Macro

Ο φασισμός συνετρίβη στρατιωτικά το 1945, αλλά βρίσκει πάντοτε τρόπους να ξεφυτρώνει και να κινείται ανάμεσά μας. Είτε με αρβύλες είτε με κοστούμια, βρίσκεται πάντοτε κρυμμένος πίσω από την απέχθεια προς την πολιτική και τη δημοκρατία, τη συμπλεγματική λατρεία για τον εξουσιαστικό αυταρχισμό, το μίσος προς τους διαφορετικούς, τους ξένους και τους αδύναμους, την εθνικιστική παράκρουση και τις ψεκασμένες φυλετικές θεωρίες, το επιχείρημα των δύο άκρων και τον ιστορικό αναθεωρητισμό. Σ’ αυτόν καταφεύγουν οι συστημικές δυνάμεις κάθε φορά που θέλουν να πολεμήσουν την Αριστερά - πάντα κάνοντας ότι δεν το βλέπουν. Και ξεπλένοντάς τον με κουτοπόνηρες επικλήσεις στην «αθωότητα» και την «κοινή λογική». Αυτό ακριβώς συνέβη στην προηγούμενη κρίση. Αυτό συνέβη με τις εκστρατείες μίσους στο μακεδονικό και στο προσφυγικό. Και κάτι τέτοιο πιθανόν θα συμβεί με την κρίση που έρχεται. Απέναντι στον φασισμό βρίσκονται και θα βρίσκονται πάντα οι δυνάμεις που υπερασπίζονται τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όπως έκανε τότε η ηρωϊκή γενιά τής μεγάλης αντιφασιστικής νίκης.

Τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία του Covid-19 και η συνακόλουθη πίεση που υφίστανται τα συστήματα υγείας καθιστούν σαφές, ακόμη και στους πλέον δύσπιστους, ότι το σημερινό μοντέλο έρευνας, ανάπτυξης, τιμολόγησης και διάθεσης φαρμάκων αδυνατεί να αντεπεξέλθει. Ο νεοφιλελεύθερος δογματισμός σταδιακά αποψίλωσε τον δημόσιο τομέα, αφήνοντάς τον εκτεθειμένο στο ενδεχόμενο μιας σοβαρής υγειονομικής κρίσης. Το επιχειρησιακό μοντέλο που εφαρμόζεται στην παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας έχει υπονομεύσει τη δυνατότητα αντιμετώπισης συνθηκών έκτακτης ανάγκης, όπως η σημερινή. Με αυτά τα δεδομένα και με όρους κατεπείγοντος, σημειώνεται σήμερα έντονη δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο γύρω από πρακτικές των Κοινών, όπως η ανοιχτή έρευνα και επιστήμη, η αξιοποίηση software και hardware υπό ανοιχτή άδεια, ο διαμοιρασμός δεδομένων, κ.ά. Επιπλέον, η οργάνωση και δικτύωση των κοινοτήτων γύρω από τα Κοινά με όρους που ανταποκρίνονται σε συνθήκες κρίσης (όπως ομοτιμία, οριζοντιότητα, αυτονομία, ευελιξία) επιτρέπουν ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στο συντονισμό. Για παράδειγμα, η ανοιχτή έρευνα στην παραγωγή φαρμάκου εξασφαλίζει βιωσιμότητα, με το διαμοιρασμό δεδομένων, χρόνου και πόρων, αλλά και την ουσιαστική συνεισφορά των ίδιων των ασθενών.

