Αναδημοσιεύσεις

Ο Πλούταρχος λ.χ., στον Βίο του Σόλωνα, τον αποδίδει στον Ανάχαρση, τον Σκύθη σοφό: «Ο Ανάχαρσης περιγελούσε τις προσπάθειες του Σόλωνα, που πίστευε ότι θα περιορίσει τις αδικίες και την πλεονεξία των πολιτών με γραπτούς νόμους. Γιατί φρονούσε πως οι νόμοι μοιάζουν με τον ιστό της αράχνης. Πιάνουν τους αδύναμους και τους μικρούς, αλλά οι δυνατοί και οι πλούσιοι τους σπάζουν». «Υπό δε των δυνατών και πλουσίων διαρραγήσεσθαι...». Κάτι μάς θυμίζει; Κάτι θυμίζει σ’ εμάς, όπως και στους γονείς, τους παππούδες, τους προπαππούδες μας; Είναι μοιραίο άραγε; Ο Σόλων, που πίστευε ότι οι συμπολίτες του θα συμμορφωθούν στους νόμους, εναντιώθηκε στην πικρόχολη γνώμη του Ανάχαρση. Πλην, αποφαίνεται ο Πλούταρχος, «ταύτα μεν ως Ανάχαρσις είκαζεν απέβη μάλλον ή κατ΄ελπίδα του Σόλωνος». Τα πράγματα πήγαν κατά την πρόβλεψη του Σκύθη, όχι κατά την ελπίδα του Αθηναίου. Το αποφυλακισθέν στέλεχος της Energa, που δεν το βαραίνουν λίγα, είναι ένας εκ των πολλών «δυνατών και πλουσίων» που μάλλον θα συμφωνούσαν με τον Ανάχαρση.

Όπως ήταν επόμενο, η εισβολή ήταν σοβαρό πλήγμα για τα δυτικά Κομμουνιστικά Κόμματα, ιδιαίτερα τα δύο μεγαλύτερα, το ιταλικό και το γαλλικό. Προσπαθώντας να ενισχύσουν την εκλογική και την κοινωνική τους απήχηση, αλλά και την επιρροή στον προοδευτικό κόσμο των χωρών τους, οι Ιταλοί και οι Γάλλοι κομμουνιστές είχαν ανάγκη να μιλούν ολοένα και περισσότερο για ειρηνική μετάβαση σε έναν σοσιαλισμό όπου όλες οι δημοκρατικές ελευθερίες θα είναι απόλυτα κατοχυρωμένες. Μπροστά σε αυτή την ανάγκη, η εισβολή δεν ήταν υπερασπίσιμη. Στην ίδια γραμμή ήταν και το ισπανικό Κ.Κ., που φιλοδοξούσε να διαδραματίσει εθνικό ρόλο σε ένα σχέδιο μετάβασης της Ισπανίας από τον φρανκισμό στη δημοκρατία. Έτσι, η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία είναι κατά κάποιον τρόπο το ορόσημο δημιουργίας του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος, που, τη δεκαετία του '70, έπειτα από πολλές προσπάθειες σύνθεσης, θα έκοβε οριστικά τους δεσμούς του με την ΕΣΣΔ και θα διακήρυττε ότι «ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός, ή δεν θα υπάρξει». Την εισβολή καταδίκασαν επίσης τα Κ.Κ. της Αυστρίας, του Βελγίου, της Βρετανίας, της Δανίας, της Ελβετίας, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας, η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση καθώς και τα κόμματα της Αυστραλίας, της Ιαπωνίας, του Καναδά, του Μαρόκου και του Μεξικού. Με εντελώς διαφορετικό σκεπτικό, καταδίκασαν επίσης οι κυβερνήσεις της Αλβανίας και της Κίνας.

Πυκνώνουν από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας οι καταγγελίες εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ και ειδικά του Αλέξη Τσίπρα με το επιχείρημα ότι η κυβέρνησή του είναι «σοβιετικού χαρακτήρα», ότι ο ίδιος εξακολουθεί να εφαρμόζει τα «διδάγματα του κομμουνισμού», ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα αντιευρωπαϊκό μόρφωμα που καταλύει τους θεσμούς και περιφρονεί τη διάκριση των εξουσιών, επειδή η Αριστερά δεν σέβεται τη δημοκρατία.

Το ΚΚΕ, που δεν χάνει ευκαιρία -και καλά κάνει- να στιγματίσει τον αντικομμουνισμό στην Ευρώπη και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, συμπεριφέρεται είτε σαν να μην καταλαβαίνει είτε σαν να θεωρεί πως το ζήτημα δεν το αφορά καθόλου παρά το γεγονός ότι είναι απολύτως εμφανές πως τόσο η Ν.Δ. όσο και ο φιλικός Τύπος της, χτυπώντας την κυβέρνηση με αιχμή τον πρωτόγονο αντικομμουνισμό, επιχειρούν να ξεμπερδέψουν τελειωτικά με το σύνολο της Αριστεράς.

Πέρα όμως από τη μεγάλη φήμη του, η πειθαρχία προς τις εντολές του ΚΚΕ αποτελούσε ίσως το σημαντικότερο παράγοντα, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους γύρω του. Καταλυτική ήταν η επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη από τη Γερμανία, όπου κρατούνταν όμηρος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, ο οποίος έσπευσε αμέσως να καταδικάσει της απειθαρχία του Άρη. Στις 12 Ιουνίου του 1945 το ΚΚΕ, σε μια μικρή στήλη στον «Ριζοσπάστη» που δημοσιεύτηκε δίπλα στα αθλητικά και τα θέματα της ημέρας, αποκήρυξε τον Βελουχιώτη με ένα πολύ σκληρό δημοσίευμα, του οποίου ένα απόσπασμα χαρακτηριστικά ανέφερε: «Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κ.Ε του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια)».

Αυτή η ΚΕ έχει ουσία. Μπορεί να κρατήσει μισή ημέρα, αλλά είναι μία κρίσιμη συνεδρίαση που θα συζητήσει ζητήματα πολιτικής κατεύθυνσης για το επόμενο διάστημα, μετά το μνημόνιο, που είναι πολύ σοβαρό.

Τι ήταν τελικά η «Ανοιξη της Πράγας»; Και τι θα πει «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» – λες και μπορεί, γαμώτο, να υπάρξει κι άλλος; Για τη γενιά μου, που ήμασταν ακόμη αγέννητοι το 1968, η σοβιετική εισβολή υπήρξε η χαριστική βολή στο όραμα ενός «τρίτου δρόμου» προς τον σοσιαλισμό και η ύστατη απόδειξη ότι το ανελεύθερο, συγκεντρωτικό σταλινικό μοντέλο υπαρκτού ιμπεριαλισμού όχι μόνο δεν πέθανε μαζί με τον «μουστάκια» από το Γκόρι, αλλά συνέχισε να εξάγει καταπίεση –και να σκοτώνει, να φυλακίζει και να εξορίζει ιδεολόγους κομμουνιστές– πολύ μετά το 1953.