Μιχάλης Τρίκκας

Η έκταση που έχει πάρει το φαινόμενο των fake news απασχόλησε πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center. Το κέντρο διαπίστωσε ότι επτά στους δέκα Αμερικανούς δηλώνουν πια ότι οι κατασκευασμένες ειδήσεις και πληροφορίες έχουν κλονίσει σοβαρά την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς. Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα όμως ήταν πως σχεδόν οι μισοί (54%) υποστήριζαν πως η παραπληροφόρηση επηρεάζει ακόμη και την εμπιστοσύνη στον διπλανό τους. Σε έναν τέτοιο κόσμο γενικευμένης παράνοιας κατανοεί κανείς ότι η πιο επικίνδυνη διάσταση της υπόθεσης δεν είναι η παραπληροφόρηση ούτε οι εξελιγμένες «μονταζιέρες». Μια εικόνα παύει να αξίζει όσο χίλιες λέξεις. Το ψέμα επιβεβαιώνεται με αποδείξεις και η αλήθεια που συλλαμβάνεται από τον φακό γίνεται πια δεκτή με δυσπιστία. Ο ερευνητής Αβίβ Οβάντια προειδοποιεί για την «απάθεια απέναντι στην πραγματικότητα». Η διαρκής παραπληροφόρηση αναγκάζει τους ανθρώπους να αμφιβάλλουν για τα πάντα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι τελικά η χειραγώγηση και η πιθανότητα επηρεασμού εκλογικών αποτελεσμάτων μέσω πλαστών βίντεο, αλλά η εδραίωση της αντίληψης ότι όλα είναι ψέματα και όλοι είναι ψεύτες. Μιας αντίληψης που με τη σειρά της παράγει περισσότερη απάθεια, περισσότερα εντυπωσιακά, εύπεπτα fake news και, αναπόφευκτα, περισσότερους Τραμπ.

«Η μεγάλη τραγωδία της κλιματικής κρίσης είναι ότι 7,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει να πληρώσουν το τίμημα -με τη μορφή ενός υποβαθμισμένου πλανήτη- προκειμένου ορισμένοι να συνεχίσουν να βγάζουν κέρδη - ρεκόρ. Είναι τεράστια ηθική αποτυχία του πολιτικού μας συστήματος ότι το επιτρέψαμε αυτό να συμβεί» σχολιάζει στην εφημερίδα “Guardian”, ο κορυφαίος περιβαλλοντολόγος Μάικλ Μαν. Η λίστα με τις πιο ρυπογόνες επιχειρήσεις καταρτίστηκε με βάση την ετήσια παραγωγή τους σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα και στη συνέχεια με τον υπολογισμό πόσου άνθρακα και μεθανίου απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα καθ' όλη τη διάρκεια της παραγωγής, από την εξόρυξη ως τη χρήση του τελικού προϊόντος. Με βάση τα συμπεράσματα, το 90% των εκπομπών που αποδίδονται στις είκοσι εταιρείες οφείλεται στη χρήση προϊόντων όπως το πετρέλαιο, τα καύσιμα αεροσκαφών και το φυσικό αέριο. Μόλις το ένα δέκατο οφείλεται στην εξόρυξη, την επεξεργασία και τη μεταφορά των καυσίμων.

Ήταν κάτι που πολλοί υποψιάζονταν αλλά κανείς μέχρι σήμερα δεν μπορούσε να αποδείξει. Τον τρόπο με τον οποίο η, υποτίθεται, αμερόληπτη δικαστική έρευνα με την κωδική ονομασία «Πλυντήριο Αυτοκινήτων» χρησιμοποιήθηκε ως βασικό εργαλείο για την ανατροπή της κυβέρνησης του Κόμματος των Εργαζομένων στη Βραζιλία και την παλινόρθωση της πιο αποκρουστικής μορφής της εγχώριας Δεξιάς.

