Παύλος Κλαυδιανός

Η εκκίνηση της ιδιωτικοποίησης του νερού από την κυβέρνηση της ΝΔ, εκ πρώτης όψεως, ξενίζει καθώς αυτό επιλέγεται μια τόσο δύσκολη, πολλαπλά, εποχή για τους ανθρώπους. Ποια κυβέρνηση θα αποφάσιζε να προσθέσει ένα ακόμη δυσμενές δεδομένο στα τόσα άλλα, όπως είναι η κερδοσκοπία σ‘ ένα κοινό αγαθό όπως το νερό; Εντούτοις, το τόλμησε μέσα στο κλίμα που απορρέει από την απόφασή της να εκμεταλλευθεί αφενός τη δύσκολη συγκυρία για τα κινήματα και να προωθήσει τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της, αφετέρου να δείξει ότι πολιτικά είναι ισχυρή, μπορεί, επομένως, να κάνει και πολύ δύσκολες κινήσεις. Η ιδιωτικοποίηση του νερού, ωστόσο, ίσως αποδειχθεί το κρίσιμο λάθος της κυβέρνησης και ευθεία αυτοϋπονόμευση της πολιτικής της στο πεδίο των ιδιωτικοποιήσεων. Η σχέση του κόσμου με το νερό είναι ισχυρή όπως με το ψωμί, υπάρχει πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που απαγόρευσε την ιδιωτικοποίησή του, ενώ σε πάρα πολλές περιπτώσεις όπου ιδιωτικοποιήθηκε απέτυχε (ακριβό, κακή ποιότητα) και επανήλθε – αναπτύχθηκαν, βέβαια, κινήματα – στο δημόσιο. Γι’ αυτό και το προεκλογικό πρόγραμμα της ΝΔ δεν το περιλαμβάνει. (...) Τι σημαίνει ακριβώς εκκίνηση της ιδιωτικοποίησης; Προκηρύσσονται τρεις διαγωνισμοί συμβούλων (νομικός, τεχνικός, χρηματοοικονομικός) που θα αναλάβουν να διεκπαιρεωσουν το διαγωνισμό δημοπράτησης του ΕΥΣ με τη μορφη ΣΔΙΤ. Ποιες είναι οι συνέπειες; Εκχώρηση μέρους του αντικειμένου δραστηριότητας της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. σε ιδιώτες έναντι τιμήματος, που είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει στην αύξηση της τιμής του νερού. Επιπλέον, θέτει σε αμφισβήτηση τη συνέχιση της εργασιακής σχέσης 250 μονίμων υπαλλήλων της ΕΥΔΑΠ. Σύμφωνα με πληροφορίες το Υποδομών, που πιέζει από παλιά να αναλάβει αυτό τα έργα, υπολογίζει ότι το ΕΥΣ χρειάζεται έργα ύψους εκατοντάδων εκ. ευρώ! Μιλάμε, δηλαδή, για μεγάλα ποσά και για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία ως προς τη στόχευση του σχεδίου από τον διαγωνισμό εξαιρείται η ΕΥΔΑΠ ΑΕ, η οποία όμως έχει και πολύ εξειδικευμένη τεχνογνωσία και πλούσια εμπειρία. Εκτός του ότι όλα τα κόστη θα μετακυληθούν στην κατανάλωση, όπως τόνισε ο πρόεδρος των μηχανικών εργαζομένων στην ΕΥΔΑΠ, Γ. Αλεξανδράκης στο «Κόκκινο» έτσι μειώνονται τα αποθεματικά της ΕΥΔΑΠ, απομειώνεται η αξία της με την αφαίρεση των λειτουργικών κομματιών της, είναι προφανές ότι θα συμβεί. Το Υπουργείο Υποδομών, έτοιμο από καιρό, επιλέγει το έργο να γίνει από ιδιώτες μέσω ΣΔΙΤ. Αν δεν μπορεί, δηλαδή, να ιδιωτικοποιήσει την ΕΥΔΑΠ ΑΕ – δεν το κατάφερε το 2014 λόγω ΣτΕ – προσπαθεί σήμερα όπως και σε πλείστους άλλους χώρους, να εκχωρήσει σε ιδιώτες αντικείμενα δραστηριότητας, στην προκειμένη περίπτωση το ΕΥΣ, εμποδίζοντας έμμεσα και τη δυνατότητα ανάληψης από την ίδια αντικείμενα που ήδη έχει εκχωρήσει σε ιδιώτες (πχ ΚΕΛ Ψυτάλλειας, Μεταμόρφωσης).

Η κυβέρνηση, γενικώς, ροκανίζει χρόνο όχι μόνο για να δει πώς πορεύεται η οικονομία αλλά και για να δει πώς διαμορφώνονται οι αποφάσεις στις Βρυξέλλες. Αλλά όσο προχωρά ο χρόνος, επιδεινώνονται τα οικονομικά μεγέθη και η ανεργία αυξάνει ραγδαία, αντιμετωπίζει το ερώτημα τι κόστος είχε η μη αποδοχή όσων πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ με το «μένουμε όρθιοι». Οι πολιτικές που πιέζεται να ακολουθήσει, όμως, είναι αντίπαλες. Για το μείγμα πολιτικής που πρέπει να υιοθετήσει υπάρχουν διαφορές και στο εσωτερικό της. Ήδη, γράφονται άρθρα εναντίον του υπουργού Οικονομικών στον φιλικό της Τύπο, διότι, θεωρούν, ότι είναι ενδοτικός, δέχεται αιτήματα διαφόρων κλάδων. Το μείγμα που θα επιλέξει συνδέεται και με τις εκλογές, κάτι καθόλου απλό. Εντονότατες διαφωνίες μέσα στη ΝΔ για τις εκλογές, με τον κ. Κ. Μητσοτάκη να μην έχει αποφασίσει. Δημοσίως, πολλοί στη ΝΔ παραδέχονται ότι χειροτερεύουν οι συνθήκες και είναι τέτοιες που ευνοούν τον ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ο δρόμος του προς την εξουσία λένε. Και τον δαιμονοποιούν προσπαθώντας να αναζωογονήσουν το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Δαιμονοποίηση, όμως, που, στη συνείδηση της κοινωνίας, δεν γίνεται αποδεκτή εύκολα. Ο ΣΥΡΙΖΑ με τη στάση του στην υγειονομική κρίση και τις προτάσεις του για την εργασία και την οικονομία, την κινητοποίησή του για παιδεία, περιβάλλον, πολιτισμό έχει εμπεδώσει μια φυσιογνωμία αντιπολίτευσης που προκαλεί ρήγματα στο αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Αντίθετα, τα δείγματα αλαζονείας και νοοτροπίας του «δυο μέτρα και δυο σταθμά» πολλαπλασιάζονται στη ΝΔ. Τελευταίας σοδειάς είναι η δήλωση του κ. Σκέρτσου και τα εγκαίνια του κ. Μπακογιάννη στην Ομόνοια. Εν τω μεταξύ, όλες οι δημοσκοπήσεις συμφωνούν ότι το ενδιαφέρον των πολιτών μετατοπίζεται. Έρευνα του Πανεπιστημίου του Αιγαίου καταγράφει ότι στο ερώτημα για τον «πιο σημαντικό κίνδυνο της πανδημίας», το 56% απαντούν «η ανεργία και η φτώχια» έναντι 26,7% που απαντούν «η προσβολή από τον κορωνοϊό». Επίσης, το 19% κρίνει τη σημερινή κατάσταση πολύ αρνητικά και το 35% αρνητικά, το 13% με επιφύλαξη και μόνο το 5,6% σαν μια ευκαιρία.

Η συζήτηση στη Βουλή, την προηγούμενη Πέμπτη για την οικονομία, τελικά, ήταν εισαγωγή στη συνειδητοποίηση ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια, ξανά, εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, η οποία έχει ήδη αρχίσει. Δεν χρειάστηκε να υπερβάλει κανένας, ούτε να κινδυνολογήσει. Προέκυπτε, εμμέσως πλην σαφώς, από τις παρεμβάσεις του πρωθυπουργού που για δεύτερη φορά, μετά το τελευταίο διάγγελμα, υπήρξε συγκρατημένος σε προβλέψεις και τόνους, αμήχανος και ασαφής όταν κλήθηκε να περιγράψει τα επόμενα βήματα που σχεδιάζει η κυβέρνηση για την οικονομία. Μια δημοσκόπηση, το ίδιο βράδυ, στο MEGA της Metron Analysis αποκάλυπτε, συγχρόνως, ότι στην αξιολόγηση των πολιτών η οικονομία αποκτά ξανά δεσπόζουσα θέση, ενώ η θετική γνώμη για την κυβέρνηση άρχισε να κάμπτεται. Αυτό αναμένεται να είναι το πεδίο όπου θα δοκιμαστεί η κυβέρνηση την επόμενη μακρά περίοδο. Σ΄ αυτό θα γίνεται η πολιτική και η κοινωνική αντιπαράθεση καθώς η κοινωνική κρίση, μετά τα δέκα χρόνια μνημονιακών πολιτικών, θα είναι οξύτατη. Η υγειονομική πτυχή της κρίσης δεν θα χαθεί, κάθε άλλο. Αλλά οι δυσκολίες της μετάβασης στη δεύτερη φάση, που θα εμποδίζουν, με τις αβεβαιότητες και τα ενδεχόμενα πισωγυρίσματα – γι’ αυτό ανέκυψαν και διαφωνίες, ιδίως για το άνοιγμα των σχολείων ή το κόστος και τη χρήση της μάσκας – θα συνιστούν ευνοϊκό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα δοκιμάζεται η οικονομική πολιτική.

Σε τι πολιτικό κλίμα έχουμε εισέλθει, λοιπόν, που δικαιολογεί τους υμνολόγους της «ηγετικότητας» του πρωθυπουργού, μερικοί εκ των οποίων μάλιστα, οι πιο ανεγκέφαλοι ή φανατικοί αντί-ΣΥΡΙΖΑ, τον παροτρύνουν να πάει για εκλογές; Ο Αλέξης Τρίπρας στη συνέντευξή του στο ΚΟΝΤΡΑ στον συνάδελφο Γιώργο Μελιγκώνη δεν απέφυγε τη σχετική ερώτηση. Καταρχάς, χαρακτήρισε όχι απλώς άτοπο αλλά έξω από τις ηθικές αρχές της πολιτικής, αυτή την ώρα που μετράμε ζωές, να συζητούμε για εκλογές. Όμως, συμπλήρωσέ, ότι ο πρωθυπουργός ή δεν έχει επίγνωση των σοβαρών προβλημάτων που έχει η χώρα φανερά στην κοινωνία τον Σεπτέμβρη ή έχει αλλά θέλει να δραπετεύσει. Προχώρησε μάλιστα περισσότερο, τον συλλογισμό του. Το αμέσως επόμενο διάστημα, πρόσθεσε, η αντιπαράθεση, ανοιχτή στην κοινωνία, θα φέρνει την Αριστερά με πολύ περισσότερα επιχειρήματα από όσα η Δεξιά. Διότι κι αυτή η κρίση είναι απότοκος της πολιτικής και των αντιλήψεων του νεοφιλελευθερισμού που πρεσβεύει και η ΝΔ. Αυτό είναι, καταρχάς, σωστό. Η Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ όμως, αναπλάθοντας το πρόγραμμά του στη μετά την κρίση περίοδο, της επανεκκίνησης, οφείλει να λάβει σοβαρά υπόψη του δυο ακόμη σημεία. Το ένα, είναι ότι φύγαμε μεν από την κρίση του 2008, αλλά πολλές από τις συνέπειές της δεν θεραπεύτηκαν, παραμένουν, διότι δεν θεραπεύτηκαν οι αιτίες. Δεύτερον, η κρίση αυτή είναι του καπιταλισμού και τριπλή: οικολογική, οικονομική, υγειονομική. Οι προτάσεις πρέπει να συνθέτουν λύσεις και για τις τρεις.

Η κυβέρνηση διακατέχεται, επιπλέον, από μια άκρως συντηρητική αντίληψη στη χάραξη της πολιτικής της. Αυτό υποδηλώνει, ως αντιμετώπιση της κρίσης, το «βλέποντας και κάνοντας». Έχει σχέση, όμως, και με το ότι δεν θέλει να δεσμευτεί τώρα σε μέτρα που ενισχύουν τον ρόλο του δημοσίου στο μέλλον. Θέλει να έχει λυμένα τα χέρια της και για το «μετά» το τέλος της υγειονομικής κρίσης, πώς θα διανεμηθεί το κόστος της επανόδου της κοινωνικής και οικονομικής ζωής στην «κανονικότητα». Αυτό το σχέδιο είναι μια αυταπάτη, αλλά ωστόσο η επιδίωξή της από την κυβέρνηση θα έχει πολλά, πάρα πολλά, θύματα. Μ’ αυτή την οπτική, το σχέδιο για την αντιμετώπιση των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης του ΣΥΡΙΖΑ, αντιμετωπίστηκε με σιωπητήριο. Στα περισσότερα ΜΜΕ, οι πολίτες άκουγαν να επικρίνει και να απαξιώνει ο κ. Πέτσας ή ο κ. Σταϊκούρας, το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο όμως δεν είχαν πριν ακούσει! Ο κ. Πέτσας μίλησε ξανά για «ανεύθυνες υποσχέσεις» και «πλειοδοσία» προκειμένου να το χαρακτηρίσει. Μέσα στη διατύπωσή του «να αντιμετωπίσουμε μέχρι τον Ιούνιο την υγειονομική κρίση ώστε να σχεδιάσουμε ξανά την επανεκκίνηση της οικονομίας» εμπεριέχεται η, τραγική για το κοινωνικό κόστος της, πολιτική της Κυβέρνησης.

Ο Ντράγκι (...) είπε πολύ απλά ότι η ΕΚΤ πρέπει να αγοράζει ομόλογα, δηλαδή να δημιουργεί ρευστότητα στο διηνεκές, όσο θα υπάρχει κρίση, χωρίς να φοβόμαστε για τα χρέη. Όταν περάσει η κρίση, θα βρούμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα του χρέους. Η ΕΚΤ να μην σταματήσει την αγορά ομολόγων μέχρις ότου ξεπεραστεί η κρίση. (...) Πρότεινε τη διαγραφή ιδιωτικού χρέους. Δηλαδή, είπε: όταν φθάσουμε σε ένα σημείο όπου θα αρχίσει η επανεκκίνηση της οικονομίας και οι επιχειρήσεις θα έχουν συσσωρεύσει χρέη και δεν θα μπορούν τότε να επενδύσουν, θα πρέπει να προβούμε σε απομείωση του χρέους τους. Όταν διαγράφεις, βέβαια, ιδιωτικά χρέη αυτά τα αναλαμβάνει το δημόσιο. Αλλά, κάποια στιγμή, θα έλθει ο λογαριασμός. Η Γκόλντμαν Σακς υπολογίζει ότι το χρέος της Ιταλίας από 135% του ΑΕΠ που ήταν το 2019, το 2020 θα πάει στα 162%, ενώ Γαλλία – Ισπανία θα περάσουν το 100%. Η Ελλάδα θα πλησιάσει το 190%. Επομένως, πρέπει ν’ ανοίξει και μια συζήτηση για το τι θα γίνουν αυτά τα δημόσια χρέη. (...) Κάποια στιγμή η παγκόσμια κοινότητα πρέπει ν’ αρχίσει να αναρωτιέται πώς μπορεί να διαχειριστεί αυτό το «βουνό» χρέος και τι πρέπει να κάνει. Αυτή τη στιγμή, αναφέρει η καθηγήτρια του Κέμπριτζ, κ. Ματζουκάτο, στις ΗΠΑ υπάρχουν ιδιωτικά χρέη 14,5 τρισ., 1,5 τρισ. παραπάνω από τα ιδιωτικά χρέη της κρίσης του 2008. Να υπενθυμίσουμε ότι το 2008 το ιδιωτικό χρέος των τραπεζών δημιούργησε το πρόβλημα στις ΗΠΑ και στη συνέχεια στον πλανήτη. Άρα, μπαίνει σαφέστατα στο τραπέζι η λογική Ντράγκι για το ιδιωτικό χρέος, αλλά παράλληλα, επειδή όπως είπαμε το ιδιωτικό το αναλαμβάνει το δημόσιο χρέος, πρέπει να δούμε πώς αντιμετωπίζουμε γενικότερα τo χρέος του Δημοσίου.

Αλλά ποιο είναι, ακριβώς, το ζήτημα που εντοπίζουν στο κυβερνητικό στρατόπεδο; Φαίνεται ότι είτε από ανικανότητα, είτε από αδράνειες του συστήματος, είτε από αντίληψη γνωρίζουν ότι δεν προχωρεί η ενδυνάμωση των δομών υγείας. Σωστά, και με μετριοπάθεια, θέτει το ζήτημα αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ – και όχι μόνο – δια του Ανδρέα Ξανθού αλλά και του Αλέξη Τσίπρα. Όλοι ξέρουμε ότι μετρά τα λόγια του. Σε περίπτωση που αυξηθούν τα κρούσματα αυτό θα προκύψει και θα γίνει δημοσίως γνωστό. Φοβούνται, όμως, την κριτική διότι, πλέον, αυτή, πχ για τα μέτρα, συναντάται με εύλογα αιτήματα που διατυπώνονται όλο και πιο πιεστικά από τον κόσμο της αυτοπασχόλησης και των επαγγελματιών. Πάνω απ’ όλα φοβούνται την κριτική, που ασκείται στα εργασιακά, διότι έχει έδαφος. Πάντοτε προκλητικός ο κ. Γ. Βρούτσης γνωρίζει ότι αυτό το ζήτημα, δεν θα περιμένει να εμφανιστεί μετά την επιδημία, αλλά άμεσα με αιχμή την άνοδο της ανεργίας και τη μείωση των μισθών. Η «ψύχραιμη», έως τώρα Γ.Σ.Ε.Ε., περνά κι αυτή στους επικριτές. Θα ακολουθήσει και η ΑΔΕΔΥ, ύστερα από την απάντηση του κ. Σταϊκούρα σε ερώτηση για την τύχη των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. «Με τα σημερινά δεδομένα δεν έχουμε κάτι να ανακοινώσουμε» είπε. Δηλαδή οι μειώσεις μισθών στο Δημόσιο είναι ένα ζήτημα ανοικτό στο μέλλον. Εν τω μεταξύ, με την ευκαιρία του κορωνοϊού, η κυβέρνηση φτιάχνει ένα νέο εργατικό καθεστώς με ακόμη μεγαλύτερη απορρύθμιση. Πχ καταργεί τη Δημόσια Αρχή Λιμένων ή προετοιμάζει ιδιωτικοποιήσεις όπως τα ΕΛΤΑ.

Η κυβέρνηση, είναι αλήθεια, τα κατάφερε να ξεφύγει από το αδιέξοδο που είχε δημιουργήσει η πολιτική της στο προσφυγικό, μέσω της «εσωτερικής εργαλειοποίησής» του. Κατάφερε να «νομιμοποιήσει» μια διαχείριση, σε μεγάλο βαθμό παράνομη, πέρα από απάνθρωπη, και να γίνει, καταρχάς, αποδεκτή από μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Είναι μια διαχείριση στη βάση μέτρων και πολιτικής «έκτακτης ανάγκης». Είναι, ωστόσο, αρθρογράφοι φιλικοί προς την κυβέρνηση που θέτουν το ερώτημα κατά πόσο, όταν θελήσει να επανέλθει στη θεσμική κανονικότητα, θα τα καταφέρει. Δηλαδή, κατά πόσο όσοι σήμερα χειροκροτούν την κυβέρνηση, διότι, επιτέλους, έχει επίσημη πολιτική τα push back, την κατάργηση του ασύλου και τη φυλάκιση προσφύγων, θα αποδεχθούν, σε μια άλλη φάση, να εγκαταλειφθεί. Αν δηλαδή, σήμερα, διαμορφώνονται οι δυνάμεις οι οποίες ή θα επιβάλουν τη μονιμοποίηση αυτής της πολιτικής «έκτακτης ανάγκης» ή ορμπανοποίησης στη ΝΔ ή θα συγκροτήσουν, αν δεν ικανοποιούνται, ένα χωριστό φορέα ακροδεξιό – αντιμεταναστευτικό – ρατσιστικό – αντιπροσφυγικό, όπως στην Ευρώπη. Ο ΣΥΡΙΖΑ τα κατάφερε επιτυχώς, μαζί βέβαια και με άλλες δυνάμεις, στην πρώτη φάση, το προσφυγικό να μην γίνει μοχλός μετατόπισης της κοινωνίας προς τα δεξιά και την ακροδεξιά. Ως πρόβλημα, και με πιο δυσμενείς όρους, θα συνεχίσει να υπάρχει και τα επόμενα χρόνια, ίσως δεκαετία. Μπορεί, όμως, και τώρα να τα καταφέρει, εφόσον, στη βάση της θετικής εμπειρίας του, θα συγκροτήσει την κατάλληλη δέσμη θέσεων και προτάσεων. Και ακόμη, εφόσον εργασθεί με επιμονή και ευφυΐα να κινητοποιηθούν όλες οι δυνάμεις που είναι διαθέσιμες ή και λανθάνουν. Αυτό, τώρα, είναι το κύριο έργο του.

Άραγε, ο ελιγμός της μερικής απόσυρσης των ΜΑΤ είναι το πρώτο βήμα, για να γίνει και το δεύτερο με λιγότερο κόστος, δηλαδή να εγκαταλειφθεί το σχέδιο των κλειστών κέντρων; Ή είναι ένας ελιγμός, πρόσκαιρος, ώστε να επανέλθουν ΜΑΤ και μηχανήματα με στόχο να ολοκληρωθεί; Ο χρόνος θα το δείξει αυτό. Η κυβέρνηση, ωστόσο, πρέπει να γνωρίζει από άλλες περιπτώσεις, όπως η Κερατέα, ότι με αντίθετη όλη την τοπική κοινωνία δεν μπορείς να πας πουθενά. Πολύ περισσότερο εδώ διότι, όντως, το δίκαιο είναι ολοφάνερα με το μέρος των πολιτών. Είναι πολύ πιο δεινό για την κυβέρνηση, η οποία δια του πρωθυπουργού διακηρύσσει «προς πάσα κατεύθυνση», όπως είπε, ότι «η πολιτική της χώρας άλλαξε στο προσφυγικό», ότι υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες προτάσεις απεμπλοκής. Χωρίς να χάνεται η επαφή με το γεγονός ότι το πρόβλημα είναι μείζον και δεν επιδέχεται λύσεις από μια μόνο χώρα, όλο και περισσότερο θα συνειδητοποιείται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έκανε ότι μπορούσε, αλλά και τώρα έχει προτάσεις.