Macro

Οι θεσμοί πρέπει να πείθουν, διότι μέσω αυτών διαμορφώνεται πολιτική συνείδηση. Χωρίς την τελευταία, η έννοια του γενικού συμφέροντος σπαράσσεται από τον ατομικισμό του καθενός και της καθεμιάς χωριστά. Χωρίς την αρχή του γενικού συμφέροντος, το συλλογικό «εμείς» καθίσταται αποικία των αδηφάγων «εγώ». Συνεπώς, το πρόβλημα της άρνησης του εμβολιασμού είναι και πρόβλημα δημοκρατίας. Και εδώ δυσκολεύουν περισσότερο τα πράγματα, διότι μέσω του αντιεμβολιαστικού ρεύματος ανασυντάσσεται η Ακρα Δεξιά, η οποία έχει ως ευεπίφορο έδαφος πάντοτε τον βαθύ διχασμό, προκειμένου να απονομιμοποιήσει περαιτέρω τους δημοκρατικούς πολιτικούς θεσμούς. Είναι πολύ πρόσφατο το σύνθημα «Δεν είναι η κλιματική αλλαγή, είναι η δημοκρατία που την πατρίδα μας δολοφονεί». Η πανδημία, βεβαίως, θα συνεχίσει με μεταλλαγές του ιού. Οταν αποτελεί ζητούμενο το αν είναι επιτεύξιμη μια δημοκρατική διακυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης, ώστε να υπάρξουν πολιτικές μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων μέσω ανακατανομών, επειδή μια τέτοια πολιτική δεν είναι εφικτή πλέον σε επίπεδο εθνικών κρατών, άρα είναι αναγκαία η συνταγματική συνοργάνωση και πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης σε πλαίσιο ισότιμης συνύπαρξης των μελών της, τότε είναι δύσκολο να μη θεωρηθεί αναγκαία η δίκαιη ανακατανομή των εμβολίων με προτεραιότητα τις χώρες των ξεχασμένων του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο ότι το στέλεχος «Δέλτα» του ιού είναι η ινδική μεταλλαγή του. Εάν οι κοινωνικές ανισότητες πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πεδίο της παγκοσμιοποίησης, τότε είναι ανθρωποβόρα, κυνική υποκρισία το να νομίζει κανείς ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας μπορεί και να μην είναι παγκόσμια. Η αντιμετώπιση της πανδημίας, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, καθώς και των κοινωνικών ανισοτήτων επιβάλλει η δημοκρατική, σοσιαλιστική Αριστερά να σκεφτεί τα προβλήματα και τις ζητούμενες λύσεις τους σε άλλο εννοιολογικό πλαίσιο. Δεν υπάρχουν εθνικές, τοπικές λύσεις σε οικουμενικά, παγκόσμια προβλήματα. Μόνο σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να σκεφτούμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για πιο δίκαιες και δημοκρατικές κοινωνίες.

Η συζήτηση, όμως, περί επιτελικού κράτους έχει ανοίξει για ακόμα μια φορά τη συζήτηση περί κράτους, την οποία δεν μπορούμε να αποφεύγουμε. Από την «επανίδρυση του κράτους» του Καραμανλή μέχρι το «επιτελικό κράτος» του Μητσοτάκη, η Δεξιά δεν παραλείπει να θέτει το ζήτημα της μεταρρύθμισης του κράτους. Η ελληνική κοινωνία, από την άλλη, δεν έπαψε να θέτει το ζήτημα της μείωσης της γραφειοκρατίας και εσχάτως το ζήτημα του ψηφιακού κράτους. Η καθ’ ημάς Αριστερά δεν αντιτίθεται ρητορικά στην ιδέα του μικρότερου κράτους. Και αυτή της η αφωνία έχει αρνητικά παρεπόμενα παρά την αποτυχία του μητσοτακικού επιτελικού κράτους. Χωρίς αντίπαλο η ιδέα περί λιγότερου κράτους εγκαθιδρύεται ως αυτονόητη. Τη στιγμή που η ΝΔ με παρρησία εφαρμόζει την ιδέα της περί επιτελικού κράτους, η Αριστερά εμφανίζεται άτολμη ως προς την άρθρωση μιας αντίπαλης ιδέας. Αν υποθέσουμε όμως ότι, αντί για λιγότερο κράτος, κράτος-νυχτοφύλακα και κράτος στην υπηρεσία των εταιριών, θέλουμε περισσότερες παροχές από το δημόσιο, κοινωνικό και όχι κατασταλτικό κράτος, κράτος στην υπηρεσία της κοινωνίας και όχι ιδιωτικοποίηση των πάντων προς όφελος της πιο ισχυρής μερίδας της, τότε θα πρέπει να πούμε με παρρησία ότι το επιτελικό κράτος είναι μια καταστροφική για την κοινωνία ιδέα, ότι ισοδυναμεί με απουσία του κράτους, και ότι είναι το αντίθετο του κοινωνικού κράτους. Κοντολογίς, το αντίθετο του «επιτελικού κράτους» είναι το «ισχυρό δημόσιο» και το «ισχυρό κοινωνικό κράτος». Αυτά συνιστούν «πολιτική προστασία». Αντιθέτως, το «επιτελικό κράτος» ούτε πανδημίες μπορεί να αντιμετωπίσει ούτε την κλιματική κρίση.

Η απροκάλυπτη χρήση του δημοσιογραφικού λόγου –με φωτεινές πάντα εξαιρέσεις– ως όχημα προώθησης της κυβερνητικής ατζέντας της ΝΔ, τείνει να γίνει πια ο κανόνας. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που ο ορισμός της έννοιας «είδηση» να αποκτά πια νέο περιεχόμενο: δεν έχει να κάνει δηλαδή με το ποιο γεγονός έχει βαθύτερη και ουσιαστικότερη σημασία για το κοινωνικό σύνολο, αλλά ποιο γεγονός είτε ενεργοποιεί συναισθηματικά ανακλαστικά στο θεατή είτε εξυπηρετεί το κυβερνητικό αφήγημα. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων, οι οποίοι πριν ψηφίσουν είναι τηλεθεατές ή χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, χειραγωγείται με βάση τα συναισθήματά του και από την αφήγηση ιστοριών. Όχι από γεγονότα. Ο δημόσιος λόγος, λοιπόν, δεν χρειάζεται να είναι πια έγκυρος για να είναι αποτελεσματικός. Αρκεί να είναι αληθοφανής, να μοιάζουν όσα λέγονται ως εύλογα, ικανά να κινητοποιούν το κοινό. Την ίδια ώρα, αρκεί να αποσιωπηθούν ειδήσεις που βλάπτουν το κυβερνητικό αφήγημα έτσι ώστε να περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο πως συγκεκριμένα προβλήματα δεν υφίστανται. Αρκεί –σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν στελέχη μεγάλων συστημικών εφημερίδων παραδέχονταν και μιλούσαν σε επιστολές παραίτησής τους για τον «αγώνα που δώσαμε οι δημοσιογράφοι (σσ. συγκεκριμένου εκδοτικού συγκροτήματος) ενάντια στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ»– να δηλώνεται και να αποδεικνύεται με κάθε τρόπο η προσήλωση στις βουλές των σημερινών κυβερνώντων. Όμως οι αυξήσεις-φωτιά στα είδη διατροφής, στο ψωμί, στο ρεύμα, στη βενζίνη, η τραγική κατάσταση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, οι απαράδεκτες συνθήκες στα νοσοκομεία, τα κοντέινερς –εν είδει αιθουσών– στις αυλές των σχολείων, ακόμα κι αν δεν βρίσκουν τη θέση τους στην ιεράρχηση των δελτίων ειδήσεων, είναι η ζώσα πραγματικότητα. Που όσο κι αν κάποιοι προσπαθούν να την εξωραΐσουν, όσο κι αν θυσιάζουν, με το αζημίωτο φυσικά, τον δημοσιογραφικό λόγο –τον, ως οφείλει να είναι, πολυφωνικό, δημοκρατικό, δημιουργικό, με αποχρώσεις και σεβασμό στη διαφορετικότητα δημοσιογραφικό λόγο– στο βωμό πολιτικών, κομματικών, επιχειρηματικών σκοπιμοτήτων, δεν μπορούν να αντιστρέψουν το γεγονός πως η πραγματικότητα είναι εδώ. Και επιμένει. Είναι λοιπόν απορίας άξιο (ή μήπως όχι;) το πώς ενώ όλες οι έρευνες καταγράφουν θεαματική υποχώρηση της αξιοπιστίας των ελληνικών ΜΜΕ, αυτά δείχνουν όχι μόνο να μην προβληματίζονται, όχι μόνο να μην αναζητούν τα αίτια αυτής της πτώσης αλλά να επιμένουν στον άκριτο εναγκαλισμό με τη συγκεκριμένη πολιτική κάστα που μας κυβερνά. Επιμένουν να κατασκευάζουν μια πραγματικότητα που πόρρω απέχει από τα καθημερινά βιώματα του μέσου πολίτη της χώρας ποντάροντας σε μια πλασματική παντοδυναμία που έχει όμως από καιρό εκλείψει. «Αν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί μαζί μας, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα», είναι το μότο τους και σε αγαστή συνεργασία με την κυβέρνηση, συναγωνίζονται σε αναλγησία. Ο καθένας ωστόσο έχει τις ευθύνες του και τις επιλογές του. Το «ως εδώ» σε αυτή την κατασκευασμένη πολιτικοδημοσιογραφική «φούσκα» φαντάζει ως η μόνη επιλογή…

Ο Μίκης προσγειώνεται στο ελληνικό τραγούδι όχι μόνο με εμπνεύσεις και μελωδίες αλλά και με καταστατικές αρχές για το ελληνικό τραγούδι. Δεν φτιάχνει απλά τραγούδια, αλλά τροποποιεί το σκηνικό στο ελληνικό τραγούδι. Επί της ουσίας φτιάχνει ένα νέο είδος τραγουδιού, που ο ίδιος ορίζει ως έντεχνο - λαϊκό. Αν δεν κάνω λάθος, ο όρος "έντεχνο" εισάγεται από τον Μίκη, άσχετα αν οι σημερινές επιβιώσεις του είδους δεν έχουν τόση σχέση με την τεχνοτροπία του Μίκη. Συχνά αναφέρουμε την σημαντική συμβολή του Χατζιδάκι στην ανάδειξη της λαϊκής μουσικής μέσω της γνωστής διάλεξης για το ρεμπέτικο κλπ. Όμως ο Μίκης ήταν αυτός που έφερε τα λαϊκά όργανα - και ιδίως το μπουζούκι - πραγματικά στο προσκήνιο. Ο Μίκης θα μπορούσε να σταδιοδρομήσει ως ένας ακόμα πολύ καλός συνθέτης του ελαφρού τραγουδιού, εξάλλου είχε κερδίσει το 1961 και το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ του ΕΙΡ. Επέλεξε αντ'αυτού, να επιχειρήσει να κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Οι καταστατικές αρχές του Μίκη μεταξύ άλλων ήταν η σύνδεση της τέχνης και ιδίως του λόγου των ποιητών με τον λαό, η ανάδειξη των λαϊκών οργάνων και η εξάπλωση της πνευματικής δραστηριότητας σε όλο το φάσμα της επικράτειας ως μέσο πολιτικής παρέμβασης. Νομίζω ότι δεν είναι λίγα πράγματα.

Ο Θεοδωράκης θα οργανωθεί στην ΕΠΟΝ, τη νεολαία του ΕΑΜ, το 1943 –μόλις δεκαοκτώ χρόνων και ήδη ταγμένος στη μουσική την οποία θα συνεχίσει να σπουδάζει– και πυροδοτημένος από το όραμα της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης θα συνδέσει την προσωπική και καλλιτεχνική του μοίρα με τις περιπέτειες και την τραγωδία της ελληνικής Aριστεράς. Θα ζήσει τα Δεκεμβριανά του ‘44, τις απηνείς διώξεις του αυταρχικού κράτους και παρακράτους, την εμφύλια διαμάχη, δηλαδή, όπως εκδηλώθηκε στις μεγάλεις πόλεις και την Αθήνα, θα εκτοπιστεί πρώτα στην Ικαρία κι ύστερα στη Μακρόνησο, απ’ όπου θα μεταφερθεί βαριά τραυματισμένος σε στρατιωτικό νοσοκομείο […]. Όλα αυτά τα χρόνια δεν θα σταματήσει στιγμή να γράφει συμφωνική μουσική και να μελοποιεί έργα, προπολεμικών, κυρίως, ποιητών. Το 1954 θα δώσει εξετάσεις στο ΙΚΥ για μια υποτροφία στο Παρίσι, την οποία και θα κερδίσει […]. Εκεί θα ζήσει πολύ δύσκολες οικονομικά στιγμές, αλλά θα είναι ιδιαίτερα παραγωγικός. Μουσική για μπαλέτο, θέατρο, κινηματογράφο, συμφωνικά έργα, προσωρινό φλερτ με το δωδεκαφθογγισμό. Όμως θα νιώθει σαν ψάρι έξω απ’ τα νερά του. Θα επιστρέψει στην Ελλάδα, εγκαταλείποντας τη διεθνή καριέρα που ανοιγόταν μπροστά του –το 1959 είχε διακριθεί ως ο καλύτερος νέος συνθέτης της Ευρώπης– εκφράζοντας ανοιχτά τη βαθιά του ανάγκη «να απευθύνεται σε όλο το λαό και όχι στο περιορισμένο κοινό μιας ελίτ». Θα μελοποιήσει το ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου στο Παρίσι το 1958 –δύο χρόνια νωρίτερα από την κυκλοφορία του στην Ελλάδα– για να το τραγουδήσει σε συγκέντρωση με σκοπό τον έρανο για προεκλογική ενίσχυση της ΕΔΑ (το τυχαίο ως μορφή έκφρασης μιας αδήριτης ανάγκης;), χωρίς να είναι ακόμα κατασταλαγμένος για τον χαρακτήρα που θέλει να του προσδώσει. [Έχει όμως ήδη αποφασίσει] να στρέψει την προσοχή του στο λαϊκό τραγούδι με τους δικούς του όρους. Ο Επιτάφιος θα γίνει ένας συνειδητός πειραματισμός, καθοριστικός για την επιβεβαίωση της ορθότητας της απόφασής του να επιστρέψει. Στέλνει το έργο στον Χατζιδάκι, ο οποίος το ενορχηστρώνει και το ηχογραφεί με την ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη. Θα κάνει αίσθηση αμέσως, όμως το αισθητικό αποτέλεσμα απέχει από τις βαθύτερες προσδοκίες του δημιουργού του. Έτσι θα ηχογραφηθεί ξανά, αυτή τη φορά με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση ως λαϊκού ψάλτη, τον Μανώλη Χιώτη στο μπουζούκι και λαϊκή ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη. Ένα ποίημα εμβληματικό για την Αριστερά και τα πέτρινα χρόνια της με τις εκατόμβες θυμάτων, ένα μοιρολόι γραμμένο σε στίχο δεκαπεντασύλλαβο, όπως τα δημοτικά τραγούδια, ο Ερωτόκριτος, οι Ελεύθεροι πολιορκημένοι και ταυτόχρονα ύμνος για την εργατική τάξη και τους αγώνες της, έγινε με τη σειρά του τραγούδι. Πρόκειται για μια σύζευξη που ανέδειξε το διττό χαρακτήρα του ποιητικού λόγου σε ατμόσφαιρα μουσικής «χαρμολύπης», λιτής, χωρίς περιττά αρμονικά κι ενορχηστρωτικά βάρη, με ρίζες στη βυζαντινή υμνωδία, το δημοτικό και το λαϊκό τραγούδι, αλλά με απρόσμενες για τους λαϊκούς μουσικούς αρμονικές αλλαγές και πτώσεις που τους ενθουσίαζαν και αποκάλυπταν τη βαθιά δυτική μουσική παιδεία του Θεοδωράκη. Οι εξαντλητικές πρόβες μεταβλήθηκαν σε ένα μουσικό πανηγύρι. Ο συνθέτης δίδασκε τον τραγουδιστή λέξη προς λέξη, φράση προς φράση, αναπνοή την αναπνοή –όπως θα κάνει και με όλους τους ερμηνευτές των έργων του– τον τρόπο ερμηνείας που οραματιζόταν. Ο Μπιθικώτσης, που ο Θεοδωράκης τον γνώριζε από τα χρόνια της Μακρονήσου και στην ουσία τον επέβαλε στη δισκογραφική εταιρία Columbia, έχοντας ήδη θητεύσει σε αυθεντικά λαϊκά τραγούδια, θα σφραγίσει με τη φωνή του –το εύρος, τους δραματικούς τόνους, την ποιότητα της χροιάς του, «ξύλινης σαν σήμαντρο»– το ύφος του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού. Θα αποδειχθεί η ιδανικότερη αντρική φωνή για το θεοδωρακικό μουσικό κόσμο, έχοντας την καθαρότητα και τη δύναμη ακατέργαστης ύλης, που μοιάζει σε κάθε τραγούδι να σμιλεύεται, αναδεικνύοντας απρόσμενα ποικίλματα και ημιτόνια. Γι’ αυτό θα μείνει άρρηκτα δεμένη μαζί του στη συλλογική μνήμη.

Μεταρρύθμιση. Πρόκειται για την πιο κακοποιημένη λέξη του πολιτικού λεξιλογίου. Ολα τα κόμματα υπόσχονται μεταρρυθμίσεις. Ολες οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι κάνουν μεταρρυθμίσεις. Εννοούν το ίδιο; Σε καμιά περίπτωση. Μεταρρύθμιση είναι η ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος, μεταρρύθμιση είναι η αύξηση των ωρών εργασίας, μεταρρύθμιση είναι ο περιορισμός του δικαιώματος στην απεργία, μεταρρύθμιση είναι η ιδιωτικοποίηση των δασών, μεταρρύθμιση είναι οι φορολογικές διευκολύνσεις των μεγάλων επιχειρήσεων, μεταρρύθμιση είναι η μείωση της φορολογίας των πλουσίων. Μεταρρύθμιση είναι όμως και η αύξηση των μισθών, μεταρρύθμιση είναι η συμμετοχή των εργαζομένων στις διοικήσεις των επιχειρήσεων, μεταρρύθμιση είναι η μείωση των ωρών εργασίας χωρίς μείωση μισθού, μεταρρύθμιση είναι ο δημόσιος έλεγχος στις τράπεζες, μεταρρύθμιση είναι η δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης των ασύδοτων αγορών. Και οι πρώτες και οι δεύτερες είναι μεταρρυθμίσεις γιατί παρεμβαίνουν δυναμικά στα πεδία της οικονομίας, της εργασίας, των θεσμών και αλλάζουν τη φορά των πραγμάτων. Δεν έχουν όμως τους ίδιους στόχους. Δεν υπηρετούν τις ίδιες κοινωνικές ομάδες. Χωρίζονται μεταξύ τους με σινικά τείχη.

Καλή η εθνική μας συμφιλίωση, βαρύνων ο εθνικός ρόλος του Μίκη, καταλυτικές οι παρεμβάσεις του για την υπέρβαση των διαχωριστικών γραμμών. Και ναι, ο Μϊκης είχε προ πολλού περάσει σε άλλη σφαίρα. Και ναι, η ιστορία θα πει κι αυτή τα δικά της όταν στεγνώσουν τα δάκρυα και το χώμα αναλάβει κι αυτό να κάνει τη δουλειά του. Και για τα στερνά και για τα πρώτα. Αλλά, βρε παιδιά, με την αριστερά όπου γης, καλή και στραβή, ήταν ο μακαρίτης. Κομμουνιστές και σοσιαλιστές ήταν οι συνομιλητές του κυρίως. Με τον Αλιέντε ήταν, όχι με τον Πινοσέτ. Επαναστατικά κινήματα προχωρούσαν με τις μουσικές του, όχι τάγματα εφόδου. Οι αριστεροί Λαμπράκηδες το (παρα)κράτος της Δεξιάς πολεμούσαν, δεν ήταν γαύροι κατά βάζελων. Έκανε στραβές; Πολλές. Όμως, ya basta. «Το Άσμα Ασμάτων ( Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου) για τις Κοπέλες του 'Αουσβιτς του Νταχάου κοπέλες μιλάει. Δεν είναι ερωτικό τραγουδάκι σε φεστιβάλ τραγουδιού της χούντας. Για ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι, για ένα κίτρινο άστρο στην καρδιά λέει κυρ Πλεύρη μου. Και το Γελαστό παιδί (ο Ιρλανδός αγωνιστής Μ. Κολινς) στην Ελλάδα πάντα έφερνε στον νου τον δολοφονημένο Λαμπράκη κύριε Γεωργιάδη. Όχι τον Κατσίφα. Και αυθόρμητα ο κόσμος τραγούδαγε "σκοτώσαν οι φασίστες". Κι ο Επιτάφιος κι η Μέρα Μαγιού μου μίσεψες ήταν για τους νεκρούς καπνεργάτες απεργούς, θύματα της δικτατορίας Μεταξά, κύριε Βορίδη μου. Δεν ήταν για τα καλόπαιδα του κουμπάρου σας του Λεπέν. Και ποιοι χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα; Ποιο ήταν το σφαγείο; Και της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και όταν σφίγγουν το χέρι ήταν τραγούδια που συνέγειραν τα πλήθη που γιόρταζαν τη δημοκρατία το 74 κυρ Βελόπουλε. Δεν ήταν για κηραλοιφές ούτε για αρνητές εμβολίων εθνοκάπηλους. Και τη Ρωμιοσύνη και το Σώπα όπου να ναι θα σημάνουν οι καμπάνες, γυναίκες πολιτικών κρατουμένων την πήγαν στον Θεοδωράκη. Όχι ιδιοκτήτες κολεγίων, κλινικάρχες ή κατασκευαστικές εταιρίες. Και μια μέρα του 66, ανήμερα Φώτα, ο Μίκης έφαγε ξύλο στον Πειραιά σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Και τότε μελοποίησε τη Ρωμιοσύνη. Κι η Δραπετσώνα του Λειβαδίτη δε μιλάει για το σπιτάκι μας έτσι γενικά κι αόριστα κυρ Μηταράκη μου. Μιλάει για τους πρόσφυγες στη Δραπετσώνα που τους ξεσπίτωναν. Τους τουρκόσπορους και τις παστρικιές.

Εκτελέστηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 1944. Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ ως μαθήτρια και η αντιστασιακή της δράση ανακόπηκε με τη σύλληψή της τον Ιούλιο 1944. Αφού βασανίστηκε άγρια στο κολαστήριο των SS στην οδό Μέρλιν, χωρίς να κατορθώσουν οι βασανιστές της να αποσπάσουν την οποιαδήποτε πληροφορία για τους συναγωνιστές της, οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα. Η εκτέλεση έγινε με 17 σφαίρες. Όσα και τα χρόνια της… Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και έζησε, στις 16 Ιουλίου 1927. Οι γονείς της ήταν από την Σπάρτη. Ήταν μαθήτρια γυμνασίου όταν εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ. Μιλούσε τέσσερις γλώσσες ανάμεσα στις οποίες και τα γερμανικά. Στις αρχές Ιουλίου του 1944, μία ομάδα των Ταγμάτων Ασφαλείας εισέβαλε στο σπίτι της οικογένειάς της στην οδό Βεΐκου 57 στο Κουκάκι και τη συνέβαλαν, αφού πρώτα τη βασάνισαν. Ο πατέρας της που ήταν εύπορος, κατάφερε με τις γνωριμίες του να την απελευθερώσει. Λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών συμμετείχε στην ανατίναξη τρένου που μετέφερε πυρομαχικά. Συνελήφθη ξανά στις 31 Ιουλίου του 1944. Οδηγήθηκε στην οδό Μέρλιν, όπου ήταν το αρχηγείο της Κομαντατούρ, και βασανίστηκε επί τέσσερα μερόνυχτα. Οι SS της ζητούσαν να δώσει πληροφορίες για τους συνεργάτες της. Δεν ενέδωσε παρά και τις δελεαστικές προτάσεις που της έγιναν. Λέγεται ότι γνωρίζοντας γερμανικά, τους «μαστίγωνε» πίσω. Αφού δεν κατάφεραν οι ναζί να αποσπάσουν ό,τι ήθελαν την έστειλαν στην πτέρυγα των μελλοθανάτων στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Ξημερώματα της 5ης Σεπτέμβρη, μπήκε ο φρουρός φωνάζοντας «Ηρώ Κωνσταντοπούλου». «Εγώ είμαι» είπε περήφανα. «Έρχομαι». Η Λέλα Καραγιάννη, που επίσης κρατούνταν εκεί, την πλησίασε και της είπε: «Μπράβο, Ηρώ μου. Έτσι πεθαίνουν οι Ελληνίδες» κι έσκυψε και τη φίλησε για τελευταία φορά. Οδηγήθηκε μαζί με 49 άλλους στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκτελέστηκε με 17 σφαίρες όσο και τα χρόνια της «προς παραδειγματισμό», όπως είπαν οι SS. «Υπομονή κι υπομονή, καρτέρι και καρτέρι, και τούτος ο Σεπτέμβρης τη Λευτεριά θα φέρει». Ήταν οι τελευταίοι στίχοι που έγραψε λίγο πριν την πάρουν για εκτέλεση. Όντως, περίπου ένα μήνα μετά, στις 12 Οκτωβρίου του 1944 η Αθήνα απελευθερώνεται από τους ναζί.

Σήμερα η αναθεώρηση της στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημίας είναι επείγουσα ανάγκη. Η αντιμετώπιση των επιδημικών κυμάτων πρέπει να στοχεύει ταυτόχρονα και υποχρεωτικά στην -ελάττωση της κυκλοφορία του ιού μέσα στην κοινότητα -πρόληψη της λοίμωξης από τον SARS-CoV-2 -έγκαιρη θεραπεία των ασθενών που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου. Η επίτευξη αυτού του στόχου θα προστατεύσει την υγεία των πολιτών και θα δώσει χρόνο στην αναδιοργάνωση και ενίσχυση του ΕΣΥ. Εχοντας ξεκινήσει το 4ο κύμα (και προβλέποντας το 5ο) είναι επείγουσα ανάγκη και απόλυτη προτεραιότητα να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Αυτό είναι δυνατόν να γίνει μονο με τον συνδυασμό 1. μαζικού καθολικού εμβολιασμού. Οι μελέτες φάσης 4 και η ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων που προκύπτουν από την παρακολούθηση 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν εμβολιαστεί μέχρι σήμερα δείχνουν ότι οι εμβολιασμένοι πολίτες έχουν περίπου 17 φορές μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν με σοβαρό COVID-19 σε σχέση με τους ανεμβολίαστους. Οι εμβολιασμένοι πολίτες μεταδίδουν μικρότερο ιικό φορτίο στο περιβάλλον τους. Αρα, ο εμβολιασμός ελαττώνει την πιθανότητα μετάδοσης και σοβαρής νόσησης τόσο των εμβολιασμένων πολιτών όσο και των ανεμβολίαστων που θα έρθουν σε επαφή με εμβολιασμένους φορείς του ιού. 2. στοχευμένη και συστηματική επιδημιολογική επιτήρηση 3. την ανάπτυξη δικτύου πρωτοβάθμιας φροντίδας εστιασμένης στο COVID-19 ώστε να γίνεται έγκαιρη διάγνωση του COVID-19, ανίχνευση των ασθενών που βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου, χορήγηση των συνιστομένων θεραπειών στο σπίτι και κατά προτεραιότητα νοσηλεία των ασθενών που παρουσιάζουν σημεία και συμπτώματα επιδείνωσης ώστε να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος και οι ασθενείς καταλήγουν στο νοσοκομείο με βαριά κλινική εικόνα. Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής έχει ως αποτέλεσμα την έως και 50% ελάττωση της θνητότητας στους ασθενείς με COVID-19. Η ένταξη στον εθνικό σχεδιασμό και η εκπαίδευση των ιδιωτών γιατρών και η χρησιμοποίηση των εργαλείων τηλεϊατρικής θα επιτρέψει την έγκαιρη και αποτελεσματική παροχή υψηλού επιπέδου δωρεάν ιατρικής φροντίδας στο σπίτι ξεπερνώντας τα γεωγραφικά και κοινωνικά/οικονομικά εμπόδια πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας που χαρακτηρίζουν το ελληνικό σύστημα υγείας 4. Ενημέρωση των πολιτών από τους ιατρικούς συλλόγους, τις ιατρικές σχολές και το υπουργείο Υγείας που να είναι συνεχής, απλοποιημένη και να απαντά στα βασικά ερωτήματα τους για την νόσο, τις επιπλοκές της, το εμβόλιο και τις θεραπείες. 5. μακροπρόθεσμες και μεγάλες επενδύσεις για την προστασία της δημόσιας υγείας με την οργάνωση και καθοδήγηση τους κράτους 6. Ανοιγμα των πατεντών όλων των προϊόντων που σχετίζονται με την αντιμετώπισης της πανδημίας (εμβόλια, φάρμακα, διαγνωστικά τεστ)

Από την πλευρά της Αριστεράς, ιδιαίτερα της Ανανεωτικής και Ριζοσπαστικής Αριστεράς, επιβάλλεται ανάληψη ευθύνης και καθαρότητα θέσεων. Τώρα έχει ανάγκη η κοινωνία την αλληλεγγύη, τον ανθρωπισμό της, την εμπειρία της, την εμπιστοσύνη της στην επιστήμη, την εμπιστοσύνη και στην ικανότητά της στον διάλογο και στην πειθώ. Και εμείς, ακόμη περισσότερο, οφείλουμε να ανησυχούμε για το επίμονο – όποια/ος μελετήσει τα ευρήματα επ’ αυτού της ΚΑΠΑ Research θα τρομάξει – και επιθετικό αντιεμβολιαστικό ρεύμα, που σωστά λέμε τροφοδοτήθηκε και από τη στάση της κυβέρνησης που τώρα το “βλέπει” επιπλέον σαν “πολιτική οντότητα” και προσπαθεί να το προσεγγίσει με τον κ. Πλεύρη. Χρειάζεται καθαρή και παρεμβατική θέση. Η απόφαση του Πολιτικού Κέντρου του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ, λίγες μέρες πριν, ήταν στη σωστή κατεύθυνση, καθώς διαπίστωνε το αδιέξοδο της πολιτικής της κυβέρνησης και αναλάμβανε, μέσω των κομματικών του δυνάμεων και των φίλων του, μια πανελλαδική καμπάνια για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού, με αιχμή και τον εθελοντισμό. Άρχισε ήδη να υλοποιείται αυτή η δράση και να απελευθερώνει ευρείες και ποικίλες δυνάμεις, που κατανοούν τα εμπόδια και τα όρια της δεξιάς κυβέρνησης. Ήταν, επομένως, λάθος σήμα, και μάλιστα σοβαρό από την πλευρά των τεσσάρων βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ που παραβρέθηκαν, και μάλιστα ως αντιπροσωπεία του κόμματος, στη συγκέντρωση της ΠΟΕΔΗΝ. Θολώνει την καθαρότητα της καμπάνιας υπέρ του εμβολιασμού και διευρύνει τον χώρο επιρροής στις ανορθολογικές θέσεις του Π. Πολάκη, που εκμεταλλεύονται κατά κόρον οι “έξυπνοι” τροφοδότες του αντί - ΣΥΡΙΖΑ ρεύματος. Τα συνδικάτα είναι αυτόνομα να καθορίζουν τη γραμμή τους αλλά και τα κόμματα είναι αυτόνομα. Οι θέσεις της ΠΟΕΔΗΝ υποστηρίζουν την κατάργηση της υποχρεωτικότητας. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είναι υπέρ της υποχρεωτικότητας στην υγεία – δομές πρόνοιας αλλά κατά της προσωρινής απόλυσης και της στέρησης μισθού. Αν οι βουλευτές που παραβρέθηκαν ήθελαν να βοηθήσουν τους υγειονομικούς, μπορούσαν να επισκεφθούν ένα, π.χ., νοσοκομείο ή ένα ΕΚΑΒ και να δείξουν την αλληλεγγύη τους, με βάση την άποψη του κόμματός τους όμως.