Κωστής Παπαϊωάννου

Το σχολείο περισσότερο από ποτέ είναι σήμερα πυλώνας κοινωνικής συνοχής, σταθερότητας. Τον καιρό της καραντίνας γονείς ρωτούσαν πότε θα ξανανοίξουν τα σχολεία. Η κυρίαρχη και εύκολη αντίληψη από τα ΜΜΕ ήταν ότι οι γονείς θέλουν να πάνε στη δουλειά τους ή να «παρκάρουν» τα παιδιά τους. Όμως, η μεγάλη αγωνία των γονιών ήταν η επιστροφή σε μια ουσιαστική, όχι σε μια τυπική κανονικότητα. Και το σχολείο είναι ο πιο βασικός πυλώνας μιας κοινωνικής κανονικότητας. Τώρα καλείται να παίξει αυτό το ρόλο: ψυχική στήριξη, αναπλαισίωση των παιδιών που έχουν βρεθεί εκτός ενός σταθερού κοινωνικού πλαισίου. Και κάτι ακόμα: έχουμε ένα σύστημα που παράγει ανισότητες. Το σχολείο από τη φύση του προσπαθεί να αμβλύνει αυτές τις ανισότητες. Ο δάσκαλος προσπαθεί να βοηθήσει τον αδύναμο, να στηρίξει αυτόν που υπολείπεται, διαρκώς προσπαθεί να μειώνει κενά και ανισότητες. Όταν όμως το σχολείο κλείνει, η διάκριση δεν είναι πια ανάμεσα σε παιδιά με πολλές ή λίγες δυνατότητες, σε παιδιά με μεγάλη ή μικρότερη πρόσβαση στη γνώση. Κλειστά σχολεία σημαίνει παιδιά που έχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες και παιδιά που δεν έχουν. Για κάποια εξακολουθεί να υπάρχει σχολείο, για τα πολλά δεν υπάρχει καθόλου σχολείο. Καραντίνα σημαίνει σχολείο ή μη σχολείο. Οι ανισότητες γίνονται χάσματα. Φέτος το άνοιγμα των σχολείων συμπίπτει με την τραγική αναζωπύρωση του προσφυγικού λόγω Μόριας. Η ώσμωση της δημόσιας υγείας με το προσφυγικό είναι τοξική και πρέπει να προσπαθήσουμε να μη μεταφερθεί στους χώρους της εκπαίδευσης. Φανταστείτε αυτόν τον χυλό στις αυλόπορτες των σχολείων: ξενοφοβία, αντιεμβολιασμός, κραυγές κατά της μάσκας, ένας νέος εθνικιστικός ανορθολογικός φονταμενταλισμός. Οι πολιτικές επιλογές του υπουργείου Παιδείας δεν συνηγορούν στον κοινωνικά εξισορροπητικό και συνεκτικό ρόλο του σχολείου. Αλλά, έστω και έτσι, είναι διπλό το χρέος της εκπαιδευτικής κοινότητας: από τη μια να ζητάμε διαρκώς τα βασικά, μικρότερο αριθμό μαθητών, υγειονομική θωράκιση των δασκάλων. Από την άλλη, να στηρίξουμε τον κοινωνικό και πνευματικό ρόλο του σχολείου, να αντιμετωπίσουμε φωνές ανορθολογικές, αντιδιαφωτιστικές. Κυρίως να απομονώσουμε παραδειγματικά εκπαιδευτικούς με τέτοιες απόψεις. Εδώ δεν χωράει επαγγελματική αλληλεγγύη ή συντεχνιακή αντίληψη. Τέτοιες αντιλήψεις πρέπει να απομονωθούν αποφασιστικά.

