Εφημερίδα των Συντακτών

Χρειάζεται να πέσουν οι τόνοι, γιατί διαμορφώνουν ένα κλίμα που δυσχεραίνει τον διάλογο και τις αμοιβαίες υποχωρήσεις, αναγκαίες για κάθε λύση. Το να αποκαλείται η Ελλάδα «μεζές» προφανώς δεν συμβάλλει στην εξεύρεση λύσεων. Ούτε όμως και τα δικά μας περί «χαστουκιών» και «μαστιγίου». Καρότο και μαστίγιο χρησιμοποιούνται -και κακώς- σε γαϊδάρους, όχι σε χώρες με τις οποίες θέλουμε να συμβιώσουμε ειρηνικά. (...) Επείγει να ευρεθεί λύση για τη διανομή τυχόν ενεργειακών εσόδων ανάμεσα στις δύο κοινότητες στην Κύπρο και να υπάρξει απεμπλοκή στο Κυπριακό. Ειδάλλως, η Κύπρος κινδυνεύει να συμπαρασύρει σε ναυάγιο μια ελληνο-τουρκική συμφιλίωση. Η λογική της διαπραγμάτευσης εμπεριέχει πάντα έναν μαξιμαλισμό στις θέσεις εκκίνησης. Αν όμως επιθυμούμε λύσεις και όχι απλά να επιρρίψουμε την ευθύνη της αποτυχίας στην άλλη πλευρά, πρέπει να διατηρήσουμε μια ευελιξία. Λ.χ. το δόγμα για «ένα και μοναδικό» θέμα προς διαπραγμάτευση είχε παλαιότερα μετριασθεί με διάφορες μεθοδεύσεις. Το σημαντικότερο είναι να πείσουμε, με λόγια και με έργα, πως ουδόλως αποβλέπουμε να αποκλείσουμε την Τουρκία από τη Μεσόγειο και το Αιγαίο, δεν απεργαζόμαστε μια αντιτουρκική συμμαχία και είμαστε ειλικρινά έτοιμοι να συζητήσουμε και να επιλύσουμε τις διαφορές μας. Οπως τόσοι άλλοι γείτονες στον κόσμο. (...) Η θορυβώδης προβολή αεροπλανοφόρων και Ραφάλ την ώρα που η γερμανική προεδρία επιδιώκει την αποκλιμάκωση, μόνο ως υπονόμευση των προσπαθειών του Βερολίνου μπορεί να ερμηνευτεί. Και αν το Παρίσι, με το βάρος του, κατορθώσει να παρασύρει την Ε.Ε. σε μια συγκρουσιακή λογική με την Τουρκία, τίποτε το καλό δεν θα προκύψει για την Ευρώπη. Οσον μας αφορά, είμαστε πολύ κοντά στην Τουρκία και δεν έχουμε κανένα συμφέρον να ακολουθήσουμε τη Γαλλία σε μια επικίνδυνη διεκδίκηση ηγεμονίας στην περιοχή μας. Εμείς και όχι ο Μακρόν θα πληρώσουμε τα σπασμένα μιας σύγκρουσης με την Αγκυρα, ανεξαρτήτως έκβασης. Χρειαζόμαστε ζωτικά ειρηνική συμβίωση και συνεργασία με την γείτονα. Ας μη λησμονούμε, εξάλλου, πόσο μας στήριξε το Παρίσι πριν από έναν αιώνα, αφού μας είχε παρακινήσει σε πολεμικές περιπέτειες. Τα σενάρια για υπέρβαση της ελληνο-τουρκικής κρίσης είναι στην ουσία δύο: πόλεμος ή διάλογος. Η αποκλιμάκωση και ο διάλογος είναι, πιστεύω, μονόδρομος, αν θέλουμε να αποφύγουμε μια εθνική καταστροφή. Ας τα επιλέξουμε χωρίς διφορούμενα και χωρίς να παρασυρόμαστε από γεωπολιτικά παιγνίδια άλλων.

