Αναδημοσιεύσεις

Η μάχη εναντίον της Χρυσής Αυγής είναι μια μάχη κερδισμένη στον πόλεμο εναντίον του φασισμού. Αν θέλουμε όμως να είμαστε ειλικρινείς, είναι μια πολιτική μάχη κερδισμένη στον πόλεμο εναντίον του πολιτικού φασισμού. Και μόνον. Ο υπόλοιπος πολιτικός πόλεμος εξακολουθεί να υπάρχει και ο υπόλοιπος γενικός πόλεμος εναντίον όλων των φασισμών, μικρών ή μεγάλων, φανερών η κρυφών, διερευνημένων ή αδιερεύνητων, καθημερινών ή μακροχρόνιων, μικρονοϊκών ή σοφισμένων, εξακολουθεί να μαίνεται. Και είναι πόλεμος ανελέητος επειδή πρόκειται για πόλεμο εναντίον ενός εχθρού που μπορεί να είναι ο χειρότερος και πιο θανατηφόρος απ’ όλους τους εχθρούς: ο ίδιος μας ο εαυτός. Φυσικά, δεν εννοώ πως όλοι μας είμαστε κατά βάθος και στον πυρήνα μας φασίστες. Εννοώ όμως πως όλοι μας, όντας τέκνα μιας συγκεκριμένης παιδείας (καθολικά), απότοκης μιας συγκεκριμένης οντολογικής ιδεοληψίας, που άρχει επί αιώνες διαμορφώνοντας συνειδήσεις και προπαντός νοοτροπίες, αφήνουμε χωρίς να το καταλάβουμε πολλές πόρτες ανοιχτές για να εισχωρήσει ο φασισμός στον τροπισμό ολόκληρης της ζωής μας.

Με την τρομοκρατική πράξη, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αυτό που ο Φρόιντ αποκαλεί «δυσφορία μέσα στον πολιτισμό». Ισλαμισμός και ναζισμός συναντώνται, εξάλλου, στην κοινή εναντίωσή τους προς τον πολιτισμό. Κοινός παρανομαστής, ο μηδενισμός. Στην πραγματικότητα οι τρομοκράτες, οι οποίοι ζητούν την αλλαγή μέσω της βίας και όχι μέσω του νόμου, «πλήττουν τη μετουσίωση ως τρόπο ενορμητικής ικανοποίησης που ταιριάζει στον πολιτισμό, στον καθαυτό πολιτιστικό δεσμό», όπως σημειώνει ο Ρετζινάλντ Μπλανσέ στις «Πολιτικές του Ψυχαναλυτή», ενώ η συλλογική συνύπαρξη βασίζεται στη μετουσιωτική απόλαυση του καθενός. Αν περιηγηθούμε στους τάφους των θυμάτων του εξτρεμισμού, θα διαπιστώσουμε πως αρκετά συχνά είναι άνθρωποι που παράγουν πολιτικό λόγο και πράξη μέσα από τις τέχνες και τα γράμματα. Οπως οι σκιτσογράφοι τoυ σατιρικού εντύπου Charlie Hebdo, ο καλλιτέχνης της ραπ Παύλος Φύσσας, ο Γάλλος ιστορικός Σαμουέλ Πατί, ο Πορτογάλος ηθοποιός Μπρουνό Καντέ. Μια ταυτότητα που δεν έχει οικουμενική διάσταση -φράση δανεική από τον Αλέν Μπαντιού- σημαίνει αποκλεισμός και διώξεις όσων δεν τη συμμερίζονται. Και η ψυχανάλυση μας βοηθά έτσι ώστε να μην υποχωρήσουμε μπροστά στο φάντασμα της όποιας ταυτότητας, έτσι ώστε να μπορούμε να υπερασπιστούμε μια πολιτική που προβάλλει τα δικαιώματα μιας απόλαυσης άλλης, πέραν της καταφυγής στη βία. Της όποιας μορφής βίας - θρησκευτικής ή πολιτικής που βρίσκεται στην υπηρεσία της ενόρμησης του θανάτου.

