Συνεντεύξεις

Ενώ η κυβέρνηση διώχνει από την πόρτα το ΔΝΤ, αποκαθιστώντας την οικονομική κυριαρχία και τη συλλογική αξιοπρέπεια της χώρας, κάποιοι άλλοι πασχίζουν να το επαναφέρουν από το παράθυρο. Οι θέσεις που διατύπωσε πρόσφατα ο κ. Μητσοτάκης στο ΚΕΦΙΜ για διάλυση των εργασιακών σχέσεων, για μείωση του κατώτατου μισθού, για ιδιωτικό ασφαλιστικό σύστημα α λα Πινοσέτ και δίδακτρα στην εκπαίδευση, ταυτίζονται με τις πιο ακραίες συνταγές του ΔΝΤ, οι οποίες όπου εφαρμόστηκαν οδήγησαν σε κατακόρυφη αύξηση των ανισοτήτων και διάλυση της κοινωνικής συνοχής. Και αυτό ο ελληνικός λαός δεν πρόκειται να το επιτρέψει.

[Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. την επομένη των ευρωεκλογών είναι] Αν θα είναι κλειστή ή ανοιχτή. Αν θα είναι ξενοφοβική ή όχι. Αν θα συνεχίσει την πολιτική λιτότητας, το ασφυκτικό δημοσιονομικό πλαίσιο ή όχι. Αν η δημοκρατία θα επανέλθει ή θα βουλιάξει στον αυταρχισμό και τον βάλτο των νεοφιλελεύθερων τεχνοκρατών. Αν οι εθνικισμοί θα νικήσουν τον διεθνισμό και τη συμφιλίωση των λαών. Αν οι ανισότητες θα διευρυνθούν ή θα υπάρξει μια ουσιαστική στροφή προς όφελος των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων. Αν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες θα καταφέρουν να νικήσουν τον φασισμό στη ρίζα του, μέσα στο κοινωνικό σώμα. Ασφαλώς, πολλά θα κριθούν από το εκλογικό αποτέλεσμα και τους συσχετισμούς που θα διαμορφωθούν την επομένη ημέρα. Γι’ αυτό είναι κρίσιμη αυτή η μάχη. Η Αριστερά, μέσα από την πολυπλοκότητά της, σε πολιτικό επίπεδο, είναι η μόνη που μπορεί να στρέψει το τιμόνι. Σε επαφή με τις κοινωνικές αντιστάσεις. Τα «Κίτρινα Γιλέκα», τα «κόκκινα στυλό», τους πράσινους οικολογικούς ακτιβισμούς, τους μαθητές και τις μαθήτριες της Ευρώπης που δίνουν μάχη για την κλιματική αλλαγή, τις μωβ φεμινιστικές απεργίες, τα χρώματα του ουράνιου τόξου του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος, τα κατακόκκινα των εργατικών αγώνων. Αυτή η συνάντηση, αυτή η σχέση μπορεί, και το πιστεύω βαθιά, να δώσει μια νέα, εντελώς διαφορετική πνοή στην Ευρώπη.

Βλέπω αγγελίες για δουλειά: «Ζητείται σερβιτόρος, νέος 18-20 ετών με εμπειρία». Και προφανώς η ίδια αντίφαση διαπερνά και τη συζήτηση γύρω από τα δημόσια αξιώματα. Να τελειώνουμε με όλο αυτό. Οι συνομήλικοί μου δεν είναι πειραματόζωα. Είναι η γενιά που έχει τις ικανότητες και την επάρκεια να δημιουργήσει μία πόλη από την αρχή. Και η πόλη πρέπει να τους παρέχει χώρο και δυνατότητες κρατώντας τους στην πόλη. Μία πρόταση για αυτό; Κοινωνική κατοικία για νέα ζευγάρια Αθηναίων».

