Macro

Ή ο γερασμένος κόσμος του ύστερου καπιταλισμού θα εξακολουθεί να καταστρέφει εκατομμύρια ανθρώπους, κοινωνίες, λαούς, το κλίμα, την ίδια τη γη, το κοινό μας σπίτι. Ή οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις ενός νέου διαφωτισμού, ενός νέου ανθρωπισμού και πολιτισμού, μιας ευρύτατης κοινωνικής συμμαχίας και αντίστασης, με την Αριστερά σε θέση ευθύνης και μάχης ανάμεσά τους, θα βάλουν φραγμό στην καταστροφή, θα αλλάξουν τη ροή της ιστορίας προς τη κοινωνική χειραφέτηση. Γιατί σήμερα, περισσότερο από ποτέ, το να αντισταθούμε στο σύστημα που ορίζει τα πάντα με μοναδικό κριτήριο το κέρδος αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου. Σήμερα, έχουμε την ευθύνη να οραματιστούμε, να προβληματιστούμε, να ενωθούμε, και να παλέψουμε για έναν άλλο κόσμο. Για έναν κόσμο με σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία.”

“Στην πρώτη εργατική έφοδο για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης”**, οι κομμουνάριοι πρόλαβαν να εγκαταστήσουν επί της γης όλα -σχεδόν- εκείνα που σήμερα εξακολουθούν να μένουν στη σφαίρα του ονείρου: στην Commune de Paris επιβάλλεται ο χωρισμός της εκκλησίας από το κράτος, καθιερώνεται η δημόσια παιδεία και η δεκάωρη εργασία, απαγορεύονται τα τοκογλυφικά γραφεία, οι βιομηχανίες κολλεκτιβοποιούνται.  Για τη γαλλική δεξιά και τη συστημική διανόηση, όλα τούτα δεν ήταν παρά οχλοκρατία, η επικράτηση των τρομοκρατών: λάβρος ο Παρνασιστής ποιητής Λεκόντ ντε Λιλ, μιλά για “έναν συνασπισμό όλων των περιθωριακών, όλων των ανίκανων, όλων των ζηλιάρηδων, όλων των δολοφόνων, όλων των κλεφτών, κακοί ποιητές, κακοί ζωγράφοι, αποτυχημένοι δημοσιογράφοι”. “Η υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση θα αυξήσει απλώς τον αριθμό των ηλίθιων” έγραφε, επίσης, ο Γκιστάβ Φλομπέρ, απηχώντας σύγχρονες και μη εξαιρετέες απόψεις περί της ψήφου των φτωχών και πολιτικές της απαξίωσης του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας με παράλληλα δωράκια ενίσχυσης στην ιδιωτική.  Η περιφρόνηση με την οποία αντιμετωπίζουν οι, τάχατε εκλεπτυσμένοι, αστοί κάθε λαϊκό ξεσηκωμό, αμαυρώνοντας και δυσφημώντας τους αγώνες των καταπιεσμένων και τα στρογγυλέματα περί “εθνικών διχασμών” όταν είναι από κάθε μεριά ορατός ο ταξικός πόλεμος, παραμένουν γνωρίσματα και του ανεπτυγμένου καπιταλισμού της σήμερον. Από το 1871, ενάμισι παρά ελάχιστο αιώνα μετά, η ζωή του προλετάριου, εντός του  καπιταλιστικού πλαισίου, μέσα από αδιάκοπους αγώνες, μπορεί να βελτιώθηκε, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο όμως παραμένει ως αξιωματική ιδεολογία. Οι κολασμένοι της γης, κατακερματισμένοι και αποπροσανατολισμένοι, δεν εκλαμβάνουν εαυτούς ως ιστορικά υποκείμενα. Η κοινωνική ανατροπή μοιάζει όνειρο καλοκαιρινή νύχτας, που ξεχνιέται στον ξύπνιο και κανείς δεν μιλά γι΄ αυτό. Αλλά η ιστορία των ανθρώπων συνεχίζεται. Και η κινηματική δράση τους εύκολα από την άμπωτη περνά στην πλημμυρίδα. 