Η εμπιστοσύνη στην τηλεόραση παραμένει από τις πιο χαμηλές στην Ε.Ε. Ετσι ισχύει το εξής παράδοξο: η τηλεόραση στην Ελλάδα είναι ταυτόχρονα το πιο διαδεδομένο και το λιγότερο αγαπητό μέσο σε ό,τι αφορά την ενημέρωση, ιδιαίτερα μεταξύ των πιο δυναμικών και προοδευτικών κοινωνικών στρωμάτων. (...) Αυτό το παράδοξο εξηγεί την κατακόρυφη αύξηση της επισκεψιμότητας των ενημερωτικών ιστότοπων κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορονοϊού: σύμφωνα με την Ενωση Εκδοτών Διαδικτύου, το σύνολο των επισκέψεων στους ιστότοπους που ανήκουν στα μέλη της αυξήθηκε κατά 25% μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2020. Ταυτόχρονα με την επισκεψιμότητα αυξήθηκε κατακόρυφα και η παραγωγή ενημερωτικού περιεχομένου σχετικά με την πανδημία. Από τις αρχές μέχρι τα τέλη Μαρτίου ο αριθμός των άρθρων που δημοσιεύτηκαν για το θέμα από ελληνικούς δημοσιογραφικούς ιστότοπους πενταπλασιάστηκε. Βέβαια τη μερίδα του λέοντος της προσοχής του κοινού κέρδισαν οι δημοφιλείς υπηρεσίες του διαδικτυακού ολιγοπωλίου, όπως η Google, το YouTube, το Facebook, το Instagram και το Twitter. (...) Για την έρευνά μας συλλέξαμε πάνω από 300.000 tweets σχετικά με τον κορονοϊό, τα οποία μελετήσαμε συγκριτικά σε δύο χρονικές περιόδους με διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά της επικαιρότητας: η πρώτη μεταξύ 19/3/2020 και 31/5/2020 και η δεύτερη μεταξύ 1/6/2020 και 25/9/2020. Αυτό που παρατηρούμε είναι μια έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών που αποτελούν τις κοινότητες των κυρίαρχων ΜΜΕ και της φιλοκυβερνητικής δεξιάς (Ν.Δ.), η οποία με τη σειρά της συνδέεται με την κοινότητα που τοποθετείται στην άκρα δεξιά του πολιτικού φάσματος (Χρυσή Αυγή, Ελληνική Λύση, Ελληνες για την Πατρίδα, Νέα Δεξιά κ.λπ.). Μάλιστα η εγγύτητα μεταξύ της κοινότητας των κυρίαρχων ΜΜΕ και της φιλοκυβερνητικής Δεξιάς αυξάνεται στη δεύτερη περίοδο. (...) Η κριτική στάση χαρακτηρίζει την κοινότητα που περικλείει τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ και τους λογαριασμούς με αναφορά στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τη διακριτή κοινότητα της εξωκοινοβουλευτικής και κινηματικής Αριστεράς. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι σε μια ανάλογη τάση με αυτήν της σύμπτυξης μεταξύ κυρίαρχων ΜΜΕ και φιλοκυβερνητικής Δεξιάς στη δεύτερη περίοδο παρατηρούμε μια σχετική ομογενοποίηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Αυτές οι δύο συμμετρικές μετακινήσεις μπορεί να ερμηνευτούν ως αποτέλεσμα της όξυνσης της πόλωσης μετά την καραντίνα, όταν η λογική ανάθεσης ευθύνης μετατίθεται σταδιακά από το ατομικό στο πολιτικό επίπεδο.

Η διάσωση των ευρωπαϊκών οικονομιών από τη λαίλαπα του ιού είναι ήδη μια επιτακτική ανάγκη κι ένα παράτολμο σχέδιο ναπολεόντειας κλίμακας. Ο δημόσιος δανεισμός που θα απαιτηθεί για την υλοποίησή του είναι αστρονομικός, το βάρος του χρέους άνευ προηγουμένου, η διαχείριση του μεγέθους του τρομάζει. Η αποπληρωμή του είναι κάτι που κανείς δεν θέλει να συζητάει αυτή τη στιγμή. Θα επιβληθούν μέτρα; Θα υπάρξουν “Μνημόνια”; Θα επελάσει εκ νέου η λιτότητα; “Όχι” λέει -ώ του θαύματος!- το ΔΝΤ. Δεν θα γίνει τίποτε απ’ όλα αυτά. Δεν χρειάζεται να γίνει.  