Macro

Ήδη, οι νέοι διαδηλώνουν: «το πρόβλημα είναι το σύστημα, όχι το κλίμα». Η κλιματική αλλαγή που θα οδηγήσει σε φτώχεια, πείνα, ξεριζωμούς, δεν είναι ούτε ουδέτερη, ούτε αναπόφευκτη. Έχει φταίχτη, έχει κινητήριο δύναμη: λέγεται καπιταλισμός και νεοφιλελευθερισμός. Το κέρδος πάνω από τον άνθρωπο και τη φύση. Μόνος «σχεδιασμός», η αύξηση του ποσοστού κέρδους και η απόδοση των επενδύσεων. Διαρκής αύξηση της κατανάλωσης, πρωτίστως στις πλούσιες χώρες. Διαρκής αύξηση των στερεών και μη ανανεώσιμων καυσίμων που καίγονται, δάση που συρρικνώνονται, σκουπίδια που πρωτίστως δεν έπρεπε να έχουν δημιουργηθεί, αλλά επιπλέον δεν ανακυκλώνονται. (...) Δεν θέλουμε λοιπόν λύσεις που καταδικάζουν οικισμούς και κοινωνίες, αλλά λύσεις που φέρνουν θετικές αλλαγές προστατεύοντας αυτούς που θίγονται. Και αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με σχεδιασμό, όταν η παραγωγή περάσει στα χέρια των πολλών. Ξέρω ότι κάθε νεοφιλελεύθερος θα ανατριχιάσει και μόνο στο διάβασμα αυτών των γραμμών, αλλά η αλήθεια είναι ότι τον 21ο αιώνα ο σοσιαλισμός θα γίνει πιο επίκαιρος από οποτεδήποτε στην ιστορία, πιο επίκαιρος από το 1917 ή το 1944.

Οι Ευρωπαίοι εταίροι -πρώτοι η γερμανική προεδρία και ο ύπατος εκπρόσωπος Ζ. Μπορέλ- διαμορφώνουν στη συντριπτική πλειονότητά τους μια πληρέστερη εικόνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα ανταποκριθούν λεκτικά στην επείγουσα κατάσταση, αλλά δεν αγνοούν ότι τα γεγονότα οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη σύγκρουση. Βλέπουν πιο καθαρά το προφανές, την ανάγκη ελληνοτουρκικού διαλόγου, όπως ορίζει το διεθνές δίκαιο, ενώ όσοι εμβαθύνουν πραγματικά και συζητούν μια νέα σχέση με την Τουρκία, την αδήριτη ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού. Ομως η Αθήνα και η Λευκωσία συνεχίζουν να ταλαντεύονται ως προς τα πραγματικά περιθώρια και τα μέσα αντίδρασής τους. Με ένα παράξενα ήρεμο τρόπο στην Κύπρο, που είναι εντελώς ανοχύρωτη στην ΑΟΖ, η κυβέρνηση Ν. Αναστασιάδη διατείνεται ότι ετοιμάζει σχέδιο αποτροπής με τη συνδρομή της Γαλλίας με την υλοποίηση εξοπλιστικού προγράμματος. Ασχέτως αν τα μέσα που διαθέτει η Λευκωσία είναι πενιχρά, η οικονομία εύθραυστη όσο ποτέ και ταπεινωτικά υποβάλλεται σε παραβιάσεις στην ΑΟΖ. Επί του εδάφους δε, καμία απάντηση δεν έχει για τον σταδιακό εποικισμό των Βαρωσίων. Ολα μαζί αν ειδωθούν, συνιστούν τη χειρότερη επιδείνωση από το 1974. Αντίθετα, η Τουρκία διακηρύσσει ότι βρίσκεται «στο πεδίο και στη διπλωματία» και εκφράζει ετοιμότητα για διάλογο. Μπορεί το κλίμα των ημερών μέσα από τα ΜΜΕ να αποσπά την κοινή γνώμη στην Κύπρο και την Ελλάδα από την ουσία, αλλά οι θέσεις και οι πράξεις της συμβαδίζουν, γι’ αυτό λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπ’ όψιν. Ακόμα και ο τρόπος που εκφέρονται, με πιο χαρακτηριστικό δείγμα την αναμετάδοση των δηλώσεων Ερντογάν από το πρακτορείο «Ανατολή» με ελληνικούς υποτίτλους: «Δεν θα συναινέσουμε στην προσπάθεια να μας φυλακίσουν στις παραλίες μας μέσω νησιών μερικών τετραγωνικών χιλιομέτρων, αγνοώντας ένα γιγάντιο κομμάτι γης όπως είναι η Τουρκία… Ελάτε όλες οι χώρες της Μεσογείου να ενωθούμε και να βρούμε μια φόρμουλα αποδεκτή από όλους, που θα προστατεύει τα δικαιώματα όλων…».

