Macro

Στο θέμα μας τώρα και στην πυρκαγιά που ξέσπασε στο μοναδικό προϊστορικό σύμπλεγμα των Μυκηνών, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Στο θέμα μας, που είναι όχι τόσο η πυρκαγιά καθεαυτή όσο η βάρβαρη αντίληψη με την οποία αντιμετωπίστηκε το γεγονός από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και από τα ΜΜΕ. Η ίδια αντίληψη που, αντί να καταβυθίζεται με σεβασμό και δέος στη σκοτεινή ιλύ του καθολικού μας Πριν, ανακαλύπτοντας διαρκώς την έκταση και την ωραιότητα του όντος, το επίτευγμα και το συμπέρασμα που σε βοηθάει να αντέξεις τη θνητότητα, αντί να θεωρεί πολύτιμη σκευή ακόμα και το ελάχιστο ίχνος της ένθεης παρουσίας του ανθρώπου στη ροή του απέραντου, αντί να τρέμει και να σιωπά, σεμνύνεται και εγκαυχάται ποσοτικοποιώντας τις καταστροφές και τις λεηλασίες σε ένα φτηνιάρικο δούναι και λαβείν με τον εμπορευματικό χρόνο. Λες και ο άνθρωπος είναι τουρίστας στη ζωή του. Βλέπεις, ο χρόνιος εθισμός στο αλκοόλ μιας εξουσίας «μπόμπα», μιας εξουσίας ανέλεγκτης και ανεξέλεγκτης, προκαλεί ηθική, λογική και αισθητική «τυφλότητα». Τυφλοί «τα τ’ ώτα τον τε νουν τα τ’ όμματα», με πλήρη άγνοια της καταστροφής που επιφέρουν στην (άκρως απαραίτητη) συμβολική τάξη πραγμάτων, με πλήρη περιφρόνηση στους άυλους πόρους που αποτελούν την περιουσία μιας κοινωνίας και ενός έθνους (για το οποίο τόσο πολύ κόπτονται), τους σπαταλούν και πληθωρίζουν υποτιμώντας διαρκώς το «χρήμα», την αξία των πόρων δηλαδή, πράγμα που σημαίνει ότι στην ουσία υποτιμούν και υποβιβάζουν τον άνθρωπο αφού «χρημάτων πάντων μέτρον άνθρωπος».

Ναι, είναι αλήθεια πως μέσα από το μαζικό κάλεσμα στο διαδίκτυο οργανώθηκαν τα κινήματα των Αγανακτισμένων στην Ελλάδα και την Ισπανία, αλλά και το κίνημα της Occupy Wall Street. Ναι, είναι αλήθεια πως η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει πίσω σειρά ειλημμένων αποφάσεων –επιδότηση προγραμμάτων επιμόρφωσης, κάμερες στις τάξεις, παρουσία Στεφανή στις εκδηλώσεις στον Γράμμο, παροχή δωρεάν μασκών στα σχολεία κλπ– ή να προχωρήσει σε άλλες, όπως πχ η «εκπαραθύρωση» υπουργών λόγω ψευδών τίτλων σπουδών, μετά τη θύελλα αντιδράσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ναι, είναι αλήθεια πως σε περιβάλλον απόλυτα ελεγχόμενης πληροφόρησης -με τα κυρίαρχα ΜΜΕ, αδρά επιδοτούμενα από τον κρατικό κορβανά, να αποτελούν, στη συντριπτική τους πλειονότητα, το μακρύ χέρι της κυβέρνησης– η παρουσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης υποκαθιστά, εν πολλοίς, το ρόλο των παραδοσιακών ΜΜΕ δημιουργώντας μια νέα «ισορροπία δύναμης». Ναι, είναι αλήθεια πως η εξοικείωση των νέων ανθρώπων με τις νέες τεχνολογίες και η επιλογή του διαδικτύου ως μοναδικής, σχεδόν, πηγής πληροφόρησής τους, δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Ανακύπτουν, ωστόσο, συγκεκριμένα ερωτήματα: Είναι δυνατόν το διαδίκτυο να καλύψει την ανάγκη διαλόγου και ζώσας παρέμβασης; Μπορούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να υποκαταστήσουν τις συλλογικές λειτουργίες ενός δρώντος κομματικού σχηματισμού; Πώς θα διασφαλιστεί η παραγωγική, δημιουργική και εν τέλει, συνθετική ανταλλαγή απόψεων χωρίς… κραυγές, κατάρες και αναθέματα; Πώς θα τιθασευτεί η εγωπάθεια, ο ναρκισσισμός, η εξάρτηση από τα like, η ψευδαίσθηση του διαμορφωτή εξελίξεων που δημιουργεί η τυφλή αποδοχή από έναν κύκλο ομοϊδεατών χειροκροτητών; Πώς θα αποφευχθεί η ανθρωποφαγία, ο ξεπεσμός σε λεξιλόγιο και συμπεριφορές που κάθε άλλο παρά προάγουν τον πολιτικό πολιτισμό; Πώς θα αναιρεθεί η, ευρέως διαδεδομένη, αντίληψη της «εδώ και τώρα» αντίδρασης που (θεωρείται ότι) απαιτεί το ίδιο το μέσο κοινωνικής δικτύωσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την αξία και τη συμβολή της στο δημόσιο διάλογο; Είναι σαφές πως η συνάντηση κοινωνίας-πολιτικής στο τεχνοδικτυακό περιβάλλον συντελείται ήδη. Η ένταξη της κοινωνίας των πολιτών στο πολιτικό σύστημα οφείλει να παραμένει ζητούμενο και υπ’ αυτή την έννοια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να είναι τα εργαλεία συνάντησης της κοινωνίας με την πολιτική. Υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι απλώς τα εργαλεία και δεν θα υποκαταστήσουν, επ’ ουδενί, την ανάγκη δια ζώσης παρουσίας και επεξεργασίας πολιτικών θέσεων και προτάσεων. Γιατί η πολιτική –και οι πολιτικοί- οφείλουν να αξιοποιούν όλα τα μέσα, αλλά η μεν να μην υπαγορεύεται και οι δε να μην γίνονται έρμαια των μέσων αυτών.

Συγγνώμη, παιδιά, αλλά όσοι υποχρεωθήκατε να μείνετε καραντίνα θα δουλέψετε εντεκάωρα μέχρι να πατσίσετε. Μην γίνεστε τσιφούτηδες χωρίς λόγο. Και το 1875 στα ορυχεία του Λαυρίου αυτό ίσχυε. Όπως και στις σοβαρές βαμβακοφυτείες του αμερικανικού Νότου άλλωστε. Αν ήμασταν στην Ιαπωνία, θα έπρεπε να είχατε προσφερθεί ήδη από μόνοι σας. Κι εσείς πάλι γκρινιάζετε για τις 11 ώρες που θα δουλεύετε, ενώ για τις υπόλοιπες 13 που θα μπορείτε να κάνετε ό,τι γουστάρετε δεν λέτε τίποτα. Και, στο κάτω - κάτω, προσωρινό είναι το μέτρο. Μόνο αν δει ο Βρούτσης ότι αντέχετε θα το γενικεύσει. Αν δεν αντέχετε, μην σας απασχολεί, θα σας απολύσουν και θα πάρουν άλλους που θα λένε κι ευχαριστώ. Ήταν λίγο τσιμπημένη η ύφεση αυτό το τρίμηνο, αλλά δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.  Όσους είδαμε από τη λίστα Πέτσα δηλώνουν εξαιρετικά αισιόδοξοι. Η Ουγγαρία με τον Αττίλα είχε πάθει χειρότερα. Άλλωστε, η κυβέρνηση θα πάρει τα μέτρα της.  Ήδη κατάργησαν την προστασία της πρώτης κατοικίας για να είμαστε έτοιμοι.

Γείωση δεν είναι δημόσιες σχέσεις. Γείωση δεν είναι με έναν μηχανιστικό τρόπο να ενσωματώνεις στο πρόγραμμά σου ό,τι λέει η κάθε κοινωνική ομάδα ή και κάθε ξεπερασμένος και απαξιωμένος θεσμός. Γείωση είναι να απευθύνεσαι και σ’ αυτούς που δεν έχουν έκφραση και είναι οι περισσότεροι στους κοινωνικούς χώρους. Και να τους εμπνέεις, να έχεις ένα διάλογο μαζί τους για να φτιάχνεις πραγματικά ένα ριζοσπαστικό, ρωμαλέο, σύγχρονο, διεκδικητικό πρόγραμμα.