Ο νέος νόμος [για την προστασία της κύριας κατοικίας], στην πραγματικότητα, επιτρέπει σε ένα μεγάλο, σημαντικό κομμάτι των κόκκινων δανείων να αρχίσουν να εξυπηρετούνται, κατ΄ αρχάς, και μετατρέπονται από κόκκινα σε πράσινα. Άρα βελτιώνει την εικόνα των κόκκινων δανείων σημαντικά. Είναι, θα λέγαμε, πιο δραστικός ως προς αυτό, παρ΄ όλα τα άλλα που έχουν προταθεί, π.χ., για την πώληση δανείων. Με το νέο νόμο διαμορφώνεται ένα κανάλι αυτοΐασης.

Αυτή η πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται τώρα γιατί εναρμονίζεται με αντίστοιχες προσπάθειες συνεργασίας των προοδευτικών δυνάμεων, όπως στην Πορτογαλία, αλλά και στην Ισπανία, όπου γίνονται ανάλογες διεργασίες. Υπάρχει ένα προηγούμενο με θετικά αποτελέσματα, όπου οι δυνάμεις αυτές υπερασπίστηκαν την κοινωνική πλειοψηφία και συγκρούστηκαν με ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. Νομίζω ότι το προοδευτικό μέτωπο θα πρέπει να έχει αμφίπλευρη απεύθυνση. Όχι μόνο προς τις δυνάμεις της Σοσιαλδημοκρατίας και της Ριζοσπαστικής Οικολογίας, αλλά και προς ανθρώπους που συνέβαλαν τα μέγιστα στην εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015, αλλά στη συνέχεια αποστασιοποιήθηκαν και βλέπουν τον ΣΥΡΙΖΑ και την πολιτική του με κριτική ματιά. Οι ευρωεκλογές είναι πολύ κρίσιμες γιατί στην ουσία συγκρούονται δύο κόσμοι. Από την μία οι δυνάμεις του Όρμπαν, του Κουρτς, του Σαλβίνι και του Βέμπερ, που χρησιμοποιούν αφενός τον «εξωτερικό» εχθρό, δηλαδή τους πρόσφυγες και τους μετανάστες με τα κλειστά σύνορα και την εθνική περιχαράκωση, αφετέρου τον «εσωτερικό» εχθρό, τον κόσμο της εργασίας, το οκτάωρο, τη μόνιμη δουλειά και γενικά τους πιο αδύναμους, τους διαφορετικούς κι αυτούς που αγωνίζονται για την κοινωνική χειραφέτηση. Από την άλλη πλευρά είναι οι δυνάμεις που υπερασπίζονται τη δημοκρατία και τις συλλογικές αποφάσεις στην Ευρώπη, τα εργασιακά δικαιώματα και το κοινωνικό κράτος, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα.

