Συνεντεύξεις

Αυτό που προσπαθώ να δείξω στο βιβλίο μου είναι ότι η εκπτώχευση της γλώσσας δεν αφήνει χώρο για κανένα εναλλακτικό δόγμα ή θεωρία. Μιλάμε για «φιλελευθερισμό» επειδή δεν έχει απομείνει άλλο λεξιλόγιο. Ο κεϊνσιανισμός έχει καταστεί μια αρχαϊκή λέξη, σε βαθμό που οι άνθρωποι δεν τολμούν καν να μιλήσουν για μια επεκτατική πολιτική. Σήμερα οι κυβερνήσεις φαίνεται να έχουν αλλάξει ριζικά τις πολιτικές τους, αλλά χωρίς να το αναγνωρίζουν ρητά. Υπάρχουν επίσης νικητές και χαμένοι στην παρούσα κατάσταση και οι πρώτοι δεν έχουν κανένα συμφέρον να την αλλάξουν. Τελικά, η Ευρώπη είναι μια ειδική περίπτωση. Οικοδομήθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε άλλη πολιτική πλην του νεοφιλελευθερισμού απαγορεύτηκε από τις Συνθήκες της. Αυτός ακριβώς είναι ο κίνδυνος που διατρέχει η δημοκρατία. Γιατί εάν η οικονομική και κοινωνική ζημιά που επιτυγχάνεται από τη νεογλώσσα και το αποτέλεσμα της μοναδικής σκέψης είναι σημαντική, η νεογλώσσα είναι επίσης ανεξέλεγκτη σε πολλούς τομείς που επηρεάζουν τον πολιτισμό μιας χώρας και τη λειτουργία της δημοκρατίας. Σε πολλά μέρη, ειδικά στα πανεπιστήμια, ο διάλογος είναι απαγορευμένος και τα άτομα των οποίων οι απόψεις διαφέρουν από εκείνες που γίνονται «αποκλειστικά» αποδεκτές αποκλείονται. Πρέπει να ακυρωθεί κάθε ορισμός πολιτισμού ή κινήματος που έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό τον αποκλεισμό εκείνων που δεν υποστηρίζουν 100% το αφήγημα της θυματοποίησης. Η πολιτική ορθότητα στην εξουσία επί χίλια. Η διαφορετική σκέψη δεν είναι μόνο λανθασμένη, αλλά απαγορεύεται. Η σχέση με τη γλώσσα είναι καθαρή: είναι θέμα διαγραφής λέξεων όπως η αποκαθήλωση αγαλμάτων. Το παράδειγμα δεν είναι τυχαίο, γιατί με την αποκαθήλωση των αγαλμάτων ιστορικών μορφών ξαναγράφουμε την Ιστορία, εκπτωχεύοντας το λεξιλόγιό της. Τα ονόματα των δρόμων δεν ξεφεύγουν από τη μεγάλη γλωσσική και ιστορική εκκαθάριση. Η περιεκτική γραφή συμμετέχει στο ίδιο κίνημα. Αναγκάζοντας τους ανθρώπους να εκφραστούν σε μια καταστρατηγημένη γλώσσα, περιορίζουμε τον χώρο της σκέψης τους, ενώ δεν τους αφήνουμε άλλη διαφυγή παρά να ακολουθήσουν τη θέση που εκφράζει η ίδια η περιεκτική γραφή.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ επικεντρώνει τη στρατηγική του στα χαμηλά και μεσαία στρώματα. Φαίνεται και στην προγραμματική αντιπολίτευση που ασκούμε, από το συνολικό πρόγραμμα του κόμματος και την πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης, μέχρι τα πιο ειδικά προγράμματα για το ιδιωτικό χρέος, τη δημόσια υγεία κλπ. Η προτεραιότητά μας βέβαια είναι και παραμένει ο κόσμος της εργασίας, γι’ αυτό και δίνουμε πολύ μεγάλη βαρύτητα στις ανατροπές που φέρνει η ΝΔ στα εργασιακά, γιατί έχει αποφασίσει –και υπηρετεί με μεγάλη συνέπεια– το στόχο της υποτίμησης της αξίας της εργασίας, πιάνοντας το νήμα από εκεί που το είχε αφήσει το 2014. Ο οικονομικός σχηματισμός, όμως, στην Ελλάδα είναι τέτοιος που ένα μεγάλο μέρος της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, παραδοσιακά κατατασσόμενη στη μεσαία τάξη, δεν παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της κλασικής διάκρισης κεφαλαίου – εργασίας. Και η πανδημική κρίση το ανέδειξε αυτό με πολύ έντονο τρόπο. Διαμορφώθηκε, δηλαδή, ένα ενιαίο μέτωπο εργαζομένων και μικρομεσαίων επαγγελματιών, ως προς τις ανάγκες τους, την πίεση που δέχονταν από την πολιτική της κυβέρνησης και ως προς τα αιτήματά τους, τελικά, για οικονομική στήριξη, ώστε να διατηρηθούν και οι θέσεις εργασίας, χωρίς επιδείνωση των όρων τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη μάχη τώρα για τα εργασιακά, οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες είναι στην πλειονότητά τους στο πλευρό των εργαζομένων. Διαμορφώνεται μια κοινωνική συμμαχία, την οποία το πολιτικό σχέδιο της ΝΔ βάλλει ευθέως. Συνοπτικά αυτό το σχέδιο λέει: υποτίμηση της αξίας της εργασίας και εκκαθάριση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, ώστε να προσελκυστούν επενδύσεις στη βάση του μειωμένου εργατικού κόστους, για να αυξηθεί, υποτίθεται, ο πλούτος και να λυθούν τα προβλήματα. Αυτό το μοντέλο έχει δοκιμαστεί και έχει αποδειχθεί και κοινωνικά καταστροφικό και οικονομικά αποτυχημένο. (...) Ο πυρήνας του είναι η υποτίμηση της αξίας της εργασίας και αποτελεί συνέχεια του σχεδίου που υλοποιεί εδώ και καιρό η ΝΔ, τόσο σ’ αυτή τη διακυβέρνηση όσο και στην προηγούμενή της. Είναι το πιο σφοδρό χτύπημα, αλλά δεν είναι το μόνο. Αν το δούμε συνολικά, από το 2000 επικρατούν οι πολιτικές της απορρύθμισης, που στόχο έχουν την υποβάθμιση του ορίου των αναγκών της εργατικής τάξης. Αυτές οι πολιτικές κυριάρχησαν και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, σε διαφορετικές ταχύτητες. Στη χώρα μας επιταχύνθηκαν ιδιαίτερα από το 2010 και έπειτα. Υπηρετήθηκαν και από την ΝΔ και από το ΠΑΣΟΚ. Το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ ανέκοψε αυτή την τάση και αυτό αποτελεί σημείο καμπής. Η ΝΔ όταν επανεξελέγη, ξανάπιασε το νήμα από εκεί που το άφησε το 2014, προσθέτοντας τώρα την κατάργηση του 8ωρου, τη μείωση κόστους υπερωριών, εν γένει του εργατικού κόστους, διευκολύνοντας τις απολύσεις, οδηγώντας στη μείωση των μισθών. Αυτές οι επιλογές δεν υποβαθμίζουν μόνο τους νυν εργαζόμενους, αλλά την εργασία συνολικά, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα και στους ανέργους. Ο εργοδότης στο εξής θα προτιμά να εξαντλεί το υπάρχον προσωπικό παρά να προσλαμβάνει νέο. Πρόβλημα θα προκαλέσει και στο καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, αφού προωθώντας το μοντέλο της πολύ φθηνής εργασίας, θα οδηγήσει τους νέους ανθρώπους σε αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό, αναζωπυρώνοντας το brain drain.

