Εφημερίδα Εποχή

Κολτσίδα: Ένα δεδομένο είναι η έμφυτη τάση της νεολαίας να αμφισβητεί. Ένα δεύτερο δεδομένο, που προέκυψε από την έρευνά μας, είναι ότι η νέα γενιά έχει μεγαλώσει στην επισφάλεια και επομένως έχει προσαρμόσει τη ζωή της στο ελάχιστο της επιβίωσης σε όλα τα επίπεδα. Παράλληλα, έχουν αναπτύξει στρατηγικές που τους επιτρέπουν να κινούνται και να κινητοποιούνται μέσα σε ένα τόσο αρνητικό περιβάλλον. Το πρόβλημα είναι ότι τα αρνητικά συναισθήματα, προφανώς, δεν είναι μακροπρόθεσμα καλή βάση για την κοινωνική και πολιτική ζωή, γιατί μπορεί να οδηγήσουν στην παραίτηση. Είναι ο ρόλος των πολιτικών υποκειμένων, να επέμβουν στο βίωμα και να προτείνουν την προοπτική. Σεριάτος: Η νέα γενιά από θέση αρχής βλέπει πιο αισιόδοξα το μέλλον. Επίσης, στα επιμέρους φαίνεται ότι οι νέοι δεν είναι διατεθειμένοι να απωλέσουν βασικά δημοκρατικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη διαδήλωση. Εφτά στους δέκα λένε ότι είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα, που δεν πρέπει να θίγεται, ακόμα και εν μέσω πανδημίας. Ένα ακόμα θετικό στοιχείο είναι ότι εννιά στους δέκα νέους κινητοποιούνται είτε με τρόπο φυσικό, παραδοσιακό, είτε ψηφιακά. Και αυτό είναι ένα εξαιρετικά φωτεινό, κατά τη γνώμη μου, σημείο σε όλη αυτή τη μαυρίλα που προκύπτει από την έλλειψη εμπειριών αυτής της γενιάς των κρίσεων.

Η αστυνομική καταστολή έχει αρχίσει και γίνεται πιο έντονη ήδη από το καλοκαίρι του 2019. Γενικά θέλω να παρατηρήσω πως η αστυνομική καταστολή δεν είναι πρωτοφανές φαινόμενο, καθώς είναι μέρος –σε μεγάλο ή σε ήπιο βαθμό- κυβερνητικών στρατηγικών. Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν είναι μια στιγμή έντασης της νόμιμης καταστολής. Πλέον όλο και συχνότερα η κατασταλτική δράση υπερβαίνει τα όρια και τείνει να παίρνει μορφές κατάχρησης εξουσίας. Ειδικά τον τελευταίο καιρό, κάθε επέμβαση της αστυνομίας σε εξωτερικούς χώρους, πλαισιώνεται από μια πρακτική, η οποία υπερβαίνει τα όρια μέσα στα οποία πρέπει να λειτουργεί. Επιβεβαιώνεται αυτό που υπογραμμίζει εδώ και χρόνια ο Συνήγορος του Πολίτη, ότι οι αστυνομικοί είναι πιθανό να  μην έχουν την αντίληψη ότι πρέπει να εφαρμόζουν κατά γράμμα το νόμο, αλλά έχουν μια δική τους προσέγγιση πάνω στην ερμηνεία του νόμου. Αυτό σε συνδυασμό με κάποιες εντολές, που φαίνεται ότι λαμβάνουν, διότι δεν λειτουργούν τελείως αυθαίρετα, δημιουργεί μια εκρηκτική κατάσταση, που οξύνεται από άτυπες «συγκαλύψεις» που παίρνουν τη μορφή μιας κακώς εννοούμενης δημόσιας υπεράσπισης της δράσης της αστυνομίας και μιας κωλυσιεργίας σχετικά με τη διεξαγωγή ΕΔΕ. Είμαστε, λοιπόν, σε μία φάση κατά την οποία η αστυνομία όταν παραβιάζει το νόμο που η ίδια πρέπει να προστατεύει, καλύπτεται πολιτικά από την ηγεσία της και αυτό είναι κάτι που δεν το έχουμε συνηθίσει. Το έχουμε δει να γίνεται στο παρελθόν αυτό στις πρώτες στιγμές μετά από συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπου είχε εφήμερο  χαρακτήρα καθώς άμεσα μετά αποκαλυπτόταν, ότι δεν ήταν έτσι όπως υποστήριζε η επίσημη άποψη, όπως συνέβη π.χ. στην υπόθεση του Αυγουστίνου Δημητρίου ή με τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου ή και του Ζακ Κωστόπουλου. Όμως δεν έχουμε να κάνουμε με μία τέτοια περίπτωση, αυτό το διάστημα . Πλέον, η αστυνομία απροκάλυπτα έχει αρχίσει και λειτουργεί κατά βούληση. Και αυτό δεν είναι θέμα κακής εκπαίδευσης ή λάθους, όπως λένε. Είναι αντίληψη και επαγγελματική διαμόρφωση με αυτήν την αντίληψη. Είναι αυτό που ονομάζαμε κάποτε συστημική βία.

Αυτό που βρίσκω ανησυχητικό είναι ότι η πανδημία μπορεί να έχει σαν συνέπεια να δώσει προσωρινά μια ανάσα στο νεοφιλελευθερισμό. Ενώ, δηλαδή, αυτός είναι σε κρίση, του δίνεται η δυνατότητα να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να διατηρηθεί μέσω του μετασχηματισμού του. Υπάρχει ο κίνδυνος να γίνουμε μάρτυρες μιας νέας μορφής νεοφιλελευθερισμού: του ψηφιακού, αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού. Η στροφή της πολιτικής του Μακρόν, που γίνεται όλο και πιο αυταρχική, το μαρτυρά. (...) Είναι οι GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon) που κερδίζουν περισσότερα από αυτή την κρίση. Παρουσιάζονται σαν αυτοί που θα προσφέρουν λύσεις στην κρίση. Αυτό το είδαμε με τις ψηφιακές εφαρμογές για τον υγειονομικό έλεγχο του πληθυσμού. Οι πολίτες, εξαιτίας αυτού του αιτήματος για προστασία, αποδέχονται πράγματα που στο παρελθόν δεν θα το έκαναν. Όλο αυτό δεν είναι ευνοϊκό για την Αριστερά, η οποία δεν ξέρει πώς να απαντήσει σ’ αυτό το αίτημα. (...) Βρίσκεται μπροστά σε μια πραγματική πρόκληση. Πρέπει να προσφέρει μια προοπτική εξόδου από την κρίση που θα λαμβάνει υπόψη αυτή την επιθυμία για προστασία, η οποία, αντίθετα με ό,τι φοβούνται ορισμένοι, δεν οδηγεί αναγκαστικά σε συντηρητικές πολιτικές. Νομίζω ότι η προοπτική εξόδου θα προέλθει από μια πράσινη δημοκρατική επανάσταση. Θα πρέπει να προβάλουμε την οικολογική πρόκληση σαν την ευκαιρία για να βελτιώσουμε τη ζωή των ανθρώπων. Ο Σπινόζα έλεγε ότι η πολιτική στηρίζεται σε δύο πράγματα: το φόβο και την ελπίδα. Η Δεξιά λειτουργεί με βάση το φόβο και η Αριστερά είναι αναγκαίο να δείξει την ελπίδα.

Ο πυρήνας ενός αριστερού και προοδευτικού προγράμματος πρέπει να είναι η εξάλειψη των ανισοτήτων στην υγεία. Στην Ελλάδα, την περίοδο της κρίσης σημειώθηκε έκρηξη των ανισοτήτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ με τις παρεμβάσεις του για τους ανασφάλιστους και για την ενδυνάμωση του ΕΣΥ μείωσε τις ανισότητες με μετρήσιμο τρόπο, ρίχνοντας κατά τέσσερις μονάδες τον δείκτη των ανικανοποίητων αναγκών, τον πιο ευαίσθητο δείκτη ανισότητας. Αυτός ο δείκτης ήταν πριν το 2009 στο 4% περίπου, πήγε στην αιχμή της κρίσης, το 2014-2015, στο 14,4% και μέσα σε δύο χρόνια, μεταξύ 2016-2018, μειώθηκε κατά τέσσερις μονάδες. Σήμερα παραμένει στο 10%, τη στιγμή που ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι στο 2%. Για το στόχο της ισότητας στην Υγεία απαιτείται ένα νέο ΕΣΥ που θα καλύπτει περισσότερες ανάγκες με δωρεάν, ισότιμο και ποιοτικό τρόπο, μειώνοντας παράλληλα το κόστος χρόνου και χρήματος των πολιτών. Με άλλα λόγια, απαιτείται διεύρυνση του δημόσιου χώρου στην υγεία.

Οι χειρισμοί της κυβέρνησης και οι πρακτικές των μηχανισμών που την επικουρούν είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της επεξεργασμένης ιδεολογικής και πολιτικής στρατηγικής, με αιχμές την εξουθένωση του αντιπάλου και τη σιωπηρή αναστολή των δικαιοκρατικών εγγυήσεων. Ταυτόχρονα, η περίπτωση Κουφοντίνα προσφέρεται προνομιακά για να απαξιωθούν αναδρομικά τα θεσμικά και πολιτικά κεκτημένα της μεταπολίτευσης. Μέσα από αυθαίρετες και ανιστόρητες εξισώσεις και αναγωγές η μεταπολίτευση ταυτίζεται με την τυφλή πολιτική βία και ξοδιάζετε με αφορισμούς και κατάρες στο κοιμητήριο της Ιστορίας. Αν και αντιλαμβάνομαι απολύτως τα κίνητρα της κυβέρνησης, εντούτοις ο κυνισμός και η ωμότητά της με σοκάρουν. Προκειμένου να εξυπηρετήσει το σχέδιό της θέτει σε ακραία διακινδύνευση την ανθρώπινη ζωή, που αποτελεί τη θεμελιώδη αξία του νομικοπολιτικού μας πολιτισμού. Όταν όμως το οργανωμένο κράτος απαξιώνει το υπέρτατο αγαθό, που το ίδιο δεσμεύτηκε να προστατεύει ανεπιφύλακτα, όταν εργαλειοποιεί την νομιμότητα για να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες, αναρωτιέμαι σε τι διαφέρει από τον αυτόκλητο τιμωρό που δέσμιος των δικών του ιδεολογικών εμμονών και επιδιώξεων αφαιρούσε κατά το δοκούν ανθρώπινες ζωές. Ατυχώς για όσους δυσφορούν με τους περιορισμούς της δημοκρατικής νομιμότητας το «ενοχλητικό» Σύνταγμα της μεταπολίτευσης παραμένει ακόμη σε ισχύ υπενθυμίζοντας επίμονα τη συμβολική και κανονιστική του σημασία. Το Σύνταγμα αυτό, που έχει το αποτύπωμα της ξεθωριασμένης πλέον φιλελεύθερης και δημοκρατικής παράδοσης της ΝΔ, αναγνωρίζει πανηγυρικά ως θεμέλιο της δημοκρατικής πολιτείας το σεβασμό και την προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων χωρίς διακρίσεις και επιφυλάξεις. Μπορεί οι επιλογές της κυβέρνησης να φλερτάρουν επικίνδυνα με τις πρακτικές αστυνομικού κράτους αποτελούν, ωστόσο ακραίο σύμπτωμα μιας συνολικότερης αντιδημοκρατικής και αντιφιλελεύθερης διολίσθησης σε πλανητική κλίμακα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της νέας αυταρχικής νομιμότητας που εκπορεύεται από εθνικά και υπερεθνικά κέντρα αποτελούν η «πατριωτική νομοθεσία» στις ΗΠΑ, η απόφαση πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και κυρίως το Ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι, με αφορμή το έντονο ενδιαφέρον του ηλεκτρονικού τύπου και των social media για την υπόθεση Κουφοντίνα, το διεθνές οικονομικό, τεχνοκρατικό και πολιτικό σύμπλεγμα που ελέγχει τη ροή της πληροφορίας σε συνεργασία ενδεχομένως με εγχώρια κέντρα επιδόθηκε σε μια πρωτοφανή λογοκρισία ηλεκτρονικών σελίδων αναρτήσεων και υλικού πολιτών και καθόλα νόμιμων πολιτικών οργανώσεων.

[Η νεολαία, με τα σημερινά της χαρακτηριστικά, μπορεί να θεωρηθεί φορέας κοινωνικού μετασχηματισμού] γιατί βλέπω, όπως ήδη είπα, κινηματική/διεκδικητική διαθεσιμότητα, συγκρουσιακό δυναμικό, προοδευτική αντίληψη του κόσμου και της ανθρώπινης συνύπαρξης με δημοκρατικούς όρους. Αυτά την χαρακτηρίζουν ως πολιτική γενιά. Παρότι υπάρχει δυσπιστία προς το πολιτικό σύστημα, και ενώ νομίζαμε ότι αυτή θα επηρεάσει αρνητικά τις ανθρώπινες σχέσεις στην κρίση, ερευνητικά παρατηρήσαμε το αντίθετο: αυξήθηκε η αλληλεγγύη και η εμπιστοσύνη στο διπλανό. Το πρόβλημα είναι ότι η νεολαία δεν ελπίζει σε ένα συλλογικά καλύτερο μέλλον, με τους όρους προηγούμενων γενεών. Προσβλέποντας σε ατομοκεντρικές βελτιώσεις των συνθηκών, πρωτίστως με όρους δικαιωμάτων. Όταν όμως, απουσιάζει η ελπίδα, απουσιάζουν ταυτολογικά και οι ριζοσπαστικές κοινωνικές προσδοκίες, όπως επισημαίνει ο Eagleton. Άρα, το στοίχημα είναι πώς οι πολλαπλές διακρίσεις και ανισότητες που συγκροτούν ταυτοτικές διεκδικήσεις και βιώνονται ως ατομικές αδικίες (προκαλώντας κυρίως οργή), θα μπορέσουν να συναρθρωθούν σε ένα συνεκτικό, ολοκληρωμένο απελευθερωτικό όραμα κοινωνίας, που θα εμπνεύσει τη νεολαία. Διαμορφώνοντας ένα συλλογικό «εμείς», το οποίο θα αναφέρεται σε μια κοινωνία ισότητας, και μέσω αυτής, στην ελευθερία και την αυτονομία. Από αυτή την άποψη, η ευθύνη των φορέων της Αριστεράς είναι τεράστια.

 Πιστεύω ότι μέσα στην κοινωνία υπάρχει μια ουσιαστική μεταστροφή, διότι δεν είναι μόνο η επικοινωνιακή πολιτική αυτή που υφίσταται ρωγμές. Η «Μήδεια», για παράδειγμα, δοκίμασε τις αντοχές του κράτους και φάνηκε η πλήρης ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού, της περιφέρειας, του υπό ιδιωτικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ, καθώς επίσης δεν λειτούργησε το 112, που τα προηγούμενα χρόνια είχαν θεοποιήσει ότι θα μας προστατεύει από όλες τις κακοτοπιές. Κατεστράφη όλο αυτό το οικοδόμημα και ο κόσμος το καταλαβαίνει. Όπως καταλαβαίνει και ποια είναι η πραγματικότητα στο ΕΣΥ, παρά τα νούμερα που παρουσιάζει ο πρωθυπουργός. Γίνεται πια συνείδηση όχι μόνο η αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, αλλά σιγά σιγά εντυπώνεται και η δική μας στρατηγική, ότι είναι αποτέλεσμα δεξιών, νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Μέσα στην κοινωνία έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση. Κατά πόσο αυτό θα μεταφραστεί και εκλογικά-πολιτικά, σε επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία, εξαρτάται από εμάς, από την ποιότητα των παρεμβάσεων μας, του προγράμματός μας και από την ενθάρρυνση και την προοπτική που δίνουμε στους κινητοποιούμενους ανθρώπους του πολιτισμού, της εστίασης, στους νεολαίους. Είναι ζητήματα που πλέον ανάγονται στη σφαίρα της δικής μας ετοιμότητας, της κοινωνικής γείωσης και κυρίως της ανάγκης ανάκτησης μιας ηγεμονίας και μιας ελπίδας για τον κόσμο. (...) Το χρέος των κομμάτων της ευρύτερης κοινοβουλευτικής αριστεράς και βεβαίως των εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων και των κοινωνικών οργανώσεων είναι να μιλούν, μέσα και έξω από τη βουλή, διότι η σιωπή δεν είναι χρυσός. Ταυτόχρονα, είναι να ενθαρρύνουν την υγιή αντίδραση και αντίσταση, σε όσα επιβάλλει η κυβέρνηση. Θεωρώ ότι το κάνουμε αρκετά καλά, αλλά πρέπει να συντονίσουμε τις (αντι)δράσεις μας. Έχουμε στις αποσκευές μας την κοινή δήλωση στις 17 Νοέμβρη, αλλά και τη διαδήλωση στον Άρειο Πάγο τη μέρα ανακοίνωσης της καταδικαστικής απόφασης της Χρυσής Αυγής. Η τελευταία λειτούργησε ως χειραφετικό στοιχείο μια νέας ριζοσπαστικοποίησης εν μέσω πανδημίας. Είναι ισχυρά εφόδια, από τα οποία δεν πρέπει να αποστούμε. Και όποιος υποστηρίζει ότι η κυβερνώσα αριστερά, για την οποία εργαζόμαστε, θα πρέπει να παίρνει τις αποστάσεις από όλα αυτά που υποτίθεται ότι δημιουργούν ένα δυστοπικό περιβάλλον στη μεσαία τάξη, κάνουν πολύ μεγάλο λάθος. Είδαμε πώς η αντίδραση στην καταστολή λίγων φοιτητών στο ΑΠΘ προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις ή πώς η αδιαλλαξία της κυβέρνησης συσπείρωσε κόσμο στην υποστήριξη των δικαιωμάτων του απεργού πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα. Είναι σημαντικό πως φωνές, ακόμα και μέσα από τη συντηρητική παράταξη, κατατείνουν στο αίτημα της επικράτησης του κράτους δικαίου. (...)

Η ελληνοκυπριακή πλευρά τώρα πια δεν έχει παρά να πείσει με συγκεκριμένες προτάσεις ότι πραγματικά επιθυμεί λύση ΔΔΟ. Οι διαφορές που παραμένουν ύστερα από τόσα χρόνια συνομιλιών, είναι ελάχιστες. Εκείνο που πια απαιτείται, είναι πολιτική βούληση και θάρρος στη λήψη αποφάσεων. Ένα πράγμα να ξέρουμε, ότι η άκαρπη πάροδος του χρόνου είναι αρνητική για τους Ελληνοκυπρίους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η τύχη της Κύπρου βρίσκεται στα χέρια των Κυπρίων, με σαφή προσανατολισμό προς ένα πολυεθνικό κράτος, συμφιλιωμένο με τον εαυτό του, με Ελληνοκυπρίους, Τουρκοκυπρίους, Μαρωνίτες, Αρμένιους και Λατίνους. Ενός κράτους με φιλικές σχέσεις με όλους του γείτονες, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης. Η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει στο ξεκαθάρισμα αυτής της γραμμής. Να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ως ένα πολιτικό θέμα και όχι εθνικό απομεινάρι ενός χαμένου αλυτρωτισμού. Σε ό,τι αφορά τη λύση, παραπέμπω στις δηλώσεις του πρωθυπουργού που τόνισε ότι το Συμβουλίου Ασφαλείας με την απόφασή 2561 θεωρεί ως μόνη βιώσιμη λύση «τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, με τα γνωστά απαράβατα χαρακτηριστικά: πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στις αποφάσεις, ένα κράτος με διεθνή προσωπικότητα, μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια. Και με διασφάλιση της ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Καρατζογιάννη: Όσοι μετέχουν σε κινήματα όλο το προηγούμενο διάστημα δεν σταμάτησαν να συναντιούνται, απλά δεν γινόταν σε φυσικό χώρο. Το Extinction Rebellion δε επιχείρησε και πραγματοποίησε και συναντήσεις