Εφημερίδα των Συντακτών

Στις 18 Οκτωβρίου του 2019 ξεκίνησε στη Χιλή μια κοινωνική εξέγερση που ποτέ δεν είχα φανταστεί ότι θα ζούσα. Οι πολίτες, κουρασμένοι από δεκαετίες αποχαλινωμένου και καταχρηστικού νεοφιλελευθερισμού, αποφάσισαν να διαδηλώσουν διεκδικώντας αξιοπρέπεια στη ζωή τους. «Η Χιλή ξύπνησε» ήταν το σύνθημα, διότι όλη αυτή η βίαιη και επισφαλής πραγματικότητα της κάθε μέρας είχε γίνει ένας εφιάλτης ανυπόφορος. Η εξέγερσή μας είναι μια φωτεινή εκδήλωση αυθόρμητης δημιουργικότητας, ενέργειας και συλλογικής δουλειάς που όμοιά της δεν έχει συμβεί στη Χιλή εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Η απάντηση της κυβέρνησης Πινιέρα ακολούθησε μια δικτατορική λογική, καθώς επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, απαγόρευση κυκλοφορίας, ενώ οι άνθρωποί της έχουν διαπράξει δολοφονίες και μία από τις πιο αδιανόητες βαρβαρότητες – τις σκόπιμες βλάβες στα μάτια. Χιλιάδες θύματα τραυματίστηκαν στα μάτια ή έχασαν την όρασή τους, κάτι που μας παραπέμπει σε σκηνές από ελληνική τραγωδία. Τώρα, η υγειονομική κρίση έχει αποκαλύψει ακόμη περισσότερο την κοινωνική κρίση. Το κουτί της Πανδώρας έχει ανοίξει, το όνειρο τελείωσε. Η καρτ ποστάλ της “χώρας-σε-τροχιά-ανάπτυξης” βάφτηκε κόκκινη στις ζώνες υψηλής μετάδοσης του ιού, εκεί όπου η επισφάλεια και η εξαθλίωση, κρυμμένες επί δεκαετίες, συσσωρεύονται και παίρνουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Εκεί όπου η ανισότητα μας πνίγει σαν κύμα. Και όποιος μέχρι τις 18 Οκτωβρίου προσπερνούσε αυτήν την κατάσταση, σήμερα δεν μπορεί να συνεχίσει να την αγνοεί. Η «χιλιάνικη άνοιξη», όπως την αποκαλείτε, είναι η απαίτηση για μια βαθιά αλλαγή προς μια διαφορετική κοινωνία, λιγότερο καταχρηστική, λιγότερο άδικη, με ένα κράτος πιο ισχυρό που δεν θα αφήνει τους πολίτες σε αυτή την απόλυτη ορφάνια. Είναι η απαίτηση για μια κοινωνία με μεγαλύτερη ισότητα, περισσότερη δημοκρατία, μια κοινωνία πιο τρυφερή, στην οποία η αξιοπρέπεια θα είναι ο κανόνας και όχι ένα προνόμιο.

Είμαι βέβαιος ότι όλες και όλοι στην ηγεσία του κόμματος, ιδιαίτερα μάλιστα και σε πρώτη ευθύνη ο πρόεδρός του Αλ. Τσίπρας, αισθανόμαστε ακέραιη και βαριά την ευθύνη για την αναδιαμόρφωση στις νέες συνθήκες της σύγχρονης αριστερής ταυτότητας του κόμματος στην καρδιά της ευρύτερης δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης της χώρας. Η συνεχής αυτή προσπάθεια έχει βαθύ αξιακό και ουσιαστικό πολιτικό περιεχόμενο στο έδαφος της ανάκτησης της ηγεμονίας των προοδευτικών απόψεων μέσα στην κοινωνία και σε αντιστοίχιση με έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ευρώπη για τη σύγκλιση αριστερών, ριζοσπαστικών, οικολογικών και σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων που εγκαταλείπουν την πρόσδεση σε νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Αυτή η προσπάθεια δεν επιγράφεται ούτε εξαντλείται σε μία αντιπολίτευση «εντίμων» εναντίον «ανεντίμων» πολιτικών αντιπάλων. Εμπεριέχει τη δημοκρατική θεσμική προσήλωση στην πάλη για ριζική αλλαγή θεσμών και καθεστωτικών νοοτροπιών και αγκυλώσεων. Δίνει σύγχρονο νόημα στην «αντιδεξιά» κουλτούρα και διαμορφώνει ένα ποιοτικά διαφορετικό ύφος για την εξουσία και τη διακυβέρνηση από αυτό που διαχρονικά η συντήρηση και βέβαια η παρούσα κυβέρνηση υπηρετεί. Είναι αυτονόητη βέβαια η αντίθεση σε λαϊκίστικες εξάρσεις που περιθωριακά ενδημούν σε όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν ή που προσδοκούν, όπως εμείς, μία νέα διακυβέρνηση της χώρας.

