προσφυγικό

Πριν από δύο χρόνια ήμουν πολύ πιο αισιόδοξος για το μέλλον των ευρωπαϊκών πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου. Τότε είχαμε πραγματικά ένα ευρωπαϊκό όραμα, που τώρα δεν υφίσταται. Τώρα έχουμε την αποκαθήλωση αυτού του οράματος. Έχουμε μια μετατόπιση από τη διαχείριση στην αποτροπή, και αυτό δεν έχει να κάνει με το μεταναστευτικό φαινόμενο και τις ροές αυτές καθεαυτές, γιατί οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν, ανεξάρτητα από το πώς τις προσεγγίζουμε ως αριστεροί και αριστερές και τη συμβατότητά τους με τη συνθήκη της Γενεύης, περιόρισαν δραστικά τις ροές στις χώρες του Σένγκεν. Η μετατόπιση σχετίζεται με τους φανταστικούς πόνους που έχει ένας ασθενής. Με τον τρόπο, δηλαδή, που οι ευρωπαϊκές κοινωνίες προσπάθησαν με συντηρητικούς και ακροδεξιούς τρόπους να απαντήσουν σε κάτι που για αυτές ήταν αδιανόητο, δηλαδή το 1,6 εκατ. πρόσφυγες που ήρθαν το 2015-2016. Σήμερα δεν υφίστανται αυτοί οι αριθμοί, άρα δεν έχει κανένα νόημα να παίρνουν όλο και πιο σκληρά μέτρα. Ο λόγος που συνεχίζουν, είναι μάλλον εκδικητικός – τιμωρητικός προς τις δημοκρατικές – φιλελεύθερες ελίτ σε Γερμανία και Γαλλία, που δεν ακολούθησαν εξαρχής την αποτρεπτική πολιτική. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η πεποίθηση ότι ο έλεγχος του μεταναστευτικού μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τη σαλαμοποίηση των διαδικασιών ασύλου, που έγινε με το κλείσιμο της βαλκανικής οδού. Στην ουσία σήμερα έχουμε τη συνέχεια αυτής της πολιτικής, που φέρει ξεκάθαρα το ακροδεξιό αποτύπωμα των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Τσεχίας και της Αυστρίας.

Η κατάσταση είναι ολέθρια και το εννοώ. Αν αποκτήσουμε επίγνωση της σοβαρότητάς της, τότε μόνο υπάρχει ελπίδα μιας ρωγμής. Ειδάλλως, βλέπω την Ευρώπη, ανεπίγνωστη και μοιραία, να εκφυλίζεται και να καταρρέει. Τώρα, αν με ρωτήσετε αν αξίζει καλύτερη τύχη σε αυτήν την Ευρώπη, θα σας απαντήσω πως αυτό που με νοιάζει είναι η δυνατότητα να ζούμε ειρηνικά. Όπως έλεγε ο Μπρεχτ, σημασία έχουν πρώτα οι άνθρωποι, όχι τα έθνη. Τα ευρωπαϊκά έθνη, ωστόσο, κάθε φορά που καθοδηγούνται από τον εθνικιστικό ζήλο, όπως σήμερα, έφερναν δεινά στην ειρήνη και τη ζωή των ανθρώπων τους. Πριν λίγο καιρό, ο Ορμπάν, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, δήλωσε πως «27 χρόνια εδώ στην Κεντρική Ευρώπη πιστεύαμε πως η Ευρώπη είναι το μέλλον μας. Σήμερα νιώθουμε πως εμείς είμαστε το μέλλον της Ευρώπης». Δίκιο έχει από την πλευρά του. Αν τον αφήσουμε, χάσαμε –και χαθήκαμε.

Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να πιέσει την Ευρώπη να αναλάβει τις ευθύνες της και να υλοποιήσει, πέραν της μετεγκατάστασης, το πρόγραμμα της οικογενειακής επανένωσης εντός έξι μηνών, όπως προβλέπεται από το Δουβλίνο II. Εκτός αυτού, η Ελλάδα θα πρέπει να διαδραματίσει έναν κεντρικό ρόλο στην ευρωπαϊκή στρατηγική για το προσφυγικό, που είναι κοντόφθαλμη κατά τη γνώμη μου. Είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα, που θα συνεχίσει να υπάρχει για μεγάλο διάστημα και πρέπει ως τέτοιο να το δούμε. Υπό αυτήν την άποψη, η Ελλάδα θα πρέπει να θέσει το ζήτημα στα αρμόδια όργανα ότι η Ευρώπη δεν πρέπει να δεχθεί την ύπαρξη hot spots σε τρίτες χώρες, όπου εκεί δεν πληρούνται ούτε οι νομικές προϋποθέσεις του ασύλου, γιατί αυτές οι χώρες δεν είναι στη Συνθήκη της Γενεύης, ούτε είναι ασφαλείς, ούτε έχουν την οικονομική δυνατότητα να στηρίξουν τον προσφυγικό πληθυσμό. Να πιέσουμε όμως την Ευρώπη για ενίσχυση του Λιβάνου και της Ιορδανίας ή των χωρών προέλευσης των προσφύγων, υπό τη λογική του κράτους δικαίου, σεβόμενοι την ανεξαρτησία των κρατών, αλλά ζητώντας κάποιες δημοκρατικές εγγυήσεις και προχωρώντας σε μικρές στοχευμένες κινήσεις, όπως εξαγωγή τεχνογνωσίας σε κάποια ζητήματα, π.χ. για την παραγωγική ανασυγκρότηση, συνεργασίες σε ακαδημαϊκό επίπεδο και κάποιες μικρές επενδύσεις, όχι μεγάλων πολυεθνικών, με λογική αποικιοκρατίας, αλλά τέτοιες που θα συνέβαλλαν στο ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών των χωρών αυτών για να ενισχυθούν οικονομικά και να έχουμε μία ισότιμη συνεργασία στο προσφυγικό, αλλά και σε άλλους τομείς.