Ανατρέχοντας πολλές φορές στα γεγονότα, πιστεύω πλέον ότι εκτιμούσαμε λάθος την «κανονικότητα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι δηλαδή θα λειτουργούσαν οι ιδρυτικές υποσχέσεις της Ένωσης για δημοκρατία και αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών που συγκροτούν την Ε.Ε. Δεν εκτιμούσαμε ότι η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση αποδομεί κάθε αρχή δημοκρατίας και ισονομίας. Αποδόμηση που βίωσαν η Ελλάδα και η Ιρλανδία, όπως και συνολικά η Νότια Ευρώπη. Δεν προβλέψαμε ότι κάποιες Βόρειες χώρες, με προεξάρχουσα τη Γερμανία (και τον Σόιμπλε), επιθυμούσαν την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, μια έξοδο καταστροφική για την Ε.Ε. και δυσβάσταχτη για τη χώρα μας, ιδιαίτερα για τα λαϊκά στρώματα και τη μισθωτή εργασία. Αλλά, παραφράζοντας τον Πιραντέλλο, «έτσι είναι, αν έτσι νομίζουνε», με την έννοια ότι ο Σόιμπλε υποεκτιμούσε τις συνέπειες που θα είχε η έξοδος της Ελλάδας στη συνοχή και την επιβίωση της ζώνης του ευρώ. Με ρωτάτε για την προετοιμασία μας εν όψει της ανάληψης της κυβέρνησης. Σας απαντώ ότι κάναμε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα προγραμματική εμβάθυνση, της οποίας ο πυρήνας της είναι η ταξική μεροληψία. Πιστεύω ότι τον πυρήνα του προγράμματός μας τον υπερασπιστήκαμε, παρά τις αντίξοες και εκβιαστικές συνθήκες του μνημονιακού προγράμματος. Μάλιστα, μετά την έξοδο, τον Αύγουστο 2018, είχαμε τις ευκαιρίες να το αναπτύξουμε περισσότερο, παρά την επιτήρηση και τα δυσβάσταχτα πλεονάσματα. Βέβαια, θα ήμουν άδικος με εμάς, αν δεν σημείωνα ότι αυτό έγινε δυνατό χάρη στην μείωση των στόχων των πλεονασμάτων και της ελάφρυνσης του χρέους, τα οποία πετύχαμε χάρη και στο δημοψήφισμα του Ιουλίου. Θα ήταν αδύνατο να αναπτύξουμε οποιαδήποτε πολιτική υπέρ των λαϊκών στρωμάτων με πλεονάσματα του 4,5% (όπως ήταν η δέσμευση της χώρας όταν αναλάβαμε). Και χωρίς τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους οποιαδήποτε προσπάθεια εξόδου από την κρίση θα ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη. Για να γυρίσω στο ερώτημά σας, πριν την ανάληψη της κυβέρνησης, δεν είχαμε συνειδητοποιήσει και τις δυσκολίες του ελληνικού αστικού κράτους, δηλαδή την έκταση της διαφθοράς, της παραοικονομίας, της φοροαποφυγής, της εξάρτησης του κράτους από ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα. Αργήσαμε να καταλάβουμε ότι οι άλλοι είχαν «μέγεθος» και περισσότερα όπλα: μεγάλους δικηγόρους και λογιστές, μεγάλη τεχνογνωσία, την ισχύ και τα μέσα να επιβάλουν τα συμφέροντα τους. Αυτή είναι μια μάχη που η έκβασή της δεν έχει κριθεί, χρειαζόμαστε, όμως, πολιτικό χρόνο, δηλαδή μια δεύτερη κυβερνητική θητεία.

Δεν ξέρω εάν [η ακροδεξιά] συνεχώς αυξάνεται, φοβάμαι ότι μπορεί να έχετε δίκιο αλλά ελπίζω ότι έχετε άδικο. Νομίζω ότι πρέπει να δοθεί μια απάντηση. Η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι ακριβώς αντίθετη με αυτή που δίνει ο κ. Μητσοτάκης και η ΝΔ που η απάντησή της είναι να πάμε λίγο με τα νερά τους, να πάρουμε λίγο από την ατζέντα τους ελπίζοντας ότι αυτό θα τους περιθωριοποιήσει. Η ιστορία έχει δείξει ακριβώς το αντίθετο, ότι όταν πας με την ατζέντα της ακροδεξιάς, σε σέρνει κι εσένα προς αυτή την κατεύθυνση. Άρα ένα από τα βασικά ζητήματα σε αυτές τις εκλογές είναι ποιό άλλο σχέδιο υπάρχει στην Ε.Ε. το οποίο μπορεί να συνδεθεί με πολιτικές στο εθνικό επίπεδο και αντιμετωπίζει τις κοινωνικές ρίζες του φαινομένου, γιατί ο κόσμος ψηφίζει ακροδεξιά. Δεν μπορούμε να μείνουμε μόνο σε κατηγορίες και καταγγελίες. Και η απάντηση είναι ότι τα κόμματα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς δεν έχουν σοβαρές απαντήσεις στο κοινωνικό ζήτημα, στην ανισότητα, στην έλλειψη καλών θέσεων εργασίας, στο ότι οι μισθοί δεν αυξάνονται. Όλη αυτή η ατζέντα πώς θα δημιουργήσουμε μια Ευρώπη όπου θα έχεις μιας ευρωπαϊκή ταυτότητα και που συνδέεται με την τοπική σου ταυτότητα και δίνει την εντύπωση ότι η Ευρώπη δεν είναι ένας εχθρός που σε εμποδίζει να ζήσεις σε ένα περιβάλλον με ασφάλεια, καλά σχολεία και νοσοκομεία, είναι το ζητούμενο.