Το νομοσχέδιο που φέρνει ο κ. Χατζηδάκης δεν είναι εκσυγχρονιστικό, είναι αναχρονιστικό. Είναι ένα νομοσχέδιο που νομιμοποιεί τα απλήρωτα 10ωρα. Θα φέρει μειώσεις μισθών και ένα νέο κύμα εξόδου νέων επιστημόνων προς την Ευρώπη. Στην βιομηχανία κινδυνεύουμε να δούμε αύξηση των εργατικών ατυχημάτων μέσα από την υπερβολική αύξηση των υπερωριών. Όλα τα παραπάνω συνδυάζονται με την διάλυση των ελεγκτικών μηχανισμών. Για να σας δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, το 2017 συστημική τράπεζα αναγκάστηκε να πληρώσει πρόστιμο για παράνομες υπερωρίες 1,6 εκ., σήμερα για την ίδια παράβαση θα πλήρωνε μόλις 109.000 ευρώ. Ο κ. Μητσοτάκης δια του πάντα πρόθυμου σε τέτοια ζητήματα κ. Χατζηδάκη, προσπαθεί να γενικεύσει τις ατομικές συμβάσεις εργασίας, κάνει πιο εύκολες και φθηνές τις απολύσεις ενώ έχει ήδη καταργήσει το δικαίωμα των εργαζομένων στην προσφυγή σε διαιτησία. Εν τω μεταξύ παράλληλα με τις δηλώσεις τους φαίνεται πόσο πολύ υποτιμούν τη νοημοσύνη των εργαζομένων, καθώς μιλάνε για το νομοσχέδιο σαν να απευθύνονται σε ανθρώπους που δεν ξέρουν να διαβάσουν ή να κατανοήσουν στοιχειώδη πράγματα. Για εμάς το νομοσχέδιο Χατζηδάκη αποτελεί κορυφαία μάχη ενάντια στην κυβερνητική πολιτική και θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητη η κατάργησή του από την επόμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι αυξήσεις - πρώτα από όλα - στο βασικό μισθό, συλλογικές συμβάσεις εργασίας και ισχυρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς. (...) Το κυρίαρχο ερώτημα είναι αν οι πόροι από το Ταμείο θα φθάσουν στην κοινωνία ή θα τους εκμεταλλευτούν ξανά λίγοι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι. Η πανδημία δημιουργεί νέα δεδομένα στην οικονομία. Αν δούμε το ζήτημα αυστηρά από την οικονομική σκοπιά, χωρίς το κοινωνικό κόστος που συνεπάγεται, από την πρώτη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει πως θα πρέπει γενναία να στηριχθούν οι μικρομεσαίοι προκειμένου να προλάβουμε λουκέτα και αύξηση της ανεργίας. Αν στο άμεσο μέλλον οι χρεοκοπίες επιχειρήσεων πολλαπλασιαστούν και ολοένα και περισσότερο κόσμος μένει χωρίς δουλειά, αυτό θα είναι κάτι που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω του δημοσίου ταμείου, εκτός βέβαια από τη βέβαιη μείωση των φορολογικών εσόδων. Ως εκ τούτου θα πρέπει άμεσα η κυβέρνηση να δει τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ και να τις εντάξει στην πολιτική της. Τέλος η πρότασή μας σχετίζεται και με το παραγωγικό μοντέλο που επιθυμούμε. Μιλάμε για ένα μεγάλο πρόγραμμα για την δημιουργία θέσεων εργασίας για 50.000 νέους επιστήμονες γιατί πιστεύουμε σε ένα μοντέλο που στηρίζεται στη γνώση, την έρευνα και την καινοτομία.

Η πανδημία του κορονοϊού έχει δημιουργήσει μια φαινομενικά παράδοξη κατάσταση. Το παρεμβατικό κράτος επέστρεψε: ξαφνικά αυτό που φαινόταν να αποκλείεται για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι δυνατό – δημιουργία κρατικού χρέους, από κοινού δανεισμός στην Ευρωπαϊκή Ενωση, επενδυτικά προγράμματα τρισεκατομμυρίων ευρώ για την ανοικοδόμηση της οικονομίας και δέσμευση για επενδύσεις στην ταχεία ψηφιοποίηση και πράσινη οικονομία. Αυτός ο νέος τύπος κρατικού παρεμβατισμού μπορεί πράγματι να γίνει η μαμή ενός «καπιταλισμού με νέο πρόσωπο». Από αυτή την άποψη, αντιπροσωπεύει μια υπέρβαση της πολιτικής μεσοβασιλείας που χαρακτήρισε τη δεκαετία μεταξύ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και της πανδημίας του κορονοϊού. Ωστόσο, το κράτος του Κορονοϊού δεν είναι εξοπλισμένο για να είναι πρωταγωνιστής σε μια πραγματική επανάσταση αειφορίας, επειδή δομικά είναι ένα φαντασματικό υποκατάστατο. Το πανδημικό κράτος είναι μια κατάσταση εξαίρεσης που, σύμφωνα με το σύνταγμα, περιορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα προκειμένου να αποφευχθεί μια υγειονομική καταστροφή. Με το τέλος της πανδημίας, η νομιμότητά του λήγει και οι δραστηριότητές του, ακόμη και κατά τη διάρκεια –στη Γερμανία μέχρι τώρα καταστροφικής– της διαχείρισης της πανδημίας, πρέπει να παρακολουθούνται κριτικά. Το οικονομικά παρεμβατικό κράτος πρέπει να κριθεί διαφορετικά. Η σταδιακή απομάκρυνση από τη δημοσιονομική λιτότητα, τους ισορροπημένους προϋπολογισμούς, το «Schwarze Null» [το Μαύρο Μηδέν] και –αν και ακόμη μόνο σαν υπαινιγμός– η παραδοσιακή απροθυμία να φορολογηθεί ο πλούτος και τα εισοδήματα, αντιπροσωπεύουν πρόοδο σε σύγκριση με την έννοια μιας «δημοκρατίας συμβατής με την αγορά» (Ανγκελα Μέρκελ) παλαιότερων χρόνων. Ωστόσο, αυτό δεν εγγυάται μια επανάσταση αειφορίας. Πολιτικά, το κράτος του κορονοϊού πατάει πάνω σε λεπτό πάγο, επειδή το υπερβολικό εθνικό χρέος που απαιτείται λειτουργεί μόνο εφόσον οι κεντρικές τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικές αγορές παίζουν μαζί και εγγυώνται μια πολιτική χαμηλού επιτοκίου. Αυτό καθιστά ακόμη πιο σοβαρό το γεγονός ότι οι υπάρχοντες κρατικοί μηχανισμοί σε ευρωπαϊκό, ομοσπονδιακό και κρατικό επίπεδο χαρακτηρίζονται γενικά από έλλειψη φαντασίας στην οικονομική και βιομηχανική πολιτική. Αποκομμένοι από τη συνετή παρέμβαση, γνωρίζουν λίγα πράγματα για το τι πρέπει να κάνουν με την αναπάντεχη τύχη του προγράμματος επενδύσεων και ανοικοδόμησης. Ενα πρόβλημα της πολιτικής αριστεράς και των συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι ότι συχνά το ίδιο ισχύει για αυτούς. Αυτό πρέπει να αλλάξει γρήγορα εάν η Αριστερά θέλει να επηρεάσει την πορεία που πρέπει τώρα να χαραχτεί.

Για εμένα κοινότητα είναι οι άνθρωποι με τους οποίους έχουμε κοινά όνειρα πώς θα αλλάξει αυτή η κοινωνία. Αν ένας γκέι είναι ακροδεξιός ή ρατσιστής, δεν μπορώ να πω ότι ανήκουμε στην ίδια κοινότητα. Έχουμε κοινή σεξουαλικότητα, από εκεί και πέρα δεν έχουμε την ίδια πρόσβαση ούτε στην εργασία, ούτε στη μόρφωση, ούτε στο να πετύχουμε τα ίδια πράγματα. Αυτός μπορεί να είναι αποδεκτός από την κοινωνία. (...) Άλλοι δεν είναι αποδεκτοί, αυτοί που δεν ανήκουν στους προνομιούχους. Άρα είμαι με αυτούς που είναι πιο αδύναμοι. Τα τρανς άτομα στη σημερινή κοινωνία είναι αόρατα, ειδικά με την κρίση. (...) Και με την οικονομική κρίση πιο πριν και κυρίως με τον κορωνοϊό γίναμε εντελώς αόρατοι. Πριν βγαίναμε στους δρόμους, δουλεύαμε, είχαμε κάποια λεφτά, νιώθαμε ότι υπάρχουμε. (...) Δεν υπάρχει καμία πρόνοια για αυτά τα άτομα, είμαστε αποκλεισμένα από την εργασία. Δεν το επιλέξαμε, κακά τα ψέματα το μεγαλύτερο ποσοστό των τρανς πηγαίνει στον δρόμο. Ίσως να είναι πιο εύκολο για τα νέα παιδιά, αν όμως έχουν στήριξη από την οικογένειά τους.

Από την “Σιωπηλή Επανάσταση” στην “Οικονομία της φροντίδας” με οδηγό το βιβλίο “Γυναίκες, φύλο και εργασία στην Ελλάδα” Για το νέο βιβλίο της, προϊόν πολύχρονης μελέτης, “Γυναίκες, φύλο και εργασία στην Ελλάδα” μίλησε σήμερα Στο Κόκκινο η καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας και πρώην Διοικήτρια του ΟΑΕΔ, Μαρία Καραμεσίνη. “Η άνοδος των γυναικείων κατακτήσεων τις τελευταίες δεκαετίες πριν την οικονομική κρίση, η όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή της γυναίκας στην παραγωγή, σηματοδότησε έναν μεγάλο κοινωνικό μετασχηματισμό, που ονομάζουμε “σιωπηλή επανάσταση” τόνισε η Μαρία Καραμεσίνη μιλώντας στην Ευγενία Λουπάκη. ”Υπήρξε μια μεγάλη κάμψη στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, όπου οι γυναίκες ήταν τα βασικά θύματα, έχασαν δηλαδή τη δουλειά τους. Αντίθετα στη διάρκεια της πανδημίας οι γυναίκες κράτησαν την κοινωνία, υπογράμμισε, καθώς σε κρίσιμους τομείς με κορυφαία την Υγεία, αποτελούν το συντριπτικό ποσοστό των εργαζομένων”.  Από την πανδημία ακριβώς προέκυψε η ανάγκη για μια “Οικονομία της φροντίδας”, σημείωσε η Μαρία Καραμεσίνη, αφού έγινε κοινός τόπος η ανάγκη ενίσχυσης των κοινοφελών δομών, όπου οι γυναίκες πρωτοστατούν. Το βιβλίο, βιβλίο αναφοράς με εντυπωσιακά στοιχεία, διατρέχει τις δεκαετίες μετά το 1960, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νήσος.

Δυστυχώς, η εικόνα που έχω εγώ από τους επαγγελματίες της εστίασης στην περιοχή του Κιλκίς δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη. Τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων ήταν πολύ λίγα και έρχονται πολύ αργά και με διαδικασίες πολύ χρονοβόρες. Όσοι κατάφεραν να πάρουν τις επιδοτήσεις της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ακόμη περιμένουν τις πληρωμές τους. Επιπλέον, τα κέντρα δεξιώσεων, που αναλαμβάνουν γάμους και βαφτίσεις συνεχίζουν να ακυρώνουν προγραμματισμένες εκδηλώσεις και για φέτος, γιατί τα μέτρα ασφαλείας που ανακοινώνει η κυβέρνηση για αυτές τις κοινωνικές εκδηλώσεις είναι ιδιαίτερα αυστηρά σε σχέση με τα μέτρα ασφαλείας στους υπόλοιπους κλάδους. Παράλληλα, οι κρατήσεις στους τουριστικούς προορισμούς φαίνεται να είναι πολύ χαμηλά. Την ίδια στιγμή, έρχεται ένα αντεργατικό νομοσχέδιο, που επικυρώνει την επισφάλεια στην εργασία και τις συνθήκες εργασιακής γαλέρας, που θα έχει άμεση οικονομική επίπτωση στην πλειοψηφία των εργαζομένων. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η επανεκκίνηση των πλειστηριασμών από 1η Ιουνίου. Για τη διαχείριση του οικονομικού σκέλους, λοιπόν, της πανδημίας δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Όσον αφορά το υγειονομικό σκέλος, οι εμβολιασμοί φαίνεται να προχωρούν -ίσως όχι τόσο γρήγορα όσο θα έπρεπε ή θα επιθυμούσαμε- και αυτό μας δίνει μια αισιοδοξία. Θα πρέπει όμως να είμαστε συγκρατημένοι, να μην θεωρήσουμε ότι η πανδημία τελείωσε και να αγνοήσουμε τα μέτρα ασφαλείας, γιατί η πιθανότητα πισωγυρίσματος είναι πολύ μεγάλη, ιδιαίτερα εάν η κυβέρνηση αποφασίσει και φέτος να θυσιάσει την εφαρμογή των αυστηρών υγειονομικών πρωτοκόλλων στον βωμό του τουρισμού.

