χώρα μας, όλα βαδίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στον καλύτερο δυνατό μικρόκοσμό μας. Έπρεπε να προηγηθούν η Γερμανία και η Γαλλία, όταν βρέθηκαν μπροστά στην πραγματική ανάγκη για άμεση αύξηση του αριθμού και του ρυθμού προμήθειας των εμβολίων, για να μπορέσει και στην Ελλάδα να δοθεί σήμα ότι σπάει το σχετικό απαγορευτικό στα μέσα ενημέρωσης. Χωρίς να σπάσει, βέβαια, το εμπάργκο της κριτικής στην επαρχιώτικη, συμπλεγματική και βλαπτική για το λαό συμπεριφορά τής ελληνικής κυβέρνησης.

Μπορούμε επομένως ως ΣΥΡΙΖΑ να συμφωνήσουμε σε μια προσπάθεια ιδεολογικής και πολιτικής απονεύρωσης του κόμματος της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς στην πατρίδα μας; Θέλουμε να συμβάλουμε στην εξαφάνιση των ιδεών του σοσιαλισμού με δημοκρατία, ελευθερία και αυτοδιαχείριση από τον πολιτικό χάρτη; Θα δεχθούμε, στο όνομα μιας αμφιβόλου αποτελέσματος εκλογικής τακτικής, να αλλοιώσουμε τη φυσιογνωμία μας; Τόσο η ιστορική διαδρομή τέτοιων αλλαγών, όπου αυτές εφαρμόστηκαν, όσο και τα πρόσφατα δημοσκοπικά ευρήματα καταδεικνύουν την πλήρη αποτυχία τέτοιων υποχωρήσεων. Ας γίνει σαφές: Ο κεντρώος πολίτης απεγκλωβίστηκε από τα συστημικά κόμματα, βλέποντας σε πρώτη φάση την αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού. Καθήκον της Αριστεράς δεν είναι να καθησυχάσει τις ανησυχίες του μπροστά στο ενδεχόμενο βαθιών κοινωνικών διαρθρωτικών αλλαγών, που είναι το εργαλείο της καθ' ημάς Αριστεράς στον δρόμο του κοινωνικού μετασχηματισμού, αλλά να τον βοηθήσει, με τη σταθερότητα των επιλογών της, να αντιληφθεί ότι το συμφέρον του δεν βρίσκεται πλέον σε κεντρώες λύσεις, αλλά στον σοσιαλιστικό προσανατολισμό ως πορεία και προοπτική. (...) Η ανασυγκρότηση δεν σημαίνει μόνο την αναγκαία οργανωτική και πολιτική ανασύνταξη. Σημαίνει και την ουσιαστική και συστηματική ιδεολογική επιμόρφωση, πρωτίστως των μελών του ΣΥΡΙΖΑ, στις αρχές και τις αξίες μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και στη συνέχεια προσπάθεια διάδοσης του πολιτικού μας οράματος στην κοινωνία. Αυτό δεν σημαίνει αγκύλωση στην εξέλιξη της ιδεολογίας μας, αλλά εμμονή στην αναγκαιότητα της διαρκούς ανανέωσής της, χωρίς όμως απώλεια του στρατηγικού μας στόχου.

