Εφημερίδα Εποχή

Ο πυρήνας ενός αριστερού και προοδευτικού προγράμματος πρέπει να είναι η εξάλειψη των ανισοτήτων στην υγεία. Στην Ελλάδα, την περίοδο της κρίσης σημειώθηκε έκρηξη των ανισοτήτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ με τις παρεμβάσεις του για τους ανασφάλιστους και για την ενδυνάμωση του ΕΣΥ μείωσε τις ανισότητες με μετρήσιμο τρόπο, ρίχνοντας κατά τέσσερις μονάδες τον δείκτη των ανικανοποίητων αναγκών, τον πιο ευαίσθητο δείκτη ανισότητας. Αυτός ο δείκτης ήταν πριν το 2009 στο 4% περίπου, πήγε στην αιχμή της κρίσης, το 2014-2015, στο 14,4% και μέσα σε δύο χρόνια, μεταξύ 2016-2018, μειώθηκε κατά τέσσερις μονάδες. Σήμερα παραμένει στο 10%, τη στιγμή που ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι στο 2%. Για το στόχο της ισότητας στην Υγεία απαιτείται ένα νέο ΕΣΥ που θα καλύπτει περισσότερες ανάγκες με δωρεάν, ισότιμο και ποιοτικό τρόπο, μειώνοντας παράλληλα το κόστος χρόνου και χρήματος των πολιτών. Με άλλα λόγια, απαιτείται διεύρυνση του δημόσιου χώρου στην υγεία.

Οι χειρισμοί της κυβέρνησης και οι πρακτικές των μηχανισμών που την επικουρούν είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της επεξεργασμένης ιδεολογικής και πολιτικής στρατηγικής, με αιχμές την εξουθένωση του αντιπάλου και τη σιωπηρή αναστολή των δικαιοκρατικών εγγυήσεων. Ταυτόχρονα, η περίπτωση Κουφοντίνα προσφέρεται προνομιακά για να απαξιωθούν αναδρομικά τα θεσμικά και πολιτικά κεκτημένα της μεταπολίτευσης. Μέσα από αυθαίρετες και ανιστόρητες εξισώσεις και αναγωγές η μεταπολίτευση ταυτίζεται με την τυφλή πολιτική βία και ξοδιάζετε με αφορισμούς και κατάρες στο κοιμητήριο της Ιστορίας. Αν και αντιλαμβάνομαι απολύτως τα κίνητρα της κυβέρνησης, εντούτοις ο κυνισμός και η ωμότητά της με σοκάρουν. Προκειμένου να εξυπηρετήσει το σχέδιό της θέτει σε ακραία διακινδύνευση την ανθρώπινη ζωή, που αποτελεί τη θεμελιώδη αξία του νομικοπολιτικού μας πολιτισμού. Όταν όμως το οργανωμένο κράτος απαξιώνει το υπέρτατο αγαθό, που το ίδιο δεσμεύτηκε να προστατεύει ανεπιφύλακτα, όταν εργαλειοποιεί την νομιμότητα για να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες, αναρωτιέμαι σε τι διαφέρει από τον αυτόκλητο τιμωρό που δέσμιος των δικών του ιδεολογικών εμμονών και επιδιώξεων αφαιρούσε κατά το δοκούν ανθρώπινες ζωές. Ατυχώς για όσους δυσφορούν με τους περιορισμούς της δημοκρατικής νομιμότητας το «ενοχλητικό» Σύνταγμα της μεταπολίτευσης παραμένει ακόμη σε ισχύ υπενθυμίζοντας επίμονα τη συμβολική και κανονιστική του σημασία. Το Σύνταγμα αυτό, που έχει το αποτύπωμα της ξεθωριασμένης πλέον φιλελεύθερης και δημοκρατικής παράδοσης της ΝΔ, αναγνωρίζει πανηγυρικά ως θεμέλιο της δημοκρατικής πολιτείας το σεβασμό και την προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων χωρίς διακρίσεις και επιφυλάξεις. Μπορεί οι επιλογές της κυβέρνησης να φλερτάρουν επικίνδυνα με τις πρακτικές αστυνομικού κράτους αποτελούν, ωστόσο ακραίο σύμπτωμα μιας συνολικότερης αντιδημοκρατικής και αντιφιλελεύθερης διολίσθησης σε πλανητική κλίμακα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της νέας αυταρχικής νομιμότητας που εκπορεύεται από εθνικά και υπερεθνικά κέντρα αποτελούν η «πατριωτική νομοθεσία» στις ΗΠΑ, η απόφαση πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και κυρίως το Ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι, με αφορμή το έντονο ενδιαφέρον του ηλεκτρονικού τύπου και των social media για την υπόθεση Κουφοντίνα, το διεθνές οικονομικό, τεχνοκρατικό και πολιτικό σύμπλεγμα που ελέγχει τη ροή της πληροφορίας σε συνεργασία ενδεχομένως με εγχώρια κέντρα επιδόθηκε σε μια πρωτοφανή λογοκρισία ηλεκτρονικών σελίδων αναρτήσεων και υλικού πολιτών και καθόλα νόμιμων πολιτικών οργανώσεων.