Έτσι κι αλλιώς το δημόσιο χρέος θα σπάσει εφέτος ρεκόρ όλων των εποχών αγγίζοντας σχεδόν το 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Είναι δεδομένο για ειδικούς και μη ότι κατ’ αναλογίαν με το εθνικό εισόδημα θα εκτοξευθεί στα ύψη στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες. Ανακρούοντας πρύμναν απ’ ό,τι διακήρυτταν πριν από δέκα χρόνια, οι “σοφοί” του Ταμείου λένε σήμερα ότι η λιτότητα δεν είναι κατ’ ανάγκην “θεραπεία” ούτε αναπόφευκτο “καθαρτήριο” για τον περιορισμό των επιπτώσεων της πανδημίας στα δημόσια οικονομικά. Οι χώρες που έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στις αγορές και δανείζονται χωρίς περιορισμούς μπορούν να σταθεροποιήσουν το χρέος τους δίχως δημοσιονομική προσαρμογή. Ο Βιτόρ Γκασπάρ, επικεφαλής δημοσιονομικής πολιτικής του Ταμείου, που μίλησε πρόσφατα στους “Financial Times”, αποκήρυξε τη λιτότητα προκαλώντας κατάπληξη ακόμη και στους... “Financial Times”. Το κύριο επιχείρημά του πάντως δεν ήταν ιδεολογικό, αλλά οικονομοτεχνικό.  Όπως εξήγησε, το χρέος των προηγμένων οικονομιών θα σταθεροποιηθεί έως τα μέσα της δεκαετίας επιστρέφοντας στα προ πανδημίας επίπεδα. Κατά συνέπεια δεν θα χρειαστούν αυξήσεις φόρων ή μειώσεις δημόσιων δαπανών. Το κρίσιμο στοιχείο που ενισχύει τις ευοίωνες προοπτικές για τις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες είναι το χαμηλό κόστος δανεισμού. Το Ταμείο εκτιμά ότι το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους θα παραμείνει πολύ χαμηλότερο του ρυθμού ανάπτυξης που αναμένεται να επιτύχουν οι χώρες με προηγμένες οικονομίες. Ο φθηνότερος δανεισμός θα αντισταθμίσει σε μεγάλο βαθμό την ασθενέστερη ανάπτυξη και τα χαμηλότερα φορολογικά έσοδα που θα “προκύψουν” από την κρίση.

Η εξωτερική πολιτική είναι πολύ σημαντικό πράγμα για να την εμπιστευτείς στα χέρια των εθνικιστών διπλωματών. Η μοναδική φορά ουσιαστικής προσέγγισης Ελλάδας – Τουρκίας δρομολογήθηκε ακριβώς όταν λαοί κατέθεσαν εμπράκτως της άποψή τους, κατά τους σεισμούς του 1999. Το αυθόρμητο κύμα αλληλεγγύης του ελληνικού λαού στον πληγέντα τουρκικό ανταποδόθηκε γενναιόδωρα από ένα αντίστοιχο του τουρκικού λαού στους σεισμούς της Αθήνας. Αυτό αιφνιδίασε τα γεράκια της διπλωματίας, οπότε δεν μπορούσαν να πουλήσουν το φόβο για τον αντίπαλο, ο εθνικισμός είχε υποχωρήσει και άνοιξε ο δρόμος της διπλωματικής προσέγγισης. Ήταν ίσως η μοναδική φορά που οι λαοί νίκησαν τα έθνη. Δικαίως ο παράγοντας της αλληλεγγύης κατέχει κεντρική θέση στην σημαία της Αριστεράς. Η κατάσταση αυτή, μαζί με το γεγονός ότι η Τουρκία ενδιαφερόταν ισχυρά για την ΕΕ, οδήγησαν στα πρόθυρα υπογραφής συνυποσχετικού (2004) για προσφυγή στην Χάγη, με συμφωνημένο το πρόβλημα της επέκτασης των χωρικών υδάτων, που λάμβανε υπόψη την ανάγκη να μην κλείσουν τα περάσματα της Τουρκίας στο Αιγαίο και άφηνε περιθώρια για λύση στην υφαλοκρηπίδα. Ήταν επίτευγμα των λαών, όσο και αν η συγκυρία επέτρεπε να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα συμφωνίας του Ελσίνκι. Η προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα του εθνικισμού δεν άργησε να έρθει. Η νίκη του Καραμανλή στις εκλογές του 2004 και το δόγμα Μολυβιάτη πέταξαν στα σκουπίδια το επίτευγμα των λαών. Η ευθύνη ανήκει κυρίως στην ελληνική πλευρά, το γνωρίζουν όλες οι διπλωματικές αποστολές. Τώρα το πρόβλημα διογκώνεται και οι συνέπειες του βαραίνουν περισσότερο την Ελλάδα. Ας πρόσεχαν οι εθνικιστές και εμείς ας σηκώσουμε τα μανίκια για μια νέα ελληνοτουρκική προσέγγιση, με γνώμονα την ενημέρωση για τα πραγματικά προβλήματα και την διεθνιστική αλληλεγγύη των λαών.