«Ο θάνατος ποτέ δεν είναι στον πληθυντικό. Δεν είναι εκατομμύρια οι θάνατοι. Συμβαίνει να είναι εκατομμύρια οι φορές που κάποιος πεθαίνει». Οι λέξεις αυτές ίσως συμπυκνώνουν με τον τρόπο τους τη ματιά με την οποία η Ετέλ Αντνάν κοιτάζει τον εμφύλιο που ρήμαζε επί χρόνια (1975-1990) τη χώρα της, τον Λίβανο, αφήνοντας πίσω του περίπου 120.000 νεκρούς και πολλές χιλιάδες, ίσως πάνω από ένα εκατομμύριο, εκτοπισμένους, πρόσφυγες, εξόριστους. «Κρυφή» πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι η πόλη, η Βηρυτός, «μια πόλη ταπεινωμένη. Υπέστη μια ήττα. Αυτή είναι εκείνη που έχασε»: «υποφέρει, θεότρελη και επιπόλαιη όσο δεν παίρνει, και τώρα υποταγμένη, ξεκοιλιασμένη, βιασμένη, σαν τις κοπέλες εκείνες που τις βίασαν οι διάφοροι πολιτοφύλακες». Μια πόλη που «έγινε σιγά σιγά μια πελώρια ανοιχτή πληγή». Στο ολιγοσέλιδο αυτό βιβλίο, η Αντνάν, αποτυπώνοντας την ιστορία ενός ανθρώπου που επιμένει να ακολουθήσει τις δικές του επιλογές, έστω κι αν αυτό τον φέρει σε σύγκρουση με τους επιβεβλημένους και αναμενόμενους κανόνες της κοινωνίας που τον περιβάλλει, μέχρι να συντριβεί από το βάρος ενός ανηλεούς εμφύλιου, ανατέμνει ταυτόχρονα και τις πολλαπλές και πολύπλευρες αιτίες του πολέμου στον Λίβανο παρακάμπτοντας τους εύκολους μανιχαϊσμούς χωρίς να υποδύεται την ουδέτερη, μιλάει για τον ταξικό χαρακτήρα του πολέμου, για την αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ των αντιμαχόμενων, αλλά και για τη θέση της γυναίκας στη λιβανέζικη κοινωνία ή για τα σημάδια της αποικιοκρατίας. Ένα σκληρό κείμενο που ιχνηλατεί τη βαναυσότητα, καθώς το στοιχειώνει πάντα το ανελέητο ερώτημα: «πώς να γιατρέψεις τη μνήμη;».

«Η σύγχρονη οπτική», που υποτίθεται ότι είναι η κυβερνητική, «δεν αντιμετωπίζει το περιβάλλον σαν έκθεμα που λειτουργεί ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, μετατρέπει το περιβάλλον σε γόνιμο παράγοντα της οικονομίας». Το βασικό χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος, λοιπόν, είναι ότι υποχρεώνεται να μετατραπεί από τον άνθρωπο και να μεταβάλλεται σε παράγοντα της οικονομίας. Αντί για έκθεμα, να γίνεται ένθετο στην οικονομία. Έχει οποιαδήποτε σχέση αυτός ο παρωχημένος και αγοραίος ανθρωποκεντρισμός με την πραγματικά σύγχρονη αντίληψη για τη σχέση ανθρώπου και περιβάλλοντος που οφείλουμε να οικοδομήσουμε; Ή με τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε, την τεράστια καταστροφή που προξενούν αλόγιστες ανθρώπινες δραστηριότητες στο περιβάλλον, υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα και τη θέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό; Ο πρωθυπουργός μας δεν έχει ακόμα αντιληφθεί ότι αποτελούμε ένα μέρος μόνο του πλανήτη, δεν είμαστε ο περιούσιος αφέντης του, και οφείλουμε να διατηρούμε, για την ακρίβεια – μετά τα σοβαρά πλήγματα που έχει επιφέρει η κεφαλαιοκρατική εποχή – να επαναφέρουμε πια την ισορροπία στη ζωή του, αν θέλουμε να έχουμε κι εμείς αξιοβίωτη ζωή. Μετά από αυτές τις τόσο σύγχρονες δηλώσεις του, ο πρωθυπουργός δεν είχε πρόβλημα να μας προσδιορίσει χωρίς περιστροφές τον πρώτο και κύριο στόχο του νομοσχέδιου: «Μεταρρύθμιση του πλαισίου αδειοδότησης, ώστε να υπάρξει διευκόλυνση των επενδύσεων». Αυτά, για όποιον δεν είχε καταλάβει και νόμιζε ότι στόχος ήταν η διευκόλυνση της προστασίας του περιβάλλοντος.

Δεν χωράει αμφιβολία. Είμαστε εθισμένοι να στενεύουμε την επικαιρότητα σε υπαρκτές ή υποτιθέμενες προσωποποιημένες αντιπαραθέσεις, που έχουν και το πιπεράκι τους. Λογικό ήταν λοιπόν να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στη γνωμάτευση του Σταύρου Ξαρχάκου ότι η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη «διακατέχεται από το σύνδρομο της βλαπτικής έπαρσης» παρά στην πολύ σημαντικότερη υπενθύμισή του ότι «στους περίφημους δεκαέξι προεκλογικούς πυλώνες της Νέας Δημοκρατίας δεν υπήρχε ούτε μία λέξη για τον πολιτισμό. Δηλαδή καμία πρόνοια για τους ανθρώπους της τέχνης, παντελής έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής και πρωτοφανής απαξία».

Ξεκάθαρος, αν και όχι δημόσια παραδεκτός, στόχος της κυβέρνησης είναι να κλείσουν όλες οι μικρές επιχειρήσεις στον τουρισμό, να πουληθούν φτηνά, να αυξηθεί η ανεργία για να πέσουν οι μισθοί και να μηδενιστούν οι απαιτήσεις των εργαζομένων, ώστε να συνεχίσουν να αυξάνονται τα κέρδη και να μεγαλώσει το κομμάτι της πίττας που αναλογεί στις μεγάλες πολυεθνικές και την παρέα των Ελλήνων μεγαλο-ξενοδόχων του ΞΕΕ και της Marketing Greece. Να υπάρχουν μόνο τα πεντάστερα, οι αλυσίδες, τα all inclusive, οι εργασιακές σχέσεις γαλέρας που ισχύουν εδώ και χρόνια στον τουρισμό, η μαζική κατανάλωση και τα προϊόντα διατροφής χωρίς γεύση, που παράγονται επίσης από πολυεθνικές. Η συγκυρία διευκολύνει σε αυτή την κατεύθυνση. Όλοι θα πληγούν από τη διακοπή της τουριστικής δραστηριότητας. Μικροί και μεγάλοι. Προφανώς όχι όλοι το ίδιο και αυτό δεν εξαρτάται καθόλου από την ικανότητα του καθενός. Εξαρτάται καθαρά από τα μέτρα που λαμβάνονται. Όταν δεν δίνεις επιδότηση σε κανέναν, ενισχύεις τις ισχυρές και μεγάλες εταιρείες και τους επιχειρηματίες που έχουν λεφτά σε αναμονή και κεφάλαιο να κάθεται και μπορούν να βγάλουν τη χρονιά έστω και με απώλειες. Αντίθετα, κατατροπώνεις αυτούς που δεν έχουν λεφτά στην άκρη και δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς δουλειά ή επιδότηση. Όταν δίνεις επιδότηση με τόσα κριτήρια και προϋποθέσεις που ελάχιστοι την δικαιούνται, είναι γιατί θέλεις οι υπόλοιποι να καταφύγουν σε δάνεια. Για να τους έχεις εγκλωβισμένους για πάντα.

Ερωτηθείς για τις εργασιακές σχέσεις, αφού τόνισε ότι «το μήνυμα που θέλω να μεταφέρω είναι ότι όπως τα καταφέραμε με την ενότητα και αλληλεγγύη και τις αποφάσεις που πήρε ο πρωθυπουργός αυτό το τρίμηνο, έτσι θα τα καταφέρουμε και από εδώ και πέρα», ξεκαθάρισε ότι: «Καπιταλισμός υπάρχει στην Ελλάδα, δεν μπορώ να εγγυηθώ κάτι…». Με άλλα λόγια, μη ζορίσουμε και πολύ τους εργοδότες, δεν κάνει. Oι εργαζόμενοι είναι πιο εύκολος στόχος, καθότι και συνηθισμένοι στο ζόρι… Αν τώρα αναρωτιέται κάποιος γιατί τραβάει όλα τα ζόρια, η απάντηση είναι απλή: «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε».