Το 2010 στον Άγιο Παντελεήμονα τα κανάλια δεν έβλεπαν χρυσαυγίτες και τάγματα εφόδου. Έβλεπαν αγανακτισμένους κατοίκους, τους καλούσαν σε εκπομπές, βάφτιζαν τον λόγο μίσους "μια άλλη άποψη". Έβλεπαν αγνούς πατριώτες να βοηθάνε γιαγιάδες στα ΑΤΜ, όχι στημένα ρεπορτάζ, νταβατζήδες και μπράβους που λυμαίνονταν την περιοχή. Ακόμα και την επίθεση σε αρχηγό κόμματος, τα κανάλια τη βάφτισαν «αυθόρμητη διαμαρτυρία». Ξεχνούσαν ότι όλοι αυτοί ήταν οργανωμένοι φασίστες. Τότε ακόμα η Σκορδέλη ήταν μια ταλαιπωρημένη Αθηναία. Μπαινόβγαινε στο αστυνομικό τμήμα κι έκανε δουλίτσες με τους ένστολους συντρόφους της, είχε στασίδι στα πάνελ για να ξεράσει χολή, να διηγηθεί πόσο υποφέρει, πόσο οι κάτοικοι δεν αντέχουν άλλο. Κι έλεγε το υποκείμενο αυτό πόσο ακομμάτιστοι ήταν οι αγανακτισμένοι, πόσο τα κόμματα και η δημοκρατία τούς πρόδωσαν και θα έπαιρναν τον νόμο στα χέρια τους. Αυτοί οι «αγανακτισμένοι» αργότερα καταδικάστηκαν στο δικαστήριο για την επίθεση στον Αλαβάνο, φυλακίστηκαν για λιντσαρίσματα και μαχαιρώματα μεταναστών, αποκαλύφθηκε ότι εμπλέκονταν στα κυκλώματα παραεμπορίου. Πάλι τα περισσότερα ΜΜΕ ξέχασαν να το πουν. Σήμερα στη Λέσβο τα κανάλια βλέπουν μπλόκα αγανακτισμένων κατοίκων (όχι ακροδεξιών). Θεωρούν προϊόν εύλογης αγανάκτησης φιλήσυχων ανθρώπων τις επιθέσεις στα μέλη των ανθρωπιστικών οργανώσεων. Όχι τραμπουκισμούς οργανωμένων φασιστοειδών. Σήμερα κάποια κανάλια βλέπουν αγανακτισμένους γονείς, βλέπουν «μία μαμά που αγωνιά, όπως και άλλοι γονείς» και διοργανώνει διαμαρτυρίες για τη μάσκα. Πάλι ξεχνάνε να μας πουν ότι μιλάμε για οργανωμένους φασίστες, μέλη του γνωστού βορειοελλαδίτικου μαύρου χυλού. Η Θεοχαρίδου ήταν υποψήφια της Χρυσής Αυγής στις εκλογές του 2019. Σήμερα συνοδοιπορεί με τον Κασιδιάρη, χαριεντίζεται με τη σβάστικα στα μπράτσα του υπόδικου ναζί. Αυτό πολλά κανάλια το ξεχνάνε. Οι σημερινοί μασκομάχοι, περσινοί μακεδονομάχοι κάποιοι από αυτούς, αρνούνται τον ιό, το εμβόλιο, την επιστήμη. Όσα κανάλια τους κοντράρουν, είναι μόνο γιατί η μασκομαχία χαλάει λίγο την κυβερνητική γραμμή. Μόνο για αυτό όμως. Δεν λένε πάλι κουβέντα για το ακροδεξιό περιθώριο που βρήκε νέο όχημα να κάνει ρεσάλτο (όπως έκανε με ταυτότητες, ιθαγένειες, μεταναστευτικό, Πρέσπες). Όσα κανάλια τους (ψιλο)κοντράρουν δεν είναι γιατί ξαφνικά στρατεύτηκαν στην υπόθεση της δημοκρατίας και του διαφωτισμού. Δεν είναι για να αποκαλύψουν τον ανορθολογισμό, τον κρυφό χρυσαυγιτισμό, τον αντικοινοβουλευτισμό, τον ξέχειλο εθνικισμό. Σιγά μην ξεμπροστιάσουμε το τέρας, αύριο πάλι μαζί θα πουλάμε ηθικό πανικό. Είπαμε: άλλο να κρατάμε την κυβερνητική γραμμή, άλλο να στενοχωρούμε τους πελάτες. Φασίστας ξεφασίστας, πελάτης είναι.