Η Ε.Ε. έχει μπει σε αναπνευστήρα. Το αίτημα για ευρω-ομόλογο, δηλαδή για αμοιβαιοποίηση του χρέους, στην ουσία επαναφέρει με μεγαλύτερη ορμή τη συζήτηση για ριζική αλλαγή της οικονομικής πολιτικής. Θα επιμείνει η κυρία Μέρκελ στην άρνησή της, όπως έκανε στην ελληνική κρίση, ή θα υποχρεωθεί σε συμβιβασμό που θα δούμε πόσο βιώσιμος θα είναι. Ηγέτες εννέα χωρών που αντιπροσωπεύουν το 60% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ καλούν την καγκελάριο να υποχωρήσει. Πρόκειται στην ουσία για ένα δεύτερο πολύ πιο ισχυρό αυτή τη φορά σύνθημα «Go back κυρία Μέρκελ», που τόσο είχε λοιδορηθεί στην ελληνική περίπτωση. Αυτή τη φορά όμως η αξίωση εδράζεται πάνω στο δράμα της Ιταλίας και της Ισπανίας, για το οποίο η Γερμανία και ο περίγυρός της επέδειξαν αδιαφορία, προξενώντας έτσι ένα βαθύ ψυχολογικό ρήγμα στην Ε.Ε., ένα τραύμα που δύσκολα θα επουλωθεί. Καθώς μάλιστα ενεργοποιεί δυο αντίρροπες δυνάμεις που και οι δυο μάχονται τη σημερινή αδιέξοδη αρχιτεκτονική της Ευρώπης με διαμετρικά αντίθετους στόχους. Από τη μια η πολιτική για περισσότερη κοινωνική και δημοκρατική Ευρώπη με ανθρωπιά και αλληλεγγύη και από την άλλη οι εθνικοί απομονωτισμοί, οι ακροδεξιές πολιτικές, ακόμη και οι αντιδημοκρατικές εκτροπές, όπως έδειξαν οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουγγαρία του αποκρουστικού κυρίου Ορμπαν. (...) Με την πανδημία κλείνει ο κύκλος του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80. Ξαφνικά όλοι προσβλέπουν στον ρόλο του κράτους. Αντιγράφω τον διαπρεπή γεωγράφο Ντέιβιντ Χάρβεϊ, ο οποίος σημειώνει: «Αν οι μόνες πολιτικές που αποδίδουν είναι οι σοσιαλιστικές, τότε η άρχουσα ολιγαρχία θα κινηθεί για να εξασφαλίσει ότι αυτές δεν θα είναι λαϊκές σοσιαλιστικές, αλλά εθνικές σοσιαλιστικές. Καθήκον των δυνάμεων που προτείνουν μια αντικαπιταλιστική πολιτική είναι να εμποδίσουν μια τέτοια εξέλιξη» (ΕΠΟΧΗ, 29/3/2020). Στην ουσία επανέρχεται το φάντασμα του Μεσοπολέμου, σε μια περίοδο μάλιστα που ο ακροδεξιός ριζοσπαστισμός παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας σε Ε.Ε. και Αμερική. Η απάντηση δεν είναι η κεντρώα συναίνεση, αλλά ο αριστερός ριζοσπαστισμός που μπορεί να συναντηθεί με μια νέα κοινωνική εμπειρία και διαθεσιμότητα.

