Macro

Ευτυχώς, Παναγία μου, που όλο αυτό μας βρήκε με υπουργό Εργασίας τον Βρούτση, γιατί αν ήτανε οι μαδούροι, θα τα είχανε ισοπεδώσει όλα. Εντάξει, δεν φταίει μόνο που είναι καλός ο Βρούτσης. Είναι που έχουμε και σοβαρά συνδικάτα. Το πιο σημαντικό όμως είναι η στρατηγική σκέψη του Κ. Μητσοτάκη. Που πήρε έγκαιρα μέτρα, όπως την απαλλαγή των καναλιών από την καταβολή του τέλους συχνοτήτων. Οδυνηρό, αλλά με τη δημόσια Υγεία δεν παίζουμε. Βλέπετε τι γίνεται σε άλλες χώρες που υποτίμησαν το μέτρο. Γι’ αυτό βγαίνει ο Μητσοτάκης στα γκάλοπ καταλληλότερος για πρωθυπουργός. Από την αποστασία του 1965 είχε να συμβεί κάτι τέτοιο. Είναι και ο Άδωνις, που δίνει νυχθημερόν τη μάχη για την πάταξη της κερδοσκοπίας. Μπορείς να βρεις άνετα δύο πακέτα αντισηπτικά μαντιλάκια και ένα μικρό μπουκάλι οινόπνευμα με έναν ζωγράφο επτανησιακής σχολής.

Ο σημερινός κόσμος, δυστυχώς, μοιάζει πολύ με τον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο, του Άλντους Χάξλεϊ, το ζοφερό μυθιστόρημα του 1932 που περιέγραφε μια τέλεια κοινωνία με αντάλλαγμα την εκχώρηση της ατομικότητας και της ελεύθερης βούλησής μας για χάρη αυτής της ευτυχίας να ζούμε στην καλύτερη κοινωνία. Το τέλειο σύστημα Ελέγχου. Για το καλό μας –ναι, όλοι αναγνωρίζουμε πως είναι για το καλό μας– οι κυβερνήσεις μάς ζητούν σήμερα να αυτοπεριοριστούμε και, σε πολλά μέρη όπου τόσο μεγάλη αξία δίνεται στις ελευθερίες, το αίτημα αυτό καταλήγει σε κάποιο αστυνομικό ή στρατιωτικό διάταγμα, με καταστάσεις εξαίρεσης και απαγορεύσεις κυκλοφορίας να συμπεριλαμβάνονται, και ασφαλώς με μια υποχρεωτική και επιπλέον βουβή υπακοή. Μας απαγορεύεται να κινούμαστε και να ταξιδεύουμε, αν θέλουμε να σώσουμε την υγεία μας και την υγεία των συγγενών, των φίλων, των γειτόνων, των γνωστών μας, ακόμα και των αγνώστων μας σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, και εμείς θεωρούμε πως αυτό το μέτρο είναι σοφό και απαραίτητο, διότι, ακόμη περισσότερο, όλοι πιστεύουμε πως είναι σοφό, απαραίτητο και επιπλέον κοινωνικά υπεύθυνο. Κραυγάζουμε να κλείσουν τα σύνορα (να υψωθούν τείχη) για να σωθούμε από τη βάρβαρη εισβολή ενός ιού κι έτσι να εξασφαλίσουμε την τελειότητα του θαυμαστού καινούργιου κόσμου.