Επειδή η κυβέρνηση επιδίδεται σε μια πολιτική διαχείριση της ευθραυστότητας, σε μια διαχείριση της θνητότητας, η ατομική ευθύνη πρέπει να γίνει επιταγή της αλληλεγγύης. Η κυβέρνηση επικαλείται την ατομική ευθύνη ως άλλοθι για την επιλογή της να αφήσει τον ιό να... αυτορρυθμιστεί. Αλλά δεν πρέπει κανείς να πετάει και το μωρό μαζί με τα νερά του μπάνιου. Η έννοια της ατομικής ευθύνης δεν πρέπει να απορριφθεί συνολικά, αλλά πρέπει να μετασχηματιστεί στον κόμπο που συγκρατεί το υφαντό της συλλογικής αλληλεγγύης. Η ατομική ευθύνη πρέπει να γίνει η ατομική δέσμευση στον συλλογικό στόχο της ματαίωσης των συνεπειών της αδιαφορίας των κυρίαρχων. Μια συλλογική ευθύνη χωρίς αντανάκλαση στο ατομικό επίπεδο είναι σαν την επιφάνεια μιας ομπρέλας από το ύφασμα της οποίας περνάει το νερό της βροχής. Κάτι σαν μια τυπική επίκληση που συλλαμβάνει το αίσθημα ενοχής για να μπορεί μετά κάποιος να πράττει όπως θέλει. Η Αριστερά φοράει μάσκα όχι επειδή συναινεί στο πλαίσιο της αστικής υπευθυνότητας, αλλά διότι δεν εμπιστεύεται τους κυρίαρχους στο πλαίσιο της ταξικής ευθύνης.

Κ. Μητσοτάκη, έχετε δίκιο. Η νέα γενιά φταίει: Που η κυβέρνηση δεν αξιοποίησε τον χρόνο που ολόκληρη η κοινωνία κέρδισε, μένοντας σπίτι και ακολουθώντας τις οδηγίες των ειδικών Που αντί να γίνουν έκτακτες προσλήψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, να αγοραστούν επιπλέον test και να φτιαχτούν νέες Μ.Ε.Θ., η κυβέρνηση επέλεξε να δώσει 20.000.000 στους μεγαλοκαναλάρχες και να φέρει το σχέδιο Πισσαρίδη Που αναγκάστηκε κάθε νέος και νέα να μπει σε πλοία με 80% πληρότητα για να καταφέρει να κάνει ολιγοήμερες διακοπές μιας που ο άνεμος της ανάπτυξης δεν φύσηξε ακόμα για την νέα γενιά, ενώ εσείς έχετε 3 Σινουκ για να μετακινήστε Που θα επιστρέψουμε στις δουλειές μας χωρίς να μπορούμε να κάνουμε μαζικά προληπτικά test γιατί η κυβέρνηση αντί να καταρτίσει ένα σχέδιο πρόληψης ενόψει του δεύτερου κύματος, επιλέγει να στοχοποιεί εμάς, τη νέα γενιά Που έφευγαν διαρροές από το Μέγαρο Μαξίμου ότι η Ελλάδα είναι Covid-19 free zone και που μια ολόκληρη χώρα υποχώρησε στην πίεση της γερμανικής TUI. Εμείς φταίμε κ. Μητσοτάκη. Έχετε δίκιο. Εμείς φταίμε που ακόμα ανεχόμαστε έναν Πρωθυπουργό: Που βύθισε την οικονομία στην ύφεση πριν την έναρξη της πανδημίας Που δεν μπορεί να κατανοήσει τις ανάγκες της νέας γενιάς για μια καλοπληρωμένη δουλειά, με αξιοπρεπή μισθό και καλές συνθήκες εργασίας Που με τις πολιτικές που εφαρμόζει η κυβέρνηση σας για την νέα γενιά, δεν μας βοηθήσατε ποτέ να φύγουμε από το σπίτι που μεγαλώσαμε Αλλά αυτά εσείς κ. Μητσοτάκη δεν τα γνωρίζετε γιατί εάν τα γνωρίζατε δεν θα επιχειρούσατε να καταστήσετε τη νέα γενιά εσωτερικό εχθρό στα μάτια της κοινωνίας. Η ανικανότητα του Κ. Μητσοτάκη και της κυβέρνησης του στην αντιμετώπιση της πανδημίας είναι παροιμιώδης. Θυσίασαν την υγεία μας για την εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων που εκπροσωπούν. Δεν περιμένουμε τίποτα από εσάς. Τη νέα κρίση θα την αντιμετωπίσουμε με συλλογικότητα και αλληλεγγύη

Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι όσοι/ες άρχισαν να ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ από τις εκλογές του 2012 κι έπειτα έχουν διαβάσει μαρξισμό ή ότι ενστερνίζονται το όραμα της παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας. Η αριστερή, δηλαδή η ιστορικο-υλιστική προσέγγιση των πολιτικών φαινομένων όμως δεν αναλύει έτσι τη ριζοσπαστικοποίηση των μαζών. Οι μάζες κατανοούν πως το συμφέρον τους βρίσκεται προς μια αντικαπιταλιστική κατεύθυνση όταν βιώνουν άμεσα και οδυνηρά τις ανεπάρκειες και τις αδικίες του καπιταλιστικού συστήματος. Ο ρόλος της Αριστεράς είναι να συναρθρώσει πειστικά διά μέσου της πολιτικής της πρακτικής την εν λόγω τάση για ριζοσπαστικοποίηση με δημοκρατικές αρχές και με τη ρεαλιστική υλοποίησή τους – πράγμα που μεταξύ άλλων θα αποτρέψει τον κίνδυνο να εκμεταλλευτεί η «αντισυστημική» Ακροδεξιά τη λαϊκή απόγνωση. Το «στρατηγικό έλλειμμα» και η ουσιαστική «ανυπαρξία», για τα οποία ο Αλ. Τσίπρας ορθά εγκαλεί την ευρωπαϊκή Αριστερά, αναπαράγονται σε εγχώριο επίπεδο ακριβώς από τη λογική του «εκφράζουμε ολόκληρο το φάσμα από την Αριστερά έως το Κέντρο» - «είτε μας αρέσει είτε όχι» κιόλας. Δηλαδή ως Αριστερά ας μην προβάλλουμε ιδιαίτερα τις θέσεις μας, διότι μπορεί όσοι μας ψήφισαν να θυμηθούν κάποια στιγμή τον παλιό κεντρώο τους εαυτό και να φύγουν. Η λογική που εκτίναξε εκλογικά τον ΣΥΡΙΖΑ το 2012 και τον οδήγησε στην κυβέρνηση το 2015 ήταν εκείνη που τόλμησε και κατόρθωσε να προσδώσει αριστερή πολιτική μορφή στη λαϊκή δυσαρέσκεια. Η λογική που τώρα, αν επικρατήσει, θα τον οδηγήσει στην ήττα είναι η λογική της κεντροαριστερής ηττοπάθειας.

Δεν είναι δημοσιογράφος ο άνθρωπος που με χυδαιότητας απευθύνεται στα κατώτερα ανθρώπινα ένστικτα ενός αιμοβόρου κοινού. Με το να αποκαλείς δημοσιογράφο ένα τέτοιο υποκείμενο, δίνεις ταυτόχρονα συγχωροχάρτι και σε τόσους άλλους όμοιούς του που με αισχρά δημοσιεύματα και τραμπούκικες μεθόδους αναγάγουν το μελάνι του υποκόσμου σε τέταρτη εξουσία. Όχι δα… (...) Είναι αδιανόητο να ισχύει το «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» για να πλήξεις πολιτικά την κυβέρνηση ή τον πρωθυπουργό με επιχειρήματα και στοιχεία ενός υποκειμένου τύπου Χίου. (...) Αλίμονο αν έχουμε ανάγκη τον Στέφανο Χίο και ανθρώπους του φυράματός του για νεροκουβαλητές. Αυτοί το μόνο που κουβαλούν είναι βούρκος.

