Αναδημοσιεύσεις

Τα Γυμνά οστά, είναι ένα graphic novel-γροθιά στο στομάχι που συνυπογράφουν δύο ανήσυχοι 40άρηδες: ο Δημοσθένης Παπαμάρκος και ο Kanellos Cob (εκδ. Polaris). Ο ιστορικός της ελληνιστικής αρχαιότητας, βραβευμένος πεζογράφος και σεναριογράφος, μαζί με τον γεννημένο στην Αθήνα, σπουδαγμένο συντηρητή αρχαιοτήτων και βραβευμένο κομίστα που σταδιοδρομεί στη Γαλλία, δημιούργησαν ένα μυθιστόρημα-σε-εικόνες, που μπορεί να διεκδικήσει διεθνή καριέρα τόσο για το εικαστικό όσο και για το θεματικό ειδικό βάρος του. Το βιβλίο τους, σε ιδέα και σενάριο του Παπαμάρκου, προβάλλει στο μέλλον τον εφιάλτη του παγκόσμιου παραλογισμού που γιγαντώνεται σήμερα με τη σκυταλοδρομία των εξοπλισμών, με την ακόρεστη δίψα για οικονομική εξουσία, με τη συνεχιζόμενη καταστροφή των βιότοπων του πλανήτη, αλλά όχι μόνο. Γιγαντώνεται πρώτα με την απαξίωση, τον ευτελισμό, την περιφρόνηση, την αδιαφορία, τον απενοχοποιημένο κυνισμό για τους πληθυσμούς των ανθρώπων που αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμοι. Και δεν είναι μόνο οι μεταναστευτικές ροές, είναι και οι μικροκοινότητες των μεγαλουπόλεων που δεν χωρούν στα σχέδια των κυρίαρχων. Το graphic novel των Παπαμάρκου και Cob ζωντανεύει, με υποδειγματική οικονομία στον λόγο, αυτή την ήδη διαφαινόμενη δυστοπία περιγράφοντας μια πορεία θανάτου σε ένα τοπίο θανάτου. Ετσι, τα Γυμνά οστά διασταυρώνονται με τη συλλογή διηγημάτων Γκιακ ( Αντίποδες 2014, Πατάκης 2020) του Παπαμάρκου, που εμπνεόταν από την αιματηρή προέλαση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, όπως διασταυρώνονται και με την ομηρική «Νέκυια» της Οδύσσειας. Ομως τώρα, σε τούτο το μελλοντολογικό τοπίο για το οποίο ευθύνεται η δική μας εποχή, κανένας χαρακτήρας, μα κανένας, δεν είναι «καλός». Και δεν ξέρουμε εάν κάποιος από τους βασικούς τρεις θα προλάβει, ούτε εάν θα θελήσει ή εάν θα μπορέσει να κάνει κάποτε κάτι καλό. Και ποιο θα είναι εκείνο; Η προσπάθεια βελτίωσης αυτού του μετα-κόσμου ή η ανατροπή του;

Μην ξεχνάμε τον στιγματισμό, όταν η γυναίκα δεν ήταν πλήρως ενταγμένη στο μοντέλο "κορίτσι για σπίτι". Προσωπικά και εγώ η ίδια, παιδί των φιλελεύθερων σίξτις και σέβεντις, άκουσα ουκ ολίγες φορές: «Ε, με τη δουλειά που κάνεις, πού μυαλό για παιδιά». Ένα ακόμα από τα στερεότυπα με το οποίο είχε να παλέψει μια γυναίκα, πέρα από όλα όσα πρέπει να αντιμετωπίσει μπαίνοντας αβοήθητη στον μαγικό χώρο των υποσχέσεων και των θαυμάτων της προόδου της επιστήμης. Όσες γυναίκες έκαναν έστω και μία φορά εξωσωματική, θα με καταλάβουν. Χορός ορμονών, αγωνία να πείσεις το σώμα να μιμηθεί τη φύση, να παρακολουθείς με το μικροσκόπιο κάτι που η φύση από μόνη της ξεπετάει κατά χιλιάδες φορές μέσα στο χρόνο. Πόσες φορές τον μήνα κάνουμε σεξ και δεν έχουμε εγκυμοσύνη; Πόσες φορές το ενδομήτριο απορρίπτει τα γονιμοποιημένα μας ωάρια; Ε, εδώ τραγωδία. (...) Όσες πέρασαν ή περνούν αυτή τη δοκιμασία, σίγουρα δεν θα ξεχάσουν ποτέ το πλέγμα ενοχής, θυμού, νεύρων, κατάθλιψης, απώλειας (ίσως χειρότερης και από αποβολή) που νιώθουν σε