Το κρίσιμο είναι όταν τελειώσει -ελπίζω σύντομα- η υγειονομική κρίση, να μη βρεθούμε μπροστά σε μια νέα έκρηξη της ανεργίας και σε μια δραματική συρρίκνωση του εισοδήματος των πολιτών, πράγμα που θα συμπαρασύρει ολόκληρη την οικονομία σε εκτεταμένη κρίση. Τι θα κάναμε λοιπόν και τι προτείνουμε μετ’ επιτάσεως να γίνει σήμερα: Το κράτος να αναλάβει πλήρως την καταβολή των μισθών στους εργαζόμενους των επιχειρήσεων που έκλεισαν ή έχει καταρρεύσει ο τζίρος τους. Οι επιχειρήσεις, απαλλαγμένες από το κόστος αυτή την περίοδο, υποχρεούνται όταν ξανανοίξουν να έχουν το ίδιο προσωπικό με τις ίδιες σχέσεις εργασίας που είχαν πριν. Αρα απαγόρευση κάθε δυσμενούς μετατροπής συμβάσεων εργασίας και προφανώς απαγόρευση απολύσεων με αναδρομική εφαρμογή από τις αρχές Μαρτίου. Επιπλέον για τις επιχειρήσεις χορήγηση άτοκων δανείων και θέση σε ισχύ ενός ισχυρού πακέτου εγγυοδοσίας, ώστε να διασφαλιστεί επαρκής ρευστότητα. Οι επιλογές όμως που κάνει η κυβέρνηση στην αγορά εργασίας κινούνται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Ουσιαστικά θέσπισε δύο μέτρα που οδηγούν σε απολύσεις και ραγδαία μείωση μισθών. Το πρώτο είναι η αναστολή των συμβάσεων εργασίας, μέσω της οποίας περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα μετατρέπονται σε άνεργους με ένα έκτακτο επίδομα των 800 ευρώ για ενάμιση μήνα. Οταν τελειώσει αυτή η περίοδος δεν υπάρχει καμία απολύτως εξασφάλιση, αφού η επιχείρηση που θα έχει προβεί στη αναστολή υποχρεούται να διατηρήσει μόνο τον ίδιο αριθμό εργαζομένων, όχι τους ίδιους εργαζόμενους, όχι με τις ίδιες σχέσεις εργασίας, όχι με τους ίδιους μισθούς και μάλιστα για μόνο ένα μήνα. Αυτό το μέτρο συνιστά κατεξοχήν μηχανισμό γρήγορων μαζικών απολύσεων. Το δεύτερο μέτρο που θέσπισε, για όσες επιχειρήσεις δεν προχωρήσουν στην αναστολή, είναι η fast truck εκ περιτροπής εργασία. Σε αυτήν οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν μισό χρόνο τον μήνα, με μισό μισθό. Τούτο θα μπορεί να επιβληθεί μονομερώς από την επιχείρηση, ανεξαρτήτως άλλων προϋποθέσεων (ανεξάρτητα δηλαδή από το αν είναι κερδοφόρα η επιχείρηση ή έχει μειωμένο τζίρο κ.λπ.) και μάλιστα για 6 μήνες. Και πάλι στο τέλος η επιχείρηση υποχρεούται απλώς να εμφανίζει τον ίδιο αριθμό εργαζομένων. Με το μέτρο αυτό οι εργαζόμενοι της χώρας χάνουν άμεσα το 50% των μισθών τους! Το κερασάκι στην τούρτα είναι η αναβολή της καταβολής του δώρου Πάσχα και η αποστέρησή του από τους εργαζόμενους τη στιγμή που το έχουν περισσότερο ανάγκη. Είναι προφανές ότι με αυτά τα μέτρα θα βρεθούμε μπροστά σε ένα κύμα ανέργων και εργαζόμενων φτωχών. Είναι μέτρα που όχι απλώς διαλύουν την κοινωνική συνοχή, αλλά θέτουν σε καταστολή το σύνολο της οικονομίας.

Ο κορονοϊός σκοτώνει αδιακρίτως και αριστερούς και δεξιούς και πιστούς και μη πιστούς. Ελπίζω ότι θα αισθάνονται τώρα κάποια ντροπή όσοι λέγανε ότι θα μας φέρνουνε τον ιό οι πρόσφυγες και να τους κλείσουμε σε κλειστά κέντρα γι’ αυτό. Στον κ. Σταϊκούρα, αφενός, θα έλεγα ότι χρειάζεται μια πιο έντονη ανακατανομή πόρων προς τη δημόσια υγεία. Σε τέτοιες κρίσεις καταλαβαίνει κανείς την αναγκαιότητα του Δημοσίου. Αφετέρου, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο κορονοϊός χτύπησε μια παγκόσμια οικονομία ήδη ασθενική. Αυτό το είδαμε και στην Ελλάδα πολύ πιο εμφατικά, με την ανάπτυξη να είναι σχεδόν στο 1/3 από αυτήν που παρέλαβε η Ν.Δ. Τώρα, λοιπόν, είναι η στιγμή για επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, μια και οι βασικές οικονομίες έχουν εξαντλήσει τα οικονομικά τους όπλα, με τα επιτόκια στο μηδέν, και στην Ελλάδα αλλά και συντονισμένα στην Ευρώπη. 

Εγώ θεωρώ ότι φως είναι η αισθητική. Οταν διαβάζεις Ντοστογιέφσκι, που είναι μαύρη μαυρίλα, κλείνεις το βιβλίο και νιώθεις ότι πετάς. Πού είναι λοιπόν η ελπίδα, η αισιοδοξία; Στην αισθητική. Στο ότι ο άνθρωπος είναι ικανός να φτιάχνει όμορφα, σπουδαία πράγματα. Δεν είναι η ιστορία που θα πεις, τι συμπέρασμα θα βγει, αν έχει ένα παραθυράκι ελπίδας και τρίχες κατσαρές. Αυτό που έχεις φτιάξει, η ίδια η τέχνη είναι το φως. Και μόνο το ότι κάνουμε ταινίες είναι μια πράξη φωτεινή.