[Η νεολαία, με τα σημερινά της χαρακτηριστικά, μπορεί να θεωρηθεί φορέας κοινωνικού μετασχηματισμού] γιατί βλέπω, όπως ήδη είπα, κινηματική/διεκδικητική διαθεσιμότητα, συγκρουσιακό δυναμικό, προοδευτική αντίληψη του κόσμου και της ανθρώπινης συνύπαρξης με δημοκρατικούς όρους. Αυτά την χαρακτηρίζουν ως πολιτική γενιά. Παρότι υπάρχει δυσπιστία προς το πολιτικό σύστημα, και ενώ νομίζαμε ότι αυτή θα επηρεάσει αρνητικά τις ανθρώπινες σχέσεις στην κρίση, ερευνητικά παρατηρήσαμε το αντίθετο: αυξήθηκε η αλληλεγγύη και η εμπιστοσύνη στο διπλανό. Το πρόβλημα είναι ότι η νεολαία δεν ελπίζει σε ένα συλλογικά καλύτερο μέλλον, με τους όρους προηγούμενων γενεών. Προσβλέποντας σε ατομοκεντρικές βελτιώσεις των συνθηκών, πρωτίστως με όρους δικαιωμάτων. Όταν όμως, απουσιάζει η ελπίδα, απουσιάζουν ταυτολογικά και οι ριζοσπαστικές κοινωνικές προσδοκίες, όπως επισημαίνει ο Eagleton. Άρα, το στοίχημα είναι πώς οι πολλαπλές διακρίσεις και ανισότητες που συγκροτούν ταυτοτικές διεκδικήσεις και βιώνονται ως ατομικές αδικίες (προκαλώντας κυρίως οργή), θα μπορέσουν να συναρθρωθούν σε ένα συνεκτικό, ολοκληρωμένο απελευθερωτικό όραμα κοινωνίας, που θα εμπνεύσει τη νεολαία. Διαμορφώνοντας ένα συλλογικό «εμείς», το οποίο θα αναφέρεται σε μια κοινωνία ισότητας, και μέσω αυτής, στην ελευθερία και την αυτονομία. Από αυτή την άποψη, η ευθύνη των φορέων της Αριστεράς είναι τεράστια.