Συνεπικουρούμενη από μία μηντιακή μονοφωνία υπέρ της, κρύβει την επερχόμενη κοινωνικοοικονομική κρίση, που οδηγεί σε αυτοτροφοδοτούμενη ύφεση και φτωχοποίηση μέσω συμπίεσης εισοδημάτων και καλπάζουσας ανεργίας. Η κυβέρνηση δεν ενίσχυσε τα εισοδήματα οικογενειών που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας, δίνοντας το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης σε 1,9 εκ. οικογένειες που περιλάμβαναν μέλη τα οποία δεν πήραν καμία ενίσχυση λόγω κορωνοϊού και που κόστιζε, με βάση την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, 3,5 δις. Έτσι, έχασε πολλά δισεκατομμύρια από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα SURE κατά της ανεργίας. Εξασφάλισε μόλις 2,7 δις έναντι 5,9 που πήρε η Πορτογαλία με τη μισή ανεργία. Κι αυτό γιατί τα ποσά αυτά δίνονται αναλογικά με τα χρήματα που η κάθε κυβέρνηση ξόδεψε για ενίσχυση εργαζομένων και νοικοκυριών. Ξόδεψε λίγα, πήρε πολύ λιγότερα. Το πιο επικίνδυνο όμως είναι ότι αυτή η πολιτική της ΝΔ δεν οφείλεται σε αιφνιδιασμό, απειρίας και άγνοιας των δεδομένων του κορωνοϊού. Είναι μια πολιτική καταστροφική για το κοινωνικό κράτος που θα ακολουθήσει η ΝΔ και στο μέλλον και αποτυπώνεται ανάγλυφα στο σχέδιο Πισσαρίδη. Το Σχέδιο Πισσαρίδη χαρακτηρίζεται από μεθοδολογικά προβλήμα, παρωχημένες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις και άγνοια της ελληνικής πραγματικότητας. (...) Χωρίς καμία πρόβλεψη των επιπτώσεων του κορωνοϊού στο κοινωνικό κράτος, χωρίς άμεσα μέτρα υπέρ των νοικοκυριών που πλήττονται και με εφαρμογή του σχεδίου Πισσαρίδη οδηγούμαστε κατά το επόμενο φθινόπωρο και χειμώνα σε έναν κοινωνικό Αρμαγεδδώνα.

Απέναντι στο «πνεύμα της Φιλαδέλφειας», που διακήρυσσε ότι «η διαρκής ειρήνη δεν δύναται να εδραιωθεί, ειμή μόνον εάν βασίζεται επί της κοινωνικής δικαιοσύνης», ορθώθηκε το θατσερικό δόγμα: «Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν άτομα που παλεύουν άγρια να επιβιώσουν». Απέναντι στα αιτήματα για κοινωνικές πολιτικές ενίσχυσης των φτωχότερων στρωμάτων, αντιτάχθηκε η αντίληψη ότι οι επιδοματικές πολιτικές κάνουν τους ανθρώπους νωθρούς, τεμπέληδες και βλάκες (εδώ και χρόνια τα επισημότερα κείμενα της Ε.Ε. μιλούν για την «παγίδα των επιδομάτων» ανεργίας και πρόνοιας). Απέναντι στην απαίτηση για αναδιανεμητική φορολογία, αντιπαρατάσσεται η απαίτηση απαλλαγής της επιχειρηματικότητας από τους επαχθείς φόρους που πνίγουν τις επενδύσεις. Με λίγα λόγια, το μήνυμα του συρφετού της ατομικής ευθύνης είναι απλό, όπως αυτό που περιμένει την κατά Θανάση Παπακωνσταντίνου Περσεφόνη στην είσοδο του Αδη: «Και να σου πλησιάζουνε, ανδρείκελα που μοιάζουνε./ Περίεργα κοιτάνε, μα δε με βοηθάνε./“Βγάλ’ τα πέρα μοναχή σου, όπως κάναμ’ όλοι μας,/ ωχ! ωχ! ω! γαμώ το πορτοφόλι μας”». Είμαστε στην αιχμή μιας τελικής αναμέτρησης. Η πανδημία, παρ’ ότι αποτελεί κατ’ εξοχήν πεδίο εθνικής και διεθνούς συνεργασίας, για το επιθετικότερο τμήμα του νεοφιλελεύθερου συρφετού θεωρείται ιδεώδης ευκαιρία απαλλαγής από τα «αντιπαραγωγικά καρκινώματα» της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης· εξαφάνισής τους από κάθε θεσμό και μηχανισμό του κράτους και των διεθνών οργανισμών. Ο συρφετός διακηρύσσει ξεδιάντροπα: «Αφήνουμε προς το παρόν το κράτος να κάνει τη βρόμικη και δαπανηρή δουλειά αντιμετώπισης του Covid-19. Μετά θα λογαριαστούμε μια και καλή, ξηλώνοντας τα τελευταία απομεινάρια ψευδο-ανθρωπισμού. Μετά βγάλτε τα πέρα μόνοι σας! Είμαστε βέβαιοι ότι οι ευφυείς, υγιείς, ωραίοι, δυνατοί, ευέλικτοι και ανταγωνιστικοί θα τα καταφέρουν μια χαρά. Αληθινή δικαιοσύνη είναι η επιβίωση των άξιων».