σε φυσικό χώρο, κατόπιν άδειας. Και εδώ είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι οι πολύ νεότεροι ακτιβιστές βοηθήθηκαν από τους παλαιότερους, που έχουν την εμπειρία μιας γραφειοκρατικής οργάνωσης διαμαρτυρίας. Από εκεί και πέρα, αναδεικνύονται διάφορα ζητήματα με τον τρόπο που λειτουργούν τώρα τα κινήματα, όπως αν παρακολουθούνται, και για αυτό χρησιμοποιούν και δικές τους πλατφόρμες επικοινωνίας, ενώ είναι πολύ προσεκτικοί στο τι λένε ή πόσο ανοιχτές είναι οι συζητήσεις τους. Επίσης, έχουν να αντιμετωπίσουν το επιχείρημα ότι μπορεί να φταίνε τα κινήματα στην έξαρση της πανδημίας. Για αυτό είχε ενδιαφέρον ο τρόπος που οργανώθηκε η πορεία της Πρωτομαγιάς από το ΚΚΕ πέρυσι. Ήταν η πρώτη διαδήλωση παγκόσμια, με τήρηση μέτρων και βλέπουμε έκτοτε πώς οργανώνονται οι διαμαρτυρίες. Όλα αυτά εκκινούν μία πολύ ωραία συζήτηση για το ποιο είναι το μέλλον. Και βλέπω μια νέα γενιά αριστερών (18-30 χρονών), να έχει μεγαλώσει μέσα στην οικονομική κρίση και να αμφισβητεί τους παλιούς αριστερούς και να μιλά ανοιχτά για κομμουνισμό και σοσιαλισμό. Αυτή η γενιά θα έχει τρομερό ενδιαφέρον, παγκόσμια. Βενετή: Όλη αυτή την περίοδο που οι ζωές μας έχουν μπει στον πάγο, λόγω της πανδημίας, δεν έχουν σταματήσει οι πολιτικές συζητήσεις ούτε οι κινητοποιήσεις. Ίσα ίσα δόθηκε χρόνος στους πολίτες να παρατηρήσει τι συμβαίνει στον κόσμο, και να παρακινηθεί να συμμετέχει σε συζητήσεις, οι οποίες σε αυτή τη φάση λαμβάνουν χώρα στον ψηφιακό κόσμο, αλλά θα μεταφερθούν συν τω χρόνω στο φυσικό χώρο. Είναι μια ευκαιρία αναδιοργάνωσης των κινημάτων. Στην Ελλάδα βλέπω να υπάρχει μια κινητοποίηση, με θετικό πρόσημο.

Ο "εμβολιαστικός εθνικισμός" είναι πράγματι ένας σοβαρός κίνδυνος για όλο τον κόσμο, μεταξύ αυτών και για τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σε μία προ ημερών συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, ειπώθηκε ότι ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουκρανία, αναμένεται να έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα σε ό,τι αφορά την έγκαιρη πρόσβαση στα εμβόλια. Γίνονται έτσι τα εμβόλια μέρος της γεωπολιτικής, εξέλιξη που πιθανόν να έχει ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες. Στο παράδειγμα που ανέφερα, η γειτονική της Ουκρανίας χώρα, η Ρωσία, είναι τώρα έτοιμη να παραγάγει έναν τεράστιο αριθμό εμβολίων Sputnik V, το οποίο, σύμφωνα με το πλέον έγκυρο περιοδικό The Lancet, έχει ποσοστό αποτελεσματικότητας άνω του 90%. Πόσο σημαντική χειρονομία θα ήταν, αλήθεια, εάν η Ρωσία παραχωρούσε στην Ουκρανία πρόσβαση σε αυτό το εμβόλιο; Θα μπορούσε η κίνηση αυτή να αποτελέσει την αρχή πολύ καλύτερων σχέσεων μεταξύ αυτών των δύο κρατών, που είναι τώρα τόσο εχθρικά μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και για χώρες της Αφρικής, οι οποίες δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να "αγοράσουν" την πρόσβασή τους στην αγορά εμβολίων. Αυτό που χρειάζεται και εδώ είναι η πραγματική διεθνής αλληλεγγύη.