Κάποτε θα μιλάνε κάποιοι παπούδες σε κάποια εγγόνια για τη νύχτα που κάηκε η Μόρια. Μπορεί να ήταν εκεί, μπορεί όχι. Αλλά πάντα παπούδες μιλούσαν σε εγγόνια για καταυλισμούς που κάηκαν τα παλιά τα χρόνια. Κι εμείς; Εμείς μπορούμε εύκολα να λέμε ότι στη Μόρια κάηκε η πολιτική της κυβέρνησης. Ισχύει. Μπορούμε να λέμε ότι κάηκε η πολιτική που δημιούργησε τη Μόρια και η ΕΕ δεν είναι καθόλου αθώα. Ισχύει. Ευκολάκια όμως αυτά. Από εκεί και πέρα τι λέμε είναι το θέμα. H ολοσχερής καταστροφή της Μόριας είναι κομμάτι αλυσίδας αδιεξόδων. Αδιέξοδα στη μη διαχείριση υγειονομικών θεμάτων στις κλειστές δομές, αδιέξοδα στον εγκλωβισμό με τον γεωγραφικό περιορισμό, αδιέξοδα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Κάποτε θα γινόταν, έγινε με τον χειρότερο τρόπο. Με συγκρούσεις για την καραντίνα που έγιναν φυλετικές συγκρούσεις και έπειτα έγιναν φωτιά που έκαψε τα πάντα. Κι αυτούς κι εμάς. Η καταστροφή αυτοτελώς είναι μεγάλο γεγονός. Με τεράστιες συνέπειες στην ήδη καταστροφική διαχείριση, με τεράστιες συνέπειες για τους ανθρώπους αυτούς και την κοινωνία της Λέσβου. Από πού να το πιάσεις… Καμιά αισιοδοξία ότι η καταστροφή θα μας κάνει να τα δούμε καλύτερα. Η ελληνική πολιτεία θα συνεχίσει να κάνει στη Λέσβο αυτό που της κάνει η Ευρώπη. Με ακόμα χειρότερους όρους. Γίνεται χειρότερα από τη Μόρια; Κι όμως, μπορεί να γίνεται. Στο μεταξύ μετανάστες και αιτούντες άσυλο θα συνεχίσουν να βουλιάζουν και να καίγονται. Στο μεταξύ οι εντάσεις θα αυξάνονται. Στο μεταξύ το αδιέξοδο θα μεγαλώνει, το αίσθημα ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτα θα γίνεται απόλυτο. Και τριγύρω οι μαύρες συμμορίες των λύκων… Η καταστροφή σε μικροεπίπεδο θα προκαλέσει έναν μικρό σεισμό. Δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη μια τέτοια παταγώδης αποτυχία. Σε πρώτο στάδιο, άρχισε ήδη ένας μηχανισμός με 3-4 υπουργούς, αναπληρωτές, υφυπουργούς και κάμποσους γενικούς, με και χωρίς αρμοδιότητες, να παίζει βόλεϋ με μια πολύ καυτή πατάτα. Κι ενώ το σύστημα της εισόδου καταρρέει, στο εσωτερικό τα ίδια και χειρότερα: διακηρυγμένη πλέον επισήμως θέση της κυβέρνησης είναι πως δεν έχει ευθύνη για την ένταξη των προσφύγων (τάδε έφη Μηταράκης). Μαντάρα παντού. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεγάλη τραγωδία είναι ότι κι εδώ και στας Ευρώπας θα συζητάμε μόνο πού και πώς θα φτιάξουμε την καινούρια Μόρια. Και πώς ως τότε θα κρατάμε κάμποσες χιλιάδες ανθρώπους μακριά με τα ΜΑΤ. Μακριά να ‘ναι κι όπου να ‘ναι. Αέναη συνταγή του αργού εκφασισμού μας.

