Αναδημοσιεύσεις

Οπότε, το αγωνιώδες ερώτημα που προκύπτει είναι πού πάνε τα δεδομένα μας, οι σκέψεις, οι εκμυστηρεύσεις μας, τα μυστικά μας, οι βρομιές μας, οι κωδικοί πρόσβασης σε κάθε είδους λογαριασμό μας, οι συνομιλίες κι οι καβγάδες μας στο κινητό ή στα κοινωνικά δίκτυα, τα τσάτρουμ και τα μέσεντζερ; Πού φυλάσσονται τα μεγάλα δεδομένα που διαθέτουν τα κράτη για την ασφάλεια των πολιτών τους, για τη λειτουργία των διοικητικών μηχανισμών, για τη διασύνδεση επιχειρήσεων, τραπεζών, καταναλωτών, για την ασφάλεια των πτήσεων και κάθε είδους επίγειων μετακινήσεων, για την άμυνα και την προστασία μιας χώρας από εξωτερικές απειλές; Με λίγα λόγια: πού αποθηκεύονται τα συστατικά της κυριαρχίας κάθε κράτους και της ιδιωτικότητας των πολιτών του; Στο cloud είναι η απάντηση που θα έδινε με την άψογη αμερικανική προφορά του ο Μητσοτάκης, στο «νέφος» μάς παραπέμπουν και οι απαντήσεις όλων των εκπροσώπων των ψηφιακών κολοσσών που «έχουν τον έλεγχο των πιο κρυφών κυττάρων μας, του οργασμού, της πείνας μας, της μάρκας των τσιγάρων μας», κι ας το ’χουμε κόψει. Στο νέφος, αδερφές μου, στο νέφος, μας παραπέμπουν και ο Γκέιτς, ο Μπέζος, ο Ζούκενμπεργκ, ο Πέιτζ και ο Μπριν που απλώνουν εδώ και χρόνια- πριν ο Κυριάκος ανακαλύψει την Αμερική και τη Microsoft- δεκάδες κέντρα δεδομένων σε όλο το πλάτος της πυκνοκατοικημένης εύκρατης ζώνης του πλανήτη, σαν ζώνη ελέγχου ή σαν ψηφιακή εκδοχή του Πανοπτικού του Μπένθαμ. Εκεί, μεταξύ των δισεκατομμυρίων ατομικών και κεντρικών σέρβερ, δικτύων οπτικών ινών, κεραιών, συχνοτήτων και δορυφόρων αναπτύσσεται στην κυριολεξία μια δεύτερη ζωή μας. Ζωή στα σύννεφα που θα ήταν παραδεισένια αν ξέραμε πως έχουμε τον έλεγχό της. Αλλά δεν τον έχουμε, είναι βέβαιο. Ο λυτρωτικός, απελευθερωτικός χαρακτήρας της τεχνολογίας αντιστρέφεται από τη στιγμή που κατανοούμε ότι μια πολύ μικρή ομάδα ψηφιακών κολοσσών, που η χρηματιστηριακή τους αξία υπερβαίνει κατά πολύ το ΑΕΠ όλης της Ε.Ε. των 27, καταλαμβάνει χωρίς τον παραμικρό μέχρι στιγμής έλεγχο την τεράστια αγορά των μικρών και μεγάλων δεδομένων, τη ζωή στα σύννεφα 7,5 δισ. ανθρώπων. Το γεγονός ότι περίπου 1 στους 3 Ευρωπαίους πολίτες, σύμφωνα με τη Eurostat, δεν εμπιστεύεται προσωπικές πληροφορίες και δεδομένα στα επιχειρηματικά ή κοινωνικά δίκτυα δεν είναι προϊόν δαιμονοποίησης της τεχνολογίας, αλλά διαίσθηση του κινδύνου που συνιστά η τεράστια ισχύς που αποκτά μια δεκάδα πολυεθνικών. Που εκτός από ανεξέλεγκτη φοροαποφυγή θέλουν να εξασφαλίσουν ασυλία στη διαχείριση της τεράστιας αγοράς δεδομένων, μικρών και μεγάλων, ατομικών και συλλογικών. Το πρόβλημα με τη δεύτερη ζωή μας στα σύννεφα, όπως και με τη ζωή μας στα δίκτυα και τις συχνότητες, δεν είναι η μεταφυσική