Η δουλειά των εργατικών συνδικάτων είναι να οργανώνει τους εργαζόμενους και να παλεύει για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το πρώτο αίτημα που κινητοποίησε τους εργαζόμενους ήταν η διεκδίκηση της οκτάωρης εργασίας. Αλλά αυτό συνέβη το 19ο αιώνα. Παρενθετικά να πω ότι τον 20ο αιώνα θα έπρεπε να είχαν μειωθεί περισσότερο οι ώρες εργασίας, να έχει τεθεί ως ορόσημο η εξάωρη ημερήσια εργασία και μετά να παλεύαμε για την τετράωρη εργασία, χωρίς περικοπές στους μισθούς. Αντίθετα, αυτό που συνέβη ήταν η συρρίκνωση του συνδικαλισμού. (...) Ο Μάικ Ντέιβις γράφει πως ο κορωνοϊός είναι ένα τέρας που εξέθρεψε ο παγκόσμιος καπιταλισμός, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την αύξηση του αριθμού των κρατούμενων και του κόστους της υγείας, της παιδείας, της στέγασης. Πιστεύω πως τώρα ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι δεν ήταν αναπόφευκτη αυτή η κατάσταση. Ότι η υγεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα, ότι εφόσον υπάρχει παγκόσμιος καπιταλισμός πρέπει να υπάρχει και παγκόσμια δωρεάν υγεία, και ότι δεν πρέπει ο κόσμος να φυλακίζεται απλά και μόνο επειδή δεν υπάρχει χώρος για κάποιους ανθρώπους στη σημερινή καπιταλιστική οικονομία. Η παρούσα κρίση αποκαλύπτει, ακόμα, τη φύση του φυλετικού καπιταλισμού: από το ρατσισμό ενάντια στους Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής -που προκάλεσε ο καταληψίας σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ- έως την αποτυχία να εξοπλιστούν με τεστ τα νοσοκομεία και οι κλινικές στις γειτονιές των μαύρων. Θεωρώ πως, εξαιτίας της κρίσης, πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν, τουλάχιστον σιωπηρά, τους κινδύνους του καθημερινού δομικού ρατσισμού που διατρέχει τους θεσμούς. Και συνειδητοποιούν επίσης ότι αυτός ο ρατσισμός πρέπει να εξαλειφθεί.

'Hρθε η πανδημία κι έφερε περισσότερο κοινωνικό θάνατο παρά βιολογικό. Ο covid 19 αποδείχτηκε ως τώρα εξαιρετικά θανατηφόρος για όλες τις κοινωνικές κατακτήσεις. Με το φόβο του μαζικού θανάτου, οι διαχειριστές της εξουσίας συντρίβουν κάθε έννοια αξιοπρέπειας. Στο δημόσιο σχολείο, το κακοποιημένο αυτό λάφυρο που κατακρεουργείται κάθε φορά με διεστραμμένες εμπνεύσεις πάνω στον πάγκο του χασάπη- τυχάρπαστου υπουργού παιδείας, θα στηθούν κάμερες. Έστι ρουφιάνου οφθαλμός, ος τα πανθ’ ορά.

Τα ΜΚΔ, αν και συνήθως είναι σχολιαστικά Μέσα, η σιγή ιχθύος για γεγονότα που κάποιοι νόμιζαν ότι αμφισβητούν το κυρίαρχο αφήγημα συνέβαλε να γίνουν περισσότερο ειδησεογραφικά. Τα ΜΚΔ έγιναν το «ιππικό της ενημέρωσης» που διέδωσε τον θάνατο της 40χρονης στην Καστοριά, την παραβίαση της καραντίνας από συγκεντρωμένους πιστούς στον περίβολο των εκκλησιών ή και εντός αυτών, το πρόγραμμα κατάρτισης επιστημόνων (που χαρακτηρίστηκε ως «Σκόϊλ Ελικίκου»), τη βία εναντίον διερχόμενου μοτοσικλετιστή από άνδρες συνοδείας κυβερνητικού προσώπου, τα γεγονότα σε πλατεία της Αγίας Παρασκευής κ.ά. Τα ΜΚΔ εκτός από την ενημέρωση πέτυχαν και την ανάκληση αποφάσεων ήτην επέμβαση των αρμόδιων αρχών στα γεγονότα που κατέγραφαν. Με άλλα λόγια, αν και η αναμέτρηση μεταξύ κυρίαρχων ΜΜΕ και εναλλακτικών ΜΚΔ ήταν άνιση, κατάφερε να δείξει ότι η ειδησεοθηρία είναι ισχυρή δύναμη, πολύ πιο ισχυρή από το ειδησεογραφικό λιβάνισμα. Γι’ αυτό και έγινε προσπάθεια να δυσφημηστούν αρκετοί Δαυίδ των νέων μέσων από Γολιάθ των «υπάκουων». Ως εκ τούτου, όπως μετ’ επιτάσεως αναφέρουν οι διεθνείς οργανισμοί, η προστασία της ελευθερίας του Τύπου είναι το πρώτο καθήκον όσων εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με την ενημέρωση, καθώς υφίσταται ισχυρή εκτίμηση ότι η επίθεση στην ελευθεροτυπία και την ελευθεροστομία θα ενταθεί κατά το προσεχές διάστημα.