Κατά τη δεκαετία του ’50, οι δωσίλογοι αμνηστεύτηκαν, οι Γερμανοί εγκληματίες πολέμου επίσης, η Ελλάδα παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων. Αλλά οι νόμοι που κυνηγούσαν την Αριστερά επρόκειτο να διατηρηθούν μέχρι το 1974. Η συμμετοχή ενός ανθρώπου στην Εθνική Αντίσταση ήταν λόγος να μην μπορέσει ποτέ να βρει δουλειά, ούτε ο ίδιος, ούτε τα παιδιά του, ούτε καν οι πιο μακρινοί του συγγενείς. Την περίοδο εκείνη, ήταν η Αριστερά που έδωσε τις μάχες για δημοκρατία και για την υπέρβαση των εμφύλιων αντιπαραθέσεων, ώστε να μπορέσει να προχωρήσει μπροστά ο τόπος. Και ήταν η Δεξιά που ανατροφοδοτούσε συνεχώς το εμφύλιο μίσος και συντηρούσε το καθεστώς των διώξεων για να ελέγχει πολιτικά τον τόπο. Στο πλαίσιο αυτό, η Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης έπρεπε να ξαναγραφτεί. Οι εκδηλώσεις μνήμης απαγορεύτηκαν. Η δράση του ΕΑΜ, μια από τις πιο λαμπρές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, χαρακτηρίστηκε ιδιοτελής, τυχοδιωκτική και καταστροφική για τον τόπο. Τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι Γερμανοί στη χώρα ξεπλύθηκαν ως περίπου δικαιολογημένες αντιδράσεις απέναντι στην ανεύθυνη δράση της Αντίστασης. Το επίσημο κράτος τίμησε συνεργάτες των Γερμανών, που είχαν διακριθεί σε επιχειρήσεις εναντίον Ελλήνων αμάχων, όπως οι ηττημένοι της μάχης του Μελιγαλά. Η στρατιωτική δικτατορία, έργο μηχανισμών που είχαν ανδρωθεί μέσα στον στρατό επί Καραμανλή, χορήγησε τιμητικές συντάξεις στους παλαίμαχους ταγματασφαλίτες. Τις σχέσεις της με την Εθνική Αντίσταση λοιπόν η ελληνική Δεξιά τις έχει ξεκαθαρίσει από μόνη της. Χαρακτηρίζοντας τους πατριώτες προδότες και απονέμοντας στους προδότες εύσημα πατριωτισμού. (...) Από τότε, τα πράγματα μπήκαν σιγά - σιγά στο πραγματικό τους πλαίσιο και η Ιστορία αποκαταστάθηκε. Δεν ήταν η Αριστερά που όφειλε να παραχωρήσει χώρο στη Δεξιά στο έπος της Εθνικής Αντίστασης, έστω και εκ των υστέρων. Ήταν η Δεξιά που όφειλε να ξεκαθαρίσει το παρελθόν της, να μιλήσει για τις αντιφάσεις της, να απολογηθεί για τον βίαιο αναθεωρητισμό της και για το ύποπτο περιεχόμενο που έδωσε στον όρο «πατριωτισμός». Τα πράγματα καταλάγιασαν για πολύ καιρό. Όμως, την προηγούμενη δεκαετία, οι ανάγκες ενός νέου αγώνα εναντίον της Αριστεράς ξανάφεραν στο προσκήνιο την παλιά μετεμφυλιακή ρητορική της παράταξης. Άνθρωποι που μπήκαν στην πολιτική από την Ακροδεξιά, όπως ο Γεωργιάδης, ή απευθείας από τον χουντοφασισμό, όπως ο Βορίδης, ανέλαβαν εργολαβικά τη νεκρανάσταση του δεξιού αφηγήματος για το παρελθόν. Τα «κινήματα» με τις περικεφαλαίες, και η πολιτική εκμετάλλευση του προσφυγικού οδήγησαν σε έναν ακόμα πιο σφιχτό εναγκαλισμό του Κ. Μητσοτάκη με την Ακροδεξιά. Και με τη συνδρομή και κάποιων «φιλελεύθερων», τυφλωμένων από το μίσος κατά της Αριστεράς, ξαναβρεθήκαμε να συζητάμε αν το στρατοδικείο έκανε καλά που σκότωσε τον Μπελογιάννη με νόμους που δεν ίσχυαν για τα τακτικά δικαστήρια. (...) Τούτων δοθέντων, σήμερα ο Κ. Μητσοτάκης δεν ζητάει να μην μονοπωλεί η Αριστερά την Εθνική Αντίσταση. Ζητάει να μην την επικαλείται. Αλλά το ποιος πιστώνεται τι δεν το αποφασίζει ο ίδιος. Το αποφασίζει η Ιστορία. Και η Αριστερά, όταν κλήθηκε από την Ιστορία, ήταν εκεί που έπρεπε να είναι. Η Δεξιά είναι που πρέπει να ξεκαθαρίσει πού βρισκόταν τότε και με ποιους συνομιλούσε.