Περίεργα δουλεύει το μυαλό την ώρα του μεγάλου πένθους. Ίσως γιατί ποτέ δεν το πιστεύεις το μαύρο πουλί που κελαηδάει στο πίσω μέρος του κεφαλιού και σου θυμίζει ότι όλα είναι θνητά κι ότι για όλους και για όλα έρχεται η στιγμή που αλαργεύουν. Έτσι όπως αλάργεψε τη Δευτέρα 30 Μαρτίου του 2020 ο Μανώλης Γλέζος στα 98 του χρόνια. Ο Μανώλης ολόκληρου του κόσμου, γιατί υπήρξε από κείνους τους ελάχιστους που είναι τόσο ευρύχωρης αλήθειας άνθρωποι ώστε χωρούν ολόκληρο τον κόσμο. Κι όχι μονάχα τον κόσμο στον οποίο έζησαν, αλλά και τον κόσμο τον περασμένο και τον κόσμο τον μελλούμενο. Κι έτσι όταν έρχεται η στιγμή που μας αποχαιρετούν είναι σαν να μετακινείται ο άξονας αυτού του κόσμου, σαν να διασαλεύεται η τάξη. Και τότε το μυαλό δουλεύει περίεργα. Ακούς ότι σταμάτησε η καρδιά του Μανώλη και είναι 30 Μάρτη και το μυαλό πηδάει στην 30ή Μάρτη 1952 που πήραν για σκότωμα τον Νίκο Μπελογιάννη. Ήταν Κυριακή χαράματα και ο Μανώλης Γλέζος μόλις 30 χρόνων. Τι να έκανε το μαύρο πρωινό εκείνης της Κυριακής; Πώς έφτασε ώς τ' αυτιά του το μαντάτο; Κελάηδησε άραγε το μαύρο πουλί μεσ' στο κεφάλι του, το μαύρο φως από τους «Ελεύθερους πολιορκημένους» που λέει «Όποιος πεθαίνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει»; Προσπαθώ να φανταστώ τον Μανώλη Γλέζο εκείνης της ημερομηνίας και δεν το καταφέρνω. Μόνο τον άνεμο ακούω που παρασέρνει τα πάντα μέχρι την ίδια ημερομηνία, 68 χρόνια αργότερα. Περίεργα δουλεύει το μυαλό.

Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στη διαχείριση του περιορισμού της ελευθερίας με τρόπο δίκαιο και αναλογικό έναντι όλων των πολιτών: ο διπλασιασμός του νοσηλίου κλίνης ΜΕΘ σε ιδιωτικές κλινικές, η συνέχιση του τεστ από ιδιώτες προς κέρδος και η διάθεση υπέρογκων ποσών για ανάγκες επικοινωνίας είναι τα πιο κραυγαλέα παραδείγματα. Όχι τα μόνα, ωστόσο. Είμαι διατεθειμένος να θεωρήσω θεμιτή τη μείωση του μισθού μου, αρκεί να μη βλέπω δίπλα μου άλλους να πλουτίζουν και ενώ άλλοι καταρρακώνονται. Η αλληλεγγύη στην οικονομική καταρράκωση των ανθρώπων είναι ηθικό καθήκον, σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 5 του Συντάγματός μας: «Oι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους». Χωρίς διακρίσεις, χωρίς εξαιρέσεις, ανάλογα με τις δυνάμεις τους. Αυτό προσδοκώ. Όχι για να είμαι πειθήνιος υπήκοος, αλλά για να είμαι πολίτης μιας κοινότητας που δεν αντέχει μόνο υπομένοντας τα μέτρα αλλά αντέχει και στην κριτική τους. Την κάθε κριτική. Από πού ακούστηκε ξαφνικά ότι η κριτική πρέπει να είναι «βάσιμη», «υπεύθυνη» ή «καλοπροαίρετη»; Η κριτική είναι ό,τι είναι οι άνθρωποι. Φορέας βάσιμων ή αβάσιμων δοξασιών, υπεύθυνων ή ανεύθυνων προσδοκιών και πάει λέγοντας. Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι σαχλαμάρα νομίζει ‒ και να υπόκειται ως και στη δημόσια χλεύη γι' αυτό. Όταν σφίγγουν, βέβαια, τα πράγματα υπάρχει αυξημένη απαίτηση για σοβαρότητα, αλλά κι αυτό δεν είναι ακαταμάχητο. Η ελαφρότητα είναι ανυπέρβλητη. Πάντως, είναι το μονάκριβο όπλο της κριτικής, που μας επιτρέπει να διακρίνουμε τις μεν από τις δε. Με σιωπή, όπως θέλει ο Ούγγρος πρωθυπουργός, δεν διακρίνει κανείς τίποτα. (...) Όταν περιορίζεται η ελευθερία, όπως σήμερα, ο μόνος τρόπος για να αντέξει το δημοκρατικό-φιλελεύθερο κράτος είναι να αυξάνει η ισότητα. Παλιά συνταγή της Γαλλικής Επανάστασης... Διότι, κακά τα ψέματα, τα ατομικά δικαιώματα στη συνθήκη αυτή θα παραβιαστούν. Η πεμπτουσία της έκτακτης ανάγκης είναι η παραβίαση των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Το επίδικο, όμως, πέραν των δικαιωμάτων αυτών καθαυτά, αφορά το αίτημα του δημοκρατικού αυτοκαθορισμού της κοινότητας.