Ο δρόμος ο οποίος διάλεξε να ακολουθήσει ο Τζον Κασσαβέτης, δεν ήταν εύκολος. Δεν είναι μικρό πράγμα να αποφασίσεις να βρεθείς απέναντι και να αντιμετωπίσεις ένα ολόκληρο οικονομικό σύστημα αλλά και σύστημα αξιών. Παρόλα αυτά, χάρη στην επιμονή και το ταλέντο του, κατάφερε όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να διαγράψει μια λαμπρή καριέρα. Με τις ταινίες του κατάφερε να «τρυπώσει» μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα της Αμερικής, να αμφισβητήσει και να ανατρέψει μια σειρά από θέσφατα και βεβαιότητες. Με την κάμερά του, εν είδει χειρουργικού εργαλείου, ανατέμνει την αμερικανική οικογένεια, τη συμβατότητα των σχέσεων καθώς και την έννοια της κοινωνικής καταξίωσης, όπως αυτή λανσάρεται από το καταναλωτικό μοντέλο, συνώνυμο της επιτυχίας! Δίνει στους ηθοποιούς ελευθερία χρήσης εκφραστικών μέσων, τα οποία είναι κατά βάση βιωματικά. Αποζητώντας τη μέγιστη δυνατή αναπαραγωγή της πραγματικότητας, τους καθοδηγεί έτσι ώστε να αυτοσχεδιάσουν με βάση τα όσα γνωρίζουν και τα όσα αισθάνονται. Όλα αυτά βέβαια, μέσα στο πλαίσιο ενός πολύ καλά σχεδιασμένου σεναρίου. Έτσι συχνά χρησιμοποιεί ερασιτέχνες ηθοποιούς οι οποίοι δεν λειτουργούν προκατασκευασμένα αλλά αυθόρμητα. Έχοντας βέβαια σχεδόν πάντα στο καστ και τους μόνιμους συνεργάτες του: Πίτερ Φολκ, Σέιμουρ Κασέλ, Μπεν Γκαζάρα και Τζίνα Ρόουλαντς.

Προφανώς και δεν είναι άσχετος ο ταξικός ρατσισμός των Ελλήνων μεγαλοαστών με τον αντικομμουνισμό τους. Αλλά και τούτος ο τελευταίος είχε αποκτήσει, τουλάχιστον από την εποχή του Εμφυλίου, έναν ρατσιστικό χαρακτήρα. Ας μην ξεχνάμε την υβριστική λέξη «κατσαπλιάς» – που ορίζεται από τον Στράτη Μυριβήλη, στην έντονα αντικομμουνιστική του περίοδο, ως εξής: «Τι είναι ο κατσαπλιάς; Είναι αυτό το ον το άθλιο και άπατρι, το βρωμερό, το αιμοβόρο, το χωρίς συνείδηση και ανθρωπιά δίπουν, που χτυπά όταν σε βρει άοπλον και το βάζει στα πόδια». Και ευθέως για τους κομμουνιστές, ο ίδιος αυτός Μυριβήλης θα πει: «Είναι τρελοί αυτοί οι άνθρωποι; Οχι. Είναι απλώς κομμουνιστές. Είναι διαφοροποιημένοι πρώην Ελληνες που τώρα ανήκουν στη νέα φυλή…» [1]. Ο ταξικός ρατσισμός της ελληνικής Δεξιάς και της εγχώριας μεγαλοαστικής τάξης είναι ένας «γνήσιος» ρατσισμός – δεν είναι ο «ομαλοποιητικός» ρατσισμός που είναι εγγενής στον καπιταλισμό και που, ιδίως κατά το πρώτο στάδιο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, αντιμετώπιζε τις κατώτερες τάξεις ως «επικίνδυνα στρώματα» που πρέπει να πειθαρχηθούν και να διαπαιδαγωγηθούν. Από τους Ελληνες μεγαλοαστούς, οι κατώτερες τάξεις (και οι αριστεροί εκπρόσωποί τους) αντιμετωπίζονται ως κατώτερη φυλή. Εξ ου και το ταξικό μίσος εναντίον του δημόσιου Πανεπιστημίου. Μετά τη Μεταπολίτευση, με τον εκδημοκρατισμό και τον (αληθινό) εκσυγχρονισμό του, το ελληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο άρχισε να αποτελεί μια αληθινή απειλή. Είναι δυνατόν τα παιδιά του υπηρετικού μας προσωπικού και των εργατοϋπαλλήλων μας να σπουδάζουν σε συνθήκες εφάμιλλες με εκείνες των δικών μας, που ξοδευόμαστε για να τα στέλνουμε στα καλύτερα Πανεπιστήμια της Εσπερίας;

