Macro

Το διαρκές ξήλωμα του παραδοσιακού εργατικού δικαίου, που αναγνώριζε την ασυμμετρία ισχύος ανάμεσα στον εργοδότη και τον εργαζόμενο, επομένως την ανάγκη προστασίας του τελευταίου, είναι η πραγματικότητα μέσα στην οποία ζουν εκατομμύρια εργαζόμενοι. Σε αυτή τη συγκύρια η προσπάθεια να μιλήσουμε πέρα από αυτό το μοντέλο, συναντά δύο βασικά εμπόδια, πάνω στα οποία πρέπει να προβληματιστούμε. Το πρώτο είναι ότι η έκταση και το βάθος των ανατροπών στα εργασιακά καθιστούν αδύνατη την επιστροφή στο παρελθόν. Δεν αρκεί, για παράδειγμα, να ακυρωθούν οι θεσμικές παρεμβάσεις της Νέας Δημοκρατίας στο ζήτημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, για να έχουμε ξανά ένα ικανοποιητικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού κάτω από συλλογικές συμβάσεις. Χρειάζεται μια άλλη λογική που να ξεκινά από τον ορισμό του στόχου -την εξασφάλιση αξιοπρεπών συλλογικών όρων δουλειάς- και να προσεγγίζει τις προϋποθέσεις και τα μέσα για να τον πετύχει στο σημερινό τοπίο. Το δεύτερο είναι η διαμόρφωση για πάνω από μια δεκαετία μιας νέα γενιάς εργαζόμενων, με μοναδικό βίωμα ένα τοπίο εργασιακής επισφάλειας με ελάχιστα δικαιώματα. Η «φυσικοποίηση» της σημερινής κατάστασης στην αγορά εργασίας σαν κάτι που συμβαίνει, βρίσκεται εκτός πολιτικής σφαίρας και δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, και αυτό είναι ένας εξαιρετικά σημαντικός κίνδυνος. Για την αντιμετώπιση του δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές, η συνέπεια και η δημιουργία υποδειγμάτων αλλαγής και νίκης είναι κρίσιμες όσο και δύσκολες παράμετροι. Καθοριστική, όμως, για τη συνολική έκβαση μιας τέτοιας αντιπαράθεσης θα είναι η ικανότητα να μιλήσουμε για το ρόλο του κόσμου της εργασίας στην κοινωνία και την οικονομία.

SUE DONALDSON, WILL KYMLICKA, Ζωόπολις. Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων, μετάφραση: Γρηγόρης Μολύβας, εκδόσεις Πόλις, σελ. 512 Ας ξεκινήσουμε από την πιο γνωστή θέση περί της ηθικής υποχρέωσης, την οποία υπέχουμε απέναντι στα ζώα. Ξεκινώντας από τις κύριες παραδοχές που συγκροτούν την εν λόγω θέση, διαπιστώνουμε ότι αυτές συνίστανται στο ότι αυτές οι υποχρεώσεις ισοδυναμούν με καθήκοντα έναντι του εαυτού μας. Εμείς, ως άνθρωποι, είμαστε φορείς ηθικής συνείδησης, καθώς και υποκείμενα δικαιωμάτων, οπότε έχουμε δυνατότητα καταλογισμού για οτιδήποτε είναι ανήθικο, όπως η βάναυση συμπεριφορά έναντι των ζώων. Συνεπώς, το καθήκον για σωστή μεταχείριση των ζώων είναι καθήκον και προς εμάς τους ίδιους και την ανθρώπινη αξιοπρέπειά μας. Βεβαίως, είναι προφανής η σχετική επιταγή ως προς τη συμμόρφωση προς τον νομικό κανόνα. Αυτή δεν αφορά την εσωτερική ηθική μας νομοθεσία, αλλά την εξωτερική συμπεριφορά μας, καθώς και τις συνέπειές της προς τους άλλους, δηλαδή και τα ζώα. Η εν λόγω προβληματική απολήγει ότι πρέπει να φερόμαστε στα ζώα, οδηγούμενοι από το ίδιο καθήκον που έχουμε απέναντι στην ανθρωπότητα. Είναι σαφές ότι πρόκειται για μια ανθρωποκεντρική θεώρηση, οπότε το ερώτημα είναι αν μας είναι αρκετή αυτή η θεώρηση. Στο κέντρο των δικαιωμάτων βρίσκεται πάντοτε ο άνθρωπος ως πρόσωπο εγγενούς αξίας. Η αξία του ανθρώπου είναι ο πυρήνας των δικαιωμάτων. Ως τέτοιος ο άνθρωπος οφείλει να συνυπάρχει και να μοιράζεται τις πόλεις και τα χωριά στα οποία ζει με τα ήμερα ζώα, όπως επίσης οφείλει να προστατεύει και το σπίτι των άγριων ζώων από κάθε ανθρώπινη επέμβαση. Όμως, μετά τα ατομικά, τα πολιτικά και τα κοινωνικά δικαιώματα, βαθμηδόν εντάσσονται στο πλαίσιο των δικαιωμάτων και τα δικαιώματα των ζώων. Αυτή η ένταξη θα αποτυπωθεί και στη συνταγματική τους κατοχύρωση.