 Πιστεύω ότι μέσα στην κοινωνία υπάρχει μια ουσιαστική μεταστροφή, διότι δεν είναι μόνο η επικοινωνιακή πολιτική αυτή που υφίσταται ρωγμές. Η «Μήδεια», για παράδειγμα, δοκίμασε τις αντοχές του κράτους και φάνηκε η πλήρης ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού, της περιφέρειας, του υπό ιδιωτικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ, καθώς επίσης δεν λειτούργησε το 112, που τα προηγούμενα χρόνια είχαν θεοποιήσει ότι θα μας προστατεύει από όλες τις κακοτοπιές. Κατεστράφη όλο αυτό το οικοδόμημα και ο κόσμος το καταλαβαίνει. Όπως καταλαβαίνει και ποια είναι η πραγματικότητα στο ΕΣΥ, παρά τα νούμερα που παρουσιάζει ο πρωθυπουργός. Γίνεται πια συνείδηση όχι μόνο η αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, αλλά σιγά σιγά εντυπώνεται και η δική μας στρατηγική, ότι είναι αποτέλεσμα δεξιών, νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Μέσα στην κοινωνία έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση. Κατά πόσο αυτό θα μεταφραστεί και εκλογικά-πολιτικά, σε επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία, εξαρτάται από εμάς, από την ποιότητα των παρεμβάσεων μας, του προγράμματός μας και από την ενθάρρυνση και την προοπτική που δίνουμε στους κινητοποιούμενους ανθρώπους του πολιτισμού, της εστίασης, στους νεολαίους. Είναι ζητήματα που πλέον ανάγονται στη σφαίρα της δικής μας ετοιμότητας, της κοινωνικής γείωσης και κυρίως της ανάγκης ανάκτησης μιας ηγεμονίας και μιας ελπίδας για τον κόσμο. (...) Το χρέος των κομμάτων της ευρύτερης κοινοβουλευτικής αριστεράς και βεβαίως των εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων και των κοινωνικών οργανώσεων είναι να μιλούν, μέσα και έξω από τη βουλή, διότι η σιωπή δεν είναι χρυσός. Ταυτόχρονα, είναι να ενθαρρύνουν την υγιή αντίδραση και αντίσταση, σε όσα επιβάλλει η κυβέρνηση. Θεωρώ ότι το κάνουμε αρκετά καλά, αλλά πρέπει να συντονίσουμε τις (αντι)δράσεις μας. Έχουμε στις αποσκευές μας την κοινή δήλωση στις 17 Νοέμβρη, αλλά και τη διαδήλωση στον Άρειο Πάγο τη μέρα ανακοίνωσης της καταδικαστικής απόφασης της Χρυσής Αυγής. Η τελευταία λειτούργησε ως χειραφετικό στοιχείο μια νέας ριζοσπαστικοποίησης εν μέσω πανδημίας. Είναι ισχυρά εφόδια, από τα οποία δεν πρέπει να αποστούμε. Και όποιος υποστηρίζει ότι η κυβερνώσα αριστερά, για την οποία εργαζόμαστε, θα πρέπει να παίρνει τις αποστάσεις από όλα αυτά που υποτίθεται ότι δημιουργούν ένα δυστοπικό περιβάλλον στη μεσαία τάξη, κάνουν πολύ μεγάλο λάθος. Είδαμε πώς η αντίδραση στην καταστολή λίγων φοιτητών στο ΑΠΘ προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις ή πώς η αδιαλλαξία της κυβέρνησης συσπείρωσε κόσμο στην υποστήριξη των δικαιωμάτων του απεργού πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα. Είναι σημαντικό πως φωνές, ακόμα και μέσα από τη συντηρητική παράταξη, κατατείνουν στο αίτημα της επικράτησης του κράτους δικαίου. (...)