Η λογική του ΚΒΕ πρέπει να δοκιμαστεί. Η καθολικότητα και η άνευ κριτηρίων/όρων κάλυψη μπορεί να εφαρμοστεί σε μια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος πληθυσμιακή ομάδα: τους νέους και τις νέες, άνω των 18 ετών που ολοκληρώνουν κάθε είδους σπουδές (δευτεροβάθμιας, τριτοβάθμιας, επαγγελματικής, τεχνολογικής εκπαίδευσης κ.λπ). Υπολογίζουμε τον ετήσιο αριθμό των νέων, από 19 έως και 25 ετών που κάθε χρόνο αποφοιτούν σε περίπου 150.000, εκ των οποίων περίπου 85.000 είναι πτυχιούχοι ανώτατης εκπαίδευσης, μαζί με τους κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών. Ένα επίδομα 400 ευρώ μηνιαίως θα συνέβαλε στην ψύχραιμη προσπάθεια εξεύρεσης μισθωτής εργασίας, την πιθανή προετοιμασία για μια συνεταιριστική δραστηριότητα, τη διερεύνηση της δυνατότητας έναρξης επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητας, τη μερική συγκράτηση του brain drain, κυρίως δε στην επίδειξη ουσιαστικής κοινωνικής αλληλεγγύης στο πιο ελπιδοφόρο και ταυτόχρονα πιο χτυπημένο από τις αλλεπάλληλες κρίσεις τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, που προσπαθεί να βρει τη θέση του στην αγορά εργασίας. Ο ετήσιος προϋπολογισμός ενός τέτοιου μέτρου υπολογίζεται στα 720 εκατομμύρια. Καθώς οποιαδήποτε περαιτέρω μείωση των δημόσιων επενδύσεων στα συστήματα κοινωνικής προστασίας προκειμένου να εξοικονομηθούν πόροι δεν είναι αποδεκτή, το ποσό θα μπορούσε να αναζητηθεί στην ισόποση τουλάχιστον μείωση των στρατιωτικών δαπανών. Και εν όψει του γεγονότος ότι η σημερινή κυβέρνηση Μητσοτάκη αυξάνει θεαματικά αυτές τις δαπάνες, μοιάζει αναπόφευκτη μια συζήτηση για τη φύση και την αναγκαιότητα τέτοιων αντικοινωνικών δαπανών.

Μιλώντας στη Βουλή, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος έθεσε το ζήτημα αυτό με θάρρος και πληρότητα. «Αυτό που ανησυχεί τους πολίτες όλο και περισσότερο είναι ότι βάζετε σε κίνδυνο την ίδια τη δημοκρατία. Κανένας δεν αρνείται ότι κερδίσατε τις εκλογές, ότι έχετε δικαίωμα να φέρετε κοινοβουλευτικό έργο και να περάσετε νομοσχέδια» σημείωσε. Πρόσθεσε όμως αμέσως: «αλλά η δημοκρατία δεν είναι η μινιμαλιστική θεωρία της δημοκρατίας όπως πιστεύουν κάποιοι ακραίοι ρεπουμπλικάνοι της δεξιάς, ότι κάθε τέσσερα χρόνια που μπορούμε να διώξουμε την κυβέρνηση. Εμπεριέχει αντιδράσεις, έχει διάλογο, κινητοποιήσεις, ουσία, έχει συμμετοχή. Δεν μπορείτε να λέτε ότι λόγω πανδημίας δεν μπορεί να υπάρχουν δημοκρατικός διάλογος, συναθροίσεις και την ίδια ώρα να λέτε "εμείς, μπορούμε να κυβερνήσουμε" […] Οι πολίτες έχουν δικαίωμα να αμφισβητήσουν τα νομοσχέδιά σας και εσείς το αφαιρείτε αυτό το δικαίωμα […] Άρα, δεν έχουμε μια τριπλή μόνο κρίση: κλιματική, οικονομική, υγειονομική έχουμε και κρίση δημοκρατίας». Κλείνοντας μάλιστα την τοποθέτησή του υπήρξε, αυστηρά, προειδοποιητικός. «Η κυβέρνηση προσπαθεί να είναι μαζί με όλες αυτές τις δυνάμεις, πέρα από την Ελλάδα, που θεωρούν ότι η πανδημία είναι ευκαιρία για περιορισμό της δημοκρατίας. Και αυτό, ελπίζω, να το πληρώσετε πριν είναι αργά. Γιατί ο φόβος μου είναι ότι δεν θα επωφεληθείτε ούτε εσείς από τέτοια προσέγγιση αλλά άλλες δυνάμεις που μ’ αυτές δεν έχετε σχέση εσείς».