Υπάρχει πράγματι μια αυθεντική πολιτική οικονομία της μαρμελάδας, όπως υπάρχει η πολιτική οικονομία του μελιού, μια αυθεντική οικονομία κλοπής, υπεξαίρεσης και απαλλοτρίωσης, που δεν είναι της παρούσης. Η πολιτική οικονομία της μαρμελάδας, διατυπωμένη τον 19ο αιώνα από τον Λιούις Κάρολ, στο σίκουελ της «Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων», συνίσταται στον απλούστατο κανόνα της Βασίλισσας: «Μαρμελάδα χθες, μαρμελάδα αύριο, αλλά ποτέ μαρμελάδα σήμερα». Οι μεσήλικες και άνω πιθανότατα κατανοούν την ευρύτατη χρήση του κανόνα της μαρμελάδας, που τριχοτομεί τον πολιτικό χρόνο σε ένα αμαρτωλό και ενοχικό παρελθόν, σε ένα οραματικό μέλλον και σε ένα εφικτό και -συνήθως- οδυνηρό παρόν. Το πρόβλημα αυτής της τριχοτόμησης είναι ότι οι κοινοί θνητοί, αποδέκτες των προϊόντων της πολιτικής οικονομίας της μαρμελάδας, είναι αδύνατο να τραφούν μόνο με μνήμες και ενοχές για το παρελθόν ή με μεγάλες προσδοκίες για το μέλλον. Τρέφονται αποκλειστικά με «παρόν». Από τις τρεις εκδοχές μαρμελάδας της Βασίλισσας μόνο η «μαρμελάδα σήμερα» είναι βρώσιμη. Οι άλλες δύο μαρμελάδες είτε απλώς οξύνουν το αίσθημα της ανικανοποίητης πείνας είτε, αντιθέτως, προκαλούν τη μέχρι αηδίας αίσθηση κορεσμού. Ο πονηρός συλλογισμός του κανόνα της μαρμελάδας είναι ότι ο λόγος που στερείστε τη μαρμελάδα σήμερα είναι πως καταναλώσατε υπερβολική μαρμελάδα στο παρελθόν, πιθανότατα φτάνοντας με επικίνδυνους ακροβατισμούς το φυλαγμένο στα ψηλά ράφια βάζο. Προϋπόθεση, λοιπόν, για να έχετε επαρκή μαρμελάδα στο μέλλον είναι να τη στερηθείτε σήμερα. Αυτό, άλλωστε, παραμένει ώς σήμερα η κυρίαρχη ερμηνεία για ό,τι υπέστη η οικονομία και η κοινωνία τη δεκαετία των μνημονίων. Είναι ο απόηχος του παγκάλειου «μαζί τα φάγαμε», του οποίου ποικίλες εκδοχές, λίγο πιο περίτεχνες και επιστημονικοφανείς, ακούμε και σήμερα. Οι ψηλές συντάξεις, άρα οι συνταξιούχοι φταίνε για τα ελλείμματα του ασφαλιστικού συστήματος. Ο εφησυχασμός των ανέργων στα ανεπαρκή προσόντα τους φταίει για την ανεργία τους. Η διοχέτευση των δημόσιων πόρων σε καταναλωτικές δαπάνες φταίει για το παραγωγικό και επενδυτικό έλλειμμα της χώρας. Κι είναι αληθινά εντυπωσιακή η ευκολία με την οποία η έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη επαναλαμβάνει τον κανόνα της μαρμελάδας, αποτελώντας υπόδειγμα επιστημονικοφανούς λαϊκισμού: αυτά που περιγράφει ως «πληγές» της ελληνικής οικονομίας -οι χαμηλές επενδύσεις, το αποταμιευτικό κενό, η τεράστια πιστωτική επέκταση, τα ελλείμματα, η χαμηλή παραγωγικότητα, η υψηλή εξάρτηση από τον τουρισμό- παρουσιάζονται όχι ως το αποτύπωμα των επιλογών των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών, των κυρίαρχων επιχειρηματικών καρτέλ και του πελατειακού καπιταλισμού α λα ελληνικά, αλλά ως προϊόντα «αυθόρμητων» επιλογών της κοινωνίας, των μικροεπιχειρηματιών, των καταναλωτών, των εργαζόμενων και των κηφήνων. Ητοι, ως προϊόν μιας απληστίας για υπερβολική, μέχρι διαβητικού κώματος, κατανάλωση μαρμελάδας που τώρα υποχρεούμαστε να τη στερηθούμε προκειμένου να ξανάχουμε μαρμελάδα αύριο, στο εγγύς ή στο απώτατο μέλλον.

Ο απόλυτος και ψυχρός τρόπος με τον οποίο ο πρωθυπουργός αντιμετώπισε το ζήτημα της απόδοσης των αναδρομικών στους συνταξιούχων, δεν αναδεικνύει μόνο την απόσταση προεκλογικών λόγων και κυβερνητικών έργων, μας δείχνει και την κατεύθυνση στην οποία εντάσσονται οι λύσεις που επιλέγει κάθε φορά μια κυβέρνηση εμπνεόμενη στα οικονομικά από το νεοφιλελευθερισμό. Και υποδεικνύει σε αντίστιξη τις υποχρεώσεις μιας αντιπολίτευσης που οφείλει τη δύναμή της, την ανθεκτικότητά της και τους ισχυρούς δεσμούς της με τις λαϊκές τάξεις και τη νέα γενιά στις ενδείξεις και τις αποδείξεις ριζοσπαστικότητας που τη συνόδευαν ήδη από τη θεαματική ανοδική πορεία της μέχρι την κυβέρνηση και έως σήμερα στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μιας ριζοσπαστικότητας που δεν είναι ένα είδος μόδας, ούτε περιορίζεται στο πεδίο των δικαιωμάτων. Χρειάζεται να αγγίζει, να επιχειρείται και να δοκιμάζεται και στο πεδίο των σχέσεων παραγωγής. Όχι γιατί το επιτάσσει κάποια ιδεολογία, αλλά γιατί, όπως πρόσφατα αποδείχτηκε με την υγειονομική και την επακόλουθη οικονομική κρίση, χρειάζεται να φτάνουμε στη ρίζα των προβλημάτων, αν θέλουμε να συναντήσουμε τα στοιχεία μιας βιώσιμης για το περιβάλλον και τους ανθρώπους λύσης.

Από το σημείο παραδοχής της αδυναμίας των αριστερών μεταρρυθμίσεων και της καταστροφής τους από τη Δεξιά μέχρι να οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως «καμιά πολιτική, κυβερνητική απόφαση ή επιτυχία δεν είναι τερματικός σταθμός» και πως «όσο πλησιάζουμε στον ορίζοντα (του σοσιαλισμού;) αυτός απομακρύνεται» υπάρχει μεγάλη απόσταση. Απόσταση που δεν καλύπτεται από μια ποιητική, αλλά καθόλου βάσιμη αισιοδοξία του είδους «κάθε επιτυχία οδηγεί στο επόμενο βήμα, στην επόμενη μείωση των ανισοτήτων ή εμβάθυνση της δημοκρατίας… Δεν θα φτάσουμε ποτέ στο τέρμα, δεν θα αναφωνήσουμε κάποια στιγμή ‘πετύχαμε, έχουμε σοσιαλισμό’. Αντίθετα, θα είμαστε συνεχώς στον δρόμο, το ταξίδι θα είναι ο προορισμός». Πρόταση που μάλλον θυμίζει τη σοσιαλδημοκρατική οδύσσεια στον δρόμο για την Ιθάκη εξωραϊσμού τού καπιταλισμού που βλέπουμε σήμερα πού οδηγεί…