Η πολιτεία δεν επιτρέπεται να καθυστερήσει άλλο την παρέμβασή της σε δύο κρίσιμα πεδία. Αφενός να θέσει υπό τον έλεγχό της κάθε διαθέσιμο μέσο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας και αφετέρου να προστατεύσει τους πολίτες από αντικοινωνικές συμπεριφορές που προτάσσουν το κυνήγι του κέρδους έναντι της προστασίας της ζωής. Το Σύνταγμα παρέχει τη σχετική δυνατότητα. Χρειάζεται να αναληφθούν άμεσα και οι ανάλογες πολιτικές πρωτοβουλίες. (...) Το πλέγμα αυτών των συνταγματικών διατάξεων επιτρέπει μια σειρά από μέτρα, όπως: ● Επίταξη των υποδομών, του εξοπλισμού και του προσωπικού των ιδιωτικών κλινικών. Οι πόροι του δημόσιου συστήματος υγείας, ανθρώπινοι και υλικοί, ούτως ή άλλως πεπερασμένοι, είναι εξουθενωμένοι μετά την τραυματική εμπειρία της δημοσιονομικής προσαρμογής. Η ενσωμάτωση του ιδιωτικού τομέα υγείας στον σχεδιασμό αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης συνιστά επιτακτική αναγκαιότητα. ● Επίταξη παραγωγικών μονάδων, εργοστασίων και βιοτεχνιών, προκειμένου να κατευθύνουν την παραγωγή τους σε υγειονομικό υλικό και εξοπλισμό που βρίσκεται σε έλλειψη. ● Επιβολή διατίμησης σε είδη πρώτης ανάγκης στα οποία παρατηρούνται φαινόμενα αισχροκέρδειας, όπου δηλαδή ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης έχει οδηγήσει σε πολλαπλασιασμό τιμών. Ούτε οι πολίτες ούτε, πολύ περισσότερο, το εθνικό σύστημα υγείας επιτρέπεται να επιβαρύνονται με υπέρογκες δαπάνες μόνο και μόνο επειδή πράττουν το καθήκον τους στο πλαίσιο του σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Εδώ δεν αρκούν οι ευχές ή παραινέσεις από την πλευρά της πολιτείας. ● Αναστολή της επιβολής αναγκαστικών μέτρων σε βάρος πολιτών που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις. Ούτε εδώ αρκούν οι εκκλήσεις στις διοικήσεις των τραπεζών.

Η Δύση υστέρησε ακόμα και εκεί που θεωρείται ευρέως ότι έχει πλεονέκτημα: Στην άρνηση της δεισιδαιμονίας, στην αποδοχή της επιστημονικής πρότασης, στον ορθό λόγο. Στη Δύση είναι που ανθούν οι πιο αντιεπιστημονικές απόψεις για την υγειονομική άμυνα. Στη Δύση είναι που καθημερινά πολλαπλασιάζονται παραδοξολογίες και συνωμοσιολογίες. Στη Δύση είναι που αμφισβητήθηκαν τα μέτρα περιορισμού, όχι μόνο για τις εκ του πονηρού, περιττές ή «συμμορφωτικές» πλευρές τους, αλλά και εκεί που ήταν άκρως απαραίτητα από κάθε ιατρική άποψη. Είναι νωρίς να εκτιμήσει κανείς αν η υστέρηση της Δύσης μεταφράζεται σε κάτι, πυροδοτεί κάτι άλλο, ή φανερώνει κάτι τρίτο. Είναι επίσης προφανές ότι η υστέρηση της Δύσης δεν συνεπάγεται πλεονέκτημα της Ανατολής, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα λαϊκά συμφέροντα και την υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ούτε φυσικά οικοδομείται κανένα νέο κοινωνικό υπόδειγμα από τον σκληρό καπιταλισμό -υπό κόκκινη σημαία- του Πεκίνου. Οι σκοπιμότητες του κινεζικού καθεστώτος άλλωστε, σε όλα τα επίπεδα, από τη διαχείριση της επιδημίας εσωτερικά, μέχρι τις αποστολές βοήθειας στο εξωτερικό, είναι προφανείς. Αυτά όμως δεν σβήνουν το σκληρό ερώτημα για την αποτυχία της Δύσης. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η κρίση της πανδημίας θα μεταβάλει συσχετισμούς και διατάξεις δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως λειτούργησε για παράδειγμα ο Πρώτος Παγκόσμιος, ή η κρίση του Σουέζ, ή η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν και το δυστύχημα του Τσέρνομπιλ. Η πανδημία είναι σε εξέλιξη, αλλά οι επιπτώσεις της θα υπάρξουν σε βάθος χρόνου, συνυπολογίζοντας πολλαπλά δεδομένα. Σε κάθε περίπτωση όμως, η Δύση εμετρήθη, εζυγίσθη και ευρέθη ελλιπής.