Οι απόψεις που θεωρούσαν ότι η απόκτηση της γνώσης είναι μια παθητική διαδικασία, όπου ο ένας μιλάει κι ο άλλος ακούει, είναι έωλες. Η γνώση είναι μια δυναμική σχέση. Εκτός από την οπτική και την ακουστική πρόσληψη χρειάζεται μάλιστα κάποτε και η κινητική. Χρειάζονται επίσης διάλογος και παρρησία για να αποκτηθεί. Η δημοκρατία το ’χε καταλάβει πριν από 2.500 χρόνια, οι μετανεωτερικοί ακόμη να το υποψιαστούν. Αν ο διάλογος ως μη αναμεταδόσιμος κ.λπ. θα περιορίζεται κατά το εξ αποστάσεως μάθημα, θα αναθεματίζουμε μετά τους μαθητές σαν ξύλα απελέκητα, ανίκανοι εμείς να αναγνωρίσουμε την ευθύνη και τον αυταρχισμό των δικών μας φαεινών μεθόδων. Ας περάσουμε και στην παρρησία τώρα. Πόση αυθορμησία και πόσο θάρρος θα έχει ένας μαθητής να πει κάτι που μπορεί να είναι «βλακεία»; Ο πραγματικά καλλιεργημένος άνθρωπος ξέρει ότι κι από το λάθος προκύπτει εφεύρεση, ο μέσος πολίτης όμως αυτολογοκρίνεται και προτιμά να σιωπά. Ο διάλογος προϋποθέτει ελευθερία και εμπιστοσύνη των συμμετεχόντων. Μέσα στο πλαίσιο μιας οικογένειας ή μιας αίθουσας, το παροδικό λάθος ξεπερνιέται και διορθώνεται. Μέσα σε ένα αμφιθέατρο, όπου π.χ. διδάσκονται οι Πολιτικές Επιστήμες, η άποψη λέγεται και ακούγεται επίσης χωρίς φόβο. Αν όμως καταγράφεται και ακούγεται από αόριστο αριθμό τρίτων, καθώς μάλιστα το μυστήριο της ψηφιακής επεξεργασίας δεν φοβίζει επίσημους και ανεπίσημους χάκερ, η σιωπή ξαναγίνεται χρυσός και η γνώση μονοπώλιο. Κρίμα τις κάμερες, εκτός κι αν είσαι ο προμηθευτής τους.

Η δίκη της εγκληματικής νεοναζιστικής συμμορίας σε λίγο καιρό ξαναρχίζει. Και τα ποντίκια τρέχουν μήπως και σωθούν. Κάποιοι παριστάνουν τους θεοσεβούμενους, κάποιοι άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα, κρύβονται στα λαγούμια τους. Και άλλοι, πιο "τολμηροί", βγαίνουν στο προσκήνιο μιλώντας για νέα κόμματα με σοβαρές προτάσεις κλπ ... Είναι οι ίδιοι με τη σβάστικα στο μπράτσο, με τις επιθέσεις σε ανυπεράσπιστους ανθρώπους, με τις εμετικές και εφιαλτικές δηλώσεις. Είναι αυτοί με τα τάγματα εφόδου, αυτοί που προσκυνούσαν τον Χίτλερ, που ονειρεύονταν νέα ολοκαυτώματα, νέα Άουσβιτς... Οι ίδιοι είναι και ας παριστάνουν σήμερα τους... σοβαρούς πολιτικούς. Θρασύδειλα ανθρωπάκια, που βρίζονται μεταξύ τους παρότι ο βούρκος είναι κοινός, εγκληματικά κοινός... Και όσο και αν ξύσουν το ναζιστικό τους μπράτσο, όσο και αν δαγκώσουν τη γλώσσα τους, ο φασισμός θα είναι εκεί και θα θυμίζει τις θηριωδίες, το μίσος, την απανθρωπιά, την κτηνωδία. Θα είναι λάθος αν τους υποτιμήσουμε, αν πούμε γελοίοι είναι, άστους... Η ιστορία μας έχει διδάξει. Ο