Η ελληνοκυπριακή πλευρά τώρα πια δεν έχει παρά να πείσει με συγκεκριμένες προτάσεις ότι πραγματικά επιθυμεί λύση ΔΔΟ. Οι διαφορές που παραμένουν ύστερα από τόσα χρόνια συνομιλιών, είναι ελάχιστες. Εκείνο που πια απαιτείται, είναι πολιτική βούληση και θάρρος στη λήψη αποφάσεων. Ένα πράγμα να ξέρουμε, ότι η άκαρπη πάροδος του χρόνου είναι αρνητική για τους Ελληνοκυπρίους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η τύχη της Κύπρου βρίσκεται στα χέρια των Κυπρίων, με σαφή προσανατολισμό προς ένα πολυεθνικό κράτος, συμφιλιωμένο με τον εαυτό του, με Ελληνοκυπρίους, Τουρκοκυπρίους, Μαρωνίτες, Αρμένιους και Λατίνους. Ενός κράτους με φιλικές σχέσεις με όλους του γείτονες, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης. Η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει στο ξεκαθάρισμα αυτής της γραμμής. Να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ως ένα πολιτικό θέμα και όχι εθνικό απομεινάρι ενός χαμένου αλυτρωτισμού. Σε ό,τι αφορά τη λύση, παραπέμπω στις δηλώσεις του πρωθυπουργού που τόνισε ότι το Συμβουλίου Ασφαλείας με την απόφασή 2561 θεωρεί ως μόνη βιώσιμη λύση «τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, με τα γνωστά απαράβατα χαρακτηριστικά: πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στις αποφάσεις, ένα κράτος με διεθνή προσωπικότητα, μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια. Και με διασφάλιση της ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Καρατζογιάννη: Όσοι μετέχουν σε κινήματα όλο το προηγούμενο διάστημα δεν σταμάτησαν να συναντιούνται, απλά δεν γινόταν σε φυσικό χώρο. Το Extinction Rebellion δε επιχείρησε και πραγματοποίησε και συναντήσεις σε φυσικό χώρο, κατόπιν άδειας. Και εδώ είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι οι πολύ νεότεροι ακτιβιστές βοηθήθηκαν από τους παλαιότερους, που έχουν την εμπειρία μιας γραφειοκρατικής οργάνωσης διαμαρτυρίας. Από εκεί και πέρα, αναδεικνύονται διάφορα ζητήματα με τον τρόπο που λειτουργούν τώρα τα κινήματα, όπως αν παρακολουθούνται, και για αυτό χρησιμοποιούν και δικές τους πλατφόρμες επικοινωνίας, ενώ είναι πολύ προσεκτικοί στο τι λένε ή πόσο ανοιχτές είναι οι συζητήσεις τους. Επίσης, έχουν να αντιμετωπίσουν το επιχείρημα ότι μπορεί να φταίνε τα κινήματα στην έξαρση της πανδημίας. Για αυτό είχε ενδιαφέρον ο τρόπος που οργανώθηκε η πορεία της Πρωτομαγιάς από το ΚΚΕ πέρυσι. Ήταν η πρώτη διαδήλωση παγκόσμια, με τήρηση μέτρων και βλέπουμε έκτοτε πώς οργανώνονται οι διαμαρτυρίες. Όλα αυτά εκκινούν μία πολύ ωραία συζήτηση για το ποιο είναι το μέλλον. Και βλέπω μια νέα γενιά αριστερών (18-30 χρονών), να έχει μεγαλώσει μέσα στην οικονομική κρίση και να αμφισβητεί τους παλιούς αριστερούς και να μιλά ανοιχτά για κομμουνισμό και σοσιαλισμό. Αυτή η γενιά θα έχει τρομερό ενδιαφέρον, παγκόσμια. Βενετή: Όλη αυτή την περίοδο που οι ζωές μας έχουν μπει στον πάγο, λόγω της πανδημίας, δεν έχουν σταματήσει οι πολιτικές συζητήσεις ούτε οι κινητοποιήσεις. Ίσα ίσα δόθηκε χρόνος στους πολίτες να παρατηρήσει τι συμβαίνει στον κόσμο, και να παρακινηθεί να συμμετέχει σε συζητήσεις, οι οποίες σε αυτή τη φάση λαμβάνουν χώρα στον ψηφιακό κόσμο, αλλά θα μεταφερθούν συν τω χρόνω στο φυσικό χώρο. Είναι μια ευκαιρία αναδιοργάνωσης των κινημάτων. Στην Ελλάδα βλέπω να υπάρχει μια κινητοποίηση, με θετικό πρόσημο.

Ο "εμβολιαστικός εθνικισμός" είναι πράγματι ένας σοβαρός κίνδυνος για όλο τον κόσμο, μεταξύ αυτών και για τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σε μία προ ημερών συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, ειπώθηκε ότι ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουκρανία, αναμένεται να έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα σε ό,τι αφορά την έγκαιρη πρόσβαση στα εμβόλια. Γίνονται έτσι τα εμβόλια μέρος της γεωπολιτικής, εξέλιξη που πιθανόν να έχει ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες. Στο παράδειγμα που ανέφερα, η γειτονική της Ουκρανίας χώρα, η Ρωσία, είναι τώρα έτοιμη να παραγάγει έναν τεράστιο αριθμό εμβολίων Sputnik V, το οποίο, σύμφωνα με το πλέον έγκυρο περιοδικό The Lancet, έχει ποσοστό αποτελεσματικότητας άνω του 90%. Πόσο σημαντική χειρονομία θα ήταν, αλήθεια, εάν η Ρωσία παραχωρούσε στην Ουκρανία πρόσβαση σε αυτό το εμβόλιο; Θα μπορούσε η κίνηση αυτή να αποτελέσει την αρχή πολύ καλύτερων σχέσεων μεταξύ αυτών των δύο κρατών, που είναι τώρα τόσο εχθρικά μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και για χώρες της Αφρικής, οι οποίες δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να "αγοράσουν" την πρόσβασή τους στην αγορά εμβολίων. Αυτό που χρειάζεται και εδώ είναι η πραγματική διεθνής αλληλεγγύη.

Πρώτον, μας αρέσει ή όχι, η διαχείριση μιας έκτακτης ανάγκης είναι μονόπρακτο της εκτελεστικής εξουσίας. Το μονόπρακτο όμως θα κριθεί, βέβαια, στο χειροκρότημα, όπως μου είπε η Καλλιόπη Βέττα σε μια εκδήλωση, κι έχει δίκιο. Στην Αριστερά σήμερα θέλουμε επιμονή, υπομονή και τεκμηρίωση. Υπομονή γιατί το μέλλον διαρκεί. Δεν βοηθάει η εικόνα του θυμωμένου που στερήθηκε την εξουσία και βιάζεται να επανακάμψει. Η πολιτική δεν υπακούει σε αυτοματισμούς κι αυτό το βλέπουμε κατεξοχήν σήμερα που η κυβέρνηση χάνει, χωρίς να κερδίζει η αντιπολίτευση. Το δεύτερο είναι ότι παρατηρώ μια σύγχυση μεταξύ ευπρέπειας και πολιτικής αυστηρότητας. Μπορείς και πρέπει να είσαι ευπρεπής, ενώ την ίδια στιγμή να τσακίζεις τον αντίπαλο. Ευπρέπεια δεν σημαίνει πλαδαρότητα στον πολιτικό αγώνα. Σημαίνει ανάκτηση της φερεγγυότητας μέσα από τεκμηριωμένες προτάσεις κοινωνικά δίκαιων και βιώσιμων μεταρρυθμίσεων. Τρίτον, το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ επιβιώνει, κρατώντας ένα συμπαγές τμήμα του εκλογικού σώματος, δεν σημαίνει ότι επειδή βιώνουμε μια νέα κρίση, θα ξαναβρεθεί αυτοδικαίως μετά στη διακυβέρνηση. Αυτό είναι αφελής βολονταρισμός. Αν κάποιοι νομίζουν ότι βρισκόμαστε σε ένα νέο 2010-2012, το οποίο θα επιφέρει ζωτικούς κραδασμούς στα κυβερνητικά κόμματα, μάλλον ξεχνάνε ότι κυβερνητικό κόμμα είναι κι ο ΣΥΡΙΖΑ.

Βλέπουμε από τα τελευταία ευρήματα ότι παρά τη σημαντική πτώση της ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν καταγράφει θετικές μεταβολές στην πρόθεση ψήφου ούτε στους διάφορους δείκτες αξιολόγησης της αντιπολιτευτικής του αποτελεσματικότητας ή δυνητικής ικανότητας διαχείρισης της πανδημίας. Μάλιστα, ψηφοφόροι που στοιχίζονται στη ΝΔ κατευθύνονται προς την αδιευκρίνιστη ψήφο, συναντώντας ψηφοφόρους που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2019. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα ευρήματά μας, η κυβέρνηση βρίσκεται κοντά στο 36-37%, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ δεν δείχνει δυναμική που μπορεί να ξεπεράσει το 25%. Δηλαδή, σε σχέση με τις εκλογές του Ιουλίου 2019 και οι δύο καταγράφουν απώλειες, με τη σημαντική υποσημείωση ότι για την κάθε κυβέρνηση κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο, ενώ για τον ΣΥΡΙΖΑ όχι, καθώς θα περίμενε κανείς ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε ένα σταθεροποιημένο ή υπό σταθεροποίηση κομματικό σύστημα μπορεί να αγκαλιάσει μια μερίδα δυσαρεστημένων από την κυβέρνηση ψηφοφόρων. Ωστόσο, νομίζω ότι οι τρεις είναι οι βασικοί λόγοι που ο ΣΥΡΙΖΑ δυσκολεύεται να αυξήσει τα ποσοστά επιρροής του: πρώτον δεν πείθει ότι διαφοροποιείται σημαντικά από τη ΝΔ σε προγραμματικό επίπεδο και δεύτερον αδυνατεί να εμπνεύσει, να καλλιεργήσει ένα όραμα σε σχέση με το πως θα μπορούσαν τα πράγματα να πάνε πραγματικά αλλιώς. Ταυτόχρονα, τα μελανά κατά τις προσλήψεις του κόσμου, σημεία της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ συντηρούν ένα σχετικά πλατύ αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα, το οποίο είναι και ιδεολογικά ετερόκλητο, καθώς συσχετίζεται με μια σειρά ζητήματα στα οποία ο ΣΥΡΙΖΑ, είτε δεν πήγε πολύ αριστερά, είτε κατευθύνθηκε αρκετά προς τα δεξιά, είτε δεν συμπεριφέρθηκε αρκετά αντισυστημικά, όπως είχε υποσχεθεί πως θα κάνει. Εν κατακλείδι, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σαφές πως πρέπει να πείσει μερίδα της κοινωνίας που εγκαταλείπει το κυβερνών κόμμα, και η οποία έχει πιο συντηρητικές καταβολές σε σχέση με τον ιδεολογικό προσανατολισμό του κόμματος της Αριστεράς και από την άλλη είναι απαραίτητο να παγιώσει με τρόπο μακροπρόθεσμο τη σημερινή χλιαρή υποστήριξη του από μια άλλη σημαντική μερίδα αριστερών ψηφοφόρων για τους οποίους μια συγκυβέρνηση με το Κίνημα Αλλαγής θα αποτελούσε ενδεχομένως αιτία οριστικού τέλους της κριτικής στήριξης τους προς το κόμμα της Αριστεράς.

Η κοινή γνώμη έχει πολύ περιορισμένη εικόνα της πραγματικότητας, αφού οι πολιτικοί και οι αναλυτές δεν ενημερώνουν τον κόσμο, θα έλεγα δεν τολμούν (με ελάχιστες εξαιρέσεις), είτε αποσιωπούν τα δεδομένα, είτε τα ωραιοποιούν, εμφανίζοντας την Ελλάδα να έχει το δίκιο με το μέρος της και την Τουρκία να έχει άδικο και σαθρά νομικά και πολιτικά επιχειρήματα, ενώ όπως είπα αυτό δεν ισχύει. Δηλαδή λόγο του φόβου του πολιτικού κόστους, παραπλανώντας, ηθελημένα ή όχι, το ελληνικό κοινό, η ηγεσία, σήμερα αλλά και χθες (αν και ευτυχώς όχι πάντοτε) δένει τα χέρια της και αυτοπαγιδεύεται. Έτσι οι αμοιβαία συμφέρουσες λύσεις, που βέβαια προϋποθέτουν αμοιβαίο συμβιβασμό, γίνονται απείρως δυσκολότερες στην πραγματοποίηση τους, ενώ είναι ολοφάνερες και ρεαλιστικές και στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο.