Παύλος Κλαυδιανός

Αλλά ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται. Υπάρχει καλύτερη ευκαιρία από το να νομοθετήσει, σ’ αυτή τη συγκυρία με την κοινωνία δεμένη λόγω κορονοϊού, τα πιο ακραία επιθετικά στην κοινωνία νομοσχέδια; Την Πέμπτη, στου Υπουργικό Συμβούλιο ο κ. Γ. Βρούτσης παρουσίασε τους βασικούς άξονες του εργασιακού νομοσχεδίου με τίτλο «ρύθμιση θεμάτων της αγοράς εργασίας». Αντιγράφουμε από την ανάλυση του συνάδελφου Τάσου Γιαννόπουλου στο Left.gr: «Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το "κοινωνικά και οικονομικά φιλελεύθερο" νομοσχέδιο έχει ως στόχο "να διευκολύνει τους εργαζομένους στην αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής". Τραγική ειρωνεία; Μιλάμε για το νομοσχέδιο που: α) δίνει το δικαίωμα στις επιχειρήσεις να απασχολούν εργαζομένους έως 10 ώρες ημερησίως κατά μέγιστο, χωρίς πρόσθετη αμοιβή, εφόσον εντός του ίδιου 6μήνου εξοφλούν τις ώρες με αντίστοιχη μείωση ωρών ή ρεπό ή μέρες άδειας, β) αυξάνει τις ώρες των νόμιμων υπερωριών, γ) μεγαλώνει τη λίστα των επιχειρήσεων και εργασιών όπου θα επιτρέπεται η εργασία την Κυριακή. Ποια ισορροπία θα έχει ο εργαζόμενος - λάστιχο, που τη μια μέρα θα δουλεύει 10 ώρες και την άλλη 6;». Το νομοσχέδιο αυτό, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στη μετατροπή της υπερωρίας σε κανονική όσον αφορά την αμοιβή. Προχωρεί και σε άλλα ζητήματα που ανέσυρε από τη λίστα, κατά καιρούς, αιτημάτων του ΣΕΒ. Έτσι καταργείται η διάκριση της αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης εργατοτεχνιτών και εργατών ως «αναχρονιστική διάκριση». Μετατίθεται η διαδικασία εργατικών διαφορών από τον ΣΕΠΕ στον ΟΜΕΔ με αποτέλεσμα να δυσκολία των εργαζομένων στη διαδικασία επίλυσης διαφορών. Επιπλέον, όμως, με το νομοσχέδιο προκαλεί πλήγματα και στη συλλογική δράση των εργαζομένων με παρεμβάσεις αρνητικές στον ισχύοντα συνδικαλιστικό νόμο. Προβλέπει για παράδειγμα την «απαγόρευση των καταλήψεων χώρων και εισόδων και την “άσκηση ψυχολογικής ή σωματικής βίας”. Αν λάβουν χώρα, η απεργία καθίσταται παράνομη. Όσοι μετέχουν σε κατάληψη ή βιαιοπραγούν, τελούν ποινικώς κολάσιμη πράξη».

«Οι επόμενοι μήνες προβλέπονται δύσκολοι», είπε στο διάγγελμά του ο πρωθυπουργός. Αυτό, δυστυχώς, είναι αλήθεια. Ταυτόχρονα, όμως, απέκρυψε ότι, πριν απ’ αυτή τη δυσοίωνη προοπτική, εξασφαλίσαμε ως κοινωνία, με πολύ κόστος, βατούς μήνες, αρκετούς και δεν τους αξιοποιήσαμε. Η κατάσταση που ζούμε σήμερα δεν ήταν προδιαγεγραμμένη. Αντίθετα, σε πολύ μεγάλο βαθμό, μπορούσε να αποφευχθεί ως προς την οξύτητά της. Αυτή είναι η βαριά ευθύνη της κυβέρνησης και δεν κρύβεται.