ιδέα ότι αυτή η περίπλοκη τεχνολογία κάποια στιγμή θα αυτονομηθεί ακόμη και από τους δημιουργούς και κατόχους της και θα στραφεί εναντίον μας, όπως ο HAL στην «Οδύσσεια του Διαστήματος». Αλλά αντιθέτως, ότι μονοπωλείται από μια στενή ομάδα σκληρά ανταγωνιζόμενων κολοσσών, που λειτουργούν ως παγκόσμια υπερκράτη, με τα κράτη και τις κυβερνήσεις αμήχανους παρατηρητές, αλλά και πρόθυμους πελάτες. Τα παγκόσμια μονοπώλια του νέφους και της διασύνδεσης είναι περίπου ότι ήσαν η Βρετανική και Ολλανδική Εταιρείες Ανατολικών Ινδιών για σχεδόν δύο αιώνες: συμμορίες εμπόρων, τραπεζιτών, πειρατών, αποικιοκρατών και κατσαπλιάδων που εξασφάλισαν κυριαρχία κράτους πάνω από τα κράτη.

Η Αριστερά, για να βρει απήχηση σ’ ένα ευρύτερο κοινό, χρειάζεται επίσης να επιδείξει ένα νέο ήθος στον δημόσιο λόγο της, αποφεύγοντας τις υπερβολές στην κριτική, τις διεκδικήσεις και τις επαγγελίες της, αλλά και διατυπώνοντας τις θέσεις της με σαφήνεια, ώστε να μην επιδέχονται παρερμηνείες και διαστρεβλώσεις. Στην αντιπαράθεση με τους αντιπάλους της, ακόμη κι όταν προκαλείται, δεν πρέπει να παρασύρεται σε εμπαθείς αντιδικίες και προσωπικές επιθέσεις. Τη συμφέρει πολύ περισσότερο ένας διάλογος στον οποίο, χωρίς να διεκδικεί το μονοπώλιο της ορθότητας, θα μπορεί να αναπτύσσει πειστικά επιχειρήματα και να καταθέτει επαρκώς επεξεργασμένες προτάσεις. Οφείλει, τέλος, να σέβεται το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο το οποίο έχει ενσωματώσει και δικές της ιστορικές κατακτήσεις, χωρίς βέβαια να παραιτείται από τις προσπάθειες βελτίωσής του και από τη σθεναρή αντίστασή της σε απόπειρες μεταβολής του επί τα χείρω ή παραβίασής του. Ένα κόμμα ικανό να εκπροσωπήσει επάξια την ανανεωμένη αυτή Αριστερά στον πολιτικό στίβο θα μπορέσει κατά πάσα πιθανότητα να εξασφαλίσει μια αρκετά ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία. Με εγγυημένη τη δημοκρατική λειτουργία των οργάνων του, θα έχει επίσης τη δυνατότητα να διευρύνει τη βάση του και τη στελέχωσή του προσελκύοντας άτομα και ομάδες με σοσιαλιστικές πεποιθήσεις που δεν έχουν ενταχθεί σε κόμματα ή έχουν αποστασιοποιηθεί από προηγούμενες κομματικές εξαρτήσεις. Ωστόσο, τα περιθώρια για μια τέτοια διεύρυνση δεν είναι μεγάλα. Περισσότερο ευοίωνη παρουσιάζεται η προοπτική το κόμμα αυτό, διατηρώντας τη ριζοσπαστική του ιδεολογία και την οργανωτική του αυτονομία, να αποτελέσει τον κορμό μιας ευρύτερης δημοκρατικής και προοδευτικής παράταξης η οποία, με τις προσυμφωνημένες προγραμματικές της θέσεις, θα μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος. Τα δύσκολα θα αρχίσουν όταν σε μια εκλογική αναμέτρηση εξασφαλίσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και κληθεί να κυβερνήσει.

Σήμερα αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το προσχέδιο του προϋπολογισμού που κατέθεσε η ελληνική κυβέρνηση. Εκεί, όπως κάθε χρόνο, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο. Οι προβλέψεις για τα αποτελέσματα των μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση στην αύξηση ή μείωση των ανισοτήτων. Πόσο κοινωνικά δίκαιος είναι δηλαδή ο προϋπολογισμός, πόσο ευνοεί ή επιβαρύνει τα λαϊκά στρώματα, πόσο τα μεσαία, και πόσο τα πλουσιότερα στρώματα της κοινωνίας. Προφανώς φέτος η άσκηση είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Όμως ο κ. Σταϊκούρας οφείλει να μας εξηγήσει: • Γιατί σε κάθε σενάριο για το 2021 η ανισότητες φαίνεται να αυξάνονται; • Γιατί -σε σχέση με το σενάριο βάσης του 2020- στην μία περίπτωση φαίνεται να ευνοείται μόνο το πλουσιότερο 10% της κοινωνίας και το 90% να βρίσκεται σε χειρότερη θέση ενώ στην άλλη, πιο ευνοϊκή περίπτωση φαίνεται τα λαϊκά στρώματα να ενισχύονται από 7 έως 15 ευρώ, τα μεσαία να χάνουν, και το πλουσιότερο 10% να ευνοείται κατά 605 ευρώ; • Γιατί ακόμα και αν δεν συγκρίνουμε με το σενάριο βάσης αλλά με βάση το τι πραγματικά έγινε φέτος οι προβλέψεις για το 2021 είναι ότι σε κάθε περίπτωση όσο μεγαλύτερο εισόδημα έχει κάποιος τόσο περισσότερο θα ευνοηθεί από τα μέτρα της κυβέρνησης; Αντιλαμβάνομαι τα μεθοδολογικά ζητήματα αλλά δεν απαντάνε στα ερωτήματα. Όπως δεν απαντάει και το γεγονός ότι υπάρχει υγειονομική κρίση. Γιατί το ερώτημα που θέτω είναι ποιος θα πληρώσει την κρίση. Και η απάντηση είναι προφανής. Την κρίση επί ΝΔ θα την πληρώσουν ξανά τα λαϊκά στρώματα και η μεσαία τάξη.

Στους κόσμους του Ερνάντες, συναντάμε ανθρώπους που ζουν ή που με κάποια αφορμή αρχίζουν να ολισθαίνουν σε ένα δικό τους σύμπαν, μεταφορικά ή και κυριολεκτικά, συναντάμε όμως και ένα μπαλκόνι που αυτοκτονεί από ερωτική ζήλια, συναντάμε και τον αφηγητή που θα ξεκινήσει την ιστορία του λέγοντας «πάνε μερικά καλοκαίρια τώρα, που άρχισα να υποψιάζομαι ότι κάποτε ήμουν άλογο». Συναντάμε το κορίτσι που θα πει ότι «τα αντικείμενα αποκτούσαν ψυχή μόλις άρχιζαν να έχουν σχέση με ανθρώπους», εννοώντας το όμως με μια έννοια κυριολεκτική, συναντάμε και ανθρώπους που τους προσβάλλει «η νόσος της σιωπής», καθώς βουλιάζουν στον εαυτό τους «σαν σε βάλτο». Ένα κομμάτι εφημερίδα ή μια πράσινη πέτρα σε μια καρφίτσα δίνουν το έναυσμα για ένα ταξίδι με άγνωστο τέλος στον κόσμο των αναμνήσεων που «ζούσαν καταχωνιασμένες σε μια γωνιά της ύπαρξης» του αφηγητή, «σαν σε χαμένο χωριουδάκι. Ένα χωριουδάκι αύταρκες, αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο», ένα χωριουδάκι με ιδρυτές τις «παιδικές αναμνήσεις» του αφηγητή, στο οποίο όμως εδώ και χρόνια «κανείς δεν έχει γεννηθεί ούτε έχει πεθάνει εκεί». Στο σκοτεινό και παράξενο σύμπαν του Ερνάντες μπορεί μια μουσική εκπομπή να μεταδίδεται με ένεση, ενώ όταν ένας νέος που «φιλοδοξούσε να συλλάβει μια ιστορία και να τη φυλακίσει σ’ ένα τετράδιο» κάθεται να γράψει, μπαίνει σε μονοπάτια που δεν ξέρει πού θα τον βγάλουν καθώς συνειδητοποιεί πως οι αναμνήσεις του δεν μπορεί παρά να είναι παραμορφωμένες.

Δυσκολεύομαι να σκεφτώ ότι κάποιος ορθόδοξος μητροπολίτης θα μπορούσε να παραιτηθεί από τη θέση του και να ασχοληθεί με μια ακαδημαϊκή καριέρα, γράφοντας συγχρόνως για τις Αναγνώσεις της Αυγής. Πιο σημαντικό όμως είναι ότι το ακόλουθο απόσπασμα του Rowan Williams μου φαίνεται ότι θα μπορούσε να γραφτεί από ένα Έλληνα διανοούμενο της Αριστεράς για τη δίκη μας περίπτωση: «Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το θέατρο είναι ζωτικής σημασίας. Και είναι εντελώς άστοχο το να αντιμετωπίζει κανείς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα θέατρα λόγω των περιοριστικών μέτρων (lockdown) ως τις δυσχέρειες του “κλάδου ψυχαγωγίας”. Μια ζωντανή και δραστήρια θεατρική κουλτούρα είναι απαραίτητη πτυχή της εκπαίδευσης όλων μας και της ενίσχυσης της πολιτικής μας αντίληψης. Μας βοηθάει να απολαύσουμε ένα θέαμα αλλά και να κρατήσουμε τα μάτια μας ανοιχτά για ότι είναι κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, να ακούσουμε τα σιωπηλά μηνύματα, τις ψευδαισθήσεις, τις συνδέσεις αλλά και τις αντηχήσεις της γλώσσας που μοιραζόμαστε. Έτσι θα μπορούμε να μην εφησυχάζουμε όταν ερχόμαστε σε επαφή με δημόσιο λόγο και συμπεριφορές που απλά αποσκοπούν στα χειροκροτήματα μας.» (Rowan Williams, The politics of play, New Statesman 18-24 September 2020,) (...) Στο οικονομικό πεδίο, στην μάχη απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό κάποιες απόψεις τις αριστεράς έχουν αρχίσει να γίνονται ηγεμονικές. Ο τρόπος λοιπόν να διευρύνουμε το ακροατήριο μας, να προσεγγίσουμε κόσμο και από το κέντρο δεν είναι να εκφράσουμε αυτά που κάποτε αποτελούσαν κοινά παραδεκτές κεντρώες λύσεις όπως μας καλούν συνεχώς οι συστημικές φωνές. Άλλωστε οι λύσεις αυτές αποδεδειγμένα δεν δουλέψαν και για αυτό απογοήτευσαν τον κόσμο. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να πείσουμε τον κόσμο για την ρεαλιστικότητα του ριζοσπαστισμού μας και για τις ιδέες μας. Θα μπορούσα σχετικά να γράψω ότι: «Η αγορά, από μόνη της, δεν μπορεί να επιλύσει κάθε πρόβλημα, όσο κι αν μας ζητηθεί να πιστέψουμε αυτό το δόγμα της νεοφιλελεύθερης πίστης. (…) Ο νεοφιλελευθερισμός αναπαράγεται απλά καταφεύγοντας στις μαγικές θεωρίες του "spillover" ή του "trickle-down" (…) ως η μόνη λύση στα κοινωνικά προβλήματα. (…) Η λεγόμενη «διάχυση» δεν επιλύει την ανισότητα που δημιουργεί νέες μορφές βίας που απειλούν τον ιστό της κοινωνίας. Είναι επιτακτική ανάγκη να έχουμε μια ενεργητική οικονομική πολιτική με στόχο την “προώθηση μιας οικονομίας που ευνοεί την παραγωγική ποικιλομορφία και τη δημιουργικότητα των επιχειρήσεων” και καθιστά δυνατή τη δημιουργία θέσεων εργασίας και όχι τη μείωση τους. Η οικονομική κερδοσκοπία που στοχεύει ουσιαστικά στο γρήγορο κέρδος συνεχίζει να καταστρέφει. Ή ότι «Το δικαίωμα στην ιδιωτική ιδιοκτησία μπορεί να θεωρηθεί μόνο δευτερεύον φυσικό δικαίωμα που απορρέει από την αρχή του καθολικού προορισμού των αγαθών». Αλλά το έγραψε ο Πάπας. (Εγκύκλιος Fratelli tutti του Πάπα Φραγκίσκου, 3 Οκτώβρη 2020) (...) Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Μια κυβέρνηση που έχει προσπαθήσει να μας πείσει ότι η Ναζιστική εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή διαδήλωνε μαζί με τον κόσμο στις πλατείες, και ότι αυτό αποτελεί σύνδεσμο με τον ΣΥΡΙΖΑ. Τα γεγονότα είναι τα εξής: Όπως έχει αναδείξει πάρα πολλές φορές ο Δημήτρης Ψαρράς, η Χρυσή Αυγή δεν ήταν ποτέ στις πλατείες. Μάλιστα υπάρχουν πάρα πολλά δημοσιεύματα εκείνης της εποχής στην εφημερίδα τους – υπογεγραμμένα μεταξύ άλλων από τον Μιχαλολιάκο και τον Κασιδιάρη - από εκείνες τις ημέρες που καταγγέλλουν το κίνημα των πλατειών. Εξάλλου αν θέλουμε να βρούμε πορείες που συμμετείχαν οι Χρυσαυγίτες δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Οι φωτογραφίες τους από τα συλλαλητήρια για τη συμφωνία των Πρεσπών, αλλά και από συνάξεις στον Άγιο Παντελεήμονα οπού συμπορευτήκαν μαζί με νυν βουλευτές της ΝΔ βρίσκονται παντού στο διαδίκτυο. (...) Από τη μια, χρειάζεται να σκεφτούμε πολύ σοβαρά για το πως οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν τη ζωή μας, το πως κατανοούμε τον κόσμο γύρω μας, για το ποιοι διαχειρίζονται αυτές τις δήθεν ουδέτερες τεχνολογίες, και ποιοι τις κατασκευάζουν και με πιο σκοπό. Για παράδειγμα, ποιοι διαμορφώνουν τους αλγόριθμους που σκοπεύουν στο να μας κρατάνε στις πλατφόρμες όσο πιο πολύ ώρα γίνεται για να αυξάνεται η επιρροή της πλατφόρμας συνεχώς και άρα η δυνατότητα κέρδους μέσω διαφήμισης – γιατί, όπως αναλύει το ντοκιμαντέρ, οι πελάτες των πλατφορμών είναι οι διαφημιστές και το προϊόν είμαστε εμείς οι χρήστες (και όπως λέγεται μόνο οι έμποροι ναρκωτικών και οι πλατφόρμες αναφέρονται σε χρήστες). Και βέβαια, πρέπει να διαμορφώσουμε θέσεις για το φαινόμενο. Είναι θέμα μόνο μονοπωλιακής θέσης και ρύθμισης αυτών των εταιριών; Δεν νομίζω. Από την άλλη, το φαινόμενο επηρεάζει τις σχέσεις εντός της Αριστεράς. Βλέπουμε και εδώ ομαδοποιήσεις, «φυλές» που δεν φαίνεται να έχουν κοινές προσλαμβάνουσες και άρα καμιά φορά είναι σαν να μην ζουν στην ίδια πραγματικότητα, κι έτσι δεν είναι εύκολο να κατανοήσει ο ένας τον άλλο, να διαβουλευτούν, να βρίσκουν αμοιβαίου συμβιβασμούς ή τουλάχιστον, αν δεν είναι αυτό δυνατό, να έχουν μια καλύτερη κατανόηση, και άρα σεβασμό, για τις διαφορές.