Το επίμαχο ζήτημα [ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία] είναι το διεθνές δίκαιο. Και οι δύο κυβερνήσεις το επικαλούνται. Και οι δύο κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι το εφαρμόζουν κατά γράμμα. Η μία κατηγορεί την άλλη ότι το παραβιάζει. Δεν γίνεται όμως να έχουν δίκιο και οι δύο πλευρές. Είναι το διεθνές δίκαιο το κριτήριο; Στο θεωρητικό επίπεδο είναι. Ωστόσο, όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις, οι μικρές και αδύναμες στρατιωτικά χώρες δεν είναι σε θέση να το επιβάλουν στις διενέξεις τους με τις μεγάλες χώρες. Αυτές το καταστρατηγούν για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους και τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις τους, χωρίς μάλιστα να υπολογίζουν τις κυρώσεις. Στις διεθνείς σχέσεις, όπως και στην πολιτική, το θέμα είναι ποιος έχει το πάνω χέρι, δηλαδή ποιος αποφασίζει. Τα έχει πει ο Θουκυδίδης: «Οι ισχυροί πράττουν ό,τι τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν και το αποδέχονται». Η Τουρκία έχει την πεποίθηση ότι είναι η ισχυρότερη χώρα στην περιοχή και πιστεύει ότι θα πετύχει τους στόχους της με τσαμπουκά. Στην προκειμένη περίπτωση πάντως χρειάζεται και συμμάχους για να εξασφαλίσει πλεονέκτημα. Για την ώρα δυσκολεύεται να βρει και αντί για μια κατάσταση «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» (δόγμα Νταβούτογλου), είναι σε σύγκρουση με τους πάντες.

Ο ρόλος όμως που διαδραματίζει η ανεργία στην καθυστερημένη ενηλικίωση και αυτονόμηση των νέων από τη γονική οικογένεια είναι ηλίου φαεινότερος. Η νέα γενιά δεν γνωρίζει αν και πότε θα ξεφύγει από την οικογενειακή εστία και το παιδικό δωμάτιο και, εφόσον τα καταφέρει, δεν γνωρίζει πώς θα πληρώσει το ενοίκιο κάθε μήνα. Δεν γνωρίζει επίσης αν και πότε θα βρει δουλειά με αξιοπρεπείς συνθήκες. Όπως έχει γραφτεί χιλιάδες φορές, παραμένει η πρώτη γενιά μεταπολεμικά που ζει χειρότερα από τη γενιά των γονιών της και καλείται να έρθει αντιμέτωπη με τη μία οικονομική κρίση μετά την άλλη. Αυτή η θλίψη του αποκλεισμού, της περιθωριοποίησης, της ματαιότητας, της αποτυχίας, της αφάνειας, της αόρατης νέας γενιάς που δεν εκφράζεται, δεν εκπροσωπείται, δεν υπολογίζεται παρά μόνο ορισμένες φορές για να βρεθεί στο στόχαστρο είναι η πραγματική και μόνη αντιπαράθεση που έχει νόημα. Για να σωθεί ό,τι σώζεται, για να σωθεί η νιότη μιας σχεδόν χαμένης γενιάς.

Ένα πρόσφατο ρεπορτάζ που συνέκρινε την εργασία στις ΗΠΑ μεταξύ 1910 και 2000 μάς δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα (εικόνα που -υπογραμμίζω- αντανακλάται και στο Ηνωμένο Βασίλειο). Κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, ο αριθμός των εργατών που ασχολούνται με τα οικιακά, τη βιομηχανία και τον αγροτικό τομέα έχει υποστεί δραματική ύφεση. Την ίδια στιγμή, νέου τύπου «επαγγελματίες» όπως managers, υπάλληλοι, πωλητές και «εργαζόμενοι παροχής υπηρεσιών» έχουν τριπλασιαστεί, αυξανόμενοι, πλέον, «από το ένα στα τρία τέταρτα του συνολικού αριθμού απασχολουμένων». Με άλλα λόγια, όπως ακριβώς είχε προβλεφθεί, οι παραγωγικές δουλειές έχουν αυτοματοποιηθεί σε τρομακτικά μεγάλο βαθμό (ακόμη κι αν συνυπολογίσει κανείς τους βιομηχανικούς εργάτες που υπάρχουν παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της στρατιάς ανθρώπων που μοχθούν στην Ινδία και στην Κίνα, τέτοιου τύπου εργάτες δεν αγγίζουν ούτε μετά βίας ένα υπολογίσιμο ποσοστό του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού, όπως συνέβαινε παλαιότερα). Αλλά αντί η συγκεκριμένη εξέλιξη να οδηγήσει σε μια δραστική μείωση των ωρών εργασίας, απελευθερώνοντας τον πληθυσμό του πλανήτη προκειμένου να ασχοληθεί με τις προσωπικές του ασχολίες, τις απολαύσεις, τα οράματα και τις ιδέες του, αυτό που συναντούμε είναι η υπερδιόγκωση, όχι τόσο του τομέα των «υπηρεσιών», όσο του διοικητικού τομέα, έως το σημείο που δημιουργεί ολόκληρες νέες βιομηχανίες όπως αυτή των οικονομικών υπηρεσιών ή του telemarketing, ή την άνευ προηγουμένου επέκταση τομέων όπως το εταιρικό δίκαιο, η διοίκηση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και της υγείας, του ανθρωπίνου δυναμικού και των δημοσίων σχέσεων. Και αυτοί οι αριθμοί δεν αντανακλούν καν όλους εκείνους τους ανθρώπους των οποίων η δουλειά είναι να παρέχουν διοικητική και τεχνική υποστήριξη ή ασφάλεια σε αυτές τις βιομηχανίες, ή, πολύ πιο πέρα από αυτά, μια πλειάδα υποστηρικτικών υπηρεσιών (κομμωτήρια σκύλων, ολονύκτιες διανομές πίτσας) που υπάρχουν μόνο και μόνο επειδή όλοι οι υπόλοιποι ξοδεύουν τόσο πολύ χρόνο στη δουλειά τους. Είναι αυτές που αποκαλώ «δουλειές του κώλου».

Η κυβέρνηση έχει βάλει την οικονομία σε μια ελεύθερη πτώση και μονολογεί αυτάρεσκα «ως εδώ όλα καλά». Όμως όπως πολύ καλά γνωρίζουμε σημασία δεν έχει -μόνο- η πτώση αλλά -κυρίως- η πρόσκρουση. Και για να αποφευχθεί αυτή η πρόσκρουση η κυβέρνηση οφείλει να αλλάξει σήμερα λογική. Η οικονομία, οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις χρειάζονται στήριξη άμεσα. Οι λογικές περιστολής των δικαιωμάτων των εργαζομένων που η ΝΔ εμμονικά επιλέγει βαθαίνουν την ύφεση. Είναι αδιανόητο ότι η κυβέρνηση αυτή τη στιγμή, με το νομοσχέδιο για το πτωχευτικό που έχει βάλει στη διαβούλευση, επιλέγει να προωθήσει τις ρευστοποιήσεις έναντι της προστασίας. Αυτή τη στιγμή για να αλλάξουμε πορεία απαιτείται πολύ πιο γενναίο πρόγραμμα από αυτό που θα χρειαζόταν στην αρχή της πανδημίας. Έστω και τώρα ας μας ακούσει η κυβέρνηση. Αλλά σημασία δεν έχει μόνο το πόσο, αλλά και το πώς. Η κατάσταση δεν μπορεί να σωθεί με αποσπασματικές λύσεις. Χρειάζεται συνολική αλλαγή λογικής. Άμεσα. Με ζεστό χρήμα και όχι με δανεισμό. Με άμεσες ενισχύσεις. Που θα κατευθυνθούν στους εργαζόμενους, στους ευάλωτους, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Που θα αποτρέψουν έναν νέο κύκλο χρέους. Και όπως πλέον γράφουν και οι Financial Times (που κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει ότι αποτελούν όργανο του ΣΥΡΙΖΑ) έχουμε μάθει ότι η δημοσιονομική επέκταση δεν θα προκαλέσει προβλήματα με το χρέος. Το αντίθετο. Γιατί η στήριξη της οικονομίας με πραγματικά μέτρα θα μειώσει την ύφεση και άρα τον λόγο Χρέους/ΑΕΠ. Γιατί ο μόνος τρόπος να ενισχυθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις είναι να μειωθούν οι δημόσιες αποταμιεύσεις. Η κυβέρνηση έχει ήδη αργήσει. Τώρα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της. Έχουμε ήδη μπει σε ύφεση, με ευθύνες της ΝΔ πριν από την πανδημία. Η ύφεση είναι ήδη εξαιρετικά βαθιά. Το ζήτημα είναι να μην γίνει και παρατεταμένη.