«Η χώρα το 2015 είχε άδεια ταμεία και μη βιώσιμο χρέος. Τον καλώ να καταθέσει τώρα τα επίσημα στοιχεία. Τι διαθέσιμα άφησε η ΝΔ τον Γενάρη του 2015; Αν η πανδημία είχε χτυπήσει τη χώρα αντί για τον Μάρτη του 2020, τον Μάρτη του 2015 θα είχε ή όχι χρεοκοπήσει άμεσα η χώρα με αποκλειστική ευθύνη της ΝΔ;». «Ο κ. Σταϊκούρας ισχυρίστηκε ακόμα ότι μας έβαλε ο κ. Μητσοτάκης τώρα στο QE. Λες και η ένταξη στο Pandemic Emergency Purchase Programme- και όχι QE- είναι άσχετη με την πανδημία (pandemic=πανδημία)» επεσήμαεν ο τομεάρχης Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ και αναρωτήθηκε αν ποτέ ο κ. Σταϊκούρας «θα κάνει μια σοβαρή συζήτηση για το τι πρέπει να γίνει τώρα στην ελληνική οικονομία». Παράλληλα, ο Ευ.Τσακαλώτος απευθυνόμενος στον κ. Σταϊκούρα επεσήμανε ότι «συναίνεση σημαίνει να καταθέτουμε προτάσεις. Κοστολογημένες και εφαρμόσιμες. Επίσης σημαίνει ανταλλαγή απόψεων πάνω σε διαφορετικές θεωρήσεις για την πραγματικότητα που ζούμε και για το πώς θα βγούμε από την οικονομική πτυχή της κρίσης. Αυτό θα πει χρήσιμη αντιπολίτευση. Έχετε ακούσει κάποιες από τις προτάσεις μας και καλώς». «Με τις υπόλοιπες που διαφωνείτε θα μας πείτε γιατί; Είστε ικανοποιημένοι με όσα έχετε κάνει; Είναι 533 ευρώ αρκετά για τον κόσμο; Καλώς απολύθηκαν όσοι απολύθηκαν; Είναι αρκετά τα μέτρα για την οικονομία; Οι στιγμές είναι πολύ κρίσιμες για να ακούγονται τα χιλιοειπωμένα επιχειρήματα του παρελθόντος, να λαμβάνονται ημίμετρα, να μην γίνεται ουσιαστική συζήτηση» υπογράμμισε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.