φασισμός δεν βρίσκεται μόνο σε αυτά τα μορφώματα, αλλά κυρίως σε αυτά που τα τρέφουν. Και δυστυχώς έχουμε μπόλικα από δαύτα... Αν θέλουμε να πολεμήσουμε μέχρι το τέλος το φασισμό, δεν αρκεί να βρίζουμε την πανοπλία του. Αλλά να πολεμάμε και το περιεχόμενό του. Αντιφασισμός σημαίνει υπεράσπιση της ελευθερίας. Αντιφασισμός σημαίνει μάχη κατά του εθνικισμού, του μιλιταρισμού, του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, του σεξισμού, της ομοφοβίας και της τρασφοβίας. Αντιφασισμός είναι η προβολή μιας ριζικά διαφορετικής κοινωνίας, που να στηρίζεται στην πολυφωνία, στον απόλυτο σεβασμό της διαφορετικότητας, στη δικαιοσύνη, στην ισότητα. Αντιφασισμός είναι η μάχη στην καθημερινότητα, η στάση ζωής, η άρση των κοινωνικών αποκλεισμών και ανισοτήτων, η δημιουργία νέων σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους, αλλά και ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση. Δεν μπορεί να πολεμάς το φασισμό και να αποδέχεσαι ή να ανέχεσαι τον αποκλεισμό των αναπήρων, των μεταναστών, της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας ή των ρομά. Δεν πολεμάς τον φασισμό όταν μισείς άλλες πατρίδες, όταν εντέλει μισείς τους ανθρώπους...

Μια γυναίκα – ναι, και οι εισαγγελείς έχουν φύλο – τόλμησε να αναδείξει τις όψεις και διαστάσεις της ιεραρχικά έμφυλης και ταξικά οργανωμένης κοινωνίας με ένα έντονα φορτισμένο τρόπο, μέσα σε μια αίθουσα δικαστηρίου. Ο έμφυλος λόγος της εισαγγελέα, έστω και με τις ατέλειές του, αποτελεί τομή στα δικαστικά χρονικά, αποτελεί ένα πρώτο βήμα για να υπάρξει συνέχεια και από άλλους/ες συναδέλφους της. Γιατί μεταξύ μιας δικαιοσύνης τυφλής, ουδέτερης κι απάνθρωπης εμείς επιλέγουμε μια δικαιοσύνη ανθρώπινη. Αυτή που η κ. Δόγκα επεδίωξε. Της το χρωστάμε και της το αναγνωρίζουμε. Γιατί βαρεθήκαμε να ακούμε σε δίκες βιασμών να κατηγορούνται οι ίδιες οι γυναίκες γιατί «τα ήθελαν και τα έπαθαν». Η καταδίκη των βιαστών και δολοφόνων της Ελένης, την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, αποτελεί δικαίωση για κείνη και για όλες τις γυναίκες που ήρθαν αντιμέτωπες με τη στυγνή σεξιστική βία. Θα αποτελεί επίσης μια σημαντική νίκη για το φεμινιστικό κίνημα που από την πρώτη στιγμή έδωσε το παρόν του στην αίθουσα των δικαστηρίων. Αποτελεί παράλληλα εφαλτήριο για όλες και όλους εμάς, για τους αγώνες ενάντια σε κάθε μορφής σεξισμού, βίας, ελέγχου των σωμάτων μας, ενάντια σε κάθε μορφής καταπίεση. Η αρχική συγκίνηση στο άκουσμα της απόφασης, ας δώσει γρήγορα τη θέση της στο πείσμα και την αποφασιστικότητα για να μην υπάρξει καμιά άλλη «Ελένη».