Αφού μείωσαν, κάπως, να καταγγέλλουν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι «αυξάνει τα κρούσματα με τις διαδηλώσεις και την ανευθυνότητά του», η κυβέρνηση αναζητά τρόπους να αλλάξει την ατζέντα. Αλλά κι αυτό δεν είναι εύκολο. Καταρχάς όλο και προστίθενται νέα γεγονότα που την εκθέτουν όπως η περίπτωση Φουρθιώτη ή η πρόθεση της κ. Μενδώνη για αναμνηστική πλάκα στην Ακρόπολη, ως η πιο γνήσια εκδήλωση αλαζονείας αυτής της κυβερνητικής περιόδου. Αλλά και διότι είναι εμφανώς κατασκευασμένα ή διαστρεβλωμένα. Η περίπτωση της Προανακριτικής για τον Νίκο Παππά, δηλαδή μια ευκαιρία, μέσω πολιτικής δίωξης αντιπάλου, για προπαγάνδα εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, είναι χαρακτηριστική. Φάνηκε με την πρώτη συνεδρίαση όπου θέλησαν να ελέγξουν τον κατάλογο των μαρτύρων για να περιφρουρήσουν την κατασκευή τους. Η άλλη περίπτωση είναι η τραγική υπόθεση της Marfin που ξανάρχεται στην επικαιρότητα. Άραγε αναλογίστηκαν το ψυχολογικό κόστος των συγγενών των τραγικών θυμάτων με τη συνεχή πολιτική εκμετάλλευση και όχι διαλεύκανση της υπόθεσης; Ασφαλώς όχι, και προχωρούν στο ακατανόητο να προαναγγέλλουν νέες αποκαλύψεις για την ημέρα της επετείου του τραγικού συμβάντος! Το άγχος ωστόσο και η αβεβαιότητα που αρχίζει να αισθάνεται η κυβέρνηση για τις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις την οδηγεί σε πρωτοβουλίες επίσπευσης των νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεών της. Μετά το σχέδιό της για το Ταμείο Ανάκαμψης –αναλύεται σε άλλες σελίδες– που προετοιμάζεται για τους λίγους και πλούσιους, εναντίον των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων και της απασχόλησης, ακολουθεί το ν/σ του υπουργείου Εργασίας που ανατρέπει ό,τι θετικό έχει απομείνει στον τομέα της εργασίας και τον συνδικαλισμό. Η σύγκρουση που αναμένεται θα είναι οξεία και σκληρή επομένως και η μάχη, που σωστά την ονόμασε ο Αλέξης Τσίπρας «μητέρα των μαχών». Αναμένεται να έχει μεγάλο εύρος ο αγώνας αυτός καθώς όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα εναντιωθούν αλλά και τα συνδικάτα μη εξαιρουμένης της ΓΣΕΕ.

Αυτή τη στιγμή, τα όπλα που διαθέτει η αξιωματική αντιπολίτευση, είναι ένα σχέδιο προγράμματος διαμορφωμένο για τις ανάγκες ενός συνεδριακού σώματος. Με την αναγκαστική γενικότητα των διατυπώσεών του δεν είναι το κατάλληλο μέσο για τη στήριξη μιας εκλογικής μάχης. Δεν ευνοεί την πειστικότητα, τη δεσμευτικότητα των προτάσεων. Αφήστε που μπορεί να προσβληθεί σαν σκόπιμη, για να μην υπάρχει συγκεκριμένη δέσμευση. Στη διάρκεια της πανδημίας, για την κάλυψη των αναγκών που αυτή δημιούργησε, υπήρξαν επεξεργασίες, όπως αυτή για το Νέο ΕΣΥ, ή για τις κατευθύνσεις μιας οικονομικής πολιτικής εξόδου από την κρίση. Σε αυτά τα πρότυπα χρειάζεται να υπάρξουν ανάλογες επεξεργασίες σε βασικούς τομείς, όπως είναι η περιβαλλοντική πολιτική και η πολιτική αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, η εκπαίδευση και η έρευνα, η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών προς όφελος των λαϊκών τάξεων, η προστασία της εργασίας και του εργατικού εισοδήματος, η ομαλή, παραγωγική και με αξιοπρέπεια ένταξη της νέας γενιάς και του ριζοσπαστικού δυναμικού της στην αναγεννητική προσπάθεια… Η δέσμευση απέναντι στα λαϊκά στρώματα χρειάζεται να είναι συγκεκριμένη και να εμπνέει εμπιστοσύνη. Η εμπέδωση αυτής της εμπιστοσύνης έχει και μια ακόμα προϋπόθεση: την τόνωση των οραματικών στοιχείων της πολιτικής. Όχι για να καλλιεργείται ο μαξιμαλισμός, αλλά για να εξασφαλίζεται η προοπτική ενός μακροπρόθεσμου πολιτικού σχεδίου, στο οποίο μπορούν να συντίθενται διαφορετικές αλλά συγκλίνουσες επιδιώξεις. Το επιβάλλει η καταγωγή του δυναμικού που μπορεί να συσπειρωθεί, η οποία ανάγεται στη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Μόνο σε μια τέτοια προοπτική μπορεί να συνειδητοποιηθεί ευρύτερα η ανάγκη για μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία, στο πλαίσιο της οποίας υπαρκτές αντιθέσεις μπορούν να δώσουν τη θέση τους σε προωθητικές συγκλίσεις. Και, συνεπώς, να καταστεί δυνατή και σχετικά σταθερή η συνάντηση σε έναν κοινό τόπο, και στην ίδια κάλπη, ψηφοφόρων από διαφορετικές αφετηρίες.

Η επιλεκτικότητα δεν είναι δείγμα ελιτισμού αλλά συνέπειας. Και η προνοητικότητα και η αποφυγή παγίδων, δείγμα ωριμότητας και πολιτικής υπευθυνότητας. Και ναι μεν η υπόθεση Φουρθιώτη είναι μια ακραία περίπτωση, με αφορμή όμως αυτή (ξανα)μπαίνει στο τραπέζι το πλαίσιο στο οποίο διεξάγεται ο πολιτικός διάλογος, το πώς η τηλεοπτική πραγματικότητα τείνει να αντικαταστήσει τη ζώσα πολιτική, το γιατί εκπρόσωποι όλου του πολιτικού φάσματος (μηδέ της Αριστεράς εξαιρουμένης) αρκούνται –και ανέχονται– να γίνονται «ντεκόρ» στην παράσταση του κάθε παρουσιαστή μόνο και μόνο για να συμμετέχουν σε εκπομπές υψηλής τηλεθέασης.

Από ΜΕΘ είμαστε κομπλέ, το είπε και ο πρωθυπουργός στη Μάρα Ζαχαρέα. Δεν καταλαβαίνουμε γιατί σας φαίνεται τόσο περίπλοκο το σελφ τετστ. Απλώς χώνετε την μπατονέτα στο ρουθούνι του παιδιού σας μέχρι να βρείτε αντίσταση. Δύο φορές τη βδομάδα. Αν δεν κάνει μαθήματα αυτοάμυνας, είναι πολύ ασφαλές. Αν κάνει κραβ μαγκά όμως, μπορεί να βρεθείτε με κανένα γόνατο σπασμένο. Απλώς διαβάστε τις οδηγίες πριν, γιατί μπορεί να παραλάει το απόκλιντρο στον αυτοέλεγχο του τενεκένε. Τι να σας κάνουμε; Όταν προσπαθούσε πέρσι ο Βρούτσης να σας μάθει να μιλάτε σκόιλ, κοροϊδεύατε. Υπήρξαν ισχυρές διαφωνίες στους λοιμωξιολόγους για το άνοιγμα των σχολείων, αλλά δεν πειράζει. Στην επιστήμη οι διαφορετικές απόψεις είναι πλούτος. Όπως άλλωστε εξήγησε φιλικά η Ιερά Εξέταση στον Γαλιλαίο. Βασικά διαφώνησαν οι Ομπρέλες λοιμωξιολόγων γιατί δεν ενσωματώθηκαν οι παρατηρήσεις της στο τελικό κείμενο. Και η Ρενέ λοιμωξιολόγων, ό,τι νόημα κι αν βγάζει αυτό. Είναι μια τάση που θέλει να γεφυρωθεί το ιστορικό χάσμα λοιμωξιολόγων και σοσιαλδημοκρατίας. Το οποίο προέκυψε στην ισπανική γρίπη του 1919. Μην ανησυχείτε, δεν μασάμε, τους έχουμε, έγραψε ο Τσίοδρας με κεφαλαία στο φέισμπουκ με μια μαντινάδα από κάτω. Και μια φωτογραφία του με έναν ροφό 35 κιλών.

Η Ν.Δ. επέλεξε επί 40 χρόνια το Δόγμα Μολυβιάτη, ήτοι «όλα γειωμένα μέχρι να καλυτερεύσουν οι συνθήκες», για να έχει το κεφάλι της ήσυχο. Δεξιός πολιτικός που θα κατηγορηθεί ότι έδωσε κάτι στην Τουρκία δεν έχει μέλλον. Τώρα πέφτουν προειδοποιητικές βολές. Η σχεδόν γλοιώδης προσπάθεια της Ε.Ε. να επαναπροσεταιριστεί τον Ερντογάν, με αιχμή τη συμφωνία για το προσφυγικό, είναι εξόχως ανησυχητική, πολλώ μάλλον που η Ελλάδα δεν συμμετέχει σε αυτήν τη διαπραγμάτευση και που ο Ερντογάν φτύνει επιδεικτικά τις «δυτικές αξίες» Το Δόγμα Μολυβιάτη ήταν νοητό κατά την περίοδο που η Τουρκία δεν είχε το ειδικό βάρος να σύρει την Ελλάδα σε μια διαδικασία εάν η Ελλάδα δεν ήθελε. Σήμερα, αυτό δεν ισχύει. Συνεπώς χρειάζεται άλλη, πιο δραστήρια και ευέλικτη πολιτική. Ο Μητσοτάκης, ανήμπορος να εκπονήσει μια ενεργό πολιτική, πάει κατευθείαν να πέσει στην παγίδα Ερντογάν. Αυτό μπορεί να μην του επιτραπεί, αλλά σίγουρα δεν θα του συγχωρεθεί από μια παράταξη που στο φαντασιακό της θα πάρει πίσω την Πόλη.

Προσπαθήσαμε να αναλύσουμε τους λόγους για τους οποίους οι Έλληνες επαναστάτες κατάφεραν να βγουν νικητές από έναν πολύχρονο και άνισο αγώνα. Με τη βοήθεια της σύγχρονης θεωρίας της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων, αποσυσκευάσαμε το αρχικό ερώτημα και εστιάσαμε ξεχωριστά στις ευκαιρίες που εκμεταλλεύτηκαν οι επαναστάτες, στις απειλές που τους κινητοποιούσαν, στις ταυτοτικές παραμέτρους της δράσης τους, στο λόγο και τα συναισθήματά τους, στην οργάνωση και την ηγεσία τους, στους πόρους και το ρεπερτόριο δράσης που χρησιμοποίησαν. Όλες αυτές οι μεταβλητές είναι εξίσου σημαντικές, παρόλο που αναφέρονται σε διαφορετικά επίπεδα δράσης, από τις διεθνείς συνθήκες έως τους τρόπους παρακίνησης των στρατιωτών. Αν κάτι από όσα αναφέραμε έλειπε, είναι εξόχως αμφίβολο αν θα ήταν δυνατό να στεφθεί ο Αγώνας με επιτυχία. Κάποιος ή κάποια μπορεί να προκρίνει τη σημασία των περιφερειακών (στην αρχή) και διεθνών (στη συνέχεια) πολιτικών ευκαιριών που εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες. Κοντολογίς, εύκολα μπορεί να ειπωθεί ότι χωρίς το Ναβαρίνο η Επανάσταση κινδύνευε να σβήσει. Ωστόσο, χωρίς τη σωστή εκμετάλλευση των περιφερειακών ευκαιριών για τη στερέωση της Επανάστασης, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα έβρισκαν τίποτα για να υπερασπιστούν. Χωρίς, επίσης, τις προσπάθειες των Ελλήνων να δημιουργήσουν και να διευρύνουν αυτές τις διεθνείς πολιτικές ευκαιρίες, η καθοριστική επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων θα ήταν ακατανόητη, στο ποσοστό που εξαρχής αυτές ήταν εχθρικές απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Ακατανόητη θα ήταν γενικά η αλλαγή της διεθνούς διαχωριστικής γραμμής, πρώτα στο επίπεδο της κοινής γνώμης και έπειτα στο επίπεδο των κυβερνήσεων, χωρίς τις επαναστατικές επιτυχίες και χωρίς τις οθωμανικές αγριότητες. Αυτές οι τελευταίες θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν τερματίσει την Επανάσταση. Δεν το έκαναν όμως. Μάλλον έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Ενίσχυσαν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των αντιμαχόμενων και κατέστησαν κάθε συμβιβασμό αδύνατο. Κατέστησαν, επίσης, τους Έλληνες «κοινότητα μοίρας», ενισχύοντας την κοινή ταυτότητα υπαγωγής έναντι των τοπικών ταυτοτήτων, γεγονός που τους βοήθησε να μείνουν ενωμένοι, παρ’ όλη την ενεργοποίηση των εσωτερικών διαχωριστικών γραμμών στα χρόνια των εμφύλιων αντιπαραθέσεων.

