Αναδημοσιεύσεις

Δυσκολεύομαι να σκεφτώ ότι κάποιος ορθόδοξος μητροπολίτης θα μπορούσε να παραιτηθεί από τη θέση του και να ασχοληθεί με μια ακαδημαϊκή καριέρα, γράφοντας συγχρόνως για τις Αναγνώσεις της Αυγής. Πιο σημαντικό όμως είναι ότι το ακόλουθο απόσπασμα του Rowan Williams μου φαίνεται ότι θα μπορούσε να γραφτεί από ένα Έλληνα διανοούμενο της Αριστεράς για τη δίκη μας περίπτωση: «Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το θέατρο είναι ζωτικής σημασίας. Και είναι εντελώς άστοχο το να αντιμετωπίζει κανείς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα θέατρα λόγω των περιοριστικών μέτρων (lockdown) ως τις δυσχέρειες του “κλάδου ψυχαγωγίας”. Μια ζωντανή και δραστήρια θεατρική κουλτούρα είναι απαραίτητη πτυχή της εκπαίδευσης όλων μας και της ενίσχυσης της πολιτικής μας αντίληψης. Μας βοηθάει να απολαύσουμε ένα θέαμα αλλά και να κρατήσουμε τα μάτια μας ανοιχτά για ότι είναι κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, να ακούσουμε τα σιωπηλά μηνύματα, τις ψευδαισθήσεις, τις συνδέσεις αλλά και τις αντηχήσεις της γλώσσας που μοιραζόμαστε. Έτσι θα μπορούμε να μην εφησυχάζουμε όταν ερχόμαστε σε επαφή με δημόσιο λόγο και συμπεριφορές που απλά αποσκοπούν στα χειροκροτήματα μας.» (Rowan Williams, The politics of play, New Statesman 18-24 September 2020,) (...) Στο οικονομικό πεδίο, στην μάχη απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό κάποιες απόψεις τις αριστεράς έχουν αρχίσει να γίνονται ηγεμονικές. Ο τρόπος λοιπόν να διευρύνουμε το ακροατήριο μας, να προσεγγίσουμε κόσμο και από το κέντρο δεν είναι να εκφράσουμε αυτά που κάποτε αποτελούσαν κοινά παραδεκτές κεντρώες λύσεις όπως μας καλούν συνεχώς οι συστημικές φωνές. Άλλωστε οι λύσεις αυτές αποδεδειγμένα δεν δουλέψαν και για αυτό απογοήτευσαν τον κόσμο. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να πείσουμε τον κόσμο για την ρεαλιστικότητα του ριζοσπαστισμού μας και για τις ιδέες μας. Θα μπορούσα σχετικά να γράψω ότι: «Η αγορά, από μόνη της, δεν μπορεί να επιλύσει κάθε πρόβλημα, όσο κι αν μας ζητηθεί να πιστέψουμε αυτό το δόγμα της νεοφιλελεύθερης πίστης. (…) Ο νεοφιλελευθερισμός αναπαράγεται απλά καταφεύγοντας στις μαγικές θεωρίες του "spillover" ή του "trickle-down" (…) ως η μόνη λύση στα κοινωνικά προβλήματα. (…) Η λεγόμενη «διάχυση» δεν επιλύει την ανισότητα που δημιουργεί νέες μορφές βίας που απειλούν τον ιστό της κοινωνίας. Είναι επιτακτική ανάγκη να έχουμε μια ενεργητική οικονομική πολιτική με στόχο την “προώθηση μιας οικονομίας που ευνοεί την παραγωγική ποικιλομορφία και τη δημιουργικότητα των επιχειρήσεων” και καθιστά δυνατή τη δημιουργία θέσεων εργασίας και όχι τη μείωση τους. Η οικονομική κερδοσκοπία που στοχεύει ουσιαστικά στο γρήγορο κέρδος συνεχίζει να καταστρέφει. Ή ότι «Το δικαίωμα στην ιδιωτική ιδιοκτησία μπορεί να θεωρηθεί μόνο δευτερεύον φυσικό δικαίωμα που απορρέει από την αρχή του καθολικού προορισμού των αγαθών». Αλλά το έγραψε ο Πάπας. (Εγκύκλιος Fratelli tutti του Πάπα Φραγκίσκου, 3 Οκτώβρη 2020) (...) Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Μια κυβέρνηση που έχει προσπαθήσει να μας πείσει ότι η Ναζιστική εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή διαδήλωνε μαζί με τον κόσμο στις πλατείες, και ότι αυτό αποτελεί σύνδεσμο με τον ΣΥΡΙΖΑ. Τα γεγονότα είναι τα εξής: Όπως έχει αναδείξει πάρα πολλές φορές ο Δημήτρης Ψαρράς, η Χρυσή Αυγή δεν ήταν ποτέ στις πλατείες. Μάλιστα υπάρχουν πάρα πολλά δημοσιεύματα εκείνης της εποχής στην εφημερίδα τους – υπογεγραμμένα μεταξύ άλλων από τον Μιχαλολιάκο και τον Κασιδιάρη - από εκείνες τις ημέρες που καταγγέλλουν το κίνημα των πλατειών. Εξάλλου αν θέλουμε να βρούμε πορείες που συμμετείχαν οι Χρυσαυγίτες δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Οι φωτογραφίες τους από τα συλλαλητήρια για τη συμφωνία των Πρεσπών, αλλά και από συνάξεις στον Άγιο Παντελεήμονα οπού συμπορευτήκαν μαζί με νυν βουλευτές της ΝΔ βρίσκονται παντού στο διαδίκτυο. (...) Από τη μια, χρειάζεται να σκεφτούμε πολύ σοβαρά για το πως οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν τη ζωή μας, το πως κατανοούμε τον κόσμο γύρω μας, για το ποιοι διαχειρίζονται αυτές τις δήθεν ουδέτερες τεχνολογίες, και ποιοι τις κατασκευάζουν και με πιο σκοπό. Για παράδειγμα, ποιοι διαμορφώνουν τους αλγόριθμους που σκοπεύουν στο να μας κρατάνε στις πλατφόρμες όσο πιο πολύ ώρα γίνεται για να αυξάνεται η επιρροή της πλατφόρμας συνεχώς και άρα η δυνατότητα κέρδους μέσω διαφήμισης – γιατί, όπως αναλύει το ντοκιμαντέρ, οι πελάτες των πλατφορμών είναι οι διαφημιστές και το προϊόν είμαστε εμείς οι χρήστες (και όπως λέγεται μόνο οι έμποροι ναρκωτικών και οι πλατφόρμες αναφέρονται σε χρήστες). Και βέβαια, πρέπει να διαμορφώσουμε θέσεις για το φαινόμενο. Είναι θέμα μόνο μονοπωλιακής θέσης και ρύθμισης αυτών των εταιριών; Δεν νομίζω. Από την άλλη, το φαινόμενο επηρεάζει τις σχέσεις εντός της Αριστεράς. Βλέπουμε και εδώ ομαδοποιήσεις, «φυλές» που δεν φαίνεται να έχουν κοινές προσλαμβάνουσες και άρα καμιά φορά είναι σαν να μην ζουν στην ίδια πραγματικότητα, κι έτσι δεν είναι εύκολο να κατανοήσει ο ένας τον άλλο, να διαβουλευτούν, να βρίσκουν αμοιβαίου συμβιβασμούς ή τουλάχιστον, αν δεν είναι αυτό δυνατό, να έχουν μια καλύτερη κατανόηση, και άρα σεβασμό, για τις διαφορές.

