Macro

Romain Gary «Η υπόσχεση της αυγής», μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα, εκδόσεις Στερέωμα, 2020 Τρείς ενότητες χωρίζουν την Υπόσχεση της αυγής: στην αρχική ιστορείται το ταξίδι των δύο απ’ την Ρωσία στην Πολωνία όπου η δυναμική μητέρα δημιουργεί έναν οίκο μόδας, ενώ καθημερινά προτρέπει το γιό της να κυνηγήσει το όνειρό του. Στην επόμενη είναι έφηβος στην Νίκαια. Εκείνη είναι διευθύντρια ξενοδοχείου ενώ διαρκώς ντοπάρει τον Ρομέν. Παρόλα αυτά δεν είναι ακόμη σπουδαίος συγγραφέας. Επίσης, δεν τον δέχονται στην αεροπορική σχολή της Salon-de-Provence. Και αυτός, προσπαθεί εναγωνίως να γράψει το αριστούργημα. Δεν τα καταφέρνει αλλά πάντοτε ελπίζει. Πλησιάζει ο πόλεμος. Πρέπει να γίνει αεροπόρος και να δοξάσει την πατρίδα. Στο τελευταίο κομμάτι μιλά για τις περιπέτειες του κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου χωρίς καθόλου ηρωισμούς και ανδραγαθήματα όντας πικρόχολος και πνεύμα αντιλογίας. Πολεμάει στην Αφρική και παρασημοφορείται. Επιστρέφει στην πατρίδα για να πληροφορηθεί πως η διαβητική μητέρα του είχε πεθάνει πριν από τρία χρόνια αλλά η τελευταία είχε συνεννοηθεί να του απαντάει η φίλη της! Στην πραγματική ιστορία δεν υπάρχει τέτοιο συμβάν αλλά εδώ πρόκειται για επινοημένη αυτοβιογραφία. Χρόνια μετά το χωρισμό τους, η Σίμπεργκ αυτοκτονεί το 1970. Μια δεκαετία μετά αυτοχειριάζεται και ο ίδιος ενώ αποκαλύπτει ότι ο Εμίλ Αζάρ ήταν αυτός.

Στο βαθμό που γίνονται παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks), τότε μια σειρά ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες θα τις πληρώσουν κυρίως οι πολίτες και όχι αυτοί που τις διαπράττουν. Μπορεί κάποιοι πολίτες να είναι ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι «τους πέταξαν στη θάλασσα», στηριγμένοι στις τερατώδεις εκ μέρους των ίδων ΜΜΕ περιγραφές των προσφύγων ως απειλής (υγειονομικής, πληθυσμιακής, πολιτιστικής, θρησκευτικής, εθνικής κ.ά.) αξιοποιώντας το φόβο του «ξένου» που νιώθουν οι παραδοσιακές, κλειστές κοινωνίες, προκειμένου να πουλήσουν, και στον οποίο «τζόγαραν» και έχτισαν καριέρες πολιτικοί της κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής πολιτικής σκηνής. Όμως οι συνέπειες των pushbacks, θα είναι πραγματικές και θα τις πληρώσουν οι πολίτες. Μεταξύ αυτών μπορούμε να σημειώσουμε: α) τις ενδεχόμενες πολιτικές και ηθικές καταδίκες από διεθνείς οργανισμούς, που πλήττουν τη θέση της Ελλάδας και τα συμφέροντά της στη διεθνή σκακιέρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους Έλληνες πολίτες β) οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ελλάδας, επίσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους Έλληνες πολίτες γ) οικονομικές συνέπειες στον τομέα του τουρισμού ή συναφών δραστηριοτήτων, κι αυτό με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους Έλληνες πολίτες, ιδιαίτερα εκείνους που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού, δ) δυσμενή αντιμετώπιση των Ελλήνων, ιδιαίτερα εκείνων που ζουν στο εξωτερικό κ.ά. Για το λόγο αυτό, και επειδή οι πραγματικοί εργοδότες των Μέσων είναι οι πολίτες, τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι τους έχουν μια επιλογή αν θέλουν να ατενίζουν με αισιοδοξία το δικό τους μέλλον, το μέλλον της χώρας, αλλά και των Μέσων που εργάζονται. Να επιτελούν την αποστολή τους, να ελέγχουν τη εξουσία, και στοιχειωδώς να ερευνούν αυτό που όλος ο κόσμος το έχει τούμπανο και η εκτελεστική εξουσία κρυφό καμάρι.

