Ο εξισωτισμός θυμάτων και δημίων αποτελεί στην ιστορία του πνεύματος μια όχι και τόσο ασυνήθιστη επιλογή. Να κουκουλώνεις τερατώδεις ευθύνες με ηχηρές μη-αντιδράσεις μπροστά σε τραγωδίες, λειτουργώντας απλουστευτικά απέναντι στην ιστορική πολυπλοκότητα, αποτελεί πανουργία της Δύσης: μ’ αυτό τον τρόπο καλύπτει τα ολοκαυτώματα που ο ίδιος ο πολιτισμός της δημιούργησε, τα οποία και τακτοποιεί ξεπλένοντας τις ενοχές της συλλογικής της συνείδησης.
Ο τρόπος, ας πούμε, με τον οποίο η εβραϊκής –σημειωτέον– καταγωγής διανοήτρια Χάνα Άρεντ, υπό τη θεωρητική επιρροή του φιλοναζί Χάιντεγκερ, αντιμετωπίζει, μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις εβραϊκές κοινότητες, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο επιμερίζει τις ευθύνες, είναι χαρακτηριστικός.
«Ο ρόλος που έπαιξαν οι Εβραίοι ηγέτες στην εξόντωση των δικών τους ανθρώπων είναι αναμφίβολα το πιο σκοτεινό κεφάλαιο της όλης σκοτεινής ιστορίας», ισχυρίζεται η Άρεντ, υποστηρίζοντας πως η «συνολική ηθική κατάπτωση που προκάλεσαν οι ναζί στην ευυπόληπτη ευρωπαϊκή κοινωνία» ήταν κυρίαρχη «όχι μοναχά μεταξύ των διωκτών αλλά και μεταξύ των θυμάτων».
Ο χαρακτηρισμός του Άιχμαν «προσήλυτος Ιουδαίος»* και το αντίστοιχο «Εβραίος Φύρερ» για το ραβίνο Λέο Μπεκ, αποτελούν απότοκο μιας σκέψης της οποίας οι ρίζες ξεπερνούν κατά πολύ το, δήθεν, «ιστορικό αιφνίδιο» του χιτλερισμού. Η θεωρία της ταίριαξε γάντι στην ευρωπαϊκή διανοητική παράδοση, βοηθώντας την να αποποιηθεί τις ευθύνες της.
Όπως όμως λέει ο επίσης Εβραίος διανοητής Γκέρσομ Σόλεμ, μιλώντας για τους όμοδοξούς του, «κάποιοι από αυτούς υπήρξαν γουρούνια, κάποιοι άγιοι». Αλλά «υποχρεώθηκαν να πάρουν φρικτές αποφάσεις υπό συνθήκες τις οποίες μας είναι αδύνατον ακόμη και να φανταστούμε».
Οι ανωτέρω συλλογισμοί απηχούν εν πολλοίς τον τρόπο που η κυρίαρχη ιδεολογία αντιμετωπίζει σήμερα τον παλαιστινιακό λαό και τη Χαμάς, όπως και τον αντίλογό της.
Η ιστορία όμως είναι εδώ. Γράφεται και ξαναγράφεται, αλλά επιμένει στη μνήμη. Η περίπτωση του Γιασέρ Αραφάτ και ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε είναι χαρακτηριστική. Ο πρώην «τρομοκράτης», κατόπιν βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης και εν τέλει «αποτυχημένος ηγέτης» όπως τον αποκάλεσε ο Τζορτζ Μπους, παρέμεινε αποκλεισμένος στη Ραμάλα, περικυκλωμένος από το στρατό του Ισραήλ από τον Δεκέμβρη του 2001 ως τον Σεπτέμβρη του 2002. Πέθανε δε, μάλλον από τις κακουχίες, δυο χρόνια μετά, το Νοέμβρη του 2004.
Η δήθεν «αποτυχία» της Δύσης να επιλύσει το λεγόμενο Μεσανατολικό συνέβαλε κατόπιν στην ενδυνάμωση της Χαμάς και στην ήττα της Φατάχ: στην ιστορικότητα των πολιτικών της συμπυκνώνεται η γιγάντωση μιας αντι-δράσης που σήμερα, όπως παλαιότερα αυτή της PLO, αποκαλείται τρομοκρατική. Τα ολωσδιόλου διαφορετικά χαρακτηριστικά των δύο οργανώσεων –μουσουλμανικός χαρακτήρας κλπ. – που απηχούν τις συνθήκες της εποχής, δεν αλλάζουν την τελική συνθήκη: οι εξαθλιωμένοι από τις διαρκείς επεμβάσεις των δυτικών, κάθε φορά και αλλού, σε άλλο τόπο και χρόνο, εξωθούνται στα άκρα.
Από την άλλη, ο καταδικασμένος από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου Νετανιάχου θεωρείται «δυτικό προπύργιο», σύμμαχος και συνομιλητής. Διότι η πολιτισμική βαρβαρότητα που γέννησε τον Χίτλερ παραμένει κι εξακολουθεί να γεννά νέους Φύρερ.
Ο αριστοκρατισμός της Άρεντ, η οποία εξάλλου εισηγείται η πολιτεία να εξασφαλίζει ιδιαίτερη θέση στη δημόσια σφαίρα για τους «αρίστους», διαβλέποντας «προφανή ανικανότητα» σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, όντας ανίκανη να αντιληφθεί τα κοινωνικά περιβάλλοντα, αποτελεί το κυρίαρχο δόγμα της εποχής.
Σε ένα τέτοιο ιδεολογικοπολιτικό περιβάλλον, με το κεφάλαιο να κουμαντάρει τις συνειδήσεις, οι εθνοκαθάρσεις, όπως αυτή που συντελείται στη Γάζα, ήδη αποτελούν καθημερινότητα.
Το πνεύμα της Δύσης, εκπεφρασμένο από τις αρεντιανές στρογγυλοποιήσεις, μονίμως θα κρατά ίσες αποστάσεις από το φονιά και τα θύματά του – τα οποία, προφανώς, ανταποδίδουν τα φονικά.
Η δε μετάλλαξη του λαού του Ισραήλ επιβεβαιώνει τον Αντόρνο: μετά το Άουσβιτς, η ποίηση είναι ένας ξεκάθαρος βαρβαρισμός. Τόσος και τέτοιος που επαναλαμβάνει τα κρεματόρια. Ανεμπόδιστα και πια μπροστά στα μάτια των λαών.
*Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