Από τα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας και της Χουέλβα, στην Ισπανία, έως τις φάρμες με τα σπαράγγια της Γερμανίας, τα σφαγεία της Ολλανδίας και τις καλλιέργειες με τα βιολογικά καρότα της Γαλλίας, εκατοντάδες χιλιάδες εποχικοί εργάτες γης εργάστηκαν ως σύγχρονοι σκλάβοι, εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, για να γεμίσουν τα ράφια των σουπερμάρκετ με τα αγαπημένα προϊόντα των Ευρωπαίων καταναλωτών. Ρίσκαραν τη ζωή τους, πληρώθηκαν πολύ κάτω από το βασικό μεροκάματο, εργάστηκαν απλήρωτες υπερωρίες, συχνά ανασφάλιστοι, απροστάτευτοι από τις αυθαιρεσίες των εργοδοτών τους, τους οποίους δεν γνώρισαν ποτέ, τις περισσότερες φορές. Τις απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν και εργάζονται την εποχή του κορονοϊού οι εποχικοί ξένοι εργάτες στις ευρωπαϊκές φάρμες που επιδοτούνται πλουσιοπάροχα από την Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ε.Ε. αναδεικνύει πολύμηνη πανευρωπαϊκή κοινή έρευνα του Lighthouse Reports σε συνεργασία με τα Der Spiegel, Mediapart και Euronews. Κοινό συμπέρασμα είναι πως οι εποχικοί εργάτες είναι εξίσου αόρατοι στη νότια όσο και στη βόρεια Ευρώπη. Η εκμετάλλευσή τους είναι συστηματική, οι συνθήκες εργασίας συχνά επικίνδυνες, αν όχι απάνθρωπες, οι συνθήκες ενδιαίτησης προσομοιάζουν συχνά με αυτοσχέδιους οικισμούς τύπου φαβέλα, χωρίς στοιχειώδεις υποδομές υγιεινής, χωρίς πόσιμο νερό, αποχέτευση και ηλεκτρικό. Οι εποχικοί εργάτες τυγχάνουν εκτεταμένης εκμετάλλευσης, με τον εκπρόσωπο της γαλλικής CGT, Μπερνάρ Ντεγκρέ, να κάνει λόγο για «έναν τρόπο επιχειρείν που μπορούμε να τον παρομοιάσουμε με διακίνηση ανθρώπων. Οι προσλήψεις γίνονται κυρίως σε τρίτες χώρες και δίνονται υποσχέσεις για μεροκάματα και συνθήκες εργασίας που δεν τηρούνται καθόλου. Αντίθετα, οι συνθήκες εργασίας και διαμονής είναι απάνθρωπες και απαράδεκτες». Αν στον Νότο το μοντέλο εκμετάλλευσης των εποχικών εργατών γης είναι σχετικά «πρωτόγονο», στον Βορρά τη βρόμικη δουλειά την κάνουν κυρίως οι ενδιάμεσες εταιρείες που νοικιάζουν εργαζόμενους. Τους χρεώνουν –σχεδόν πάντα με υπερβολικά και ανεξέλεγκτα ποσά– τη μεταφορά από τη χώρα καταγωγής τους, συχνά τη Ρουμανία ή την Πολωνία, την ενδιαίτηση και κάθε άλλο έξοδο, δεν τους ασφαλίζουν, τους απολύουν χωρίς καμία αποζημίωση αν τραυματιστούν ή αρρωστήσουν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, δεν τηρείται καμία αργία, δουλεύουν ακατάπαυστα, ενώ δεν πληρώνονται υπερωρίες. Συνήθως στο τέλος της σεζόν, η οποία διαρκεί περίπου δύο με τρεις μήνες, λαμβάνουν πολύ λιγότερα, έως και τα μισά, χρήματα από όσα υπολόγιζαν ή τους είχαν υποσχεθεί οι ενδιάμεσοι επιτήδειοι. Οι εποχικοί εργάτες γης δεν γνωρίζουν αν και ποια δικαιώματα έχουν, ενώ είναι συχνά σε τέτοια ένδεια, που αποτελούν εύκολα θύματα για τους εκμεταλλευτές τους. Ο Φαμπιέν Τρουχίλο της γαλλικής ΠΑΣΕΓΕΣ επισημαίνει ότι «η κρίση του κορονοϊού έφερε στην επιφάνεια προβληματικές συνθήκες που τις καταδικάζουμε εδώ και δεκαετίες. Πρόκειται για ένα δομημένο σύστημα “σκλαβοπάζαρου”. Οι εργάτες φοβούνται τόσο πολύ για αντίποινα, που δεν τολμούν ούτε καν να μιλήσουν με τους συνδικαλιστές».

Την παροιμία «Οπου φτωχός κι η μοίρα του» θυμίζουν τα στοιχεία της εξάπλωσης του κορονοϊού σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες, αν και η συντριπτικά μεγαλύτερη επιβάρυνση των οικονομικά ασθενέστερων δεν είναι... παιχνίδι της μοίρας, αλλά προκύπτει από τη ζοφερή ταξική πραγματικότητα: συνωστισμός, ανάγκη για δουλειά και μετακίνηση με ΜΜΕ εκθέτουν τους εργάτες στον ιό πολύ περισσότερο. Ο μύθος της ισότητας απέναντι στον κορονοϊό καταρρίπτεται καθημερινά από την ίδια την πραγματικότητα, καθώς οι χάρτες που καταγράφουν την πορεία του COVID-19 όχι μόνο σε χώρες αλλά και σε πόλεις και γειτονιές αποκαλύπτουν πως όσο φτωχότερος είσαι τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχεις να μολυνθείς, να νοσήσεις και να πεθάνεις από τον ιό.

Καθώς ο φονικός κορονοϊός απλώνει έναν παγκόσμιο ιστό φόβου, ο κρατικός αυταρχισμός και η καταστολή παίρνουν εξαιρετικά επικίνδυνες διαστάσεις. Τα προεδρικά διατάγματα και οι ΠΝΠ υποκαθιστούν με ταχύτητα τις δημοκρατικές διαδικασίες, τα Κοινοβούλια υπολειτουργούν, στρατός και αστυνομία αποκτούν υπερεξουσίες. Στη μοιραία οικονομική ύφεση οι πρώτες «απαντήσεις» είναι απολύσεις κατά το δοκούν και συρρίκνωση εργασιακών/ασφαλιστικών δικαιωμάτων. Το κρίσιμο ερώτημα για την επόμενη μέρα είναι τι θα μας κληροδοτήσει αυτό το καθεστώς έκτακτης ανάγκης.