Συχνά τέτοιες σκέψεις γύρω από την πολιτική συμμαχιών ταυτίζονται στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ με την ανάγκη επιστροφής με κάθε τρόπο στην κυβέρνηση, καθώς δεν έχει καλλιεργηθεί η ιδέα και τα επιχειρήματα για μια πολιτική συμμαχιών ενταγμένη στη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για το σοσιαλισμό. Οπου οι κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες δεν θεωρούνται απλώς χρήσιμες, αλλά απαραίτητες για τη συγκρότηση ενός ισχυρού συνασπισμού πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, που είναι αναγκαίος για τη στερέωση των κατακτήσεων στη διάρκεια αυτής της ενιαίας διαδικασίας «ανατροπής του υπάρχοντος». Και η έκτασή τους δεν περιορίζεται στο πλαίσιο εκείνων των δυνάμεων που ομοφωνούν για τον τελικό στόχο, αλλά και όσων αμφιβάλλουν, διστάζουν ή δεν συμφωνούν σε όλα. Εχει αποφασιστική σημασία κάθε φορά από ποια μεριά βρίσκονται οι περισσότεροι. Ακόμα κι αν αυτό περιορίζει προσωρινά το εύρος και το βάθος της επιθυμητής πολιτικής στοχοθεσίας. Το έδαφος πάνω στο οποίο θα αναζητηθεί η πραγματοποίηση αυτής της στρατηγικής στόχευσης εννοείται ότι είναι το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Το πρόγραμμα ενός κόμματος της αριστεράς δεν μπορεί να ταυτίζεται με το κυβερνητικό του σχέδιο, πολύ λιγότερο με την κάθε φορά πρότασή του για την αντιμετώπιση των προβλημάτων μιας συγκεκριμένης φάσης. Χρειάζεται να εκτείνεται από τον προσδιορισμό των ιδεολογικών χαρακτηριστικών και των στρατηγικών επιδιώξεών του μέχρι τις θέσεις του για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της συγκυρίας, περνώντας από την κατάθεση του σχεδίου του για την επίτευξη των στόχων της συγκεκριμένης κάθε φορά ιστορικής περιόδου. Τώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ επικαιροποιεί την πρότασή του «Μένουμε όρθιοι», αλλά και το σχέδιο προγράμματος που θα υποβαλλόταν στην κρίση του συνεδρίου του, είναι η κατάλληλη στιγμή για μια ορθή σύνθεσή όλων αυτών των κειμένων, καθώς και η συγκυρία μας επιτρέπει, αν δεν μας επιβάλλει, να μη μιλήσουμε μόνο για τα τρέχοντα ή για τα βραχυ-μεσοπρόθεσμα, αλλά και για τα αξιακά και οραματικά.

Πρέπει να συνεργαστούμε για την παγκόσμια υγεία, το παγκόσμιο περιβάλλον, τις παγκόσμιες γνώσεις και έρευνες. Ζούμε σε έναν μικρό πλανήτη, αυτό που συμβαίνει σε μια περιοχή έχει επιπτώσεις στις υπόλοιπες. Το άλλο είναι η συλλογική δράση. Θα συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να δράσουμε από κοινού, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μόνοι μας, αλλιώς θα έχουμε και πάλι τη μαύρη πανούκλα. Η φιλελεύθερη δεξιά ιδεολογία τού «Αφήστε να τα ρυθμίσει η αγορά » θα αποδειχθεί ανεπαρκής για την πρόκληση. Πρέπει να επωφεληθούμε από την αναστάτωση της επιδημίας και να εργαστούμε για την παράσταση των νέων πολιτικών πεδίων αντιπαράθεσης απέναντι στον παλιό κόσμο. Πρέπει επίσης, μέσα από ένα κριτικό αναστοχασμό, να απαλλαγούμε από κάθε ιδέα σύμφωνα με την οποία, φαινόμενα όπως μια επιδημία ανοίγουν τον δρόμο αυτόματα σε οποιονδήποτε πολιτικό νεωτερισμό. Στη νέα περίοδο θα διατηρήσουν την πολιτική τους δύναμη μόνον οι νέες διακηρύξεις και πεποιθήσεις που αφορούν τα νοσοκομεία και τη δημόσια υγεία, τα σχολεία και την ισότητα στην παιδεία, την περίθαλψη των ηλικιωμένων, την ευάλωτη θέση των γυναικών. Είναι τα ζητήματα στα οποία πρέπει να αρθρώσουμε τις μεγάλες αδυναμίες, τους νέους κινδύνους που ανέδειξε η επιδημία, κατανοώντας ταυτόχρονα τις νέες και παλιότερες απειλές.