Πώς αντιδρά η κυβέρνηση σ΄ αυτή τη μουντή προοπτική; Συνεχίζει την ίδια πολιτική σε αμήχανη ανησυχία. Έτσι μπορεί να ερμηνεύσει κανείς μέτρα, πράγματι ασπιρίνες αν ισχύουν αυτά που μόλις αναφέραμε. Να γίνει, για παράδειγμα, μη επιστρεπτέο μέρος της επιστρεπτέας ενίσχυσης ή να αναβιώσουν οι 120 δόσεις σε όσους είχαν χάσει το δικαίωμα αυτό λόγω πανδημίας. Και για να μην ξεχνάμε ότι η κρίση είναι ευκαιρία για περαιτέρω απορρύθμιση της εργασίας, τώρα όσοι ενταχθούν στο μέτρο της επιστρεπτέας δεν θα δεσμεύονται από τον όρο της μη απόλυσης! Η κυβέρνηση, όπως ήδη σημειώθηκε, αντιδρά, και με αυταρχισμό, καταστολή. Το πιο αυθεντικό παράδειγμα είναι η κ. Κεραμέως στην παιδεία. Να σημειωθεί, όμως, πριν μιλήσουμε για το μέτρο της τιμωρητικής – απεργοσπαστικής τηλεκπαίδευσης, ότι οι προχθεσινές αποφάσεις σκλήρυνσης έναντι των μαθητών πάρθηκαν σε σύσκεψη υπό τον Κ. Μητσοτάκη και συμμετέχοντες τους κ. Σκέρτσο, Γεραπετρίτη, Κεραμέως, Ζαχαράκη. Προφανώς, ο πρωθυπουργός δεν προήδρευε σ’ αυτή μόνο. Τα μέτρα αυτά είναι μια προκλητική έκφραση ενός βαθιά συντηρητικού και αυταρχικού μοντέλου εκπαιδευτικού συστήματος, που έχει ως αντίληψη η υπουργός. Ξεκίνησε από την προσευχή και το κατηχητικό, αλλά τώρα απαιτεί από τους διευθυντές των σχολείων να φτιάξουν προσωπικά τους καταλόγους των παιδιών που συμμετέχουν στην κατάληψη!

Αξιολογήσαμε θετικά στην αρχή την εμφάνιση του ΣΥΡΙΖΑ στη ΔΕΘ ως ένα βήμα αντιστοίχησης με τις νέες δυνατότητες που ανοίγονται. Τώρα, όμως, αυτά που εξαγγέλθηκαν στην Θεσσαλονίκη δεν πρέπει να μείνουν εξαγγελίες αλλά να γίνουν ύλη ζώσα, η οποία θα συναντήσει τις κοινωνικές δυνάμεις, που χειμάζονται από τις κρίσεις. Η ιδέα της “κοινωνικής συμφωνίας” μόνο έτσι μπορεί να γίνει και πολιτική ύλη, έδαφος για κινηματικές δράσεις, κυρίως, που οφείλει ο ΣΥΡΙΖΑ να επανεφεύρει. Αυτό είναι το στέρεο έδαφος όπου μπορεί να κτιστεί η εξωστρέφεια: ασφαλιστικό, εργασία, ισότητα, κοινωνικό κράτος, νεολαία, παιδεία, περιβάλλον, πολιτισμός, υποδομές και πολλά άλλα, ακόμη, πεδία. Πάντοτε, βέβαια, αλλά τώρα πολύ περισσότερο είναι ανάγκη να αναβαθμισθεί ο ρόλος του κόμματος. Το κόμμα πρέπει να επαληθεύσει και να αξιοποιήσει το θετικό κλίμα. Οι Οργανώσεις Μελών, να γίνουν πολιτικές οντότητες, να ασκούν πολιτική. Τα μέλη και οι φίλοι να αποκτήσουν ρόλο, δηλαδή ενδιαφέρον για να συμμετέχουν. Οι δρομολογημένες οργανωτικές διαδικασίες είναι μια ευνοϊκή στιγμή για να αναζωογονηθεί η προσπάθεια για ανασυγκρότηση και διεύρυνση, αλλά κυρίως οι ΟΜ να αποκτήσουν πολιτικό ρόλο, μέσα από δημοκρατική και συλλογική λειτουργία. Εδώ υπάρχει ένα ζήτημα που περιοδικά ανακύπτει στο κόμμα, ιδίως στα ηγετικά του όργανα και διαχέεται στο κομματικό σώμα. Πρόκειται για την ποιότητα της συλλογικής πολιτικής λειτουργίας του, που είναι προβληματική. Το υπόβαθρο του τελευταίου συμβάντος με τις σκέψεις του Ευκλείδη Τσακαλώτου για τους χαρακτηρισμούς που μπορούμε να κάνουμε για τους πολιτικούς μας αντιπάλους, αυτό είναι ακριβώς. Ο Ευκλείδης, αγαπητός σύντροφος υψηλής προσφοράς, μπορεί να ελεγχθεί για τον χρονισμό της παρέμβασής του – όχι για το περιεχόμενο, με το οποίο προσωπικά συμφωνώ – αλλά η μη τακτική συλλογική λειτουργία των οργάνων, η μη εκτενής και τεκμηριωμένη συζήτηση για το είδος της αντιπολίτευσης που πρέπει να ασκηθεί, έπαιξε το ρόλο της. Η λειψή συλλογική λειτουργία αντικατοπτρίστηκε – σύμφωνα με τα ρεπορτάζ – και στη συζήτηση στον “πρωινό καφέ” την Τετάρτη. Και είναι εύλογος ο φόβος ότι τίποτε δεν θα διορθωθεί, καμιά επίκληση κομματικής πειθαρχίας και ευθύνη δεν θα λειτουργήσει εφόσον αυτό το πρόβλημα δεν αίρεται. Πειθαρχικά όργανα, αμφίβολης μάλιστα καταστατικής στήριξης και κυρώσεις είναι ιδέες και ατελέσφορες και με αναφορά στην αρνητική παράδοση της Αριστεράς, και της ανανεωτικής κομμουνιστικής όπως θυμηθήκαμε αποχαιρετώντας πριν λίγες μέρες τη Ροσάνα Ροσάντα. Ο διάλογος, η δημοκρατία, η συλλογική λειτουργία, η τεκμηρίωση των επιχειρημάτων, η προσφυγή στα μέλη για έκφρασης γνώμης, προφυλάσσουν ένα κόμμα και από τα στραβοπατήματα των στελεχών του.

Το έργο, λοιπόν, που καλούνται να επιτελέσουν οργανώνοντας τη δράση του κόμματος, καταρχάς, ο νέος γραμματέας, θέση εξ ορισμού νευραλγική σ’ ένα αριστερό κόμμα, Δημήτρης Τζανακόπουλος, αλλά και ο Νάσος Ηλιόπουλος, διότι αναλαμβάνει έναν τομέα που είναι σημαντικός -αλλά πολλοί στο κόμμα θεωρούν σπουδαίο για λάθος λόγους- θα είναι δύσκολο, αλλά καθοριστικό. Ιστορικής σημασίας από μια άποψη. Παραλαμβάνουν ύστερα από μία επίπονη εργασία δύο χρόνων, που έγιναν ουσιαστικά βήματα. Το επόμενο διάστημα θα πρέπει ν΄ αποδείξουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έγινε πλειοψηφική δύναμη στις λαϊκές τάξεις και κυβερνητική, κατά συνέπεια, σε μια, απλώς, ευνοϊκή συγκυρία. Έγινε διότι υπήρξαν βαθύτεροι και μονιμότεροι λόγοι. Αυτούς τώρα οφείλουμε να αναδείξουμε, επικαιροποιήσουμε, να τους κάνουμε δική μας ιδεολογική και πολιτική ύλη. Και τα δυο αυτά στελέχη είναι γνωστά στον κόσμο του κόμματος από την έως τώρα κομματική και κυβερνητική τους δράση. Δημιουργούν μια βάσιμη αισιοδοξία, όχι μόνο γιατί είναι δυναμικά και νέα σε ηλικία με μαρξιστική παιδεία, πλούσια μόρφωση και πλούσια οργανωτική και πολιτική εμπειρία. Γνωρίζουμε τα εμπόδια που θα ορθωθούν, από τον αντίπαλο, τις δυσκολίες που θα συναντήσουν ίσως και μέσα από το κόμμα. Όμως και τότε δεν πρέπει να μην ξεχάσουν ότι είναι βασικά πρόσωπα μιας νέας και ελπιδοφόρας αριστεράς, το κόμμα και αυτό πρέπει να το υπερασπίσουν, υπερασπιζόμενοι στην πράξη τις απόψεις τους και τη δημοκρατική και συλλογική λειτουργία των οργάνων και των οργανώσεων.

Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου [Αλέξης Ηρακλείδης «Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος. 50+1 όψεις των ελληνοτουρκικών διενέξεων», Θεμέλιο, 2020] αναζητά πιθανές λύσεις. Είναι αισιόδοξο διότι στηρίζεται στην εδραία πεποίθησή του ότι η διένεξη τόσο στο Αιγαίο, ιδίως μάλιστα, όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο επιλύεται στη βάση του «θετικού αθροίσματος». Το κλειδί για τους μεν Έλληνες είναι «να ξεχάσουν μια για πάντα τη γνωστή στρεβλή άποψη ότι «το Αιγαίο είναι ελληνική θάλασσα» ή «ελληνική λίμνη», γιατί απλούστατα δεν είναι ούτε μπορεί ποτέ να γίνει». Και επίσης, «η Ελλάδα να μην επιδιώκει – ή για την ακρίβεια να μην δίνει την εντύπωση ότι επιδιώκει – να απλωθεί μέχρι τη μακρινή Ανατολική Μεσόγειο με εφαλτήριο το μικροσκοπικό Καστελόριζο σε απόσταση αναπνοής από τα τουρκικά παράλια». Το κλειδί για τους Τούρκους είναι να μην επιμένουν ότι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δεν δίνουν δικαιώματα στην Ελλάδα γιατί αποτελούν γεωλογική προέκταση της Ανατολίας και τους απειλεί. Επίσης να μην υπονοούν ότι, επειδή διαθέτουν τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο (πράγμα συζητήσιμο, γιατί και η Αίγυπτος διαθέτει μεγάλη ακτογραμμή στη Μεσόγειο), θα πρέπει να εξασφαλίσουν τη μερίδα του λέοντος στην περιοχή αυτή».

Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση μπορεί να βρίσκεται εν μέσω τρομακτικής ύφεσης, υγειονομικής κρίσης και σοβαρής πίεσης όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όμως η μηχανή παραγωγής νεοφιλελεύθερων νομοθετημάτων και άλλων παρεμβάσεων δεν σταματά. Αυτό τόνισε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο υπουργικό συμβούλιο στην αρχή της προηγούμενης εβδομάδας. “Προφανώς, η επικαιρότητα είναι κρίσιμη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται αυτή να αναστείλει το συνολικό μεταρρυθμιστικό μας σχέδιο”, σημείωσε με έμφαση διότι θεωρούν στη ΝΔ ότι μακροπρόθεσμα από αυτό θα κριθούν. Και έτσι έπιασε ξανά δουλειά ο κ. Βρούτσης με το απίθανο σχέδιό του για τις υπερωρίες, ο κ. Πατέλης με όσα είπε για τους “νέους και τους γέρους”, και το Κεφαλαιοποιητικό σύστημά του ασφάλισης, ο κ. Κυρανάκης τα δικά του φιλονεανικά, ο αρμόδιος υπουργός που ετοιμάζει το πιο ακραίο πτωχευτικό που μπορούσε να υπάρξει που προωθεί τις ρευστοποιήσεις έναντι της προστασίας των πτωχευόμενων, οι εκκρεμότητες του Νόμου Κατσέλη κλείνουν συνοπτικά, υπέρ των τραπεζών, με την παραχώρηση κινήτρων για να γίνονται εξαγορές και συγχωνεύσεις (“κίνητρα μεγέθυνσης”, το είπαν, εναντίον των μικρομεσαίων, προφανώς). Το πόσο αυτός ο άκαμπτος, ακόμη και για μια δεξιά εν μέσω τριών κρίσεων, σχεδιασμός θα προχωρήσει ομαλά θα το δούμε. Πάντως, για το κατά πόσο έχει το διαθέσιμο “πολιτικό κεφάλαιο” για να το διεκπεραιώσει είναι ερώτημα και μέσα στην κυβέρνηση που προκαλεί διαφωνίες. Προς το παρόν, ο Κ. Μητσοτάκης όλο και περισσότερο συγκεντρώνει, για ασφάλεια, τις αποφάσεις στο Μαξίμου. Αλλά έως πότε αυτό μπορεί να γίνεται; Ψήγματα κριτικής στον φιλοκυβερνητικό Τύπο υπάρχουν, πια, άφθονα, ως και δείγματα ρωγμών της επικοινωνιακής πανοπλίας της κυβέρνησης. Έχουμε, όμως, και δημοσκοπικά ευρήματα ανησυχητικά για την κυβέρνηση (έρευνα της about people για το 2020 του news 247). Για παράδειγμα, όσον αφορά την πανδημία, 70% διαφωνούν για τον τουρισμό, το 65% για την Παιδεία, το 57,5% όσον αφορά τα οικονομικά μέτρα στήριξης, το 68,5% στα μέσα μεταφοράς.

Δυο πρωτοβουλίες της κυβέρνησης την προηγούμενη Παρασκευή δείχνουν πολύ καθαρά το οξύ πολιτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει αν και φαίνεται ένα, μόνο, μικρό του μέρος, προς το παρόν. Η μια, είναι η ανακοίνωση άρον – άρον ενός ακόμη πακέτου μέτρων από τον πρωθυπουργό, κατά τη διάρκεια της ερώτησης της κ. Γεννηματά, ύψους 3,5 δισ. ευρώ. Η άλλη, είναι η παρουσία του στο Ελληνικό όπου έτρεξε, πάλι άρον – άρον, να εγκαινιάσει κατεδαφίσεις “εξοικονομημένες” μάλιστα – παράτυπα – δαπάνες του Δημοσίου, ύστερα από ένα χρόνο από το “αναπτυξιακό” ραντεβού που υποσχόταν προεκλογικά. Αν συνυπολογίσουμε το νομοσχέδιο για τις διαδηλώσεις – πορείες, ως δείγμα του αυταρχισμού και του φόβου της, και την υποδοχή με αποδοκιμασίες υπουργού της κυβέρνησης, του κ. Θεοχάρη, σε Ηράκλειο και Χανιά τότε έχουμε μια ολοκληρωμένη, σχεδόν, εικόνα της δεξιάς διακυβέρνησης. Το γκρέμισμα του μόνιμου καταυλισμού των Ρομά στον Ασπρόπυργο είναι κίνηση που παραπέμπει και τα αποθέματα ρατσισμού εκτός της αναλγησίας που πρέπει να έχει μια εξουσία για να “ξεσπιτώνει” ανθρώπους σε περίοδο κοινωνικής κρίσης.

Η αντιμετώπιση των πρώτων ημερών ήταν όχι απλώς λειψή αλλά αποκαρδιωτική, ιδίως όπως αυτό αποτυπωνόταν στον Τύπο του κόμματος και στο non paper. Ότι ο αντίπαλος κάνει ετούτο, κάνει εκείνο, δεν σέβεται αυτό, παραβιάζει εκείνο. Εκτός των άλλων είναι μία παρωχημένη αντίληψη αριστερής προπαγάνδας. Η συνεδρίαση του Πολιτικού Συμβουλίου άλλαξε αυτή τη γραμμή διότι βρήκε ελάχιστους υποστηρικτές. Και ο διάλογος διευκόλυνε και τον ίδιο τον Νίκο Παππά να κάνει μια τοποθέτηση όχι αμυντική αλλά ουσιαστική, με αυτοκριτική που βοηθά και τον ίδιο, διότι δικαιούται την αλληλεγγύη και κόμματος και στελεχών, αλλά και το κόμμα να αντιμετωπιστεί η πίεση της αντίπαλης προπαγάνδας. Διότι όντως έγιναν “λάθη ουσίας και ύφους”, άρα πρέπει να συζητηθεί όχι απλώς το συγκεκριμένο συμβάν, αλλά οι όροι που το προκάλεσαν και προς θεού η ευθύνη αυτή δεν είναι ενός συντρόφου, αλλά συλλογική. Είναι σωστό αυτό που επισήμανε και ο Αλέξης Τσίπρας, την ανάγκη όλοι, και ειδικά “στελέχη πρώτης γραμμής”, να προσέχουν “κάθε λέξη και κάθε πράξη”, απέναντι “σε ένα τέτοιο αδίστακτο σύστημα εξουσίας”. Όπως και ότι ο καθένας θα πρέπει να αναλαμβάνει την ευθύνη που του αναλογεί για αστοχίες, λάθη ή παραλείψεις, “όχι απλώς για να πάμε παρακάτω. Αλλά για να μην τα επαναλάβουμε”. Όμως αυτά δεν αρκούν. Να πάμε στις πηγές του λάθους. Η πρώτη είναι η έλλειψη συλλογικότητας και κανονικής λειτουργίας καθοδηγητικών οργάνων. Παράδειγμα, η συνεδρίαση του Π.