Το ανορθολογικό καλπάζει. Συγκεντρώσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες «Ο κορονοϊός είναι μεγάλο ψέμα» στο Βερολίνο, «Τέλος στην ιατρική τυραννία» στο Λονδίνο, «Αντίσταση!», «Εμείς είμαστε ο λαός!»: ψεκασμένη συνωμοσιολογική ακροδεξιά, «ελεύθερα σκεπτόμενοι» πολίτες, αντιεμβολιαστές, αντιδιαφωτιστές κάνουν ταμείο. Η καταβύθιση στο ανορθολογικό είναι ισχυρή, έχει μια δική της αντισυστημικότητα. Με κάθε σύνθημα Μάσκα=χούντα στις στάσεις λεωφορείων το ανορθολογικό γίνεται καρφί στο μάτι των ελίτ που χλευάζουν. Ουρλιάζει στη δημοκρατία, ενώ η πραγματική δημοκρατία δεν μπορεί να ουρλιάξει γιατί, σαν την επιστήμη, έχει κι αυτή στην καρδιά της την αμφιβολία. Κάθε φορά που η δημοκρατία ουρλιάζει, αποδυναμώνεται. Η τραγικότητα της δημοκρατίας. (...) Όταν όμως η επιστημοσύνη γίνεται μανδύας πολιτικής μικροδιαχείρισης και ο επιστήμονας porte-parole της κυβέρνησης, οι ψεκασμένοι κάνουν πάρτι. Αυτό φοβάμαι ότι συμβαίνει τις τελευταίες μέρες. Ο επιστήμονας μιλάει σαν γενικός γραμματέας υπουργείου. Και όταν η πολιτική εξουσία ποντάρει στο επιστημονικοφανές αδειάζοντας το επιστημονικό, πριονίζει το κλαδί όπου καθόμαστε όλοι.

Και μετά στη χώρα έπεσε αρρώστια βαριά. Και ο κύριος Μη σκέφτηκε πώς θα κάνει δική του και την αρρώστια. Και την έκανε ένα μεγάλο όπλο και μ’ αυτό έφτιαχνε νόμους σκληρούς και έδινε λεφτά σε όσους τον έλεγαν Προφήτη και γύρναγε παντού και έλεγε πως ήταν πολύ επικίνδυνη αρρώστια αλλά η χώρα είχε Αυτόν και ήταν μεγάλο σαξές στόρι και έτσι δε φοβόταν. Και είχε και έναν υπουργό δικό του, καταδικό του περιουσία του δηλαδή, ο κύριος Μη. Τον κύριο Μι. Και τον έβαλε και έφτιαξε έναν νόμο να μη μαζεύονται οι άνθρωποι και φωνάζουν στους δρόμους και ταράζουν τη χώρα του. Κι έτσι απαγορεύτηκε και να μαζεύονται. Και είχε κανονίσει με έναν άλλο υπουργό, κι αυτον τον έλεγαν κύριο Μη επίσης, να μην αφήνει τους ξένους να έρχονται στη χώρα. Και αυτός ο κύριος Μη ψήφιζε δικούς του νόμους να έχει πολλά λεφτά να βάζει φράχτες και κάμερες και διοικητές στους φράχτες. Και ήταν σαν ταμίας, ή καλύτερα ταΜΗας. Και μετά ο κύριος Μη ανέβηκε σε ένα στρατιωτικό ελικόπτερο και πήγε να δει έναν καλλιτέχνη δικό του, καταδικό του. Που έκανε τέχνη δική του, καταδική του. Που τον είχε βάλει η κυρία Με που ήταν υπουργός τέχνης αλλά δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την τέχνη. Και στην επιστροφή σκεφτόταν πώς θα κάνει δικό του και τον χειμώνα που ερχόταν καταπάνω στους φτωχούς ανθρώπους με φόρα. Αλλά ήταν δύσκολο. Τον φόβιζαν οι φτωχοί, δεν τους ήξερε, ήταν από αλλού. Ζήσε το σήμερα, σκέφτηκε, κι αποκοιμήθηκε γλυκά στον ώμο της υπέρκομψης. Είδε ένα όμορφο όνειρο με κάποιον βασιλιά που είχε ένα μαγικό ραβδί και έκανε τους φτωχούς μικρά γουρουνάκια. Χαμογέλασε στον ύπνο. Η κυρία Μα τον κοίταξε τρυφερά. Η μάσκα τού έκρυβε λίγο το πηγούνι.