Η κυβέρνηση, γενικώς, ροκανίζει χρόνο όχι μόνο για να δει πώς πορεύεται η οικονομία αλλά και για να δει πώς διαμορφώνονται οι αποφάσεις στις Βρυξέλλες. Αλλά όσο προχωρά ο χρόνος, επιδεινώνονται τα οικονομικά μεγέθη και η ανεργία αυξάνει ραγδαία, αντιμετωπίζει το ερώτημα τι κόστος είχε η μη αποδοχή όσων πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ με το «μένουμε όρθιοι». Οι πολιτικές που πιέζεται να ακολουθήσει, όμως, είναι αντίπαλες. Για το μείγμα πολιτικής που πρέπει να υιοθετήσει υπάρχουν διαφορές και στο εσωτερικό της. Ήδη, γράφονται άρθρα εναντίον του υπουργού Οικονομικών στον φιλικό της Τύπο, διότι, θεωρούν, ότι είναι ενδοτικός, δέχεται αιτήματα διαφόρων κλάδων. Το μείγμα που θα επιλέξει συνδέεται και με τις εκλογές, κάτι καθόλου απλό. Εντονότατες διαφωνίες μέσα στη ΝΔ για τις εκλογές, με τον κ. Κ. Μητσοτάκη να μην έχει αποφασίσει. Δημοσίως, πολλοί στη ΝΔ παραδέχονται ότι χειροτερεύουν οι συνθήκες και είναι τέτοιες που ευνοούν τον ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ο δρόμος του προς την εξουσία λένε. Και τον δαιμονοποιούν προσπαθώντας να αναζωογονήσουν το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Δαιμονοποίηση, όμως, που, στη συνείδηση της κοινωνίας, δεν γίνεται αποδεκτή εύκολα. Ο ΣΥΡΙΖΑ με τη στάση του στην υγειονομική κρίση και τις προτάσεις του για την εργασία και την οικονομία, την κινητοποίησή του για παιδεία, περιβάλλον, πολιτισμό έχει εμπεδώσει μια φυσιογνωμία αντιπολίτευσης που προκαλεί ρήγματα στο αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Αντίθετα, τα δείγματα αλαζονείας και νοοτροπίας του «δυο μέτρα και δυο σταθμά» πολλαπλασιάζονται στη ΝΔ. Τελευταίας σοδειάς είναι η δήλωση του κ. Σκέρτσου και τα εγκαίνια του κ. Μπακογιάννη στην Ομόνοια. Εν τω μεταξύ, όλες οι δημοσκοπήσεις συμφωνούν ότι το ενδιαφέρον των πολιτών μετατοπίζεται. Έρευνα του Πανεπιστημίου του Αιγαίου καταγράφει ότι στο ερώτημα για τον «πιο σημαντικό κίνδυνο της πανδημίας», το 56% απαντούν «η ανεργία και η φτώχια» έναντι 26,7% που απαντούν «η προσβολή από τον κορωνοϊό». Επίσης, το 19% κρίνει τη σημερινή κατάσταση πολύ αρνητικά και το 35% αρνητικά, το 13% με επιφύλαξη και μόνο το 5,6% σαν μια ευκαιρία.

Προφανώς και δεν μπορεί κάποιος να επιρρίψει ευθύνες  στον κ. Βασιλάκη, για την κρίση που προκάλεσε ο covid-19 σε όλους τους κλάδους και πολύ περισσότερο στον κλάδο που εκπροσωπεί ο ίδιος, αυτόν των αερομεταφορών. Θα περίμενε όμως κανείς λιγότερη έπαρση, έτσι τουλάχιστον τη χαρακτηρίζω εγώ, στο χθεσινό του λόγο σε τηλεδιάσκεψη με αναλυτές όπου απαίτησε την κρατική στήριξη αποκλείοντας κατηγορηματικά το ενδεχόμενο κρατικοποίησης της εταιρίας. Συνέδεσε μάλιστα και την πορεία της εταιρίας του με την πορεία του τουρισμού. Κάτι που μου φάνηκε λίγο σαν απειλή. Γνωρίζει βέβαια ο επιχειρηματίας ότι η αγορά, όπως και η φύση, απεχθάνεται τα κενά. Αν δεν είναι η  Aegean κάποιος άλλη εταιρία θα καλύψει τις ανάγκες των τουριστών. Αυτό που θα έχει μείνει σε αυτήν όμως την περίπτωση θα είναι οι στρατιές των ανέργων υπαλλήλων της.   Τα μεγέθη για τα οποία συζητάμε είναι τεράστια για την αναιμική και προβληματική οικονομία μας. Δεν είμαι οικονομολόγος όπως είπα, αλλά αυτή νομίζω ότι είναι η αλήθεια. Επίσης δεν γνωρίζω αν η κρατικοποίηση της Aegean θα ήταν η ενδεδειγμένη λύση. Αυτό που ξέρω σίγουρα όμως είναι ότι όταν ζητάς από το κράτος να καλύψει τις ζημιές σου, με τα χρήματα των φορολογουμένων, δεν μπορείς εκ των προτέρων να αποκλείεις προφανείς λύσεις που θα μπουν στο τραπέζι. Στο κάτω κάτω αν η Aegean δεν ευθύνεται μία φορά για τον κορωνοϊό, οι φορολογούμενοι δεν ευθύνονται εκατό φορές. Βέβαια να μην ξεχάσω κι αυτό: Σε μία ένδειξη κοινωνικής ευαισθησίας η εταιρία εξήγγειλε μείωση των αποδοχών των μελών του ΔΣ κατά 20%. Για τον Μάιο μόνο…

Εδώ και καιρό ακούγονται από αρμόδια κομματικά χείλη πως είναι νωρίς για διαπραγματεύσεις με την Τουρκία με κατάληξη τη Χάγη. Για τις Πρέσπες σχεδόν μόνο πως πετύχαμε να ελέγχουμε εμείς αντί για την Τουρκία τον εναέριο χώρο της Βόρειας Μακεδονίας, λες και αυτή είναι η κύρια αξία της συμφωνίας. Τα προβληματικά και εν πολλοίς άχρηστα σχήματα με Τραμπ και Νεντανιάχου παρουσιάζονται ως η μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Συχνά θα έλεγε κανείς πως μιλά όχι ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ, αλλά το «βαθύ κράτος» των υπουργείων Εξωτερικών και Αμυνας ή το «πατριωτικό» ΠΑΣΟΚ. Θέλω ακόμη να ελπίζω πως δεν υπάρχει κεντρική επιλογή το κόμμα να επιστρέψει στην ασφαλή αντιπολιτευτική πεπατημένη: να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές και την κατηγορία για μειοδοσίες στα «εθνικά», να εμφανιζόμαστε πιο «πατριώτες» από την κυβέρνηση και, στους δυσανασχετούντες, να ψιθυρίζουμε πως βοηθούμε έτσι τη διαπραγματευτική θέση της χώρας. Μόνο που με αυτή τη στρατηγική, το Μακεδονικό έμενε άλυτο επί δεκαετίες, στα δε ελληνο-τουρκικά και το Κυπριακό έχουμε παγιδευτεί όχι μόνο σε πλήρες αδιέξοδο, αλλά σε άμεσο κίνδυνο ανάφλεξης. Οσοι υποστηρίζουμε την ανάγκη μιας στροφής στην τουρκική πολιτική μας, ούτε υποτιμούμε την επιθετικότητα του Ερντογάν ούτε βέβαια πρεσβεύουμε την παραίτηση από νόμιμα εθνικά συμφέροντα. Προκρίνουμε απλά μια ψύχραιμη πολιτική, χωρίς λεονταρισμούς, που να αναγνωρίζει πως η μέχρι σήμερα «εθνική» γραμμή έχει αποτύχει παταγωδώς, πως οι πολιτισμένοι λαοί συζητούν τις διαφορές τους και πως υπάρχουν αμοιβαία συμφέροντες συμβιβασμοί. Δεν χρειάζεται νομίζω να εξηγήσω και γιατί μια βαλκανική πολιτική που βλέπει τη μεγάλη εικόνα και υποστηρίζει ολόψυχα τη δημοκρατία και την ευρωπαϊκή προσχώρηση των βορείων γειτόνων μας είναι προτιμότερη από τη μίζερη λογική των βέτο. Συμπέρασμα: κατά τη γνώμη μου, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να «πιάσει το νήμα» της εξωτερικής πολιτικής από τις Πρέσπες και όχι από το Κραν Μοντανά, τον East Med ή το Βουκουρέστι. Αν τελικά έπραττε το αντίθετο, θα ήταν λυπηρό και, κυρίως, μέγα λάθος.