Ευρωπαϊκή Ένωση

Αν θέλουμε να αποκαταστήσουμε τη σταθερότητα στην Ευρώπη και αν θέλουμε να κερδίσουμε ενάντια στις αυταρχικές φιλοδοξίες των ακραίων πολιτικών δυνάμεων, είναι απαραίτητη η αποκατάσταση της αυτονομίας της πολιτικής στις δημοκρατικές κυβερνήσεις μέσω της διαχείρισης της κίνησης των κεφαλαίων. Οι οικονομικές δυνάμεις δεν πρέπει να αποσπαστούν από τη σύνδεσή τους με δημοκρατικούς, πολιτικούς θεσμούς. Η προσπάθεια να συμβεί κάτι τέτοιο είναι δυστοπική και προκάλεσε τις αντεπιθέσεις που οδηγούν τους λαούς των ευρωπαϊκών χωρών να αναζητήσουν προστασία από την αρπακτική συμπεριφορά των αυτορυθμιζόμενων αγορών. Πράγματι, αν η κίνηση κεφαλαίων δεν υποταχτεί σε δημοκρατικά συμφέροντα (και σημειώνουμε ότι η πρότασή μας θα έκανε τις κινήσεις κεφαλαίων περιττές και όχι παράνομες), τότε αυτή η «προστασία» σίγουρα θα προσφερθεί από ισχυρούς και δυνητικά αυταρχικούς ηγέτες της δεξιάς και έτσι η εξαιρετική πρόοδος που σημειώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο θα αναστραφεί. Πολλά είναι υπό διακύβευση. Και δεν υπάρχει πολύς χρόνος.

Η Ευρώπη ως κοσμοπολιτική δεν σημαίνει μια επανάληψη όσων λέγονται εδώ και διακόσια χρόνια διαφωτισμού και κοσμοπολιτισμού, αλλά μια εναλλακτική ρυθμιστική ιδέα που έρχεται από τις αξίες των πρακτικών ατόμων και μαζών, που έρχονται από όλον τον κόσμο και αναφέρονται στην Ευρώπη. Να αξιοποιήσουμε τέτοια δεδομένα της διατομικής εμπειρίας από τις δράσεις αλληλεγγύης και τους θεσμούς συμπερίληψης. Να παρέμβουμε υπέρ μιας μεταστροφής των αισθημάτων: απορρίπτουμε την ταυτοτική ομοιότητα προκρίνοντας την ταυτότητα της διαφοράς με ευαισθησία στην ευαλωτότητα και την επισφάλεια. Αναζητώντας νέα ιδεώδη σημαίνει ότι δεν θα αναφερόμαστε πλέον σε κάτι που ήμασταν μαζί και το οποίο απωλέσαμε, αλλά σε κάτι που θα φτιάξουμε μαζί με διαφορετικές ταυτότητες από δω και στο εξής. Όταν από τις συνθήκες απόγνωσης, αναξιοπρέπειας των ευάλωτων σωμάτων και στιγματισμού τους ως υπ-ανθρώπων οι ιστορίες συμπεριλαμβάνονται στη ζώνη του ανθρώπου-πολίτη, τότε παράγεται κοσμοπολιτική. Τέτοιες δράσεις των χαρούμενων παθών, ενταγμένες σε μια αντίληψη κοσμοπολιτικής και όχι υποκριτικού κοσμοπολιτισμού είναι που ανανεώνουν μια κάποια ιδέα της ανθρωπ(ιν)ότητας και της Ευρώπης διασώζοντας την τιμή της.

Σήμερα η Ε.Ε. συνθλίβεται ανάμεσα από τη μια σε πολιτικές κινήσεις, το πρόγραμμα των οποίων περιορίζεται στο να εκδιώκουν ξένους και πρόσφυγες από τις χώρες τους και από την άλλη σε κόμματα που συνεχίζουν σε μια άνευ όρων διαλυτική φιλελευθεροποίηση της Ε.Ε. Να σπάσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο προς τη κατεύθυνση μιας πολιτικής, κοινωνικής και οικολογικής επανίδρυσης της Ευρώπης

Οι φυγόκεντρες δυνάμεις στην Ευρώπη ανάγκασαν τη Γερμανία και τη Γαλλία να προσεγγίσουν η μία την άλλη. Είναι ακριβώς οι ίδιες φυγόκεντρες δυνάμεις που θα κάνουν τον γαλλογερμανικό συμβιβασμό τόσο δύσκολο να εφαρμοστεί.

Όσο η πολύχρονη και παρατεταμένη κρίση εμφανίζεται να αναδεικνύει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που τραυματίζουν την ήδη από καιρό βαρέως νοσούσα Ευρωπαϊκή Ένωση, πλήττοντας όχι μόνο την γκρίζα πραγματικότητα της αλλά και τον ίδιο τον πυρήνα της οικοδόμησης της, τόσο αυξάνεται η ανάγκη καθολικής αντιπαράθεσης της Αριστεράς απέναντι στις ακραία αυταρχικές, ρατσιστικές και προκλητικά φασιστικές επιλογές του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος απαλλαγμένος από κάθε προκάλυμμα μιας δήθεν επιθυμητής πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης, επιχειρεί να ακυρώσει οτιδήποτε αποτέλεσε εφαλτήριο χειραφέτησης των λαών, τουλάχιστον τους τελευταίους δύο αιώνες. Ωστόσο, η αυτονόητη και πιθανόν κοινότοπη αυτή παραδοχή δεν αρκεί πλέον για να ισορροπήσει τη διάχυτη και όλο και πιο φανερή αμηχανία της Αριστεράς, αμηχανία η οποία ενίοτε εξασθενίζει πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις της, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρύτερο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Βασική προτεραιότητα της Ελλάδας οφείλει να είναι η πλήρης ανάκτηση του ποσοστού κρατικής και δημοσιονομικής κυριαρχίας που είχε απολέσει κατά την περίοδο 2010-2018. Με απλά λόγια, να έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει η ίδια για το μέλλον της και για το μοντέλο ανάπτυξης που θα ακολουθήσει. Οποια πρωτοβουλία συντείνει σε αυτό το αποτέλεσμα είναι υποστηρίξιμη. Συγχρόνως, όμως, η χώρα μας οφείλει να συνεχίσει δυναμικά τη διεκδίκηση μιας άλλης Ευρώπης, θεμελιωμένης στη δημοκρατία, την αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή. Μιας Ευρώπης σε επαφή με τους λαούς της και εφοδιασμένης με ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, κατάλληλο για τις προκλήσεις της εποχής μας. Και σε αυτήν τη διεκδίκηση δεν υπάρχει λόγος να μην εξερευνήσουμε λύσεις εκ πρώτης όψεως αντισυμβατικές, χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις: εάν η επανίδρυση της Ευρώπης δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί εντός των υφιστάμενων δομών –εάν, με άλλα λόγια, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η ευρωζώνη είναι εκ της φύσεώς τους μη μεταρρυθμίσιμες– τότε ίσως χρειάζεται να ξεκινήσουμε από μηδενική βάση: να επανεφεύρει η Ευρώπη τον εαυτό της, όπως έκανε πολλές φορές στο ιστορικό παρελθόν.

Μέχρι τον ερχόμενο Ιούνιο πρέπει να έχει αποφασιστεί ο νέος Κοινοτικός Προϋπολογισμός για το διάστημα 2021-2027. Θα έχει σημαντικές περικοπές λόγω της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου που δημιουργεί έλλειμα περίπου 14 δισ. ευρώ ετησίως, ένα από τα επιχειρήματα των Βρετανών υπέρ του Brexit. Όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις –μην ξεχνάμε ότι ο κάθε προϋπολογισμός αντανακλά τον ταξικό, πολιτικό και γεωγραφικό συσχετισμό των δυνάμεων που τον συντάσσουν– οι αντιθέσεις μεταξύ των χωρών και μεταξύ των μερίδων των ευρωπαϊκών κεφαλαίων θα είναι μεγάλες. Το σχέδιο που έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα η Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προτείνει σημαντικές περικοπές στο Ταμείο Συνοχής, αλλά και άλλες βαθύτερες περικοπές στα Διαρθρωτικά Ταμεία ύψους 124 δισ. ευρώ. Υπάρχουν κάποιες προτάσεις για εισαγωγή του φόρου Τόμπιν (στις χρηματιστηριακές συναλλαγές) και ενός περιβαλλοντικού φόρου, αλλά έχω αμφιβολίες αν και πόσο θα υλοποιηθούν. Από την άλλη πλευρά, η Επιτροπή προτείνει αύξηση στον αμυντικό προϋπολογισμό, περίπου 150 δισ., για τη «θωράκιση των εξωτερικών συνόρων», με αγορά νέων εξοπλισμών και προσωπικό 100.000 ατόμων (!), μια άμεση χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και των χωρών που τα παράγουν και μια επιβεβαίωση για την στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης.