Χαράλαμπος Γεωργούλας

Για ένα αίσιο τελικό αποτέλεσμα, δεν χρειάζεται μόνο να διευρύνει το ακροατήριο στο οποίο φτάνει ο λόγος της ή να απευθυνθεί και σε κοινωνικά στρώματα, με τα οποία δεν είχε στενότερες επαφές μέχρι πρόσφατα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να το κατορθώσει, χωρίς να διακινδυνέψει απώλειες σε περιοχές που ως τώρα είχε καλύτερη πρόσβαση (βλέπε συμπέρασμα Μαραντζίδη για «αμφίπλευρη διεύρυνση» στο ΤVXS). Κυρίως, σε κοινωνικές κατηγορίες, όπως τμήματα της νεολαίας, και πολιτικές περιοχές, όπως της οικολογίας, ή περιοχές με αξιακά–δικαιωματικά προτάγματα, για παράδειγμα, που αυτή τη στιγμή δυσπιστούν και είτε προσανατολίζονται στην αποχή, είτε εμφορούνται από μια γενικά ριζοσπαστική διάθεση, όχι όμως ιδεολογικά οριοθετημένη. Πρόκειται για μια δύσκολη, αλλά απαραίτητη άσκηση ισορροπίας, που απαιτεί θετικό τελικό ισοζύγιο οπωσδήποτε. Κατά μία εκτίμηση αυτές οι κατηγορίες στο εκλογικό σώμα είναι δυνατόν να κρίνουν το εκλογικό αποτέλεσμα, ενώ στο εσωτερικό τού κοινωνικού σώματος η στάση τους θα επηρεάσει και τη ροπή της κοινωνικής δυναμικής. Από την οποία θα κριθεί σε σημαντικό βαθμό και η δυνατότητα μιας προοδευτικής κυβέρνησης και ενός κόμματος της Αριστεράς να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους και να διευρύνουν τους ορίζοντες και τις δυνατότητες της κοινωνίας. Ενώ βραχυπρόθεσμα θα αποδυναμωθεί και το αντι–ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Το κοινωνικό αυτό τμήμα, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, έχει απαίτηση για μια περιγραφή και μια δέσμευση σε ένα πιο μακροπρόθεσμο και πιο ριζοσπαστικό σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας και της κοινωνίας, ώστε να δεσμευτεί κι αυτό με τη σειρά του σε μια κοινή πλειοψηφική τάση και προοπτική. Μια στρατηγική δέσμευση. Που δεν σημαίνει οραματική και βραχυπρόθεσμα αόρατη, αλλά αναγκαία και εφικτή σήμερα για όποια πολιτική δύναμη, ιδίως της Αριστεράς, θέλει το πέρασμά της απ’ την κυβέρνηση να αφήνει αποτύπωμα θεσμικό και με συνέχεια, και όχι να αποτελεί απλό επεισόδιο.

Η σωρευτική εμφάνισή τους [των προβλημάτων της κυβέρνησης] και η οξύτητα με την οποία εκδηλώνονται, καθιστούν μη πειστική την περιπτωσιολογική ερμηνεία τους και διευκολύνουν τη σύνδεσή τους με μία γενεσιουργό αιτία. Δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι συναντάμε την ίδια κεντρική ιδέα στις ανεπαρκείς κυβερνητικές απαντήσεις που παίρνουμε σε τόσα διαφορετικά ερωτήματα. Το γεγονός αυτό διευκολύνει τη διατύπωση του αιτήματος μιας γενικευμένης αλλαγής και την αποδοχή του από ευρύτερα – και αμφιταλαντευόμενα - στρώματα. Στην πραγματικότητα την καθιστά αναγκαία. Χωρίς αυτή δεν είναι νοητή και δεν γίνεται κατανοητή η ανάγκη αντικατάστασης της δεξιάς κυβέρνησης από μια κυβέρνηση με κορμό την αριστερά. Η αναζήτηση μιας βελτιωτικής λύσης ή μιας μέσης οδού θα έμοιαζε έτσι προτιμότερη. Και σ’ αυτή την προοπτική οι πιθανότητες επικράτησης όσων εκπροσωπούν στην κοινωνία και την πολιτική τη δύναμη της αδράνειας είναι πολύ μεγαλύτερες. Πολλά, όλο και περισσότερα σημάδια κάνουν τον κόσμο να σκεφτεί ότι δεν είναι ο γιαλός στραβός, αλλά η στρατηγική κατεύθυνση της κυβέρνησης. Δεν θα βρεθεί, ίσως, ευνοϊκότερη συγκυρία για την αντιπολίτευση, και ειδικότερα την αξιωματική, ώστε να συνοψίσει σε ένα σύνθημα αλλαγής κατεύθυνσης αυτή την αίσθηση του κόσμου. Και να την επιβεβαιώσει με ένα πρόγραμμα αντάξιο ενός τέτοιου στόχου.