Ο προβληματισμός μου έχει να κάνει με τους γονείς που θα στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο αυτό με την απολύτως ευέλικτη σχέση εργασίας. Στο σχολείο που θα βασίζει τις απογευματινές του δραστηριότητες σε «μαύρους» εργαζόμενους χωρίς διοριστήρια. Σε αδήλωτους εργαζόμενους που θα πάρει για τον σκοπό αυτό ή –το πιθανότερο– στους πρωινούς δασκάλους που θα δουλέψουν «εθελοντικά» και εκτός ωραρίου, με την απειλή της απόλυσης. Τι δεν καταλαβαίνουν οι γονείς για τον δάσκαλο του παιδιού τους; Και δεν τους νοιάζει αν έχει σχέση με την εκπαίδευση εκείνος που κάνει στο παιδί τους άλλες δραστηριότητες; Οι γονείς αυτοί μαθαίνουν ακόμα ότι νομιμοποιείται η μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας. Δηλαδή η δασκάλα του παιδιού τους θα δηλώσει ξαφνικά (τώρα, μέσα στο καλοκαίρι!) ότι θέλει να δουλεύει και να πληρώνεται λιγότερο. Και θα το κάνει τάχα οικειοθελώς και όχι με το μαχαίρι στον λαιμό για να προσλάβει το σχολείο άλλη πιο νέα και «οικονομική δασκάλα». Σε αυτήν τη δασκάλα που θα δηλώσει ότι επιθυμεί(!) να εργασθεί λιγότερο με μικρότερο μισθό υπό την απειλή της (ελεύθερης πια) απόλυσης, οι γονείς αυτοί θα εμπιστευτούν το παιδάκι τους τον Σεπτέμβριο. Δεν τους νοιάζει; Δεν είναι επιστημονική φαντασία: δάσκαλοι κάνουν τους συνοδούς στα σχολικά πριν και μετά τα μαθήματα για να μην απολυθούν, μαθηματικοί παρέχουν απλήρωτοι απογευματινές δραστηριότητες, φιλόλογοι οργανώνουν «εθελοντικά» γκαλά τα Σαββατοκύριακα. Θα έπρεπε σχολεία που απαξιώνουν τους εργαζομένους και εντέλει κλείνουν, όπως πρόσφατα συνέβη με τη Νέα Γενιά Ζηρίδη, να γίνονται μάθημα. Όμως τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα. Δεν νοείται ποιοτική εκπαίδευση με απαξιωμένο δάσκαλο-λάστιχο.