Έτσι κι εδώ, ερχόσαστε, συνεπείς προς την “γαλάζια”, νεοφιλελεύθερη αντίληψή σας, με δύο τροπολογίες οι οποίες αφορούν την εμμονή σας γύρω από τα θέματα των ιδιωτικοποιήσεων. Μιλάτε για τον ΔΕΔΔΗΕ. Συνιστά τον πλήρη ενταφιασμό της ΔΕΗ, αυτή η πολιτική, αυτό που πάτε να κάνετε με τον ΔΕΔΔΗΕ. Διότι πάτε να δημιουργήσετε άλλο ένα ιδιωτικό μονοπώλιο. Γνωρίζετε ότι ο ΔΕΔΔΗΕ, που αφορά τα δίκτυα Χαμηλής και Μέσης Τάσης, αμείβεται με βάση ρυθμιζόμενες χρεώσεις, είναι πάντοτε κερδοφόρος. Γνωρίζετε ότι έχει μπροστά του μια πολύ μεγάλη επένδυση, αυτή των “έξυπνων μετρητών”. Πάτε να “προικοδοτήσετε”, απ’ ότι λένε τα δημοσιεύματα -και δεν έχουν διαψευσθεί- με 850 εκατομμύρια τον υποψήφιο αγοραστή, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Γιατί; Για να δημιουργήσετε άλλο ένα ιδιωτικό μονοπώλιο. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με το δημόσιο συμφέρον; Ακριβώς αυτή η αντίληψή σας, υποτίμησης της δημόσιας περιουσίας, του δημοσίου συμφέροντος, αποτυπώνεται και στην τροπολογία για τη ΛΑΡΚΟ. Η περίπτωση της ΛΑΡΚΟ συμπυκνώνει όλη τη φαυλότητα, την κακοδιαχείριση και την κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος που αφορά τα πεπραγμένα των δικών σας κυβερνήσεων, της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ των προηγούμενων δεκαετιών. Αφήσατε μια πολύ μεγάλη, μοναδική στην Ευρώπη σε μέγεθος, επιχείρηση, να μαραζώσει. Οι δικές σας διοικήσεις δεν ήταν, οι οποίες έκλειναν συμβόλαια υπερδεκαετή, για να πουλήσουν σε τιμές νικελίου όταν αυτό ήταν χαμηλά και όλες οι εκτιμήσεις ήταν ότι θα ανέβαινε; Και μάλλον δεν το έκαναν με το αζημίωτο.

Η ΝΔ «πανηγυρίζει» για το αποτέλεσμα της δίκης, αλλά έχει υιοθετήσει όλο το ρατσιστικό και απάνθρωπο λόγο της Χρυσής Αυγής και για τους πρόσφυγες και μετανάστες και για την ελληνοτουρκική διένεξη και για την υπόθεση της Συμφωνίας των Πρεσπών, όπου συνεργάστηκαν στενά μαζί της στα πολλά συλλαλητήρια. Τόσο πολύ την αντέγραψε που στις εκλογές του 2019, κατάφερε να συγκεντρώσει τις ψήφους της και να την αποκλείσει από τη βουλή. Κανένας δεν μπορεί να υποκρίνεται τον αντιφασίστα και να έχει στην πολιτική του ταυτότητα την πολιτική της Χρυσής Αυγής.  Απαιτείται λοιπόν μια γενναία, μαζική παρέμβαση για να απονομιμοποιηθεί και ο ρατσιστικός πολιτικός λόγος, ο οποίος μετά την εκλογή της ΝΔ στην κυβέρνηση έχει γίνει θεσμικός και άρα πιο επικίνδυνος. Δεκάδες οπαδοί και φίλοι της Χρυσής Αυγής συνεχίζουν την εγκληματική τους δράση ενάντια στους μετανάστες και πρόσφυγες και δηλητηριάζουν τις κοινωνίες, οι οποίες συναγωνίζονται μεταξύ τους στο ποιος θα φιλοξενήσει λιγότερους ή και κανέναν μετανάστη. Και οι τοπικοί άρχοντες , ως μικροί Όρμπαν, σπεύδουν αν και είναι στην πλειοψηφία τους στελέχη της ΝΔ, να στρατευτούν με τις ιδέες τους. Κι όμως αυτή η ΝΔ έχει το θράσος να κατηγορεί το ΣΥΡΙΖΑ. Φοβάται ότι αν οι κοινωνίες πιστέψουν ότι όλα είναι εφικτά, θα έλθει η αρχή του τέλους της.

Από την πλευρά της ζήτησης, η έκταση της υπερχρέωσης της ιδιωτικής οικονομίας δεν δείχνει εκ πρώτης όψεως ζοφερή. Το χρέος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων σαν ποσοστό στο ΑΕΠ κινείται μάλλον σε συγκριτικά χαμηλά επίπεδα, αφού η Ελλάδα διαθέτει το 5ο χαμηλότερο επίπεδο χρέους επί 17 ευρωπαϊκών χωρών. Όμως, είναι η ένταση του ιδιωτικού χρέους ή αλλιώς ο βαθμός επιβάρυνσης της οικονομίας από τα «κόκκινα» ή Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) που φέρνει τη χώρα στη 2η χειρότερη θέση –μετά την Κύπρο– πανευρωπαϊκά, πριν ακόμη την πανδημία. Ο συντελεστής αυτός της επιβάρυνσης από τα «κόκκινα δάνεια» προκύπτει από το συνδυασμό του βάρους του ιδιωτικού χρέους στο ΑΕΠ και του ποσοστού των «κόκκινων δανείων» στο σύνολο των δανείων του ιδιωτικού τομέα. Ο τεράστιος όγκος του επικρεμάμενου απλήρωτου χρέους είναι μια βασική αιτία για την παρατεταμένη περίοδο στάσιμης και συνεχώς βραδύτερης οικονομικής ανάπτυξης, με πτώση του βιοτικού επιπέδου για εκατοντάδες χιλιάδες υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Γιατί το υψηλότερο χρέος περιορίζει τις δαπάνες, γεγονός που περιορίζει την ανάπτυξη. Η περιορισμένη ανάπτυξη καταστέλλει τους μισθούς. Οι χαμηλότεροι μισθοί περιορίζουν περαιτέρω τις δαπάνες κ.ο.κ., με αποτέλεσμα η οικονομία να οδηγείται στην παγίδα του χρέους. Τον Ιανουάριο 2020 το σύνολο των ιδιωτικών χρεών προς τις τράπεζες ανέρχονταν σε 163 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 60 δισ. αφορούσαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια ή το 36,7% του συνόλου (Τράπεζα Ελλάδος). Λόγω της συνακόλουθης της πανδημίας κάμψης του ΑΕΠ, το ποσοστό αυτό πρέπει να έχει αυξηθεί πάλι στο 40% τουλάχιστον. Αυτό σημαίνει πως εάν η Ελλάδα ήθελε να πλησιάσει τα επίπεδα της τρίτης κατά σειρά χώρας (Πορτογαλία) σε βαθμό επιβάρυνσης της οικονομίας από ΜΕΔ (14,3), τότε θα έπρεπε να περιορίσει το ποσοστό των δικών της ΜΕΔ στο 13,3% ή στα 22 δισ. περίπου. Με άλλα λόγια, ο στόχος μείωσης του ιδιωτικού χρέους προς τις τράπεζες μόνον, θα έπρεπε να πλησιάζει τα 38 δισ. ευρώ.