Αλλά ποιος νοιάζεται για τον κόσμο; Πίσω από το κοινά αποδεκτό ορθό πρόταγμα της προστασίας της ανθρώπινης ζωής βλέπουμε ότι μπορεί πολύ καλά να στρογγυλοκαθίσει μια επίκληση του ανθρώπινου πόνου κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, για ιδιοτελείς λόγους. Όπως έγινε κατά κόρον με την τυμβωρυχία του 2018 και όπως δεν παρέλειψε να κάνει και χθες ο κ. Μητσοτάκης. Μπόρεσε, άραγε, να διακρίνει κανείς πίσω από την εμφανή προσπάθεια του κ. Μητσοτάκη για μια δήθεν ψύχραιμη αποτίμηση της καταστροφής δασών, περιουσιών και ανθρώπων, που άγγιζε τα όρια της παγερής και αλαζονικής ανευθυνότητας, ίχνη συναίσθησης του πόνου που νιώθει ένας ηλικιωμένος με καμένο το βιος του, πόνου δεν απαλύνεται με την καταβολή της πιο απλόχερης αποζημίωσης, γιατί κυριαρχείται από την επίγνωση ότι δεν προλαβαίνει βιολογικά να ξαναχτίσει τη ζωή του; Μπόρεσε μήπως να διακρίνει πίσω από την υπόσχεση ότι οι ρητινοσυλλέκτες της Βόρειας Εύβοιας θα προσληφθούν για εφτά χρόνια στα προγράμματα αποκατάστασης των δασών τους, ίχνη συναίσθησης της αγωνίας που διακατέχει τους νέους στην πλειονότητά τους ανθρώπους, αν θα μπορέσουν ποτέ να ξαναζήσουν από το δάσος, καθώς τα εφτά χρόνια στη χρονική κλίμακα της φυσικής ανάπλασής του μοιάζουν ανεπαρκή μπροστά στις τρέχουσες ανάγκες τους και τις προσδοκίες τους για το αύριο; Αν υπήρχαν τέτοια ίχνη συναίσθησης, θα συνοδεύονταν από την αποδοχή προτάσεων της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που θα μπορούσαν να απαλύνουν αυτό τον πόνο και να μειώσουν την ένταση αυτής της αγωνίας. Όπως είναι, για παράδειγμα, η εξασφάλιση του ελάχιστου εισοδήματος για όσους έχουν πληγεί, μέχρι να μπορέσουν να εξασφαλίσουν εισόδημα από την απασχόλησή τους στις αρχικές εργασίες τους, καθώς και η οργάνωση της ανασυγκρότησης των περιοχών που έχουν πληγεί στη βάση θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης και θεσμών άμεσης συμμετοχής των ενδιαφερομένων και πληττόμενων στο σχεδιασμό, τη λήψη των αποφάσεων και την υλοποίησή τους. Γιατί η υλική υπόσταση της συμπόνοιας δεν είναι η λεκτική έκφρασή της, αλλά η εξασφάλιση των όρων για την άρση της αιτίας του πόνου και της πιθανότητας να επαναληφθεί στο μέλλον. Αντί γι’ αυτά, διαπιστώσαμε άλλη μια φορά τον έρωτα της κυβέρνησης της ΝΔ για την παράδοση πεδίων δημόσιας ευθύνης στην ιδιωτική «πρωτοβουλία», δηλαδή στο ιδιωτικό κεφάλαιο ως πιο ευέλικτο τάχα και πιο αποτελεσματικό. (...) Ποιο θα μπορούσε να είναι για τις μη κυβερνητικές πολιτικές δυνάμεις το συμπέρασμα από την εμφάνιση του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης στη χθεσινή συζήτηση; Ότι μόνο όσοι εξακολουθούν να έχουν αυταπάτες μπορούν να υποθέσουν πως στο Μαξίμου και στην Πειραιώς έχουν κάτι διδαχτεί από το μέγεθος της καταστροφής οι υπεύθυνοι για την έκτασή της. Τα γεγονότα περνούν φρικαλέα από μπροστά τους και τους αφήνουν ατάραχους. Για πάντα πεισμένους ως προς την ορθότητα και τη μοναδικότητα των επιλογών τους. Και ότι μόνο στην τύχη μπορεί κάποιος να ελπίζει, για να μας προφυλάξει από ενδεχόμενες νέες καταστροφές, από τη στιγμή που η ανευθυνότητα επιλέγεται σαν επίσημο δόγμα για τη σωτηρία των ανευθυνοϋπεύθυνων. Το ζήτημα είναι να βγάλει και ο υπεύθυνος λαός τα συμπεράσματά του. Και μαζί του η μη νεοφιλελεύθερη αντιπολίτευση.

Μας θύμισε ξανά ο πρωθυπουργός ότι τα δέντρα ξαναφυτρώνουν, αγνοώντας πως, σε συνθήκες κλιματικής κρίσης σε πλήρη εξέλιξη, το να χάνεται ακόμα κι από συγχωρητέο ανθρώπινο λάθος ένα δέντρο, μπορεί να σημαίνει ότι θα κινδυνέψει να χαθεί στο άμεσο μέλλον μια ανθρώπινη ζωή. Ισως, όμως, αυτό δεν έχει και τόση σημασία για τους πολιτικούς που νοιάζονται μόνο για το τι μπορεί να πληρώσουν τοις μετρητοίς και όχι σε μέλλοντα χρόνο, οπότε ποιος ζει ποιος πεθαίνει. Δεν άδραξε καν την ευκαιρία που του είχε δώσει λίγο πριν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλ. Τσίπρας, που, σε μια προσεγμένη δήλωσή του είχε αναγνωρίσει πως «η κρατική μηχανή δεν λειτούργησε υποδειγματικά ούτε τώρα ούτε και παλαιότερα» και είχε εντοπίσει την ανάγκη ανασχεδιασμού του συνόλου της πολιτικής αντιπυρικής προστασίας και – κοντά στο νου – προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Σαν να μην άκουσε τη δήλωση αυτή, περιορίστηκε να μουρμουρίσει κάτι για κριτική και αυτοκριτική, στον κατάλληλο χρόνο όπως είπε. Και δεν υπάρχει καταλληλότερος χρόνος για έναν επικοινωνιολογικά καταρτισμένο πολιτικό, από το χρόνο όπου θα έχουν αμβλυνθεί, όπως είναι ανθρώπινο, οι μνήμες της καταστροφής. Ως τότε, οι πολίτες κληθήκαμε από τα πρωθυπουργικά χείλη να παραμείνουμε «ψύχραιμοι». Κάποιοι, δεν ξέρω αν είμαστε λιγότεροι ή περισσότεροι, μείναμε απλώς, που λέει κι ο ίδιος, παγωμένοι.

Αν αξίζει, λοιπόν, να τα βάλει κάποιος με την κυβέρνηση και να μην την αφήσει σε χλωρό κλαρί, ακόμα και τούτη την ώρα που καίγονται τα πάντα, είναι γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο: διότι, χάρη σε ένα συνδυασμό δουλικής σιωπής των περισσότερων ηλεκτρονικών και έντυπων μέσων και ζωτικής ανάγκης της κυβέρνησης να μην αναζητήσει κατά οποιοδήποτε τρόπο τις αιτίες- ευθύνες της τεράστιας καταστροφής, τείνει πια να επιβληθεί σαν επίσημο στρατηγικό δόγμα η μοιρολατρία. Το συμπέρασμα που μας καλούν να βγάλουμε, είναι ότι όλα έγιναν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (δεν κουράστηκαν να μας λένε όλες αυτές τις μέρες πως έγινε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό), το συμπέρασμα είναι πως οι πυρκαγιές δεν αντιμετωπίζονται, ούτε προληπτικά ούτε κατασταλτικά. Ο,τι είναι να καεί, θα καεί («το δάσος θα ξαναγίνει»…) Η φωτιά θα σταματήσει είτε στη θάλασσα, είτε όταν δεν θα έχει τίποτα άλλο να κάψει. Ας σώσουμε, λοιπόν, οτιδήποτε αξίζει να σωθεί. Κι αυτό δεν είναι μόνο οικολογικά απαράδεκτο, είναι και κοινωνικά και οικονομικά καταστροφικό σαν αντίληψη. Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά τέτοιου μεγέθους καταστροφών, που δεν σημειώνεται η παραμικρή απόπειρα αναζήτησης των αιτίων του φαινομένου, των επιλογών που το γιγάντωσαν, των κενών πολιτικής στην αντιμετώπισή του, που μπορεί να το επαναλάβουν ακόμα τρομερότερο και καταστροφικότερο μπροστά στα μάτια μας. Οι ειδικοί των φυσικών καταστροφών και της διαχείρισης των σχετικών κρίσεων, που συχνά τους ακούγαμε να έχουν πακέτα λύσεων ή «λύσεων», σιωπούν. Οσοι έχουν υποχρέωση να εκτιμήσουν τι έχουν αποδώσει οι αλλαγές που επιχειρήθηκαν στον τρόπο οργάνωσης των σχετικών υπηρεσιών και στην υλοποίηση των σχεδιασμών επί του πεδίου, αρκούνται να υποστηρίζουν ότι είμασταν καλά προετοιμασμένοι (Χρυσοχοϊδης) και να αλληλοσυγχαίρονται. Οσοι διαπιστώνουν διά γυμνού οφθαλμού την ανεπάρκεια των πυροσβεστικών μέσων και του σχετικού ανθρώπινου δυναμικού, απορούν που δεν γίνεται ο παραμικρός σχετικός υπαινιγμός γι’ αυτή. Η εργώδης προσπάθεια να πνιγεί στη γένεσή της κάθε δυνατότητα κριτικής της κυβέρνησης, τείνει να πνίξει την αυταπόδεικτη ανάγκη να μιλήσουμε για το εξόφθαλμο πρόβλημα – και έτσι να μην αποπειραθούμε ποτέ τη λύση του. Αν συγκρίνουμε τη σημερινή κατάσταση με τη γενική κινητοποίηση που είχε πραγματοποιηθεί το 2007, στις καταστροφικές πυρκαγιές της Ηλείας, και τις μελέτες που εκπονήθηκαν τότε, με τη συμβολή και του ΕΜΠ (και δεν αξιοποιήθηκαν ουσιαστικά), μπορούμε να διαπιστώσουμε την κραυγαλέα διαφορά.

Γιατί τόσο μένος από μερικούς μετά από τόσα χρόνια; Διότι στα χρόνια που μεσολάβησαν, διαψεύστηκαν όλες οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις τους. Οι «Μπανιάδες» δεν αποδείχθηκαν πρόβλημα. Έγιναν αναπόσπαστο μέρος μιας λύσης που έφερε την Αριστερά από τη γωνία στην κυβέρνηση. Και σήμερα, παρά τον αδυσώπητο πόλεμο, τη διατηρεί στη θέση τής αξιωματικής αντιπολίτευσης, της δυνάμει αυριανής κυβέρνησης, όπως οι αντίπαλοί της ομολογούν. Και όλα αυτά χωρίς να διαγράψουν το παρελθόν τους, αλλά με την απόφαση να το συναρμόσουν με το μέλλον της Αριστεράς. Αντίθετα, όσοι νωρίς γοητεύτηκαν από εκσυγχρονιστικά συνθήματα που κήρυσσαν το τέλος της Αριστεράς και βιάστηκαν, με ή χωρίς προσχήματα, να την εγκαταλείψουν, βρέθηκαν γρήγορα στο τέλμα τής πιο αναχρονιστικής συνύπαρξης της ιδεολογικής παράδοσης στον νεοφιλελευθερισμό και της πρακτικής συνθηκολόγησης με τη διαφθορά. Υπάρχουν κι άλλοι, που για πολύ πιο πρακτικούς λόγους, έκριναν ότι, χωρίς προοπτική εξουσίας, δεν έχει νόημα να ασχολούνται πια με την Αριστερά, παρά μόνο ασκώντας της ανελέητη, καθημερινή, εργολαβική και στρεβλωτική ακόμα πολεμική. Αυτό που τελικά τους στοιχειώνει, είναι ο ναρκισσισμός τους. Δεν τους αφήνει να δεχτούν ότι έπεσαν έξω στις προβλέψεις τους. Γι’ αυτό είναι αποφασισμένοι και καταδικασμένοι να μην αξιωθούν τη χάρη του αναστοχασμού, αλλά να σπρώχνουν σαν άδειο τενεκεδάκι στο μέλλον τις διαψεύσεις τού παρελθόντος τους. Τους κυνηγάει το φάντασμα της βεβαιότητάς τους που δεν επαληθεύτηκε.

Αν πιστεύουμε ότι η απαλλαγή από τη ΝΔ και τα αρχαϊκά νεοφιλελεύθερα δόγματά της είναι ανάγκη πολύ βαθύτερη από την επιδίωξη της νίκης της δημοκρατικής αντιπολίτευσης στις ερχόμενες εκλογές, σημαντικότερη από την αναγκαία ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ ή των επιμέρους κομμάτων της, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε την ανάγκη να επιδιωχθεί όχι απλά μια εκλογική ήττα της, αλλά η δημιουργία ενός κινήματος απόρριψης του τρόπου με τον οποίο μας προτείνει να ζήσουμε, σαν εμμονικές και φοβικές ανταγωνιστικές μονάδες , που θεωρούν κάθε τι κοινό ή δημόσιο εχθρικό, βλέπουν τη συλλογικότητα σαν διαστροφή, τη συνεργασία σαν ουτοπία και την αλληλεγγύη σαν ένδειξη αδυναμίας. Δίνοντας τέτοια έκταση και τέτοιο περιεχόμενο στην ιδέα της προοδευτικής κυβέρνησης, δεν διευκολύνεται μόνο η σύγκλιση ευρύτερων δυνάμεων σ’ έναν κοινό στόχο. Παρέχεται η δυνατότητα στα κοινωνικά κινήματα να αναπτύξουν από τώρα την αυτόνομη ενωτική δράση τους δυσκολεύοντας έτσι την εφαρμογή των σχεδίων της κυβέρνησης της ΝΔ, αντί να εθίζονται στη λογική τής αναμονής των εκλογών και της ανάθεσης. Αν ξαναπιανόταν έτσι αυτό το κομμένο νήμα της δημοκρατικής και αριστερής παράδοσης, θα αποτελούσε σημαντικό γεγονός, που θα ασκούσε πρόσθετη πίεση σε όσους διστάζουν να μπουν, με δεδομένες τις υπαρκτές διαφορές, στη λογική της κοινής δράσης για κοινούς στόχους.

Αν δούμε το χάρτη και την κατάσταση των δυνάμεων της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, το λογικό συμπέρασμα είναι ότι, χωρίς οι επιμέρους πολιτικές δυνάμεις να απαρνηθούν τις φυσιολογικές ανταγωνιστικές σχέσεις τους, μπορούν να αμφισβητήσουν άμεσα την πλειοψηφία της ΝΔ (που στην πραγματικότητα είναι μειοψηφία…) με την υπόσχεση αναζήτησης μιας προοδευτικής κυβέρνησης συνεργασίας με βάση μια πειστική προγραμματική συμφωνία. Μόνο έτσι μπορούν, όλοι και ο καθένας ξεχωριστά, να ωφεληθούν από ένα κύμα καλλιέργειας της εμπιστοσύνης σε ένα εναλλακτικό κυβερνητικό πρόγραμμα, αντίπαλο του προγράμματος της ΝΔ, που μπορεί να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα. Την πρωτοβουλία και την ευθύνη για έναν τέτοιο στόχο δεν μπορεί παρά να την έχει –από τη θέση του– το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που ως κόμμα της αριστεράς θα δώσει και τον τόνο στο εγχείρημα. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα μείνει σε δηλώσεις χωρίς αντίκρισμα, αλλά θα κάνει δημόσια γνωστή την επιλογή του –και ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του– αναπροσαρμόζοντας ανάλογα την τακτική του απέναντι στα άλλα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης. Από τα οποία δεν μπορεί να προσδοκά μικροκομματικά οφέλη επιδιώκοντας την απομείωσή τους, αλλά θα διεκδικεί σαν πραγματική ηγέτιδα πολιτική δύναμη το μερίδιο που της αναλογεί από την οικοδόμηση αυτού του πλειοψηφικού ρεύματος. Μια τέτοια ρητή επιλογή και στρατηγική διάταξη θα απαντήσει με το μόνο τρόπο που αρμόζει στην αριστερά, με μια συνεκτική πολιτική συμμαχιών, και σε αβάσιμα διλήμματα που αναζωπυρώνονται κάθε τόσο: άνοιγμα προς το κέντρο ή ριζοσπαστικό εναλλακτικό πρόγραμμα;

Το εμβόλιο σώζει. Όπως όλα τα εμβόλια. Το καλύτερο για τον καθένα μας είναι να μη μείνει κανείς ανεμβολίαστος. Αν έχει νόημα να κρίνουμε και να επικρίνουμε την κυβερνητική τακτική, είναι γιατί δεν πρόκειται να επιταχύνει την επίτευξη του κοινά παραδεκτού στόχου της ανοσίας της κοινότητας γρηγορότερα, μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, αλλά και γιατί αφήνει ένα ισχυρό αντιδημοκρατικό αυταρχικό αποτύπωμα στην κοινωνία, επικίνδυνο όπως και οι συνέπειες της πανδημίας. Εμβολιάζει την κοινωνία και τη δημόσια ζωή με μια φοβική νεοδεξιά, νεοσυντηρητική αυταρχική αντίληψη. Αντί, λοιπόν, να δει και να παραδεχτεί ότι για την άρση των επιφυλάξεων για τον εμβολιασμό δεν έχει κάνει το παραμικρό, δεν έχει σχεδιάσει μια ειδική, στοχευμένη καμπάνια, δεν έχει αξιοποιήσει τους γιατρούς τής πρωτοβάθμιας φροντίδας, τους οικογενειακούς γιατρούς που εμπιστεύεται ο κόσμος γενικά για την υγεία του και όχι μόνο για τα εμβόλια, αντί να προμηθέψει τις ευάλωτες στον αρνητισμό ομάδες τού πληθυσμού με τα αποτελεσματικά αντίδοτα της ενημέρωσης και της αποβολής του φόβου από τα υπαρκτά επεισόδια παρενεργειών με τη βοήθεια των επιστημόνων, αφού εργαλειοποίησε πολιτικά το εμβόλιο, προαναγγέλλει τώρα απαράδεκτες διακρίσεις, με τη μορφή προνομίων ή κινήτρων, που εντείνουν τις ανισότητες, και στρέφεται με ιδιαίτερο μένος εναντίον των εργαζομένων που δεν έχουν εμβολιαστεί, προλειαίνοντας το έδαφος για επιβολή κυρώσεων, πραγματικών ποινών στην ουσία, προκειμένου να πετύχουν έναν στόχο, που δεν έκαναν καν τον κόπο να σκεφτούν μήπως επιδιώκεται με άλλο τρόπο. Το κακό είναι ότι βρίσκουν ελάχιστους συμπαραστάτες από το χώρο της νομικής επιστήμης. Κάποιους που σπεύδουν να διατυπώσουν άποψη ευνοϊκή για την κυβερνητική αντίληψη, μιλώντας σαν τυπικοί και ψυχροί ερμηνευτές του γράμματος του νόμου, ενώ θα περίμενε κανείς –μάταια– να μιλήσουν σαν διανοούμενοι, που απευθύνονται σ’ έναν λαό που ζητάει αξίες ζωής και όχι μόνο «πρακτικές» λύσεις.

Είναι πια φανερό ότι βρισκόμαστε μπροστά στην ανάπτυξη μιας γενικευμένης επίθεσης για την επιβολή τής λογικής του αυταρχισμού σε κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής. Ενός αυταρχισμού που υπηρετείται με μέσο τη νομοθετική κατοχύρωση της δυνατότητας μια σχετική πλειοψηφία να μεταμφιέζεται σε απόλυτη και κυρίαρχη, καθιστώντας αδύνατη την έκφραση της πραγματικής πλειοψηφίας και την πιθανότητα να διεκδικήσει το δικαίωμά της να επικρατήσει όχι μόνο αριθμητικά, αλλά και πολιτικά. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για επί μέρους περιστατικά, που εξηγούνται δήθεν από την ανάγκη της περίφημης κυβερνησιμότητας ή από τον τεχνητά διογκούμενο κίνδυνο της ακυβερνησίας. Είναι επιχείρηση αντιδραστικής δομικής αλλαγής. Αν έχει κάποια βάση αυτή η εκτίμηση, τότε όσοι αξιακά, ιδεολογικά και πολιτικά έχουν ταχθεί υπέρ της απλής αναλογικής και πολύ περισσότερο όσοι στην πράξη την έχουν καταστήσει νόμο της πολιτείας, δεν πρέπει απλώς να ανησυχήσουν ή να καταγγείλουν την επίθεση αυτή. Οφείλουν να οργανώσουν την άμυνα και την αντεπίθεση για την απόκρουσή της και την ανακατάληψη του χαμένου εδάφους. Πρόκειται για μέγιστο πολιτικό θέμα δημοκρατίας και όχι για ένα ασήμαντο επεισόδιο στο θέατρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. (...) Ειδικότερα για τον ΣΥΡΙΖΑ, που είχε την πρωτοβουλία να νομοθετήσει την απλή αναλογική και συνδέει την επιλογή του αυτή – όπως επανέλαβε στην πρόσφατη συνέντευξή του ο Αλ. Τσίπρας– με τη μεσο-μακροπρόθεσμη στόχευση για προγραμματικές συγκλίσεις και προοδευτικές κυβερνήσεις συνεργασίας, το μερίδιο της ευθύνης είναι πολύ μεγαλύτερο σ’ αυτή τη μάχη. Από αυτόν περιμένει ο κόσμος να κινήσει την όλη υπόθεση. Από αυτόν περιμένει τις συστηματικές πολιτικές πρωτοβουλίες για την παρακίνηση των δυνάμεων και των προσωπικοτήτων τόσο της αριστεράς και των κινημάτων όσο και του δημοκρατικού κέντρου. Πρωτοβουλίες που δεν πρέπει να έχουν ευκαιριακό χαρακτήρα, αλλά να αποτελούν σταθερή επιδίωξη στο πλαίσιο ενός πολύ συγκεκριμένου πολιτικού σχεδίου με αρχή, μέση και τέλος. Ενός σχεδίου που θα συζητηθεί με τον κόσμο και θα επιδιώξει να τον πείσει τόσο για τη χρησιμότητά του όσο και για την αποτελεσματικότητά του. Η επιδίωξη της καλλιέργειας πολιτικής κουλτούρας συνεργασιών, για την απουσία της οποίας υποκριτικά πικραίνονται οι διώκτες της, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Έχει όμως στρατηγική σημασία, γι’ αυτό και αξίζει τον κόπο. Δεν αποδίδει, ίσως, άμεσα καρπούς, αλλά, όταν καρπίσει, η συγκομιδή είναι τεράστια και διατηρεί την αξία της για πολύ. Φανταστείτε πόσο μεγαλύτερη απήχηση, μονιμότερη επίδραση και πολλαπλασιαστική επιρροή θα είχε η αξιοποίηση προσωπικοτήτων και στελεχών από τον χώρο του προοδευτικού και δημοκρατικού κέντρου σε μια τέτοια ευρύτατη πολιτική πρωτοβουλία, από τη συνήθη ανακοίνωση προσχώρησης στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, που δεν είναι και πάντοτε ακριβώς προσχώρηση σ’ αυτόν, αλλά στην «προοδευτική παράταξη». Πόσο ψηλά θα μπορούσε να αποτιμηθεί η πολιτική της αξία, αντί να υπονομευτεί σαν μια απλή πρόσθεση, και πόσο θα μπορούσε να χρησιμεύσει στην ενίσχυση της ιδέας της προγραμματικής συνεργασίας, αντί να προκαλεί αμυντικά αντανακλαστικά. Πράγματα χιλιοειπωμένα…Θα γίνουν πράξη; Θα διατυπωθούν δημόσια σε ένα μεγαλεπήβολο πολιτικό σχέδιο ως σαφής και ηγεμονική επιδίωξη της ριζοσπαστικής και ανανεωτικής αριστεράς, όχι σαν αναγκαίο κακό, ή θα αναμασώνται στο διηνεκές σε μίζερες αντιπαραθέσεις για τα αυτονόητα, που μόνο αυτονόητα δεν φαίνεται να είναι; Στη δεύτερη περίπτωση, η νεοφιλελεύθερη δεξιά μάλλον δεν θα έχει λόγο να αισθανθεί ιδιαίτερη ανησυχία.