Μόνες τους αποφάσισαν να εκδοθούν γιατί δεν είχαν τι άλλο να κάνουν και είπαν να αρχίσουν να μεταδίδουν ιούς για να περνάει η ώρα. Μόνες τους κλείστηκαν εκεί. Μόνες τους γδύνονταν. Μόνες τους το έκαναν. Μόνες τους ντύνονταν. Μόνες τους πλήρωναν. Μόνες τους εισέπρατταν. Όλα μόνες τους. Γι’ αυτό είναι πανικόβλητοι οι φιλήσυχοι οικογενειάρχες της περιοχής. Επειδή δεν είχαν καμιά σχέση. Εκείνοι ούτε που είχαν ιδέα. Εξάλλου, μεγάλο μέρος το Κρανίδι. Κάτι σαν Σαϊγκόν, Ρίο, Πόλη του Μεξικού. Πού να ξέρουν οι νοικοκυραίοι τι γίνεται τα βράδια στη δομή φιλοξενίας; Πού να ξέρουν ότι μένουν κορίτσια εκεί; Πού να ξέρουν ότι το κάνουν σχεδόν τζάμπα; Όπως ήταν πανικόβλητοι οι φιλήσυχοι οικογενειάρχες με τις οροθετικές στην Ομόνοια. Κι εκείνες μόνες τους εκδίδονταν. Χωρίς πελάτες. Χωρίς άντρες που ήθελαν σεξ χωρίς προφυλακτικό. Ποτέ δεν υπάρχουν πελάτες σε αυτές τις ιστορίες. Ποτέ δεν υπάρχουν φιλήσυχοι οικογενειάρχες νοικοκυραίοι που πάνε στις γυναίκες που εκδίδονται και μετά πανικοβάλλονται. Ποτέ δε θα μάθουμε για αυτούς. Αυτούς μόνο τους κολλάνε. Και μάλιστα χωρίς να τις ακουμπήσουν. Τώρα θα ακούσουμε πάλι λόγο που αναβιώνει μνήμες αθάνατης ελληνικής επαρχίας. Πάντα κραταιό το δίπολο: βρώμικες-καθαροί, μιαρές-αμόλυντοι, πόρνες-οικογένεια. Και κυρίως ξένες-Έλληνες. Γιατί πάνω από όλα, αυτή τη δύσκολη ώρα αδέρφια ένας είναι ο εχθρός στο Κρανίδι και αλλού: η αδήλωτη μολυσματική αλλοδαπή πορνεία. Απειλεί τη δηλωμένη ηθική καθαρότητα της αγίας ελληνικής οικογένειας.

Απερίφραστος βιασμός της λογικής: η Θεία Κοινωνία δεν μεταδίδει ασθένειες γιατί οι πιστοί γνωρίζουν ότι νικά κάθε φόβο. Δηλαδή τι λέει; Δεν κολλάει γιατί ξέρουμε ότι δεν κολλάει. Αυτό, ενώ περιμένουμε πανδημία! Είμαστε μπροστά σε ιστορική δοκιμασία. Όταν τελειώσει η υπόθεση του ιού, θα μείνει πολύς πόνος και απώλειες. Αυτό λένε οι προβλέψεις, μακάρι να διαψευστούν. Αν τα πράγματα πάνε άσχημα, σε μερικούς μήνες δεν θα είμαστε ίδιοι. Θα κλονιστούν κοινωνικές δομές, θα κλατάρουν κρατικές υποδομές. Θα ζήσουμε αγριάδα, κοινωνικό αυτοματισμό, φυσική επιλογή και παθητική ευθανασία. Θα δοκιμαστούμε όλοι. Και μετά, πενθούντες, πληγωμένοι και θυμωμένοι, θα κοιτάξουμε τι έκανε καθένας τις ώρες της δοκιμασίας. Ευθύνες θα έχουν πολλοί. Οι αρμόδιοι υπουργοί, αντί να λάβουν μέτρα για τις εκκλησίες, σφυρίζουν αδιάφορα. Δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι. Και πολλοί δημοσιογράφοι συνεχίζουν να διακινούν επικίνδυνες βλακείες. Και η δικαιοσύνη φοβάται να αναζητήσει ποινικές ευθύνες για την έκθεση της δημόσιας υγείας σε κίνδυνο στους ναούς. Ο κόσμος χάνεται και όλοι αυτοί, έμφοβοι, υποκλίνονται μπροστά στο σκήνωμα. Αλλά επιστρέφουμε στην Εκκλησία. Όχι μόνο δεν κάνει ό,τι μπορεί για να σώσει ανθρώπους και να απαλύνει τον πόνο. Κάνει ό,τι μπορεί για το αντίθετο. Κάνει ασκήσεις βιοπολιτικής στους ναούς. Ο κορονοϊός απειλεί να γίνει το βατερλό της.