Σ. που “διόρθωσε”, εν μέρει, την αρχική γραμμή τυφλού κομματικού πατριωτισμού. Η δεύτερη, είναι η συζήτηση και συμφωνία, με βάση τις αξίες και αρχές της Ανανεωτικής και Ριζοσπαστικής Αριστεράς, για το πώς ασκούμε κυβερνητική εξουσία και με ποιους. Δεν “προσλαμβάνουμε” υπουργούς, λοιπόν, διότι “ξέρουν τη δουλειά” ή διότι “ήταν εντός του συστήματος” και τώρα “δικοί μας είναι άρα χρήσιμοι”. Ούτε λέμε “έτσι γίνονται αυτά”. Όχι δεν γίνονται έτσι! Δεν συναντά ο υπουργός μας τον οποιονδήποτε κ. Μυωνή ή άλλο επιχειρηματία που θέλει “διευκολύνσεις” ή εκδότες που θέλουν να “προσφέρουν στήριξη”. Τρίτον, δεν αναζητούμε φαντεζί τρόπους να αυξήσουμε ή διατηρήσουμε την επιρροή μας όπως τα σκάνδαλα, διογκωμένα ή υπαρκτά. Έχουμε πρόγραμμα, σ’ αυτό στηριζόμαστε, τα υπόλοιπα έπονται. Τέταρτον, η συγκρότηση του κόμματος. Κι αυτό μπορεί να σε προστατεύσει, προφανώς από πολύ σοβαρότερα ζητήματα. Όλα αυτά, αλλά και άλλα που θα φέρει ο διάλογος, πρέπει να συζητηθούν, να διευκρινισθούν. Εν όψει συνεδρίου είναι και η κατάλληλη στιγμή.

Υστερα από μια επίμονη και μακρά διαδικασία η Novartis παραδέχθηκε ότι διέπραξε σκάνδαλο, κυρίως στην Ελλάδα, και συμβιβάστηκε με το αμερικανικό δημόσιο καταβάλλοντας 345 εκατ. δολάρια, εκ των οποίων τα 310 προέρχονται από αθέμιτες πρακτικές στην Ελλάδα. Ήταν επόμενο, λοιπόν, στην Ελλάδα να καταγραφούν αντιδράσεις με βαρύ πολιτικό περιεχόμενο μια στιγμή που ο φάκελος είναι ανοικτός, εμμέσως στην προανακριτική για τον κ. Παπαγγελόπουλο και αμέσως στην εισαγγελία Διαφθοράς. Τι σημαίνει όμως “συμβιβασμός” με βάση το αγγλοσαξονικό νομικό σύστημα; Είναι απαραίτητο να το περιγράψουμε πρώτα, για να αποτιμήσουμε και τις τοποθετήσεις των κομμάτων. Αυτό που προβλέπεται είναι ότι τα δυο μέρη συζητούν πρώτα για την έκταση του αδικήματος και τις συνέπειές του. Εάν η ελεγχόμενη πλευρά, εδώ η Novartis εκτιμά ότι “δεν την γλυτώνει”, διότι υπάρχουν στοιχεία κτλ, τότε έρχεται σε συμβιβασμό, αφού πρώτα παραδεχθεί ότι έκανε διαφθορά, αλλά προσπαθεί να μειώσει την αποδιδόμενη ζημιά εξ αυτής. Μπορεί π.χ. να μείωσε μια αρχική πρόταση του κράτους περί τα 700 με 800 εκ. Η Novartis δεχόμενη αυτό το θηριώδες ποσό, αποφεύγει να της επιδικαστεί η αρχική πρόταση, να μπουν φυλακή στελέχη της, να αποκαλυφθούν οι τρόποι διαφθοράς, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι και δίαυλοι. Τώρα, έκλεισε όλες τις πτυχές και τους κινδύνους με 345 εκ. Προφανώς, η Novartis γνώριζε καλά τι έχει συμβεί στην Ελλάδα γι’ αυτό «ομολόγησε» τη σωστή στιγμή. Ο δικομματισμός 2012 – 15, εντούτοις, πανηγυρίζει ότι αποδείχθηκε πως δεν βαρύνεται! Ότι δηλαδή συντελέστηκε σπατάλη δημοσίου χρήματος της τάξης των περίπου 700 εκ. μέσα σε τρία περίπου χρόνια χωρίς να την καταλάβουν! Φταίνε οι γιατροί και μερικοί κρατικοί αξιωματούχοι.