Τη στρατηγική σημασία του άξονα Ελλάδας και Κύπρου, ως αναχώματος για την τουρκική επέκταση και την προστασία των δικών της μετααποικιακών συμφερόντων στην Αφρική και στο Μαγκρέμπ, έχει αναγνωρίσει η Γαλλία. Η στήριξη των δύο χωρών είναι για αυτό μια σταθερή συνιστώσα της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ταυτόχρονα, η γενικότερη εξωτερική πολιτική του προέδρου Μακρόν συνίσταται στην εκμετάλλευση των συνθηκών του χάους για την προώθηση των γαλλικών θέσεων, στις περιοχές από τις οποίες αποχωρεί ο αμερικανικός παράγοντας. Η ριψοκίνδυνη αυτή πολιτική ελπίζεται ότι θα ενισχύσει τη θέση της Γαλλίας μέσα στην ΕΕ έναντι της Γερμανίας και θα αντισταθμίσει τη γαλλική αδυναμία στο πεδίο της οικονομίας. Η προάσπιση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ αποτελεί όψη αυτής της πολιτικής που έχει ως ατού την ιδιότητα του μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, την ατομική δύναμη κρούσης και τον επαγγελματικό στρατό με εμπειρία σε εξωτερικές επεμβάσεις. Από την άλλη πλευρά, η γαλλική οικονομία δυσκολεύεται να υποστηρίξει την εξωτερική πολιτική, το εσωτερικό κοινωνικό και πολιτικό σκηνικό είναι κατακερματισμένο δίκην αρχιπελάγους, πράγμα που εξηγεί τις αντιφάσεις και τις ακροβασίες της γαλλικής πολιτικής. Μια από τις αντιφάσεις είναι ότι η υπεράσπιση της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας» συνοδεύεται στην αντίληψη του Μακρόν από θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην ΕΕ, που θα μειώσουν τα δικαιώματα των μικρότερων κρατών - μελών που θέλει να υπερασπιστεί (κατάργηση ομοφωνίας, μείωση αριθμού επιτρόπων). Οι προτάσεις του γάλλου προέδρου δεν έχουν βρει μεγάλη ανταπόκριση στη Γερμανία. Η κυβέρνηση δημόσια σιωπά, οι σχολιαστές στα ΜΜΕ τις αντιμετωπίζουν αφ’ υψηλού και συχνά ειρωνικά και πολύ λίγοι παράγοντες της εξωτερικής πολιτικής, όπως ο πρόεδρος της Συνδιάσκεψης για την Ασφάλεια του Μονάχου Βόλφγκαγκ Ίσιγκερ, τις έχουν υποστηρίξει ανοικτά. Η Γερμανία επίσημα εξακολουθεί να προτιμά την αμερικανική ατομική ομπρέλα και δεν φαίνεται διατεθειμένη να αλλάξει τους κανόνες λειτουργίας στην ΕΕ, οι οποίοι έχουν επιτρέψει την ανάπτυξη της γερμανικής οικονομικής ισχύος και τη μετάφρασή της σε πολιτική επιρροή. Στην αντιμετώπιση της Τουρκίας η ανεκτικότητα απέναντι στον Ερντογάν παρουσιάζεται ότι υπαγορεύεται από την έγνοια να διατηρηθούν οι καλές σχέσεις με την Τουρκία και μετά την πτώση του σημερινού προέδρου. Μέχρι τότε η Γερμανία και η ΕΕ πρέπει με μεγάλη υπομονή να διαχειρίζεται τα καπρίτσια του Ερντογάν και όταν χρειάζεται να του θέτει όρια. Η επιμονή της Κύπρου για κυρώσεις στην Τουρκία θεωρείται παραλογισμός, «εκτός αν υπάρχουν εκεί χρήματα Λευκορώσων αξιωματούχων που βρίσκονται στον κατάλογο όσων θα υποστούν κυρώσεις». Πέρα από τους «απλούς ανθρώπους» στην Τουρκία, η γερμανική πολιτική ενδιαφέρεται για τις γερμανικές εξαγωγές 18 δισ. ευρώ (Ελλάδα 6 δισ.), τις επενδύσεις σε 7.400 επιχειρήσεις (Robert Bosch 8.000 εργαζόμενοι, Bosch Siemens Houshold 7.000, Daimler 6.000, Hugo Boss 4.000, Siemens 3.000 κ.ά.).

Το 2016 η καταπάτηση της πολιτικής ορθότητας από τον Τραμπ σκιάστηκε από ένα ετερόκλητο ρεύμα συνολικής απαξίωσης της Χίλαρι Κλίντον ως επιτομής της διαπλοκής και της διαφθοράς. Εκτροχιασμός, με τον Τραμπ να έχει ήδη δηλώσει ότι ενδεχόμενη ήττα του θα οφείλεται σε νοθεία, ή επιστροφή στη μέχρι το 2016 κανονικότητα της πολιτικής των ΗΠΑ; Και βέβαια το ερώτημα των ερωτημάτων, ποια επίδραση θα έχει η απόφαση του Τραμπ να εργαλειοποιήσει τη συρρίκνωση της αμερικανικής παρουσίας και εμπλοκής εκτός συνόρων για εκλογικά οφέλη; Με άλλα λόγια, αν μέχρι την πρώτη Τρίτη του Νοεμβρίου θα έχουμε κινήσεις ανάλογης βαρύτητας με την πρόσφατη δέσμευση Τραμπ για ολοκλήρωση της απόσυρσης των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν μέχρι το τέλος του χρόνου. Ποτέ άλλοτε δεν είχε υπάρξει ταυτόχρονη αβεβαιότητα για τις εσωτερικές εξελίξεις στις ΗΠΑ αλλά και για ρόλο τους στη διεθνή σκηνή. Eνα είναι βέβαιο, ότι η κρίση του πολιτικού συστήματος στις ΗΠΑ επιταχύνει την ανάδυση ενός μετα-αμερικανικού κόσμου.

Οτιδήποτε έχει δημιουργηθεί από ανθρώπους μπορεί να εξαφανιστεί από ανθρώπους. Ο καπιταλισμός της επιτήρησης είναι νέος, οικοδομείται εδώ και λιγότερο από μία 20ετία, αλλά η δημοκρατία είναι παλιά. Έχει ρίζες σε πολλές γενιές ελπίδας και αγώνων. Οι καπιταλιστές που κατασκοπεύουν είναι πλούσιοι και ισχυροί, αλλά δεν είναι άτρωτοι. Η αχίλλειος πτέρνα τους είναι ο φόβος. Φοβούνται τους νομοθέτες που δεν τους φοβούνται. Φοβούνται τους πολίτες που αξιώνουν ένα νέο δρόμο προς το μέλλον διεκδικώντας νέες απαντήσεις σε παλιές ερωτήσεις: Ποιος θα γνωρίζει; Ποιος θα αποφασίζει ποιος θα γνωρίζει; Ποιος θα αποφασίζει ποιος θα αποφασίζει; Ποιος θα γράφει τη μουσική και ποιος θα τη χορεύει;

Η κυβέρνηση της ΝΔ δεν έχει κάνει τίποτα ουσιαστικό για να υπερασπιστεί τη νομιμότητα και τα εργασιακά δικαιώματα. Για να μπουν κανόνες με σεβασμό στα εργασιακά δικαιώματα σε έναν κλάδο που πρωταγωνίστησε προκειμένου, να μπορεί να τηρηθεί το lockdown στην πράξη με ασφάλεια, την ίδια ώρα μάλιστα, που η ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης ήταν συνεχώς αυξανόμενη. Επειδή η υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων είναι αδιαπραγμάτευτες έννοιες. Επειδή η κείμενη νομοθεσία αποτελεί σημείο αναφοράς για τις εργατικές διεκδικήσεις. Επειδή η κυβέρνηση οφείλει να διασφαλίζει την προστασία της δημόσιας υγείας και όχι να προβαίνει μόνο σε συστάσεις προς τους πολίτες. Ερωτάται ο κ. Υπουργός: Σε ποιες ενέργειες έχει προβεί για την πλήρη εφαρμογή όλων των προαναφερόμενων νομοθετικών διατάξεων και εγκυκλίων; Πόσοι έλεγχοι έχουν πραγματοποιηθεί και πόσες κυρώσεις έχουν επιβληθεί βασιζόμενες στη κείμενη νομοθεσία από τα αρμόδια όργανα, ήτοι τους Επιθεωρητές Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία και τους Ειδικούς Επιθεωρητές Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία του ΣΕΠΕ; Έχει εκπονήσει το ΣΕΠΕ επιχειρησιακό σχέδιο για την εφαρμογή των παραπάνω ή τυχόν το έχει επικαιροποιήσει λόγω πανδημίας και εάν ναι έχει υλοποιηθεί ή υλοποιείται; Πόσες καταγγελίες έχουν καταγραφεί για τη μη συμμόρφωση εργοδοτών στην κείμενη νομοθεσία;