Ο δήμαρχος Αθηναίων για ακόμα μία φορά έστρεψε εναντίον του και εναντίον των φιλικών προς τα ιδιωτικά συμφέροντα επιλογών του τους δημότες.  Οι κάτοικοι των Εξαρχείων και πλήθος συλλογικοτήτων αντιδρούν στην απόφαση του Κώστα Μπακογιάννη, στο πλαίσιο του προγράμματος «υιοθέτησε την πόλη σου», να αποδεχτεί τη δωρεά ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ για τη μελέτη εργασιών στον λόφο του Στρέφη από την εταιρεία real estate Prodea Investments, πρόταση που ψηφίστηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο μόνο από τη δική του παράταξη. Η δημοτική κίνηση Ανοιχτή Πόλη κατάγγειλε ότι «η καταφυγή σε ιδιωτικές χορηγίες αδιευκρίνιστων προθέσεων ισοδυναμεί με ομολογία αποτυχίας της δημοτικής αρχής, αφού έτσι οι υπηρεσίες του δήμου Αθηναίων παρουσιάζονται ανίκανες να εκτελέσουν βασικές εργασίες ευθύνης του δήμου, όπως είναι η συντήρηση των υποδομών σε έναν από τους πιο εμβληματικούς δημόσιους χώρους πρασίνου και αναψυχής στο κέντρο της πόλης». Η δημοτική κίνηση που έχει επισημάνει επανειλημμένως την ανάγκη αναβάθμισης του χώρου και έχει πραγματοποιήσει μαζί με τους κατοίκους δράσεις καθαρισμού, σε μια προσπάθεια αναπλήρωσης της απουσίας δημοτικής μέριμνας, τονίζει σε ανακοίνωσή της ότι «ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο δημόσιου χώρου δεν περισσεύει, καμία εκχώρηση δημόσιου χώρου σε χέρια ιδιωτών δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή». Η Ανοιχτή Πόλη συμμετέχει επίσης στα καλέσματα των κατοίκων για συντονισμό δράσεων, που στόχο έχουν τη σωτηρία του Λόφου Στρέφη από την εγκατάλειψη. «Ο λόφος έχει ανάγκη από παρεμβάσεις που θα αποφασιστούν στο πλαίσιο της Δημοτικής Κοινότητας και θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της γειτονιάς. Κάθε προσπάθεια έμμεσης ή άμεσης υπαγωγής του χώρου σε σχεδιασμούς ιδιωτικών συμφερόντων θα μας βρει απέναντι, μαζί με τους κατοίκους της περιοχής» τονίζει.

Αν συνυπολογίσουμε την εργασιακή επισφάλεια, την τεράστια ανεργία, την εποχικότητα του επαγγέλματος, τη δύναμη που έχουν κάποιες παρέες στον χώρο να καταστρέφουν καριέρες με ένα τηλεφώνημα, δεν πρέπει να απορεί κανείς γιατί δεν υπήρχαν καταγγελίες για όσα γίνονταν πίσω από κλειστές πόρτες, διότι κανένας δεν μιλούσε, ενώ όλοι ξέραμε. Η αντιδεοντολογική συμπεριφορά, ακόμα κι αν δεν είναι ποινικά κολάσιμη, είναι πάντα ηθικά απαράδεκτη.  Όμως, όσο σημαντικό κι αν είναι να μιλάνε τα θύματα, δεν μπορούμε να τα στέλνουμε μόνα τους στον λάκκο με τις ύαινες. Γιατί μπορεί να γράφουμε στα social "είμαστε όλ@ μαζί", αλλά ο καθένας είναι μόνος του όταν πλέον δεν χτυπάει το τηλέφωνο για δουλειά. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα θεσμικό πλαίσιο που θα ορίσει ο ίδιος ο χώρος και ισχυρά σωματεία που θα μπορούν να δέχονται καταγγελίες, να τις ερευνούν και να δρουν απομονώνοντας όσους έχουν κακοποιητική και αντισυναδελφική συμπεριφορά. Δεν μας χρειάζεται ούτε ανθρωποφαγία ούτε κλειδαρότρυπα. Μας χρειάζεται κάθαρση.