Το πρόβλημα δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί αν δεν υπάρξει μια διεθνής συμφωνία για τη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων, συνεχίζει η WWF. Στο ίδιο πλαίσιο, η οργάνωση συνιστά στις μεσογειακές χώρες να απαγορεύσουν άμεσα τα πλαστικά μιας χρήσης όπως οι σακούλες και τα μπουκάλια και μέσα στα επόμενα έξι χρόνια τα μικροπλαστικά που περιέχονται σήμερα σε απορρυπαντικά και καλλυντικά.Το πρόβλημα δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί αν δεν υπάρξει μια διεθνής συμφωνία για τη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων, συνεχίζει η WWF. Στο ίδιο πλαίσιο, η οργάνωση συνιστά στις μεσογειακές χώρες να απαγορεύσουν άμεσα τα πλαστικά μιας χρήσης όπως οι σακούλες και τα μπουκάλια και μέσα στα επόμενα έξι χρόνια τα μικροπλαστικά που περιέχονται σήμερα σε απορρυπαντικά και καλλυντικά. (...) Με περισσότερα πλαστικά απορρμίματα παρά ψάρια κινδυνεύει να μείνει η Μεσόγειος αν οι χώρες που την περιβάλλουν δεν κινητοποιηθούν άμεσα για την αντιμετώπιση του προβλήματος επισημαίνει σε έκθεση της η οργάνωση WWF.

Τα καλά νέα για τον Μπέρνι Σάντερς όμως δεν σταματούν εδώ. Το επιτελείο του ανακοίνωσε ότι η οικονομική καμπάνια για την ενίσχυση της υποψηφιότητάς του έχει συγκεντρώσει μέσα σε 41 μέρες το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 18,2 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένα ποσό που προέρχεται από 900.000 μεμονωμένες χορηγίες και όχι από τα ταμεία μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών. Για την ακρίβεια, εννέα στις δέκα χορηγίες αφορούν ποσά κάτω των 200 δολαρίων, με τον μέσο όρο να κυμαίνεται στα 20 δολάρια. Μέχρι στιγμής, την υποψηφιότητα Σάντερς έχουν ενισχύσει οικονομικά 525.000 Αμερικανοί. Επιβεβαιώνεται δηλαδή στην πράξη η προσπάθεια για τη δημιουργία ενός μαζικού κινήματος που δεν θα επιτρέψει στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και στον εκλογικό μηχανισμό των Δημοκρατικών να αναδείξουν τον δικό τους υποψήφιο, όπως έγινε στις προεδρικές εκλογές του 2016 με τη Χίλαρι Κλίντον.

Αντιμετωπίζει βαρύτατες κατηγορίες και έχει απέναντί του τον Τύπο, τη Δικαιοσύνη και μια μεγάλη μερίδα του πολιτικού κατεστημένου. Παρ' όλα αυτά δείχνει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Ίσως επειδή με την καμπάνια του περί εναλλακτικών γεγονότων, fake news και κυνήγια μαγισσών θόλωσε τόσο τα νερά ώστε το όριο μεταξύ αλήθειας και ψέματος να έχει γίνει πιο δυσδιάκριτο από ποτέ για την αμερικανική κοινή γνώμη.

«Χρησιμοποιούν τα δεδομένα για να χτίσουν διαφημιστικά προφίλ» σημειώνει ο Πίτερ Λεντς, αναλυτής της Dstillery, μιας από τις λίγες εταιρίες που έχουν μείνει να ανταγωνίζονται την Google στον τομέα της. «Περισσότερα δεδομένα σημαίνουν περισσότερα κέρδη γι' αυτούς» υπογραμμίζει. Μπροστά σε ένα τέτοιο τεχνολογικό θαύμα, χαλάλι η ιδιωτική ζωή. Για τους λίγους οπισθοδρομικούς που παρ' όλα αυτά τρομάζουν με κάτι τέτοια, υπάρχει πάντως λύση. Μια επίσκεψη στον ιστότοπο deseat.me χρησιμοποιεί πρωτόκολλα της Google ώστε κάποιος να διαγράψει σχεδόν ολοκληρωτικά τα ίχνη του από το Διαδίκτυο. Αργά ή γρήγορα, μάλλον εκεί θα καταλήξουμε όλοι μας...

Οι αντικοινωνικές συνέπειες των φορολογικών καταφυγίων είναι πασίγνωστες και έχουν επισημανθεί τα τελευταία χρόνια από δεκάδες επιστημονικές και δημοσιογραφικές έρευνες με βασικότερο παράδειγμα τα Panama Papers. Μια νέα μελέτη έρχεται, ωστόσο, τώρα να ρίξει φως στις αρνητικές επιπτώσεις τους και σε ό,τι αφορά την καταστροφή του πλανήτη.