κάθε τέτοια προσπάθεια. Υπάρχουν ζευγάρια που δεν άντεξαν αυτή τη δοκιμασία και διαλύθηκαν, υπάρχουν γυναίκες που οδηγήθηκαν και 20 φορές σε ορμονοθεραπεία και μεταφορά ωαρίων για να συλλάβουν τον πολυπόθητο διάδοχο, υπάρχουν άντρες που ένιωσαν άχρηστοι γιατί το σπέρμα τους δεν είχε την επιθυμητή ταχύτητα ή κατέφυγαν σε δότη γιατί το δικό τους σπέρμα δεν απέδωσε τελικά τα ποθούμενα. Υπάρχουν γυναίκες που έδωσαν τα ωάριά τους ή δάνεισαν τη μήτρα τους σε άλλες γυναίκες ή άλλου τύπου οικογένειες. (...) Οικογένεια είναι άνθρωποι που αγαπιούνται και τους δένουν δεσμά όχι απαραίτητα συγγένειας ή φύλου, ταυτότητας ή καταγωγής. Ήρθε η ώρα να σταματήσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των παιδιών και η παιδοκεντρική ελληνική αντίληψη είναι κάτι παραπάνω από παθογενής. Αυτά είναι θέματα για συζήτηση σε ημερίδες και συνέδρια, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία και που παγκοσμίως πια συζητά το ποσοστό ανθρωπινότητας των cyborgs.

Στην γείτονα δολοφονήθηκαν, όπως εκτιμάται, 312 γυναίκες από τους συζύγους τους μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 2020. Αν σε επίπεδο κοινωνίας η έμφυλη βία δείχνει να επιδεινώνεται, ακόμη πιο ανησυχητική θα πρέπει πάντως να θεωρηθεί η πολιτική εργαλειοποίηση πατριαρχικών αξιών από τους κυβερνώντες – πρωτοστατούντος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, το οποίο έχει συμπήξει την "Λαϊκή Συμμαχία” με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν. Και στα μεν θέματα των γυναικών η εμφανής συντηρητική στροφή συναντά μεταξύ άλλων αντιστάσεις και στην ισχυρή γυναικεία οργανωμένη βάση του ΑΚΡ. Όμως η LBGT κοινότητα θεωρείται περισσότερο εύκολος στόχος. Είναι χαρακτηριστικό το πώς το "LGBT πικ-νικ” που επιχειρήθηκε να διοργανωθεί στο πλαίσιο του "Μήνα Υπερηφάνειας” την περασμένη εβδομάδα στο πάρκο της Μάτσκα (ένα από τα λίγα της Κωνσταντινούπολης) διαλύθηκε άνευ προφανούς αιτίας από τις αστυνομικές δυνάμεις. Ή το πώς προ μηνών η αντιπαράθεση με τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου που κινητοποιούνταν κατά του διορισμού κυβερνητικού εγκάθετου ως νέου πρύτανη μετατοπίσθηκε από τους ιθύνοντες σε μια πολεμική για την ανάρτηση της LBGT σημαίας του ουράνιου τόξου στο φοιτητικό μπλοκ. Ήταν τότε που ο Τούρκος πρόεδρος αποκάλεσε τους διαδηλωτές φοιτητές τρομοκράτες, ενώ δήλωσε και ότι στην Τουρκία "δεν υπάρχει αυτό που λέγεται LBGT”. Μιλώντας στο Ahval News, ο ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Humbolt του Βερολίνου Τουνάι Αλτάι εκτίμησε ότι η "πολιτική ομοφοβία” αποτελεί τη νέα συγκολλητική ύλη μεταξύ ΜΗΡ και ΑΚΡ, προκειμένου να γεφυρώσουν άλλες, κληροδοτημένες από το παρελθόν, διαφορές τους, ενώ δίνει και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να διασπαστούν οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Λ.χ. το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης στέκεται μάλλον δειλά και "διακριτικά” στο θέμα, ενώ αντίθετα το φιλοκουρδικό HDP καταγγέλλει ευθέως την ομοφοβική ρητορική.

Η Ελλάδα εκσυγχρονίζεται. Αλλάζει. Γίνεται Ευρώπη. Στον τομέα της αποτροπής τίθεται μάλιστα επικεφαλής της. Η δίωξη των ξένων κατά το στιλ του Άδωνι Γεωργιάδη, που προτρέπει «να κάνουμε τη ζωή δύσκολη στους μετανάστες» (αναγκάζοντας τους, για παράδειγμα, να κάνουν «το ταξίδι από την Ανάβυσσο στην Αθήνα καμία 15αριά φορές με τα πόδια», ή με απανωτές προσαγωγές στην Ασφάλεια), μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Στο προσκήνιο έρχεται ο ψυχρός ορθολογισμός της υψηλής τεχνολογίας. Με αυτήν κατασκευάζονται φράχτες και τείχη με ψηφιακά υλικά, όχι πλέον με συρματοπλέγματα και μπετόν. Τα όπλα της λέγονται τεχνητή νοημοσύνη, μη επανδρωμένα αεροχήματα, ηλεκτροκάμερες νυκτός και «ξεφυλλώματος» δέντρων, ανιχνευτές ψεύδους και πάει λέγοντας. Αυτά είναι απείρως πιο αποτελεσματικά από τα αναχρονιστικά καψόνια των «μπάτσων», των λιμενοφυλάκων και των σαδιστών πολιτικών στη Νότια και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Στην αρχή είναι όμως ο πολιτικός εκσυγχρονισμός. Αυτός είναι βέβαια πολύ πιο δύσκολος από τον τεχνολογικό. Με φόντο την κατάρρευση της συμφωνίας του Σένγκεν και αδυνατώντας να συμφωνήσουν σε μια κοινή «ευρωπαϊκή» πολιτική για το προσφυγικό, οι ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταφεύγουν σε αποσπασματικά μέτρα με όλο και πιο απάνθρωπο χαρακτήρα. Ένα από αυτά είναι η επικαιροποίηση της «βρώμικης», όπως την αποκαλούν πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις, συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας – βρώμικης επειδή συνομολογήθηκε εν απουσία και εις βάρος των προσφύγων (βλ. πλαίσιο). Με τη συμφωνία αυτή, που συνυπογράφηκε το Μάρτιο του 2016, η Τουρκία αναγνωρίσθηκε ως ασφαλής χώρα. Αυτό δεν αφαιρούσε καταρχάς το δικαίωμα στο άσυλο σε όσους κατόρθωναν να φτάσουν σε ελληνικό έδαφος. Όμως, ύστερα από την κοινή υπουργική απόφαση της 7ης Ιούνη 2021, με την οποία, στο πλαίσιο αυτής της επικαιροποίησης, η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζει την Τουρκία ως ασφαλή χώρα ειδικά για αιτούντες διεθνούς προστασίας με καταγωγή από την Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και την Σομαλία, το δικαίωμα αυτό κατά μέγα μέρος καταργείται, ήτοι για το 66% των προσφύγων στην Ελλάδα, όσων δηλαδή προέρχονται από τις παραπάνω χώρες. Οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο επιχαίρουν. Παράλληλα, μελετούν την εφαρμογή και άλλων παρόμοιων μέτρων –μόνο στην περιοχή του Έβρου δοκιμάζονται, ή δοκιμάστηκαν πιλοτικά τους τελευταίους μήνες μια ντουζίνα εξ αυτών. Το συμπέρασμα της ανθρωπιστικής οργάνωσης Pro Asyl, ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση μετατρέπει την Ελλάδα σε εργαστήριο της αντιπροσφυγικής πολιτικής», δεν είναι λοιπόν καθόλου αστήρικτο.

Την 1 Ιουλίου θα γίνει η πραγματική επανεκκίνηση του τουρισμού, καθώς οι αναστολές συμβάσεων θα λήξουν και τα ξενοδοχεία θα αναγκαστούν να ανοίξουν για να επαναπροσλάβουν το προσωπικό τους. Τις προηγούμενες εβδομάδες, λιγότεροι από τους μισούς εργαζόμενους επέστρεψαν στις θέσεις εργασίας τους. Την 15η Ιούνη μπήκε σε ισχύ και η κλαδική τους σύμβαση των ξενοδοχοϋπαλλήλων «Μέχρι να κυρωθεί η γενική σύμβαση των ξενοδοχοϋπαλλήλων από τον υπουργό Εργασίας υπήρχε ένας κανιβαλισμός στον κλάδο» καταγγέλλει ο Τάκης Κούκος, γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων Επισιτισμού-Τουρισμου και συμπληρώνει «απειλούσαν τους εργαζόμενους να υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας με 700 ευρώ το μήνα». Οι επιχειρήσεις θα μπορούν και φέτος να ενταχθούν στο πρόγραμμα «Συνεργασία», το οποίο θα είναι διαθέσιμο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Οι ξενοδόχοι ωστόσο διεκδικούν να επεκταθεί και στα ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας, τα οποία έμειναν ανοιχτά καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Δυσαρέσκεια έχει προκαλέσει, ακόμα, η απόφαση της κυβέρνησης να πληρώνουν οι εργοδότες το ένα από τα δύο self test την εβδομάδα, τα οποίο θα πρέπει να κάνουν οι ξενοδοχοϋπάλληλοι. «Κοιτάξτε είναι ένα κόστος το οποίο δεν θα θέλαμε να το έχουμε, γιατί τα κόστη μας είναι ήδη υψηλά. Από εκεί και πέρα, πιστεύουμε αν δεν ισχύσει για τους πλήρως εμβολιασμένους, θα βοηθήσει και θα πιέσουμε και εμείς το προσωπικό μας να εμβολιαστεί, ώστε να μην είναι τόσο μεγάλο το κόστος» σημειώνει ο Μπάμπης Βούλγαρης. Από τη μεριά τους οι εργαζόμενοι ανησυχούν ότι στο τέλος θα φορτωθούν και τα έξοδα για το self test, όπως συνέβη και με τις μάσκες. «Αν δεν υπάρξει έλεγχος το βάρος θα το επωμιστούν οι εργαζόμενοι. Γιατί αυτό που βλέπω είναι ότι δεν δίνονται μάσκες ή προστατευτικό υλικό. Δόθηκε κάποτε μια πάνινη μάσκα και από τότε δεν έχει ξαναδοθεί τίποτα» αναφέρει ο Γιάννης Σώζος, ξενοδοχουπαλληλος και μέλος του συνδικάτου Επισιτισμού-Τουρισμού Αττικής.

Ο σύγχρονος, δηλαδή ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός δεν είναι ένα αναγκαίο στάδιο στην ιστορική πορεία της ανθρωπότητας που κάποτε «μοιραία» θα ξεπεραστεί. Είναι ένα τεράστιο πρόβλημα των σύγχρονων κοινωνιών, άμεσα υπεύθυνο για όλα τα επιμέρους σοβαρά προβλήματα, που επιζητεί επειγόντως τη λύση του –η οποία δεν μπορεί παρά να συνίσταται στην ανατροπή του. Η Αριστερά θα ξανακερδίσει τον κόσμο της, τις λαϊκές τάξεις, αν τις πείσει ότι δεν έρχεται απλώς για να «διαχειριστεί καλύτερα» τα επιμέρους προβλήματά τους, αλλά ότι είναι ικανή να τους λύσει ΤΟ πρόβλημα– που δεν είναι άλλο από τον καπιταλισμό. Η έμπρακτη διασύνδεση των ειδικότερων προβλημάτων με το γενικότερο που τα περικλείει θα της επιτρέπει να αυτοπροσδιορίζεται ως ταυτόχρονα ρεαλιστική και οραματική.

Αν δούμε το χάρτη και την κατάσταση των δυνάμεων της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, το λογικό συμπέρασμα είναι ότι, χωρίς οι επιμέρους πολιτικές δυνάμεις να απαρνηθούν τις φυσιολογικές ανταγωνιστικές σχέσεις τους, μπορούν να αμφισβητήσουν άμεσα την πλειοψηφία της ΝΔ (που στην πραγματικότητα είναι μειοψηφία…) με την υπόσχεση αναζήτησης μιας προοδευτικής κυβέρνησης συνεργασίας με βάση μια πειστική προγραμματική συμφωνία. Μόνο έτσι μπορούν, όλοι και ο καθένας ξεχωριστά, να ωφεληθούν από ένα κύμα καλλιέργειας της εμπιστοσύνης σε ένα εναλλακτικό κυβερνητικό πρόγραμμα, αντίπαλο του προγράμματος της ΝΔ, που μπορεί να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα. Την πρωτοβουλία και την ευθύνη για έναν τέτοιο στόχο δεν μπορεί παρά να την έχει –από τη θέση του– το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που ως κόμμα της αριστεράς θα δώσει και τον τόνο στο εγχείρημα. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα μείνει σε δηλώσεις χωρίς αντίκρισμα, αλλά θα κάνει δημόσια γνωστή την επιλογή του –και ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του– αναπροσαρμόζοντας ανάλογα την τακτική του απέναντι στα άλλα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης. Από τα οποία δεν μπορεί να προσδοκά μικροκομματικά οφέλη επιδιώκοντας την απομείωσή τους, αλλά θα διεκδικεί σαν πραγματική ηγέτιδα πολιτική δύναμη το μερίδιο που της αναλογεί από την οικοδόμηση αυτού του πλειοψηφικού ρεύματος. Μια τέτοια ρητή επιλογή και στρατηγική διάταξη θα απαντήσει με το μόνο τρόπο που αρμόζει στην αριστερά, με μια συνεκτική πολιτική συμμαχιών, και σε αβάσιμα διλήμματα που αναζωπυρώνονται κάθε τόσο: άνοιγμα προς το κέντρο ή ριζοσπαστικό εναλλακτικό πρόγραμμα;

Οι παρέες και οι ομάδες συχνά και μέσα από την δύναμη που τους παρέχουν οι ευκολίες των σόσιαλ μίντια φτιάχνουν πρότυπα ομορφιάς που τα επιβάλλουν ως χαρακτηριστικά για την αποδοχή ή όχι του ατόμου μέσα σε αυτές. Η βασανιστική κυριαρχία των τάσεων για συγκεκριμένο τρόπο ζωής, συμπεριφοράς, έκφρασης και επικοινωνίας είναι ο δυνατός ήχος που αποπλανεί παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας και συχνά οι τάσεις αυτές γίνονται «παγίδες» που τα εμποδίζουν να αναζητήσουν τα προσωπικά και ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά τους, που δεν θα τα διαχωρίζουν από τους άλλους συνομηλίκους, αλλά θα τα διακρίνουν ως μοναδικές υπάρξεις. Όταν τα πρότυπα της ομορφιάς προβάλλονται από ενήλικες και εφήβους ως «κλειδιά και εισιτήρια» για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή τότε τα παιδιά μπορεί να αναπτύξουν διάφορες διαταραχές, τροφής, αυτοτραυματισμού και χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης που πάλι μέσα από προβεβλημένα καταναλωτικά πρότυπα αναζητούν ως πελάτες άμεσες και συχνά γρήγορες λύσεις χωρίς επεξεργασία των θεμάτων και των δυσκολιών τους με αμφίβολα ή μοιραία αποτελέσματα για την ζωή τους. Το πρότυπο καραδοκεί ύπουλα να επιβάλει το μέτρο, τις διαστάσεις, τα χαρακτηριστικά, γίνεται τοτέμ της μοντελοποίησης μιας ζωής που δεν την ορίζει το άτομο παρά το φέρει ως ετικέτα, «αποδεκτής» επιλογής, σαν ένα πουκάμισο αδειανό, χωρίς προσωπικό νόημα, για τα μάτια του κόσμου.