Η εμπειρία της Πορτογαλίας και της Σουηδίας μάς υπενθυμίζει ότι, με δεδομένο το χάσμα που τη χωρίζει από τη Δεξιά, η ριζοσπαστική Αριστερά έχει στρατηγικές διαφορές με τη σοσιαλδημοκρατία, οι οποίες καθιστούν εύθραστη την μεταξύ τους σχέση σε κυβερνητικό επίπεδο. Η συστημικότητα των ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων θέτει κάποια όρια στην αλλαγή της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής τους, παρά τις προσπάθειες που κάνουν ορισμένα από αυτά, για λόγους επιβίωσης, να απομακρυνθούν από το νεοφιλελευθερισμό και την κατά καιρούς συμμαχία τους με τη Δεξιά. Η στάση του Μπλόκο, του ΚΚΠ και του σουηδικού Αριστερού Κόμματος δείχνει ότι ότι η Αριστερά πρέπει και μπορεί να έχει τη δύναμη, χωρίς να είναι σεχταριστική, να αρνείται την ομηρεία της από τους σοσιαλδημοκράτες στο όνομα της αντιμετώπισης της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς. Οι εξελίξεις στην Πορτογαλία, και ιδιαίτερα η στάση του Μπλόκο και του ΚΚΠ, ενόχλησαν όσους στην Ελλάδα θα ήθελαν μια κυβερνητική συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ (και αν χρειαστεί με το ΜέΡΑ25 και το ΚΚΕ). Όμως, πέρα από την κατά την γνώμη μου ανυπέρβλητη δυσκολία επίτευξης αυτού του στόχου και στη βάση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων των επόμενων εκλογών, οι υποστηρικτές του συγκεκριμένου κυβερνητικού «μοντέλου» πρέπει πρώτα να αποσαφηνίσουν την ιδεολογική και πολιτική ταυτότητα των εταίρων της συνεργασίας. Αυτό, όμως, είναι ένα θέμα με το οποίο θα ασχοληθούμε μια άλλη φορά.

Για τη σφαγή του Πολυτεχνείου δικάστηκαν το 1975 ο Παπαδόπουλος, ο Ιωαννίδης και ακόμα 30 ανώτερα και κατώτερα στελέχη του στρατού και της αστυνομίας. Από αυτούς, μόνο δύο κατηγορήθηκαν για φυσική αυτουργία σε δολοφονίες: ο ανθυπολοχαγός Πεζικού Ιωάννης Λυμπέρης, που το πρωί της 17.11.1973 από την ταράτσα του ΟΤΕ πυροβόλησε και σκότωσε τον 16χρονο Αλέξανδρο Σπαρτίδη και τον 23χρονο Μάρκο Καραμανή. Και ο επιτελάρχης της ΑΣΔΕΝ Ντερτιλής, ο οποίος στις 18.11.1973 εκτέλεσε εν ψυχρώ στη μέση του δρόμου τον 20χρονο Μιχάλη Μυρογιάννη. Καταδικάστηκαν ο πρώτος σε 25ετή κάθειρξη και ο δεύτερος σε ισόβια. Εκτός από αυτούς, για ηθική αυτουργία σε 23 θανάτους και 1.200 τραυματισμούς καταδικάστηκαν σε ισόβια ο Ιωαννίδης και ο φρούραρχος του υπουργείου Δημόσιας Τάξης Βαρνάβας και σε 25 χρόνια ο Γ. Παπαδόπουλος, οι στρατηγοί Ζαγοριανάκος και Μαυροειδής και ο επίσης εμπλεκόμενος με τα γεγονότα του υπουργείου Δημόσιας Τάξης Καραγιάννης. Δευτεροδίκως, οι ποινές τους μειώθηκαν εξευτελιστικά και όλοι, πλην του Παπαδόπουλου, του Ιωαννίδη και του Ντερτιλή, αφέθησαν ελεύθεροι, ώστε να μπορεί η ακροδεξιά προπαγάνδα να μιλάει για ανύπαρκτα γεγονότα και μύθους.

«Ξέρω Ιστορία σημαίνει βάζω τα μεγάλα ερωτήματα» «Το ζήτημα δεν είναι να φορτώσουμε τα παιδιά με “περισσότερη Ιστορία”» γράφει η Σαλβάνου, αλλά «να τα μάθουμε να σκέφτονται διαφορετικά πάνω στο παρελθόν, τόσο σχετικά με το αρχικό πλαίσιο των γεγονότων όσο και με τις δεύτερες και τρίτες ζωές τους». Και συμπληρώνει για την «Εφ.Συν.»: «Από τη στιγμή που οι 17άρηδες έχουν δικαίωμα ψήφου, χρειάζεται να έχουν τα εργαλεία για να μπορούν να αναμετρηθούν με τη μνήμη που υπάρχει στον δημόσιο χώρο και να καταλάβουν την ιστορικότητα του παρόντος, αλλά και τη συμβολική γλώσσα της πολιτικής. Αυτό είναι ευθύνη της σχολικής εκπαίδευσης. Δεν αρκεί να αναπαράγει την εθνική ταυτότητα, όπως λέει η υπουργός Παιδείας. Θα πρέπει οι μαθητές να καταλαβαίνουν και ότι οι ταυτότητες είναι σε συνεχή αναδιαπραγμάτευση, να βλέπουν την αρχιτεκτονική τους. Ηταν χαρακτηριστικό λ.χ. ότι οι πολιτικές της μνήμης για τα 450 χρόνια από τη ναυμαχία της Ναυπάκτου που γιορτάστηκαν φέτος έφεραν στο προσκήνιο τη σύγκρουση χριστιανισμού και ισλάμ, όταν την ίδια στιγμή εφαρμόζονται αντιπροσφυγικές πολιτικές». Πότε λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι ξέρουμε Ιστορία; «Δεν αρκεί να ελέγχουμε τις πηγές», εξηγεί η Σαλβάνου. «Ξέρω Ιστορία, δεν σημαίνει μόνο ότι γνωρίζω τα πραγματολογικά στοιχεία ή ότι ξέρω να αξιολογώ μια πληροφορία και πώς αυτή εντάσσεται στα συμφραζόμενα και στον ιστορικό της χρόνο. Σημαίνει και αυτά, αλλά και το ότι έχω μάθει να αναδεικνύω τα μεγάλα ερωτήματα που έχουν σημασία στο εκάστοτε παρόν. Ξέρω Ιστορία, σημαίνει ότι έχω μάθει να διαβάζω τα κομμένα νήματα, να διαβάζω τον διάλογο μεταξύ της μνήμης και των “σκληρών δεδομένων” και ότι ξέρω να ανιχνεύω τη νοηματοδότηση του παρελθόντος και τον ρόλο της στο παρόν. Είναι ακριβώς το θέμα αυτού του βιβλίου». Τους λόγους για τους οποίους η επέτειος λαμβάνει υπόψη της κάθε φορά τα πολιτικά διακυβεύματα, απαντώντας και σε αγωνίες του παρόντος, διερευνά στην υπό έκδοση μελέτη της «Πώς μαθαίνουμε Ιστορία χωρίς να τη διδαχθούμε;» (Ασίνη) η ιστορικός Αιμιλία Σαλβάνου, ξεκινώντας την αφήγησή της με ανάλυση της σειράς «Game of Thrones», που παρουσιάζεται ως χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς το παρελθόν γίνεται επιδραστικό στο παρόν.

Η πιο αντιπροσωπευτική εκπρόσωπος της μετάλλαξης από εξωκοινοβουλευτική αριστερά σε ακραίο κέντρο και τώρα σε επιφανής alt - right δημόσια διανοούμενος, Σώτη Τριανταφύλλου, προτείνει την κατάργηση της μνήμης του Πολυτεχνείου την 17η Νοέμβρη "επειδή το Πολυτεχνείο έχει γίνει αντικείμενο που έχει ξεφύγει από την ιστορική του ακρίβεια". Ωστόσο, καμία σχολική γιορτή δεν είναι συνεπής στην ιστορική ακρίβεια. Δεν φαντάζομαι η κυρία Τριανταφύλλου να προτείνει και την κατάργηση της 25ης Μαρτίου που κατεξοχήν βασίζεται σε έναν μύθο... Όχι βέβαια! Επομένως, γιατί να καταργηθεί το Πολυτεχνείο και όχι τόσες άλλες σχολικές γιορτές; Διότι απ όλες αυτές, είναι μόνο από το πνεύμα του Πολυτεχνείου που η νέα Δεξιά της κας Τριανταφύλλου θα ήθελε να απαλλαγεί. Διότι, παρά την ενοχλητική μουσειοποίησή του από τις σχολικές γιορτές, εκπέμπει κάτι άβολα αντιστασιακό. Ακόμη τουλάχιστον... Το Πολυτεχνείο ζει λοιπόν.

Τη νύχτα εκείνη, η Σταματίνα Κανελλοπούλου, εργάτρια από το Περιστέρι, έπεσε αναίσθητη και αιμόφυρτη από αλλεπάλληλα χτυπήματα αστυνομικών κλομπ στην οδό Πανεπιστημίου. Μια ομάδα αστυνομικών την ξυλοκόπησε και τη χτύπησε αλύπητα στο κεφάλι και στο σώμα. Μεταφέρθηκε αναίσθητη στο «Ιπποκράτειο» όπου άφησε την τελευταία της πνοή, προτού οι γιατροί της προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Το πόρισμα του ιατροδικαστή συγκλονίζει: 18 χτυπήματα στο κρανίο, πολλαπλά κατάγματα και βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Ο Κύπριος φοιτητής Ιάκωβος Κουμής συμμετείχε στη συγκεκριμένη πορεία με τους συντρόφους του της «Επιτροπής Αυτοδιάθεσης Κύπρου». Στην Πλατεία Συντάγματος έγινε θύμα άγριας επίθεσης των ΜΑΤ, η οποία τον άφησε επί τόπου βαριά τραυματισμένο. Μάλιστα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ο Κουμής δεν είχε λάβει καν μέρος στα επεισόδια, αλλά καθόταν σε παρακείμενο καφενείο την ώρα των επεισοδίων. Ο Κουμής μεταφέρεται στο Λαϊκό Νοσοκομείο και το βράδυ της Κυριακής είναι ήδη κλινικά νεκρός. Την Παρασκευή, 28 Νοεμβρίου, κηδεύεται στην Κύπρο και αμέσως μετά πραγματοποιείται πορεία διαμαρτυρίας προς την Ελληνική Πρεσβεία της Λευκωσίας. (...) Την ευθύνη για τα αιματηρά γεγονότα ο πολιτικός κόσμος αποφάσισε να τη ρίξει στους διαδηλωτές. Στις 10 το βράδυ της ημέρας των επεισοδίων ο Ανδρέας Παπανδρέου δηλώνει ότι «μικρές ομάδες ανευθύνων στοιχείων και προβοκατόρων άγνωστης και ύποπτης προέλευσης δημιούργησαν θλιβερά έκτροπα με προφανή σκοπό να αμαυρώσουν και να δυσφημήσουν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο του Πολυτεχνείου». Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση περιορίστηκε να εκφράσει την οργή της για τις «οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων» που «αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατικά και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του ελληνικού λαού». Σε ό,τι αφορά το θάνατο της Κανελλοπούλου, η κυβέρνηση περιορίσθηκε να δηλώσει ότι «για τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκε ο θάνατος νεαρής εργάτριας διετάχθησαν διοικητικές ανακρίσεις». Στη συζήτηση που έγινε στη Βουλή μία εβδομάδα αργότερα ο πρωθυπουργός, κ.Ράλλης, έκανε την εξής δήλωση που έμεινε στην ιστορία: «Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη». «Θα ήταν σε θέση, πραγματικά, η Αστυνομία στο σημείο της σύγκρουσης να προχωρήσει με ελιγμό τέτοιο, ώστε να αποκοπεί, το επαναλαμβάνω, το σώμα των 2.000 εξτρεμιστών και εκεί να τους αντιμετωπίσει», δήλωσε από την πλευρά του και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Όσο για τις «διοικητικές ανακρίσεις» για το θάνατο των δύο διαδηλωτών καμία απάντηση δε δόθηκε, κανένας ένοχος δεν τιμωρήθηκε. Τα ονόματά τους κοντεύουν να ξεχαστούν στις μέρες μας, τοποθετούμενα στον τραγικό κατάλογο των νεκρών αγωνιστών για τους οποίους δεν αποδόθηκε ποτέ δικαιοσύνη.

Κατά τη γνώμη μου, όρος για μια βιώσιμη ανάκαμψη είναι η Αριστερά να δώσει τη μάχη των ιδεών πιο επιθετικά, ακόμη και με πρόσκαιρο πολιτικό κόστος. Η πολιτική κατευνασμού της ξενοφοβίας και του εθνικισμού είναι αυτοκτονική γι’ αυτήν και για τη δημοκρατία. Εξάλλου, οι εμπειρίες της οικονομικής κρίσης, της κλιματικής αλλαγής και της πανδημίας ευνοούν τη διάδοση των βασικών αξιών και προγραμματικών θέσεων της Αριστεράς, την ανάδειξη μιας ριζοσπαστικής αριστερής κοινωνικής και πράσινης ατζέντας που θα οδηγεί στην υπέρβαση του σημερινού καπιταλισμού. Οταν η Αριστερά εγκαταλείπει αυτό το πεδίο προς όφελος ενός κοντόφθαλμου ρεαλισμού, στην πραγματικότητα χάνει μια ιστορική, ίσως την τελευταία, ευκαιρία της.

Η επέτειος είναι μια υπόμνηση για τα μείζονα της εποχής. Κι από τα μείζονα το μέγιστο η ελευθερία να πληροφορούμαστε και να πληροφορούμε. Να μιλάμε και να μετέχουμε. Αυτό είναι σε ανοιχτή διακινδύνευση σήμερα, από μια βουλιμική πανοπτική κρατική εξουσία με ρίζες στο βαθύ κράτος και από εταιρικά συμφέροντα σε διαπραγμάτευση και ώσμωση μαζί της. Όχι μόνο μιντιακά, και άλλα. Σε τρεις ανθρώπους, διαφορετικούς, σημερινούς η σκέψη τούτη τη μέρα του Πολυτεχνείου. Στην δημοσιογράφο του Alterthess Stavroula Poulimeni στην οποία η εταιρία Ελληνικός Χρυσός έκανε αγωγή με την οποία ζητάει υπέρογκη αποζημίωση γιατί απλώς δημοσίευσε την είδηση μιας καταδίκης της εταιρίας. Για την τακτική των SLAPP (Strategic lawsuits against public participation, Στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού) στα σχόλια βάζω εξαιρετικό κείμενο του