Αναδημοσιεύσεις

Η επόμενη μέρα διαγράφεται τραγικά δύσκολη, πρώτα απ’ όλα για τους ίδιους τους Αφγανούς. Οι νέοι άρχοντες της Καμπούλ πασχίζουν να πείσουν ότι έχουν αλλάξει, ότι δεν θα επαναφέρουν το ζόφο της δεκαετίας του ’90 σε ό,τι αφορά τη μεταχείριση των γυναικών, τις σχέσεις με την τρομοκρατία και σειρά άλλων θεμάτων. Ο βασικός λόγος είναι ότι δεν θέλουν να ξαναγίνουν παρίας της διεθνούς κοινότητας, καθώς καλούνται να κυβερνήσουν μια από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, όπου το 75% του προϋπολογισμού καλύπτεται από τη διεθνή βοήθεια. Μάλιστα από την πρώτη στιγμή έκλεισαν το μάτι στους Αμερικανούς, διαβεβαιώνοντας ότι είναι υπέρ του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡΙ (Τουρκμενιστάν- Αφγανιστάν- Πακιστάν- Ινδία), ο οποίος, αν χτιστεί, θα είναι σε βάρος της επιρροής της Ρωσίας, του Ιράν και της Κίνας. Ωστόσο ο κίνδυνος ενός νέου εμφυλίου που θα μετατρέψει το Αφγανιστάν σε γεωπολιτική μαύρη τρύπα της Ευρασίας είναι ήδη ορατός, με τις πρώτες αιματηρές διαδηλώσεις σε τρεις πόλεις και τη συγκέντρωση στρατευμάτων αντιπάλων τους στη δυσπρόσιτη κοιλάδα Παντσίρ, ιστορικό οχυρό της Βόρειας Συμμαχίας.  Σε περιφερειακό επίπεδο, το Πακιστάν είναι ο μεγάλος κερδισμένος, καθώς οι σύμμαχοι Ταλιμπάν του προσφέρουν το ποθητό “στρατηγικό βάθος” στη σύγκρουση με την Ινδία για το Κασμίρ. Ωστόσο το ενδεχόμενο να αποκτήσουν νέα ορμή οι Πακιστανοί Ταλιμπάν (αιμοσταγής τρομοκρατική οργάνωση, που δεν έχει οργανικούς δεσμούς με τους Αφγανούς συνονόματους) απασχολεί σοβαρά την Ισλαμαμπάντ. Κίνα και Ρωσία ασφαλώς χαίρονται για το οδυνηρό πλήγμα που δέχτηκε η Αμερική, αλλά έχουν λόγους να ανησυχούν για το ενδεχόμενο να ενισχυθούν ισλαμικά κινήματα στο Ξινγιάνγκ, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν ή ακόμη και τον Καύκασο. Ιράν και Τουρκία θα διεκδικήσουν μερίδιο επιρροής στο Αφγανιστάν, αλλά θα δοκιμαστούν από το νέο μεταναστευτικό κύμα, το οποίο αργά ή γρήγορα θα φτάσει και στην Ευρώπη, προκαλώντας πολιτικές παρενέργειες- ενδεχομένως και στην κρίσιμη αναμέτρηση Μακρόν- Λεπέν, την ερχόμενη άνοιξη. Όσο για τη μεγάλη εικόνα της διεθνούς πολιτικής, οι κατεξοχήν χαμένοι είναι η ισχύς και η ενότητα της Δύσης. Το ΝΑΤΟ βγαίνει συντετριμμένο από τον μοναδικό πόλεμο, με συμμετοχή χερσαίων δυνάμεων, όπου δοκιμάστηκε. Όλοι οι σύμμαχοι της Αμερικής, από την Ταϊπέι και τη Σεούλ μέχρι το Βερολίνο και το Λονδίνο, αναρωτιούνται αν έχουν οποιαδήποτε αξία χρήσης οι δεσμεύσεις της Ουάσιγκτον. Με την απόσυρσή της από το Αφγανιστάν και τη Μέση Ανατολή, η Αμερική ασφαλώς θα συγκεντρώσει περισσότερη ισχύ στα στρατηγικά μέτωπα που την ενδιαφέρουν, κυρίως απέναντι στην Κίνα και τη Ρωσία. Αλλά οι φυγόκεντρες τάσεις στο Δυτικό στρατόπεδο θα ενταθούν, καθώς οι ίδιοι οι Αμερικανοί είναι σαν να λένε σε όλο τον κόσμο “καθένας για τον εαυτό του, και τον τελευταίο ας τον πάρει ο διάβολος”.

Πρώτα το αφήγημα: Από την αρχαία εποχή σημειώνονται μετακινήσεις νομάδων (σήμερα μεταναστών και προσφύγων) από τις επισφαλείς προς τις πιο ασφαλείς περιοχές. Η νεωτερική εμπειρία στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη έχει δείξει ότι η ομαλή υποδοχή των ροών είναι αδύνατη χωρίς θεσμούς (πχ για χορήγηση ασύλου, αναγνώριση ταυτότητας) και χωρίς μια πολιτική για διασπορά και κοινωνική ένταξη όσων για οποιοδήποτε λόγο θα εγκατασταθούν. Αλλιώς, με την υπερσυγκέντρωση νομάδων σε περιορισμένους χώρους, οι “ανθρώπινες αποθήκες” (Z. Bauman) γίνονται πυριτιδαποθήκες. Εξάλλου, σε βάθος χρόνου το φαινόμενο αυτής της συρροής είναι διαρκές, αφού χθες είχαμε τους Σύρους, τώρα αναμένονται οι Αφγανοί, αύριο ίσως ακολουθήσουν Λιβανέζοι, καθώς και θύματα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής (ερημοποίηση, λειψυδρία σε ασιατικές και αφρικανικές χώρες). Επιμύθιο: Χρειάζονται ανθεκτικά στο χρόνο θεσμικά εργαλεία. Τώρα το παραμύθι: Παραδόξως το εκφράζουν επίσημες πολιτικές, ευρωπαϊκές και εθνικές. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι αντιμετωπίσαμε και πιθανώς θα αντιμετωπίσουμε εκ νέου στο προσφυγικό έκτακτες κρίσεις. Άρα, αυτό που χρειάζεται είναι να προβλεφθούν θεσμοί διαχείρισης κρίσεων για προσωρινές καταστάσεις («εξαίρεσης», με τον όρο της εποχής). Ως σταθερά και κανονικότητα, ας συνεχίσει να προβλέπεται η φόρτωση του προβλήματος στις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής των ροών. Ως έκτακτο καθεστώς, ας οριστεί θεσμικά μια «αλληλεγγύη» των ευρωπαϊκών χωρών, έστω με οικονομική (μόνο!) στήριξη των χωρών υποδοχής που θα συνεχίζουν να σηκώνουν το βάρος. Αυτό προβλέπει τώρα το Σχέδιο για ένα νέο Σύμφωνο μετανάστευσης και προσφύγων που ετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δηλαδή, αναπαλαίωση της Σύμβασης του Δουβλίνου! Τι κρίμα αλήθεια, το όνομα μιας πόλης - συμβόλου πολιτισμού και πόνου λόγω εξαγωγής μεταναστών, να συνδέεται πια με την αποθήκευσή τους και τη μιζέρια. Οι ισχυροί της Ευρώπης φαίνονται να βολεύονται, κρατώντας μακριά από τις κεντρικές μητροπόλεις τους το πρόβλημα. Η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζεται προφανώς για είσπραξη νέων κονδυλίων (ευπρόσδεκτα τα αργύρια!) για το διαιωνιζόμενο έργο της υποδοχής των προσφυγικών ροών, γι' αυτό ουσιαστικά υποστηρίζει το νέο Σχέδιο Συμφώνου. Κυβερνητικές τοποθετήσεις του τύπου «να μετακινηθούν όλοι οι μετανάστες» είναι ευχολόγια και ρητορείες για εσωτερική κατανάλωση, τη στιγμή που το Σχέδιο στηρίζεται. Ευτυχώς η Ευρωπαϊκή Αριστερά στο Ευρωκοινοβούλιο, με ελληνική προπορεία, έχει σταθεί αρνητικά απέναντι στη φιλοσοφία- παραμύθι αυτής της «μεταρρύθμισης». Φυσικά, θα χρειάζονταν πολλές γραμμές για να αναλυθούν τα παραπάνω. Θα δοθεί η ευκαιρία. Το μετά βεβαιότητας προβλέψιμο είναι πως όταν οι νέοι Αφγανοί πρόσφυγες θα φθάσουν στον Έβρο και ιδίως στο Αιγαίο τότε το παραμύθι των σπουδαίων ηγετών του προσκηνίου θα τελειώσει. Η Ευρώπη θα αναμετρηθεί με την ιστορία- αφήγημα, τον πολιτισμό και τους παγκόσμιους θεσμούς του ανθρωπιστικού δικαίου.

Χρειάζεται μια βαθιά κατανόηση του ιστορικού βάθους των πολιτειακών αλλαγών που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στη Δυτική και Κεντρική Ασία σε συνάρτηση με την δύση της ευρωπαϊκής και αμερικάνικης ηγεμονίας στον κόσμο. H παλινόρθωση του ισλαμιστικού καθεστώτος των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δημιουργεί για πρώτη φορά στην ιστορία ένα γεωγραφικό συνεχές θεοκρατικών καθεστώτων: από την ανατολική όχθη του Έβρου, και την μετριοπαθέστερη εκδοχή της Τουρκίας, στο Ιράν, όπου η Ισλαμική Επανάσταση σε λίγο κλείνει μισό αιώνα ζωής, ως το πολύπαθο Αφγανιστάν όπου η εσωτερική δυναμική της ισλαμιστικής παλινόρθωσης σάρωσε το διεφθαρμένο καθεστώς που είχαν εγκαταστήσει οι δυτικοί.  Και τέλος, η μεγαλύτερη Ισλαμική Δημοκρατία της υφηλίου, το Πακιστάν των 220 εκατομμυρίων.  Στο σύνολο, συζητάμε για έναν πληθυσμό που αγγίζει το μισό δις ανθρώπων…  Έτσι για να έχουμε συναίσθηση των μεγεθών: 82 η Τουρκία, 83 το Ιράν, 38 το Αφγανιστάν, 40 το Ιράκ, 17 η Συρία…  Ήδη από του χρόνου, σε αυτή την περιοχή της Ασίας θα ζούνε περισσότεροι άνθρωποι από την Ευρώπη ολόκληρη.  Για τους πρόσφυγες, η Δύση είναι ακόμη το συνώνυμο του μόνου χώρου προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όσο κι αν τους κάνει συνειδητά τη ζωή δύσκολη... Ακόμη κι αν η Κίνα εδραιώσει ολοκληρωτικά σε μερικά χρόνια την γεωπολιτική και οικονομική της ηγεμονία στην υφήλιο, δύσκολα θα δείτε πρόσφυγες να κατευθύνονται προς το Πεκίνο στο κοντινό μέλλον. Η τεράστια αυτή περιοχή ξερνάει τους ανθρώπους της – με ευθύνες και δικές μας – και εμείς επινοούμε ασφαλείς τρίτες χώρες στα σωθικά της, για να τους παρκάρουμε. Έτσι όμως, οι «ασφαλείς τρίτες χώρες»  θα καταπιούν ευκολότερα την ηθική μας ευτέλεια.   Όσο τάχα οδυρόμαστε για το μέλλον των Αφγανών γυναικών στον τόπο τους και την ίδια στιγμή κλείνουμε στα μούτρα την πόρτα της πατρίδας μας στους ίδιους κατατρεγμένους ανθρώπους, τόσο πιο υποκριτές κι ευτελέστεροι θα είμαστε και θα φαινόμαστε. Ως χώρα, ως Ευρώπη, ως πολιτισμός. Ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν μπορεί να είναι συνάρτηση της απόστασης που σε χωρίζει από αυτόν που υποφέρει. Αν είναι μακριά σου, να συμπάσχεις κι αν έρχεται δίπλα σου, θες να τον διώξεις, είσαι απλώς ηθικά ανάξιος.  Για αρχή, μου φαίνεται βασικό να συμφωνήσουμε σε αυτό σήμερα.

Αυτές τις μέρες κλείνουν 105 χρόνια από την αιματοβαμμένη απεργία των μεταλλωρύχων της Σερίφου, τον Αύγουστο του 1916. Οι μεταλλωρύχοι του νησιού μετά από δεκαετίες άγριας εκμετάλλευσης και απαξίωσης από τους εργοδότες –που ήσαν στην ουσία και οι κύριοι ολόκληρου του νησιού-, την οικογένεια Γρώμμαν, αποφάσισαν να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους και να απαιτήσουν τα αυτονόητα, δηλαδή οκτάωρη εργασία και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η σημασία αυτής της απεργίας δεν έγκειται μόνο στο γεγονός ότι υπήρξε ένα γεγονός του γενικότερου κοινωνικού κινήματος που οργανώθηκε και καθοδηγήθηκε χωρίς καμία άνωθεν συνδικαλιστική και κομματική παρέμβαση ή ντιρεκτίβα –άλλωστε οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα δεν υπήρχε ακόμα το 1916 στον ελλαδικό χώρο- αλλά και στο ότι για πρώτη φορά στα συνδικαλιστικά αλλά και κοινωνικά χρονικά της χώρας, οι απεργοί κατάργησαν την τοπική εξουσία αντικαθιστώντας την με μια επιτροπή η οποία διευθετούσε τις καθημερινές υποθέσεις των απεργών και των κατοίκων. Μια κατάσταση την οποία, όπως ήταν φυσικό, δεν ανέχθηκε για πολύ η τότε κυβέρνηση που έστειλε ένα ισχυρό και καλά εξοπλισμένο σώμα χωροφυλακής για να καταστείλει την εξέγερση και να αποκαταστήσει την τεθείσα κοινωνική τάξη. Ένας άλλος άκρως σημαντικός παράγοντας ο οποίος καθόρισε εν πολλοίς την εν λόγω απεργία και εξέγερση καθιερώνοντάς την στο πάνθεον των αδιάλλακτων, επαναστατικών αγώνων, από τους οποίους μπορούμε ακόμα και σήμερα να αντλούμε διδάγματα, είναι ότι, παρά τη σύγκρουση, τις δολοφονίες εργατών, τις συλλήψεις και τις φυλακίσεις, οι εργάτες ήταν, τελικά, αυτοί που εξήλθαν νικητές, μιας και τα περισσότερα από τα αιτήματά τους ικανοποιήθηκαν.

Για να τελειώνουμε με τις ασυναρτησίες, πολιτικές και μη: Το Μάτι κάηκε με 35 βαθμούς επειδή έπιασε φωτιά με δυτικό άνεμο 5-6 μποφόρ. Η φωτιά «κουτρουβάλησε» την πλαγιά της Πεντέλης από δυτικά προς ανατολικά μέχρι την παραλία, βρήκε τεράστιες ποσότητες καύσιμης ύλης και γιγαντώθηκε σε πυροθύελλα πρωτοφανούς ισχύος που, σπρωγμένη απ’ τον άνεμο, κατέληξε στο Μάτι, μια περιοχή - παγίδα λόγω της άναρχης δόμησης δεκαετιών, που επιπλέον είχε γεμίσει με εγκλωβισμένο κόσμο σε αυτοκίνητα, λόγω των απαράδεκτων χειρισμών της αστυνομίας. Η έκθεση Goldammer δεν αφήνει καμία αμφιβολία για τις αιτίες της τραγωδίας. Για τις πυρκαγιές σε Βαρυμπόμπη, Αττική, Εύβοια κ.λπ. «έφταιξε» η κλιματική κρίση, δηλαδή οι φωτιές ξεκίνησαν εξαιτίας του καύσωνα που οφείλεται στην κλιματική κρίση, λες και δεν είχαμε ποτέ καύσωνες των 5-10 ημερών και των 40-45 βαθμών στην Ελλάδα, λες και δεν είχαμε ποτέ δασικές πυρκαγιές στη χώρα που έκαιγαν για μέρες! Η μελέτη του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης από το 2008 λέει ξεκάθαρα ότι μόλις το 3% των δασικών πυρκαγιών οφείλεται σε φυσικά αίτια, το 80% (!) σε εμπρησμούς από αμέλεια και από πρόθεση και το 17% οφείλεται σε άγνωστα αίτια. Επίσης η μελέτη της PwC** του 2018 αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «στην Ελλάδα οι απώλειες από τις πυρκαγιές είναι περισσότερες απ' ό,τι η κλιματική της κατάσταση δικαιολογεί» και ότι «για να μειωθεί ο αριθμός και η έκταση των πυρκαγιών, υπάρχει ανάγκη θέσπισης μιας νέας δομής πολιτικών και κανόνων».

Η ηγεσία των Ταλιμπάν, εκτός από τον ανώτατο θρησκευτικό τους ηγέτη, είναι σχετικά νέα μεταξύ τριάντα πέντε και σαράντα πέντε ετών και δεν έχει την εμπειρία της προηγούμενης διακυβέρνησης. Εχουν ανδρωθεί πολιτικά μέσα από τον ανταρτοπόλεμο των τελευταίων είκοσι ετών. Η διακυβέρνησή τους θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Εχουν επείγουσα ανάγκη διεθνούς οικονομικής βοήθειας, την οποία προσδοκούν από την Κίνα και χώρες όπως το Κατάρ, τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. Εχουν επίσης ζωτική ανάγκη να συγκρατήσουν τα εξειδικευμένα στελέχη της αφγανικής κοινωνίας και πιθανόν να μην ασκήσουν την ίδια πολιτική άτεγκτης εφαρμογής του ισλαμικού νόμου, ώστε να αποτρέψουν τη μαζική φυγή τους. Είναι μάλιστα πολύ πιθανή η συνέχιση συγκρούσεων χαμηλής έντασης εναντίον τοπικών φυλάρχων για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι περιφερειακές δυνάμεις βλέπουν τους Ταλιμπάν με επιφύλαξη. Στις πρώτες δηλώσεις τους οι εκπρόσωποί τους διαβεβαίωσαν τη διεθνή κοινότητα ότι το Αφγανιστάν δεν θα γίνει εφαλτήριο δυνάμεων για εξαπόλυση επιθέσεων σε τρίτες χώρες. Αν τηρήσουν την υπόσχεσή τους τότε μπορεί να ανοίξει μια στενή συνεργασία με την Κίνα και να ενταχθεί το Αφγανιστάν στον κινεζικό «Δρόμο του Μεταξιού». Μπορούν επίσης να υλοποιηθούν συμφωνίες για αγωγούς πετρελαίου και κυρίως φυσικού αερίου από την Κεντρική Ασία στον Ινδικό Ωκεανό. Λιγότερο πιθανή είναι η βελτίωση των σχέσεων με το Ιράν και την Ινδία λόγω του μακρόχρονου ανταγωνισμού και της καχυποψίας των δύο αυτών χωρών προς τους Ταλιμπάν. Η Τεχεράνη ανησυχεί ιδιαίτερα για ένα νέο προσφυγικό ρεύμα που θα προστεθεί στα τρία εκατομμύρια, Αφγανούς κυρίως, πρόσφυγες που ήδη βρίσκονται στη χώρα. Η αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν σηματοδοτεί τον τερματισμό της πρώτης μεταψυχροπολεμικής περιόδου, όταν η υπερδύναμη μπορούσε να επιβάλλει το δικό της μοντέλο οργάνωσης του κόσμου ακόμη και με την άμεση στρατιωτική επέμβαση και κατοχή μεγάλων περιοχών της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Η δεύτερη περίοδος αναδεικνύει πολλαπλά μοντέλα διεθνούς οργάνωσης, με το δυτικό να παραμένει το ισχυρότερο αλλά όχι το μοναδικό. Αυτή η αποδυνάμωση του δυτικού μοντέλου οργάνωσης του κόσμου είναι ο λόγος που ο Economist, το Carnegie και άλλοι ιδεολογικοί Ηρακλείς του μοντέλου αυτού αντιδρούν στην αμερικανική αποχώρηση.

O Ντούμπτσεκ παρότι μεταρρυθμιστής ήταν ένας γνήσιος μαρξιστής. Βλέποντας το πώς εξελισσόταν η χώρα του ήταν σίγουρος πως ο μοναδικός δρόμος μπροστά ήταν η μεταρρυθμιστική πολιτική. Για αυτό στην 20ή επέτειο του Νικηφόρου Φεβρουαρίου, ο Ντούμπτσεκ σε ομιλία του υπογράμμισε αυτή την ανάγκη μεταρρύθμισης για την επικράτηση του σοσιαλισμού. Τον Απρίλιο του 1968, ο Ντούμπτσεκ ανακοίνωσε το πολιτικό του πρόγραμμα «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο». Οι μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε αυτό το πρόγραμμα ήταν: Πρώτον, αύξηση της πολιτικής ελευθερίας που περιλάμβανε την ελευθερία έκφρασης και την χαλάρωση της λογοκρισίας. Δεύτερον, μία δεκαετή μεταρρύθμιση με το πέρας της οποίας θα ήταν εφικτές δημοκρατικές εκλογές κι ακόμη κι ο σχηματισμός κυβερνήσεων συνασπισμού. Τρίτον, μείωση της δύναμης της μυστικής αστυνομίας η οποία καταπίεζε και φυλάκιζε όποιον αυτή θεωρούσε εχθρό των συμφερόντων της χώρας. Τέταρτον, κατάργηση των περιορισμών σε ό,τι αφορούσε την μετακίνηση Τσεχοσλοβάκων στην Δύση, με αποτέλεσμα την βελτίωση των διπλωματικών σχέσεων με τη Δύση. Πέμπτον, βελτίωση των συνθηκών εργασίας στα εργοστάσια. Οι μεταρρυθμίσεις βέβαια αυτές -όπως και στην αποσταλινοποίηση- οδήγησαν τους πολίτες στην απαίτηση περαιτέρω ακόμη μεταρρυθμίσεων. Η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε να ανησυχεί με την πορεία της χώρας και με το πού θα μπορούσε να οδηγήσει αυτό το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Ο προβληματισμός τους ήταν τριπλός: Πρώτον, θεώρησαν πως η υλοποίηση αυτών των ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων θα εξαπλωνόταν στο ανατολικό μπλοκ με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της Σοβιετικής Ένωσης. Δεύτερον, ανησυχούσαν πως ως αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων και του ανοίγματος στην Δύση θα οδηγούσε στην απόσυρση της Τσεχοσλοβακίας από το σύμφωνο της Βαρσοβίας. Αυτός ο φόβος της Σοβιετικής Ένωσης ενισχύεται από την εμπειρία του 1956 με την ουγγρική εξέγερση. Το διάστημα αυτό της άνοιξης της Πράγας, ο Μπρέζνιεφ δέχεται τρομερές πιέσεις από τον ηγέτη της ανατολικής Γερμανίας και τον ηγέτη της Πολωνίας, οι οποίοι φοβόντουσαν την εξάπλωση των μεταρρυθμίσεων αυτών στις χώρες τους. Κατά συνέπεια, ο Μπρέζνιεφ ξεκίνησε μία περίοδο έντονων διαπραγματεύσεων με τον Ντούμπτσεκ όπου προσπάθησε να τον πείσει για την ματαίωση του προγράμματός του. Παρότι αρχικά ο Ντούμπτσεκ συμφώνησε στα λόγια, πέραν τούτου συνέχισε τις μεταρρυθμίσεις. Επομένως, ο τρίτος προβληματισμός της Σοβιετικής Ένωσης που οδήγησε στην εισβολή των σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία ήταν αν η άνοιξη της Πράγας δικαιολογούσε την εφαρμογή του δόγματος Μπρέζνιεφ. Το δόγμα Μπρέζνιεφ υποστήριζε πως η Σοβιετική Ένωση έχει το δικαίωμα εισβολής σε οποιαδήποτε χώρα του ανατολικού μπλοκ, εφόσον οι ενέργειές της έθεταν σε κίνδυνο την ασφάλεια ολόκληρου του οικοδομήματος.

Από τις ζωηρές συζητήσεις εκείνης της περιόδου ξεχωρίζει η αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο γνωστούς μαρξιστές φιλοσόφους, τον Κάρελ Κόσικ και τον Ιβάν Σβίτακ. Σε μια σειρά άρθρων του με τίτλο «Η τωρινή μας κρίση», ο Κόσικ, που ήταν μέλος της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος και θεωρητικός της νέας πορείας, αφού σημείωνε ότι επί Νοβότνι ο τσεχοσλοβακικός σοσιαλισμός είχε εκφυλιστεί σε ένα είδος «γραφειοκρατικής δικτατορίας», πρότεινε τη θεμελίωση ενός δημοκρατικού σοσιαλιστικού συστήματος, που θα δίνει κεντρικό ρόλο στους εργαζομένους, με τη δημιουργία οργάνων άμεσης δημοκρατίας, όπως είναι τα εργατικά συμβούλια. Ο Σβίτακ, που είχε αποχωρήσει από το κόμμα στη δεκαετία του 1960, απάντησε στον Κόσικ σε άρθρο του με τίτλο «Η δική σας τωρινή κρίση». Ο Σβίτακ τόνιζε ότι στην Τσεχοσλοβακία του 1968 είχε απλώς υιοθετηθεί ένα πρόγραμμα εσωτερικού εκδημοκρατισμού του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο ωστόσο συνέχιζε να περιθωριοποιεί τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού. Χωρίς να αμφισβητεί τις καλές προθέσεις των μεταρρυθμιστών κομμουνιστών, ο σοσιαλιστής Σβίτακ θεωρούσε ότι το πιο σοβαρό ελάττωμα του προγράμματός τους ήταν το ότι συνέχιζε να αποκλείει την ύπαρξη πολιτικών κομμάτων διαφορετικών από το Κομμουνιστικό, όχι κατ’ ανάγκην αντίθετων σε αυτό, αλλά τουλάχιστον αυτόνομων από αυτό. Η βίαιη συντριβή της «Ανοιξης της Πράγας», τον Αύγουστο του 1968, δεν έθεσε αμέσως τέρμα στις συζητήσεις και τις πολεμικές. Τον Δεκέμβριο του 1968, ο Κούντερα δημοσίευσε ένα κείμενο, στο οποίο υποστήριζε ότι, παρά την ήττα, η «Ανοιξη της Πράγας» ήταν μια εμπειρία με οικουμενική σημασία, γιατί αντιπροσώπευε την πρώτη απόπειρα να συμφιλιωθεί ο σοσιαλισμός με τη δημοκρατία, να οικοδομηθεί μια κοινωνία νέου τύπου, ανώτερη από τα αντίπαλα συστήματα που υπήρχαν σε Ανατολή και Δύση. Ο Χάβελ τού απάντησε, τον Φεβρουάριο του 1969, υποστηρίζοντας ότι οι μεγάλες κατακτήσεις της «Ανοιξης της Πράγας» (η κατάργηση της λογοκρισίας, ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων κ.λπ.) δεν ήταν παρά η αποκατάσταση ελευθεριών που υπήρχαν τριάντα χρόνια νωρίτερα στην Τσεχοσλοβακία και που ίσχυαν σε όλες τις άλλες δημοκρατικές χώρες. Στον νεαρό θεατρικό συγγραφέα, ο λόγος του Κούντερα φαινόταν σαν μια απόπειρα να παρουσιάσει μια καταστροφή σαν ηθική νίκη, σαν μια φυγή από τη σκληρή και δυσάρεστη πραγματικότητα. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, ο Κούντερα εμπόδιζε τους συμπατριώτες του να εκτιμήσουν αντικειμενικά την κατάσταση και να υποβάλουν σε κριτική «τα ιδεολογικά τους δόγματα, τις προκαταλήψεις και τις αυταπάτες τους». Στην πολεμική παρενέβη και ο Κόσικ, υποστηρίζοντας ότι η «Ανοιξη της Πράγας» δεν αποσκοπούσε σε μιαν απλή επιστροφή στην κανονικότητα των κοινοβουλευτικών δημοκρατιών. Η σημασία της για την παγκόσμια ιστορία προέκυπτε ακριβώς από τον φιλόδοξο στόχο της δημοκρατικής αναγέννησης του σοσιαλισμού.

Ο Μπογδάνος, ο φράκτης, οι προετοιμασίες για έναν ακήρυχτο πόλεμο, οι Ταλιμπάν που (δήθεν) καθησυχάζουν και τρομοκρατούν, η πολιτισμένη Ευρώπη, που θωρακίζεται, ο χριστιανικός κόσμος, που αδιαφορεί για το... πλησίον του, οι Αμερικάνοι, τα οικονομικά συμφέροντα, οι άλλες μεγάλες δυνάμεις, που κάνουν το δικό τους παιχνίδι. Και πίσω, μπροστά από όλα αυτά, άνθρωποι, στοιχειώδη δικαιώματα που δολοφονούνται βίαια. Μειονότητες, γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, παιδιά.... Ένας ολόκληρος κόσμος υπό διωγμό, μια κοινωνία αλυσοδεμένη στα γρανάζια του θρησκευτικού μίσους, της ανδροκρατίας, του φανατισμού της αμάθειας. Οι σκηνές που φτάνουν στα μάτια μας υπερβαίνουν τη φαντασία μας, συγκλονίζουν. Η απελπισία σε όλο το θλιβερό μεγαλείο της και η θέληση για ζωή, θαυμαστή και μεγαλειώδης. Δεν μπορεί παρά να είμαστε με τους κατατρεγμένους, με τις διωκόμενες, με όσες και όσους επιχειρούν να γλιτώσουν από το μένος και το μίσος των Ταλιμπάν. Και ναι, δεν μπορεί παρά να σιχαινόμαστε τους απάνθρωπους φράχτες, που στήνονται σε όλη την Ευρώπη (ασφαλώς και τους δικούς μας), τις επαναπροωθήσεις προσφύγων, τα πολεμικά ανακοινωθέντα, το σκοταδισμό των "πολιτισμένων"... Δεν χωρούν μεν αλλά,. Απάντηση στους Ταλιμπάν του Αφγανιστάν δεν μπορεί να είναι οι Ταλιμπανισμός της ελληνικής και παγκόσμιας ριζοσπαστικής δεξιάς. Να μην δειλιάσουμε να υπερασπιστούμε τις ουμανιστικές αξίες, τον ανθρωπισμό, τη δημοκρατία, την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι ανατριχιαστικές δηλώσεις των διαφόρων της δεξιάς και ακροδεξιάς, οι ιδέες τους, πολεμούνται επιθετικά με τις δικές μας ιδέες, τις δικές μας αξίες, τις δικές μας πράξεις. Η ανελευθερία θα νικηθεί αν υπερασπιστούμε σθεναρά, με πάθος και χωρίς ερωτηματικά της ελευθερία και τα δικαιώματα.