«Ανήκω σε ένα κόμμα που χρόνια, από το ’40, στηρίζει την λύση των δυο κρατών. Κανείς μας δεν απορρίπτει την λύση του ενός κράτους, αλλά πιστεύουμε ότι δεν είναι πολιτικά ρεαλιστικό. Πρώτα και κύρια, οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν ποτέ ζήσει την αυτοδιάθεση, ακόμη περισσότερο δεν υπήρξαν ποτέ ανεξάρτητο κράτος. Ζουν τον Ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία. Και έχουν το δικαίωμα πλήρους αυτοδιάθεσης. Άρα χρειάζεται να έχουν μια ανεξαρτητη, αυτόνομη, ελεύθερη Παλαιστίνη. Ξέρεις ότι είμαι μαρξιστής λενινιστής. Ο Λένιν είπε, και το είπε πολλές φορές και το έγραψε πολλές φορές, πόσο σημαντικό είναι το θέμα της αυτοδιάθεσης των λαών. Εξηγεί ότι για να καταφέρουμε το σοσιαλισμό πρέπει να μειωθεί η εχθρότητα, κι η εχθρότητα δεν μπορεί να μειωθεί με κατεχόμενο τον ένα λαό. Όχι ό,τι δεν υπήρξαν διαφωνίες ως προς αυτό μες στους μπολσεβίκους… υπήρξαν. Όμως εκείνος είχε επιμείνει στην αυτοδιάθεση – το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση είναι θεμελιώδες ζήτημα. Η εθνική απελευθέρωση είναι βήμα προς το σοσιαλισμό. Κι έτσι το βλέπω. Πιστεύω ότι η απελευθέρωση της Παλαιστίνης είναι, πέρα από αυτό και’ αυτό το  δίκαιο αίτημα, και ο δρόμος για το σοσιαλισμό, γιατί θα μειώσει την εχθρότητα μεταξύ των λαών της περιοχής. Τώρα, αν υπάρξει κάποτε μια ομοσπονδία ή συνομοσπονδία, ίσως και με την Ιορδανία μέσα… Η λύση των δύο κρατών, δηλαδή, δεν σημαίνει άρνηση μιας κοινής πολιτικής οντότητας».

«Δεν διακυβεύεται μόνο η σωτηρία των αρχαιοτήτων, αλλά η αξιοπιστία της Ελληνικής πολιτείας να προστατεύσει την πολιτιστική κληρονομιά» «Αν αποσπαστούν τα αρχαία από το σταθμό Βενιζέλου, τα  κατασκευαστικά προβλήματα που θα ανακύψουν θα είναι τόσο μεγάλα, ώστε δεν θα επιστραφούν εκεί που ήταν και αυτό θα είναι μία τεραστίων διαστάσεων πολιτιστική καταστροφή», είπε Στο Κόκκινο και στον Νίκο Ξυδάκη, ο καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο προχωρημένων σπουδών στο Πρίνστον, Άγγελος Χανιώτης. «Πρέπει να συνειδητοποιήσει η πολιτική ηγεσία, ότι το διακύβευμα δεν είναι μονάχα η σωτηρία των αρχαιοτήτων ή να τηρηθεί μια προθεσμία, αλλά η αξιοπιστία και η φερεγγυότητα του ελληνικού κράτους, ως φορέα που προστατεύει την πολιτιστική κληρονομιά», τόνισε. «Αισθάνθηκα προσβεβλημένος από τον επιπόλαιο τρόπο που αντιμετωπίζει το υπουργείο Πολιτισμού και ο πρωθυπουργός το ζήτημα, γιατί δεν λάβαμε καμιά απάντηση στην επιστολή που στείλαμε στις 13 Μάϊου, περισσότεροι από 60 κορυφαίοι επιστήμονες, βυζαντινολόγοι, ιστορικοί, και πρόεδροι ακαδημιών απ’ όλο τον κόσμο, με την οποία ζητήσαμε την κατασκευή του Μετρό, χωρίς να μετακινηθούν τα αρχαία. Στην επιστολή μας τονίσαμε τους κινδύνους που υπάρχουν από την επιπόλαια απόφαση της κυβέρνησης και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) να αποσπαστούν τα αρχαία από τον σταθμό Βενιζέλου. Εμείς δεν υπογράφουμε επιστολές με επιπολαιότητα. Ρωτήσαμε μηχανικούς και αρχιτέκτονες, με εμπειρία στην προστασία μνημείων, οι οποίοι μας οδήγησαν στο συμπέρασμα, ότι πρώτον είναι δυνατή η κατασκευή του Μετρό χωρίς να μετακινηθούν τα αρχαία. Δεύτερον, ότι ενδεχόμενη μετακίνηση τους ενέχει τον κίνδυνο καταστροφής τους και τρίτον, τον μεγάλο κίνδυνο άπαξ και μετακινηθούν οι αρχαιότητες, να μην επιστρέψουν ποτέ στην ίδια θέση». 

Σε επιστημονικό επίπεδο γίνεται σημαντική έρευνα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη συνολικά σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε διάφορους τομείς (γεωργία, τουρισμός, κλπ.), τις πιθανές δράσεις προσαρμογής, κλπ. Εντούτοις, όπως και στην περίπτωση της μείωσης των εκπομπών, όπου επίσης οι τεχνολογίες είναι διαθέσιμες και εμπορικά ώριμες, λείπει η εξειδίκευση των απαιτούμενων πολιτικών που θα οδηγήσουν σε αυτόν τον μετασχηματισμό, τόσο στον τομέα της προσαρμογής όσο και στον τομέα του μετριασμού. Αρεσκόμαστε στην περιγραφή δράσεων και τεχνολογιών, χωρίς να εξειδικεύουμε στις απαραίτητες πολιτικές που θα επιτρέψουν την εφαρμογή τους και την ενσωμάτωσή της στις παραγωγικές δομές της χώρας. Το παράδειγμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι χαρακτηριστικό. Σήμερα η εγκατεστημένη ισχύς φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών είναι περίπου 6,6 GW. Το 2030 η εγκατεστημένη ισχύς θα πρέπει να έχει υπερδιπλασιαστεί φθάνοντας τα 15 GW, ενώ το 2050 θα πρέπει να έχει τετραπλασιαστεί ακόμη και στα συντηρητικότερα σενάρια. Πώς όμως θα γίνει αυτό όταν σε όλη τη χώρα υπάρχει μια γενικευμένη αντίδραση στην εγκατάστασή τους; Που θα μπουν αυτά τα συστήματα; Με ποια κοινωνική συμφωνία; Νέοι θεσμοί, όπως οι ενεργειακές κοινότητες, που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην κοινωνική αποδοχή των εν λόγω τεχνολογιών, φαίνεται να αγνοούνται από το σχεδιασμό, χωρίς όμως και να προτείνεται κάτι εναλλακτικό.