Αναδημοσιεύσεις

03
01

Λευτέρης Στουκογεώργος: Τώρα αρχίζει ο 21ος αιώνας: Η μεγάλη επίθεση των ελίτ και η κοινωνική χειραφέτηση σε πράσινο φόντο

Μελέτη του οικονομολόγου Λευτέρη Στουκογεώργου για την περιοδική έκδοση του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, "Με Ευρυγώνιο Φακό"
03
01

Σχεδιάζοντας τη νέα πράσινη οικονομία

Η κεντρική ομιλήτρια Kate Raworth είναι μια πολύ γνωστή Βρετανή οικονομολόγος που προωθεί ένα βιώσιμο μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης που δεν υπερβαίνει τα φυσικά όρια του πλανήτη. Ενα ηθικό μοντέλο που έχει τη δυνατότητα να κάνει τον πλανήτη μας ένα καλύτερο μέρος για να ζει κάποιος και εμάς πιο όμορφους και πιο ευτυχισμένους ανθρώπους. Βλέπει την Ευρωπαϊκή Ενωση ως μια «ηγέτιδα δύναμη που έχει καθορίσει μια μεταρρυθμιστική ατζέντα» και την πανδημία «σαν ένα παράθυρο ευκαιρίας» για να γίνει πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ωστόσο σε αυτή την Πράσινη Συμφωνία βρίσκει και μια αντίφαση. Η αντίφαση είναι μεταξύ της «στρατηγικής μεγέθυνσης» και του οράματος για μια κοινωνία «ευημερίας που ζει εντός οικολογικών ορίων». Η κ. Raworth εξήγησε ότι έχουν γίνει προσομοιώσεις που δείχνουν ότι ο τρόπος που σχεδιάζεται η πράσινη ανάπτυξη είναι αδύνατον να επιφέρει τις απαιτούμενες μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή. Η επίτευξη πραγματικής βιωσιμότητας απαιτεί βαθιά αλλαγή του συστήματος. «Προϋπόθεση είναι να σταματήσουν οι ανισότητες» είπε, ενώ τόνισε ότι πρέπει να δούμε με νέα οπτική τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, ακόμα και την ίδια την εργασία. Αναφερόμενη στην ψευδαίσθηση της αέναης ανάπτυξης σημείωσε ότι η οικονομία των ήδη αναπτυγμένων κρατών έχει φτάσει σε ένα ταβάνι. Τα κράτη αυτά που έχουν και μεγαλύτερα εισοδήματα δεν μπορούν να αναπτύσσονται συνέχεια. Θα πρέπει να βοηθήσουν τα πιο φτωχά κράτη να αναπτυχθούν και εκείνα με τη σειρά τους, αλλά με πιο βιώσιμο τρόπο. Επισήμανε ότι πίσω από αυτό το μοντέλο της αέναης ανάπτυξης κρύβονται οι μεγαλύτερες κρίσεις, από την οικονομική κρίση του 2008 μέχρι την κλιματική κρίση και την πανδημία. Η Βρετανή οικονομολόγος επέκρινε το μακροπρόθεσμο χρονικό διάστημα υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας λέγοντας ότι το 2050 είναι πολύ μακριά και, για να αποφύγουμε τα χειρότερα, πρέπει να αναλάβουμε δράση τώρα. Αναφερόμενη στα πακέτα ευρωπαϊκών πράσινων χρηματοδοτήσεων επισήμανε τον κίνδυνο που ελλοχεύει να τα εκμεταλλευτούν οι επιτήδειοι, διαιωνίζοντας παλιές καταστροφικές πρακτικές και καταστρατηγώντας την όλη προσπάθεια για πραγματική πράσινη μετάβαση. «Είναι μια ιστορική συγκυρία» είπε και προέτρεψε τους Ευρωπαίους ηγέτες «να βρουν τα κότσια και να το κάνουν».
01
01

Φορολογήστε τους πλούσιους άφοβα!

O Τζορτζ Μπους (ο πρεσβύτερος) είχε παρομοιάσει τις θεωρίες των trickle down ecomics με οικονομικά… βουντού. Η περιβόητη ρήση αφορούσε τον ισχυρισμό των οικονομικών της προσφοράς και οικονομικής ατζέντας του Ρόναλντ Ρίγκαν (Reaganomics) ότι οι περικοπές της φορολογίας των πλουσίων θα τροφοδοτήσουν τόσο μεγάλη ανάπτυξη και τόσο υψηλά φορολογικά έσοδα που αυτά θα επαρκέσουν για τη χρηματοδότηση των απωλειών στα δημόσια ταμεία. Η μελέτη των Χόουπ και Λίμπεργκ δείχνει, ωστόσο, ότι επί πενήντα ολόκληρα χρόνια η εφαρμογή αυτής της θεωρίας και ο στενός της εναγκαλισμός από τις περισσότερες κυβερνήσεις της Δύσης δεν απέφεραν αυτά που υπόσχονταν. Η μείωση της φορολογίας των πλουσίων και των επιχειρήσεων δεν οδήγησε ούτε σε υψηλότερη ανάπτυξη ούτε σε υψηλότερα φορολογικά έσοδα ούτε σε μείωση της ανεργίας ούτε σε διάχυση της ευημερίας στη μεσαία τάξη και στα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα. «Με βάση την έρευνά μας, θα υποστηρίζαμε ότι η οικονομική λογική για τη διατήρηση των φόρων για τους πλούσιους σε χαμηλά επίπεδα είναι αδύναμη. Στην πραγματικότητα, αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία, η περίοδος με τους υψηλότερους φόρους για τους πλούσιους -η περίοδος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- ήταν επίσης μια περίοδος με υψηλή οικονομική ανάπτυξη και χαμηλή ανεργία», τόνισε ο Λίμπεργκ μερικά εικοσιτετράωρα μετά τη δημοσίευση της μελέτης στo CBS MoneyWatch. Τα συμπεράσματα της μελέτης θα έπρεπε λογικά να αποτελούν χαρμόσυνο νέο για τις κυβερνήσεις που θα κληθούν σύντομα να κλείσουν τις μαύρες τρύπες που δημιούργησαν στα δημόσια οικονομικά οι εκτεταμένες δαπάνες για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Αν μη τι άλλο, τους ανάβει το πράσινο φως για να φορολογήσουν περισσότερο τους πλούσιους και να αυξήσουν τα φορολογικά τους έσοδα άφοβα, χωρίς να ανησυχούν για τυχόν επιπτώσεις στην οικονομία.
01
01

Branko Milanovic: Η εύθραυστη ηγεμονία του καπιταλισμού

O Milanovic θεωρεί ως μεγαλύτερο πρόβλημα των σύγχρονων, υπερεμπορευματοποιημένων κοινωνιών την απο-ηθικοποίηση του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας. Το laissez-faire του Adam Smith προϋπέθετε την καλλιέργεια ηθικών συναισθημάτων των συμμετεχόντων στην ελεύθερη αγορά, ώστε να εκτυλίσσεται απρόσκοπτα το «ευγενές εμπόριο της συμπάθειας». Η ρύθμιση της αχαλίνωτης αγοράς πλέον δεν μπορεί να στηριχθεί σε εσωτερικευμένους, ηθικούς φραγμούς αυτόνομων ορθολογικών δρώντων με ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση στις διατομικές και κοινωνικές τους σχέσεις. Αντιθέτως, επαφίεται μόνο σε νόμους και κανόνες, οι οποίοι, όμως, δεν αντανακλούν τη ρουσσωική «γενική βούληση» αλλά παράγονται από πολιτικούς σε στενή διασύνδεση με την περιουσιοκρατική ελίτ (στον (νεο)φιλελεύθερο, αξιοκρατικό καπιταλισμό) ή από την ίδια την πολιτικο-καπιταλιστική διευθύνουσα τάξη (στον πολιτικό-απολυταρχικό καπιταλισμό). Η ποσοτικά αυξανόμενη ευημερία, λοιπόν, δεν έχει συνοδευθεί καθόλου από ανάλογη ηθική και πολιτική ανάπτυξη των αγοραίων δρώντων, δηλαδή από την καλλιέργεια των «ανώτερων ηδονών» κατά τον ωφελιμισμό του κανόνα του John Stuart Mill. Αυτή η από-ηθικοποίηση των ολοένα και πιο εμπορευματοποιημένων πτυχών της κοινωνικής ζωής («οι άνθρωποι ως καπιταλιστικά κέντρα παραγωγής», σελ. 254-257) προξενεί μια σειρά από παθογένειες που διαρρηγνύουν την κοινωνική συνοχή και θέτουν υπό αμφισβήτηση τη νομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας. Στις παθογένειες αυτές συγκαταλέγονται: α) η κανονικοποίηση της διαφθοράς ως αναπότρεπτο στοιχείο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, β) η απουσία ισχυρών ανθρώπινων δεσμών για την εύρυθμη λειτουργία των συμβάσεων σε μια εποχή που η «αυτοκρατορία του νόμου» (κατά τη διατύπωση του Dworkin) έχει υποκατασταθεί από την παντοκρατορία των συμβάσεων, γ) η θεσμοποίηση της νοοτροπίας του «λαθρεπιβάτη» στην κοινωνική πολιτική, με τα ευπορότερα στρώματα να καταφεύγουν στην ιδιωτική παροχή κοινωφελών υπηρεσιών, αποστερώντας έτσι το υποχρεωτικό σύστημα δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης από τους αναγκαίους πόρους για τη βραχυπρόθεσμη επάρκεια των παροχών και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του. Η ανάλυση του Milanovic είναι εξαιρετικά τεκμηριωμένη και διεισδυτικά κριτική προς τον κυρίαρχο, υπερεμπορευματοποιημένο καπιταλισμό (είτε με αξιοκρατικό είτε με a priori ιεραρχικό πρόσημο). Εντούτοις, οι προτάσεις του συγγραφέα αρκούνται σε μια εκ των έσω μεταρρύθμιση του συστήματος προς την κατεύθυνση ενός πιο εξισωτικού καπιταλισμού, ο οποίος θα βασίζεται στην ίση κατανομή κεφαλαίου και δεξιοτήτων («ικανοτήτων» κατά τη διάσημη διατύπωση του Amartya Sen) και στη δημοκρατική οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας με ταυτόχρονη διατήρηση της αγοράς ως μοχλού διαρρύθμισης των οικονομικών σχέσεων, προκειμένου να επιτευχθεί το πέρασμα από την τυπική στην πραγματική ισότητα των ευκαιριών.
01
01

Τζον Γκραλ: «Τα μεγάλα θύματα ενός “σκληρού” Brexit θα είναι η εργατική τάξη και οι νέοι»

Οι μεγάλοι χαμένοι ενός «σκληρού» Brexit θα είναι η εργατική τάξη, οι φτωχοί, οι νέοι, αυτοί που εργάζονται σε βιομηχανίες που έχουν στενή σχέση εξάρτησης από τους παραγωγούς της ΕΕ, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία (προφανώς, υπάρχει μια αλληλοεπικάλυψη αυτών των κατηγοριών). Δεν είναι ακόμα σαφές πόσο θα πληγούν οι επιμέρους χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, αλλά είναι αδιαμφισβήτητο ότι ως σύνολο θα υποστούν κάποιο πλήγμα λόγω της μετατροπής της Βρετανίας σε «τρίτη χώρα», έστω και αν θα υπάρξουν και κάποιοι κερδισμένοι όπως ορισμένα αντισταθμιστικά κεφάλαια υψηλού κινδύνου (hedge funds). Οι επιπτώσεις της αποχώρησης από την ΕΕ δεν είχαν γίνει κατανοητές στην αρχή αυτής της διαδικασίας, εν μέρει επειδή ούτε οι ίδιοι οι υποστηρικτές της μπορούσαν να τις συλλάβουν και εν μέρει επειδή, με δεδομένη την ύπαρξη αντιτιθέμενων συμφερόντων εντός της συμμαχίας του Brexit, οι υπερβολικές λεπτομέρειες για την μορφή της ρήξης θα υπονόμευαν την ενότητά της. Ευρείες απώλειες θα υπάρξουν και στην ευρωπαϊκή πλευρά, με τον μεγάλο χαμένο να είναι η Ιρλανδία. (...) Τα ιδεολογικά προβλήματα των υποστηρικτών του Brexit είναι αναπόφευκτα: ή θα τροποποιήσουν τη θέση τους αμβλύνοντας την πίεση για εθνική «κυριαρχία» προκειμένου να προστατεύσουν τις οικονομικές σχέσεις, ή θα βυθίσουν τη χώρα σε μια βαθιά και παρατεταμένη οικονομική κρίση. Στους Εργατικούς, ο Κόρμπιν δεν τα κατάφερε να αντιμετωπίσει το ευρωπαϊκό ζήτημα, ενώ η νέα ηγεσία του κόμματος δεν έχει ένα πειστικό μοντέλο για τις μελλοντικές σχέσεις με την ΕΕ. Εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από αυτή την κατάσταση, όπως οι Πράσινοι (των οποίων είμαι μέλος), εμποδίζονται από το [ακραία πλειοψηφικό] εκλογικό σύστημα, κάτι που ισχύει και για τις δυνάμεις της Δεξιάς, όπως αυτές που βρίσκονται κοντά στον Νάιτζελ Φάρατζ. Το μεγαλύτερο τμήμα της Αριστεράς είναι φιλοευρωπαϊκό, ενώ το ίδιο ισχύει και για όσους /ες έχουν ηλικία μικρότερη των 45 ετών. Το πρόβλημα είναι το χάσμα απόψεων και στάσεων που υπάρχει στο εσωτερικό του Εργατικού Κόμματος και της εργατικής τάξης της Αγγλίας. Όλη αυτή η ιστορία του Brexit έχει ενισχύσει τις αποσχιστικές τάσεις στην Σκωτία και την Ουαλία, ενώ η Βρετανία έχει ουσιαστικά χάσει τη Βόρεια Ιρλανδία με την εισαγωγή εμπορικών φραγμών στην Ιρλανδική Θάλασσα. [ΣτΜ: Αυτή η «απώλεια βρετανικού εδάφους» οφείλεται στο γεγονός ότι εξαιτίας της ανάγκης να διατηρηθεί η ελεύθερη διεξαγωγή εμπορίου μεταξύ της βρετανικής Βόρειας Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας που προβλέπεται από την βρετανο-ιρλανδική ειρηνευτική του 1998, γνωστής και ως Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής, η Βρετανία υποχρεώθηκε να δεχθεί την ύπαρξη ελέγχων στο εμπόριο μεταξύ αυτής και της Βόρειας Ιρλανδίας. Ως γνωστόν, οι δύο χώρες χωρίζονται από την Ιρλανδική Θάλασσα]. Ο θρίαμβος ενός ξενοφοβικού και αυταρχικού Συντηρητικού Κόμματος μπορεί πράγματι να αποφευχθεί, όχι επικροτώντας την αποχώρηση από την ΕΕ, αλλά βάζοντας τα συμφέροντα της εργατικής τάξης στο επίκεντρο των θέσεων της Αριστεράς.
30
12

Πάνος Σκουρλέτης: Η ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας δεν πρέπει να υπονομευθεί με πρόσχημα τον εμβολιασμό

«Οι πρώτοι εμβολιασμοί είναι ένα θετικό, αποφασιστικό βήμα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ωστόσο δεν μπορεί να είναι το άλλοθι για να μη ληφθούν παράλληλα μέτρα ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας, δεν μπορεί να είναι το άλλοθι μιας απραξίας». «Το δημόσιο αγαθό της υγείας θα πρέπει να υπηρετείται από ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας, άρα να πάνε στην άκρη όλες αυτές οι προγραμματικές αγκυλώσεις και οι ιδεοληψίες που κατά κόρον ακούστηκαν το προηγούμενο διάστημα από τη ΝΔ και από άλλα κόμματα αυτού του ιδεολογικού φάσματος, ότι μπορεί ο ιδιωτικός τομέας να υποκαταστήσει τον δημόσιο. Αυτό φάνηκε ότι δεν μπορεί να γίνει ακόμα και στις πιο ανεπτυγμένες χώρες». Με δεδομένο το μεγάλο μέγεθος της ύφεσης, το κρίσιμο ζήτημα είναι αν θα στηρίξουμε ένα ευρύτερο κομμάτι της κοινωνίας, αντί για λίγους ισχυρούς «Η ύφεση είναι ανεξέλεγκτη κι αυτό θα έχει άμεσες επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. […] Σημασία έχει μέσα από ποια στρατηγική, εξόδου από αυτή την κρίση, θα αντιμετωπίσουμε τις συνέπειές της. Θα αρκεστούμε να βλέπουμε τα πράγματα να εξελίσσονται από μόνα τους, να βλέπουμε μια βίαιη αναδιάρθρωση υπέρ κάποιων λίγων και ισχυρών; Ή θα επιλέξουμε να στηρίξουμε ένα ευρύτερο κομμάτι της κοινωνίας, είτε αυτό αφορά εργαζόμενους, είτε αφορά μικρομεσαίες επιχειρήσεις; Αυτό βέβαια θέλει και αντίστοιχες πολιτικές. Αυτές τις πολιτικές, ενώ είχε τη δυνατότητα, η κυβέρνηση δεν τις ακολούθησε».
30
12

Η Κίνα ετοιμάζεται να προσπεράσει τις ΗΠΑ

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η Κίνα και η Ανατολική Ασία ευρύτερα, παρότι χτυπήθηκαν νωρίτερα από την πανδημία, αποδείχθηκαν πιο επιδέξιες και αποτελεσματικές στη διαχείρισή της έναντι της Ευρώπης και της Αμερικής και αυτό θα λειτουργήσει προς όφελός τους τα επόμενα χρόνια. (...) Αναμένει ότι τόσο η Κίνα -το ΑΕΠ της οποίας προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2% φέτος και κατά 5% το 2021- όσο και η Ινδία -που θα καταγράψει ύφεση 3% φέτος και ανάπτυξη 8% το 2021- θα επιτύχουν τις καλύτερες επιδόσεις απ’ όλες τις οικονομίες του κόσμου. Αντίθετα, τη μεγαλύτερη καθίζηση από τις μεγάλες οικονομίες του κόσμου αναμένεται ότι θα έχουν οι Ιταλία (-11%), Γερμανία (-8%), Βραζιλία (-8%) και Ισπανία (-8%). Για τις ΗΠΑ αναμένεται ύφεση -5% φέτος και στη συνέχεια μέτρια σχετικά ανάκαμψη +3% το 2021 και +1,9% το 2022. Το αμερικανικό ΑΕΠ δεν πρόκειται να αγγίξει τα προ κρίσης επίπεδα πριν από το 2023 ενώ ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης θα προσεγγίσει μεταξύ 2022 και 2024 το 1,9% και στη συνέχεια θα επιβραδυνθεί στο 1,6%. Η Κίνα αντίθετα αναμένεται να καταγράψει από το 2021 ώς το 2025 μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5,7% και εν συνεχεία, από το 2026 έως το 2030, 4,5%. Η διαφορετική δυναμική θα οδηγήσει την κινεζική οικονομία ταχύτερα στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης, το 2028 αντί για το 2033 που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση του CEBR, και τις ΗΠΑ στη δεύτερη θέση. Ο μέσος Κινέζος όμως θα συνεχίσει -με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα- να είναι φτωχότερος σε σχέση με τον μέσο Αμερικανό, καθώς ο πληθυσμός της Κίνας είναι 4πλάσιος του αντίστοιχου των ΗΠΑ. Η άλλη μεγάλη οικονομία της ηπειρωτικής Ασίας, η Ινδία, που πέρυσι ξεπέρασε τη Βρετανία και έγινε η 5η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, θα οπισθοχωρήσει εξαιτίας των επιπτώσεων της πανδημίας. Ωστόσο ώς το τέλος της δεκαετίας θα είναι η 3η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, καθώς θα ξεπεράσει ξανά τη Βρετανία (2024) αλλά και τις Γερμανία (2027) και Ιαπωνία (2030).
30
12

Μιχάλης Σπουρδαλάκης: Για τον Λίο. Τον δάσκαλο, τον φίλο, τον σύντροφο

Παρακάμπτοντας το κίνδυνο υπεραπλούστευσης θα έλεγα ότι όλο το έργο του Πάνιτς αποκαλύπτει ένα ερευνητικό σχέδιο που επιχειρεί συστηματικά να κατανοήσει και να αντιπαρατεθεί ταυτόχρονα με τις αντιφάσεις ανάμεσα στην τυπική ισότητα της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων και τις βαθιές και συνεχώς επεκτεινόμενες ανισότητες που παράγει ο καπιταλισμός σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή η ερευνητική του έγνοια τον οδήγησε στη δημιουργική υιοθέτηση των μεθοδολογικών προταγμάτων της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας στη μελέτη των αντιφάσεων του κορπορατισμού. Ωστόσο, όταν ο παγκόσμιος καπιταλισμός μπήκε για τα καλά στη νεοφιλελεύθερη φάση του, ο Πάνιτς εστίασε στη μελέτη του κράτους και της σχέσης του με τα πολιτικά υποκείμενα και τις εργατικές οργανώσεις. Οι διαδικασίες καπιταλιστικής ολοκλήρωσης, η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, μετέφερε το ενδιαφέρον του στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, όπου και άνοιξε δρόμους κατανόησης για τη φύση της σύγχρονης νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής αυτοκρατορίας. Ο Πάνιτς διακηρύσσει με παρρησία, με σαφήνεια και στέρεη τεκμηρίωση την άποψη ότι το κράτος είναι ο κύριος «συγγραφέας της παγκοσμιοποίησης», καθώς οι πρωτοβουλίες του ενδυνάμωσαν την κινητικότητα του κεφαλαίου και οδήγησαν τις αγορές εργασίας σε ακραία ευέλικτες δομές. Αντίθετες απόψεις του δεσπόζοντος ρεύματος, και δυστυχώς όχι μόνο, οδηγούν σε απομείωση της σημασίας της δημοκρατικής συμμετοχής και αντίστασης και συμβάλλουν σε φαινόμενα αποπολιτικοποίησης. Η αντίληψη και η πεποίθηση ότι κράτος έθνος «έχει τελειώσει» οδηγεί στην παθητικότητα των πολιτών, στη διάχυση συνωμοσιολογικών απόψεων, στην αποστράτευση και τον κυνισμό, αλλά και την απερίσκεπτη κριτική ή μάλλον μη κριτική για τα λάθη και παραλήψεις κυβερνήσεων. Ο Πάνιτς στέκεται σταθερά απέναντι σε αντιλήψεις και εύκολες αναλύσεις τέτοιου τύπου που όχι μόνο ακυρώνουν την κοινωνική/ταξική πάλη, αλλά μας πάνε πίσω πριν τη συνεισφορά του Τζιανμπατίστα Βίκο.
29
12

Κύρκος Δοξιάδης: Παραγωγική καταστολή

Εχει περάσει ένας μήνας από τότε που ο πρωθυπουργός φωτογραφήθηκε με παρέα κατά την ποδηλατική εκδρομή του στην Πάρνηθα, χωρίς μάσκα και χωρίς τήρηση αποστάσεων. Η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι μια εικόνα που έχει αποτυπωθεί βαθιά στη συλλογική μνήμη της ελληνικής κοινωνίας – δεν έχει ξεχαστεί και μάλλον ούτε πρόκειται. (...) Ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τούτη την πράξη φαίνεται πως εφάρμοσε έναν ιδιότυπο ορισμό του «κυρίαρχου». Κυρίαρχος είναι εκείνος που αποφασίζει όχι πότε και ποιοι υπήκοοι εξαιρούνται από τα δικαιώματα που προστατεύει ο νόμος, αλλά πότε και ποιοι (ο εαυτός του και η παρέα του, εν προκειμένω) εξαιρούνται από τις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο νόμος. Ο επιδιωκόμενος συμβολισμός, όμως, έχει και περαιτέρω σημασιολογικές εξειδικεύσεις. Τα αυστηρά μέτρα περιορισμού των κινήσεων των πολιτών, με τις ολέθριες οικονομικές επιπτώσεις και με τις ασφυκτικές συνέπειες στην καθημερινότητα των ανθρώπων, υποτίθεται (και, έως έναν βαθμό, όχι απλώς «υποτίθεται») πως λαμβάνονται με στόχο την προστασία της υγείας των πολιτών. Το «κακό παράδειγμα» που έδωσε ο πρωθυπουργός με την περιβόητη φωτογραφία προφανώς δεν αποσκοπούσε στο να παροτρύνει τους πολίτες να μη μετέχουν στην προσπάθεια που γίνεται για την προστασία της δημόσιας υγείας αψηφώντας τα περιοριστικά μέτρα. Ο στόχος ήταν να τονιστεί η άλλη πλευρά των μέτρων – ήτοι η κατασταλτική. Τα μέτρα ως καταστολή – που δεν είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν τον πρωθυπουργό. Ο πρωθυπουργός επιβάλλει την καταστολή, δεν την υφίσταται.
29
12

Θεανώ Φωτίου: «Μόνο αν εμπνεύσουμε θα μπει φραγμός στη συντηρητικοποίηση»

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θεωρεί ότι βασικός μοχλός για την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων είναι ένα σοβαρό προνοιακό κράτος που παρεμβαίνει για να άρει τις ανισότητες οι οποίες εμφανίζονται σε κάποιες φάσεις της ζωής των πολιτών. Ο καθένας μας αντιμετωπίζει τέτοιες φάσεις κατά τις οποίες παύει να είναι ισότιμος με τους άλλους λόγω φτώχειας, γήρανσης, αναπηρίας, αλλά και γιατί αποκτά παιδιά, ένα ευτυχές γεγονός που δημιουργεί ανισότητα. Η πρόνοια και η κοινωνική αλληλεγγύη είναι υποχρέωση του κράτους και ευθύνη του προς την κοινωνική πλειοψηφία και όχι μόνο στους φτωχούς. Για αυτό, από όλες τις παροχές και επιδόματα που σχεδιάσαμε (voucher για βρεφονηπιακούς σταθμούς, επίδομα παιδιού, επίδομα στέγης, σχολικά γεύματα, επίδομα αναπηρίας) μόνο το ΚΕΑ αφορά τη φτώχεια. Όλα τα άλλα αφορούν και τα μεσαία στρώματα, μεσαία εισοδήματα. Αντίθετα, η ΝΔ μείωσε τις δαπάνες για την πρόνοια από τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης και πιστεύει ότι αφορά μόνο τους φτωχούς, και μάλιστα τους ακραία φτωχούς. Αυτή είναι η διαιρετική τομή ανάμεσα στην αριστερά και την νεοφιλελεύθερη δεξιά. Το σχέδιο Πισσαρίδη πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω βάζοντας βόμβα στα θεμέλια του προνοιακού κράτους που χτίσαμε κατά την τετραετία της διακυβέρνησης μας: προτείνει τη συγχώνευση έξι παροχών και επιδομάτων σε ένα, στο Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (πρώην ΚΕΑ) πλην του αναπηρικού επιδόματος, καταργώντας όλα τα επιδόματα που δίναμε και στα μεσαία εισοδηματικά στρώματα. Αυτή ήταν πρόταση του ΔΝΤ που εμείς δεν είχαμε δεχτεί. Για τους αναπήρους επιφυλάσσει τη μείωση των αναπηρικών συντάξεων και επιδομάτων αφού επαναφέρει την πρόταση του ΔΝΤ για την αξιολόγηση της αναπηρίας με βάση τη λειτουργικότητα, την οποία επίσης, εμείς δεν είχαμε δεχτεί. Η ΝΔ και το σχέδιο Πισσαρίδη στοχεύουν στη μείωση των δαπανών για τη πρόνοια που θεωρούν ότι δεν έχουν σχέση με την ανάπτυξη, σε αντίθεση με εμάς που πιστεύουμε ότι είναι αναπτυξιακές δαπάνες διότι τα χρήματα που πέφτουν στην αγορά, αυξάνουν την ενεργό ζήτηση, την κατανάλωση και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εμείς, λοιπόν, προτείνουμε την παρέμβαση του κράτους με τον κοινωνικό μισθό σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα συνάψει η αριστερά με τον λαό. Αυτός υλοποιείται με παροχές,  επιδόματα και δωρεάν υπηρεσίες που παρέχει το κοινωνικό κράτος, στη δημόσια παιδεία, υγεία, πρόνοια. Η κυβέρνηση μας, σε αυτή την κατεύθυνση, ξαναέχτισε το κοινωνικό κράτος. Και τότε φτιάξαμε και το Εισόδημα Αλληλεγγύης, το λεγόμενο ΚΕΑ, το οποίο λειτουργούσε ως δίχτυ ασφαλείας για τη φτώχεια. Με την πανδημία έγινε εμφανές ότι αυτό το δίχτυ ασφαλείας δεν φτάνει, όχι μόνο γιατί οι κρίσεις του καπιταλισμού είναι συνεχείς και εγγενείς, αλλά και γιατί καταρρέουν κοινωνικά στρώματα, που διαβιούσαν αξιοπρεπώς μέχρι χθες. Βάσει αυτών των παρατηρήσεων, σχεδιάσαμε το εισόδημα έκτακτης ανάγκης. Η διαφορά του από το ΚΕΑ είναι ότι δεν ζητά τα εισοδήματά σου πριν από έξι μήνες, αλλά την σημερινή σου οικονομική κατάσταση. Και παρεμβαίνει στην πτώση σου για να σε ενισχύσει.  Το δεύτερο μάθημα που πήραμε από την πανδημία είναι ότι πρέπει να έχουμε διευρυμένες παροχές για το παιδί, τον ηλικιωμένο και τον ανάπηρο. Το τρίτο είναι ότι καταλάβαμε πως πρέπει να μιλάμε για δημόσιες  και ιδιωτικές υπηρεσίες φροντίδας δωρεάν, υψηλής στάθμης. Ένα παράδειγμα είναι οι οίκοι ευγηρίας που πρέπει να κλείσουν, και να γυρίσουν οι ηλικιωμένοι στα σπίτια τους και να πληρώνει το κράτος τον φροντιστή ή να ζήσουν σε μικρά σπίτια τριών έως τεσσάρων ατόμων. Το τέταρτο μάθημα είναι ότι το κράτος πρέπει να συμπράξει με την τοπική αυτοδιοίκηση για να δημιουργήσει ένα  δημόσιο ψηφιακό βραχίονα που θα αξιολογεί, θα παρεμβαίνει και θα ελέγχει τις δομές φροντίδας.