Το μάτι μου πέφτει στην Εστία. Έχει φωτογραφία του Κ. Μητσοτάκη και τίτλο «Θα νικήσουμε στον πόλεμο με σημαία το κοινωνικό κράτος». Τελικά η κρίση έχει φέρει τα πάνω κάτω και η Δεξιά γίνεται υπέρμαχος του κοινωνικού κράτους. Στα επόμενα περίεργα φαινόμενα περιμένω εναγωνίως πρωτοσέλιδο του Φιλελεύθερου «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε» ή - όταν ο ήλιος ανατείλει από την δύση - η ΑΥΓΗ να βγει με πρωτοσέλιδο «Μοναδική απάντηση η αυτορρύθμιση της αγοράς».  Μια από τις πιο μίζερες φράσεις, που συνήθως έχει την τιμητική της τις πρώτες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου, είναι «άντε, να πιάσουν οι πρώτες βροχές, καιρός να συμμαζευτούμε». Από μικρό παιδί είχα την  απορία - γιατί τόσο καημό για συμμάζεμα; Τώρα οι καλβινιστές παίρνουν την εκδίκησή τους, με ένα συμμάζεμα χωρίς, ακόμα, ημερομηνία λήξης. Τουλάχιστον, στην τραγωδία που αντιμετωπίζουμε, έχουμε χρόνο για αναστοχασμό, να επανεξετάσουμε τα πράγματα που αξιολογούμε θετικά, που έχουν πραγματικά σημασία. Λίγοι και λίγες θα είναι αυτοί, που δεν θα έχουν επανεξετάσει το ρόλο της υγείας στην ευδαιμονία μας, ως προϋπόθεση για ότι άλλο αξιολογούμε θετικά. Απελπιστική η έλλειψη συμφωνίας για το ευρωομόλογο. ο θυμός δεν κρύβεται. Στον κυρίαρχο λόγο ακούμε πολλά για τους λαϊκιστές τύπου Σαλβίνι και Όρμπαν. Ας το ξεκαθαρίσουμε, χωρίς τον Rutte, και το συνάφι του, δεν θα υπήρχε ούτε Σαλβίνι ούτε Όρμπαν. Η Ιταλία της χαμηλής ανάπτυξης, του μεγάλου χρέους, και των τεράστιων αναγκών μπροστά στην κρίση θα έχει τεράστιο πρόβλημα στο άμεσο μέλλον στη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων της. Χωρίς το ευρωομόλογο, δύσκολα θα τα βγάλει πέρα, και η κρίση στην Ιταλία θα μετατραπεί σε υπαρξιακό πρόβλημα για την ίδια την ευρωζώνη και ίσως και την Ευρώπη. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ξέρουμε ποιοι είναι οι νέοι Daladier, οι νέοι Chamberlain, οι πολιτικοί που τη δεκαετία του τριάντα, αντί να αντισταθούν στην άνοδο του Χίτλερ, προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τον κίνδυνο με καταστροφικές συνέπειες. Σε αυτή την κρίση τα κοινωνικά ερωτήματα έρχονται στην επιφάνεια μαζί με τα πιο επιστημονικά, που απασχολούν είτε τους επιδημιολόγους είτε τους οικονομολόγους. Διαβάζω το άρθρο του Κώστα Γαβρόγλου από την Εποχή για την παιδεία, που επισημαίνει ότι πρέπει να σκεφτόμαστε πολύ πιο βαθιά από αν θα χαθεί η χρονιά στο σχολείο ή το εξάμηνο στα πανεπιστήμια. Πως θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά την απομόνωση, πως εκλαμβάνουν τις νέες μορφές επικοινωνίας, τι υποστήριξη χρειάζονται; Κρίσιμα ερωτήματα και γενικότερα. Γιατί, όπως αναλύουν οι ανθρωπολόγοι, η κοινωνία δουλεύει με δομές, που καθορίζουν πως συναστραφομαστε, πως κατανοούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται. Όλα αυτά έχουν ανατραπεί με βίαιο τρόπο και όσο περισσότερο κρατάνε τα μέτρα απομόνωσης, τόσο περισσότερο θα έχουμε σημαντικές αλλαγές στις δομές. Εμάς τους αριστερούς και αριστερές μας ενδιαφέρει πολύ το θέμα των ανισοτήτων. Ξέρουμε ότι μια ανισότητα σε ένα τομέα εύκολα μετατρέπεται σε ανισότητα σε κάποιον άλλο τομέα. Η ανισότητα, στην αγορά εργασίας, για παράδειγμα, εύκολα μετατρέπεται σε ανισότητα υγειονομικής φύσεως. Δύσκολα να πιστέψει κανείς ότι οι ελίτ εννοούν το ευχολόγιο, ότι πρέπει να μοιραστούν τα βάρη αυτής της κρίσης με δίκαιο τρόπο. Στην Αριστερά θα πέσει πάλι ο κλήρος να σηκώσει το θέμα, και εντός των χωρών και μεταξύ των χωρών.  Κατά πάσα πιθανότητα δε, στην αριστερά θα πέσει και ο κλήρος να μας βγάλει και από αυτή τη κρίση. Για άλλη μια φορά.