Αν [η οδηγία] εφαρμοστεί όπως έχει, πρώτον θα δημιουργήσει μία κατάσταση που θα ευνοήσει την αύξηση της συγκέντρωσης της εξουσίας στο διαδίκτυο στα χέρια λίγων και ισχυρών παικτών. Θα ενδυναμώσει τη θέση αυτών των μεγάλων παικτών (google, facebook κτλ) καθώς αυτοί θα είναι οι μόνοι που θα μπορέσουν να ανταποκριθούν τεχνικά στα πρότυπα της νέας συμφωνίας όπως τα απαιτεί. Είναι κοινό μυστικό ότι χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις για να επιτευχθεί η τεχνική συμμόρφωση που οι μικρές εταιρίες προφανώς δεν μπορούν να κάνουν. Θα ενδυναμωθεί επίσης η εξουσία των καταλόγων της πνευματικής ιδιοκτησίας, θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο για το υλικό που κυκλοφορεί.

Τα ουσιοεξαρτημένα άτομα δεν είναι εγκληματίες σε αναμονή που πρέπει να τους εξαφανίσουμε. Ο δήμος με το λόγο και την πρακτική του πρέπει να δίνει ένα δημοκρατικό παράδειγμα. Οι εποπτευόμενοι χώροι χρήσης είναι μία θέση που ως Ανοιχτή Πόλη υπερασπιζόμαστε από το 2006. Στα ζητήματα της ουσιοεξάρτησης έχουμε την ίδια κατασταλτική πολιτική εδώ και 30 χρόνια πως αυτοί οι άνθρωποι είναι αντικείμενο της αστυνομίας. Αυτή η πολιτική έχει αποτύχει. Το ζητούμενο δεν είναι να παρέμβει η αστυνομία και να μεταφερθεί η διακίνηση δύο δρόμους πιο κάτω. Παίζουμε κρυμμένο θησαυρό μέσα στην πόλη. Υπάρχουν πολύ καλά παραδείγματα από την Ελβετία, από την Πορτογαλία που έχει υιοθετηθεί η λύση των εποπτευόμενων χώρων χρήσης. Η δική αφετηρία στο πρόβλημα είναι προστασία της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας αυτών των ανθρώπων. Δεν μπορείς να τους συλλαμβάνεις και να τους πηγαίνεις στη φυλακή. Είναι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια και περίθαλψη. Οι εποπτευόμενοι χώροι είναι μία λύση στο κομμάτι της μείωσης της βλάβης.

Χρησιμοποίησα τελευταία ένα νεολογισμό σε άρθρα μου: «νεοφιλοφασισμός», δηλαδή μαζί νεοφιλελευθερισμός και ακροδεξιά. Το βλέπουμε ως τάση και στην Ευρώπη, για διαφόρους λόγους. Αυτό το πάντρεμα ακροδεξιάς και νεοφιλελευθερισμού, ούτε θεωρητικά ούτε πολιτικά είναι αδιανόητο. Να πούμε και το εξής: ο νεοφιλελευθερισμός τι είναι; Είναι σκληρός καπιταλισμός. Αυτό δεν είναι εύκολο να κερδηθεί με συναίνεση ως πολιτική, δεν έγινε ποτέ. Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες στην Ευρώπη ο καπιταλισμός δεν ήταν τόσο σκληρός, υπήρχε κοινωνικό κράτος, «καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» κτλ. Στη σύγχρονη εποχή και μέχρι τώρα στην Ευρώπη τα νεοφιλελεύθερα μέτρα επιβάλλονταν από τους θεσμούς, όπως είπαμε πριν, μιλώντας για το δημοκρατικό έλλειμμα. Αν αυτό δεν κριθεί επαρκές, και υπάρξουν ανταρσίες κατά τόπους, μπορεί η προσφυγή στις συνεργασίες με την ακροδεξιά να κριθεί ως έσχατη λύση. Προκύπτει δε, και αντίστροφα: ακροδεξιές δυνάμεις υιοθετούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές, δεν είναι τυχαίο. Στην Ελλάδα η τάση εντοπίζεται στη ΝΔ με τη στροφή στην ακροδεξιά.