Stratis Bournazos. Στον ερευνητή δημοσιογράφο Stavros Malichudis και το Solomon που βρέθηκαν στο στόχαστρο της ΕΥΠ και των σκοτεινών μηχανισμών με αφορμή ρεπορτάζ για έναν 12χρονο Σύρο πρόσφυγα υπό κράτηση στην Κω. Η υπόθεση ξυπνάει τις χειρότερες μνήμες αλλά δείχνει και το σκοτεινό μέλλον, φέρνει οσμή από τον εφιάλτη του Snowden στη δική μας γειτονιά. Στα σχόλια η θέση του Solomon για την υπόθεση. Στην ολλανδή δημοσιογράφο Ingeborg Beugel που έπεσε θύμα δολοφονίας χαρακτήρα από φιλοκυβερνητικά μέσα αλληλοτροφοδοτούμενα με τον ανώνυμο εσμό του διαδικτύου και πρόθυμους επώνυμους. Μια δυσάρεστη ερώτηση στον πρωθυπουργό γέννησε σεξιστικές συνυποδηλώσεις, εθνικιστικά και ρατσιστικά συμφραζόμενα, βρόμικα υπονοούμενα για άδηλους πόρους και σκοπούς. Στους καιρούς της δυστοπίας ο πολιτικά ενοχλητικός γίνεται κοινωνικά λεπρός. Αυτό, πείτε στην κυρία Σώτη Τριανταφύλλου, θυμόμαστε σήμερα, μέρα που είναι. Εκείνη μπορεί να μην το θυμάται, δικαίωμά της είναι.

To Πολυτεχνείο ζει στους αγώνες του σήμερα για μια ζωή με αξιοπρέπεια, υγεία, παιδεία, προστασία του πλανήτη, δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερίες. Αυτό διατράνωσε σήμερα η πολυπληθής αντιπροσωπεία του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και της νεολαίας του κόμματος που με επικεφαλής τον γραμματέα σ. Δημήτρη Τζανακόπουλο, καταθέσαμε στεφάνια τιμώντας την εξέγερση και τη μνήμη των νεκρών του Νοέμβρη. Οι προσπάθειες αυτόκλητων ιδιοκτητών των αγώνων του λαού να αστυνομεύσουν το χώρο και να εμποδίσουν τη μεγαλύτερη δύναμη της Αριστεράς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη να τιμήσει την εξέγερση έπεσαν στο κενό. Η δύναμη της Δημοκρατίας και η μαζική ορμή της αδογμάτιστης, ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς που δεν ανακόπηκε σε καιρούς πολύ πιο δύσκολους και από αντιπάλους πολύ πιο ισχυρούς, απέτρεψε μικροομάδες που καπηλεύονται το Πολυτεχνείο και οικειοποιούνται τους αγώνες του να φέρουν την εξέγερση στα δικά τους μικρά και ασήμαντα μεγέθη. Η προσπάθειά τους, να μη σταλεί από το χώρο του Πολυτεχνείου η εικόνα της μαχόμενης ριζοσπαστικής Αριστεράς, αλλά η καρικατούρα της συμβιβασμένης και ξεκομμένης από το λαό συστημικής Αριστεράς, απέτυχε. Προς μεγάλη θλίψη βέβαια ισχυρών οικονομικο-πολιτικών συμφερόντων και μερίδας των μέσων ενημέρωσης, που πασχίζουν με νύχια και με δόντια να κατασκευάσουν αυτήν ακριβώς την εικόνα για το κόμμα μας. Με τη μαζική του συμμετοχή το απόγευμα στην πορεία προς την Αμερικανική πρεσβεία ο λαός της Αθήνας και όλης της Ελλάδας θα στείλει μήνυμα Δημοκρατίας και ανατροπής και θα θυμίσει σε όλους πόσο επίκαιρο και ισχυρό παραμένει το μήνυμα από το λαϊκό ξεσηκωμό του Νοέμβρη του 1973.