«Ηθελα να υπενθυμίσω πως το να γνωρίζουν οι πολιτικοί Κοινωνιολογία δεν είναι λιγότερο χρήσιμο από το να γνωρίζουν Οικονομία. Το να συνειδητοποιούμε ότι η ανδρική κυριαρχία είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στο ασυνείδητό μας ώστε δεν την αντιλαμβανόμαστε και συνεπώς δυσκολευόμαστε να την αμφισβητήσουμε, μας βοηθά να αυξήσουμε τις πιθανότητες “ώστε το φως της αλήθειας να κάψει για πάντα το έγκλημα που ζει στο σκοτάδι”, όπως ειπώθηκε από επίσημα χείλη. Θέλησα να ανακαλέσω το πολύ γνωστό επιστημονικό γεγονός πως αυτό που είναι σεξιστικό είναι, τελικά, το ασυνείδητό μας, πως η ανδρική κυριαρχία που γεννά όλα αυτά τα σκανδαλώδη φαινόμενα αποτελεί την παραδειγματική μορφή της συμβολικής κυριαρχίας που ασκείται μέσω της συμβολικής βίας. Είναι μια μορφή κυριαρχίας της οποίας τα θύματα είναι, ταυτόχρονα, οι συνένοχοι. Προσπάθησα να συμβάλω στο να διαχυθεί η γνώση του γεγονότος πως ο φαλλοκρατικός τρόπος σκέψης είναι ειδικά αποτελεσματικός επειδή νομιμοποιεί μια σχέση κυριαρχίας εγγράφοντάς τη στους εγκεφάλους και στα σώματα, ανδρών και γυναικών, και συνεπώς η ακύρωσή του δεν μπορεί να προέλθει από ένα απλό πρόταγμα ετσιθελικού ή συνειδησιακού τύπου».

Πέρσι η Δανία αποφάσισε να επιτρέψει στους 61χρονους να συνταξιοδοτούνται ένα έως τρία χρόνια νωρίτερα αν έχουν ξοδέψει 42 χρόνια στην αγορά εργασίας (περιλαμβανομένων περιόδων ανεργίας). «Θα έπρεπε να σταματάς να δουλεύεις προτού εξαντληθείς» δήλωσε η πρωθυπουργός Μέτε Φρέντσικσεν. Η δανέζικη κυβέρνηση υποστήριξε πως, αντιμετωπίζοντας ένα βασικό ζήτημα δικαιοσύνης, η μεταρρύθμιση επρόκειτο να ενισχύσει τη δημόσια στήριξη για την προσπάθεια αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης για όλους τους υπόλοιπους. Οι αποφάσεις για τον καθορισμό του ορίου συνταξιοδότησης είναι δύσκολες επειδή εξαρτώνται από τη σύζευξη δύο τάσεων: το γεγονός ότι γερνάμε και το γεγονός ότι οι ανισότητες αυξάνονται. Αν όμως δεν αντιμετωπίσουμε το δεύτερο πρόβλημα, το πρώτο θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί.