Συνεντεύξεις

Είναι στο χέρι μας, εμάς που δεν θεωρούσαμε «αόρατους» ως χτες τους υπαλλήλους των σούπερ μάρκετ, τα delivery, τους ανθρώπους που μαζεύουν τα σκουπίδια, που τους λέγαμε και χτες καλημέρα, να τους προστατέψουμε από τα επικοινωνιακά παιχνίδια της κυβέρνησης Μητσοτάκη (...) Πρέπει και σε αυτή την κρίση να μην αποδεχθούμε «αόρατους» ανθρώπους (...) Εμείς λέγαμε και χθες καλημέρα σε αυτούς τους ανθρώπους, για εμάς δεν ήταν και δεν είναι αόρατοι (...)

Ήταν μια μέρα έντονης και άγριας θλίψης. Ήμουν 23 ετών και ήμουν ένας από τους υπεύθυνους για την ασφάλεια στις κεντρικές εγκαταστάσεις για το πόσιμο νερό του Σαντιάγκο, αυτών που τροφοδοτούσαν όλη την πόλη με νερό. Είχαμε αντιμετωπίσει επανειλημμένα το μίσος της Ακροδεξιάς, που σε πολλές περιπτώσεις προσπάθησε να δηλητηριάσει το νερό ή να ανατινάξει τις εγκαταστάσεις. Για να υπερασπιστούμε τις εγκαταστάσεις ήμαστε πέντε στελέχη του Σοσιαλιστικού Κόμματος οπλισμένοι με κάνα πιστόλι και οι εργάτες. Την 11η Σεπτεμβρίου αποτρέψαμε αρκετές επιθέσεις και καταφέραμε μάλιστα να πάμε σε ένα δικαστήριο τα δοχεία των τοξικών ουσιών αμερικανικής προέλευσης. Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου πήραμε την πρώτη ενημέρωση για να υπερασπιστούμε τους παραγωγικούς χώρους, να αντισταθούμε σε κάθε χώρο εργασίας, αλλά όταν οι πραξικοπηματίες φίμωσαν τον τελευταίο νομοταγή ραδιοφωνικό σταθμό, το «Ράδιο Μαγκαγιάνες», εγώ και ένας άλλος από αυτούς που υπερασπιζόμασταν το υδραγωγείο και που ανήκαμε στο σύστημα ασφαλείας του Σοσιαλιστικού Κόμματος αποφασίσαμε να κατευθυνθούμε προς το κέντρο της πόλης. Και οι δύο ήμασταν μέλη της προσωπικής φρουράς του Αγιέντε, τη GAP - της Ομάδας Προσωπικών Φίλων [του προέδρου]-, και θέλαμε να είμαστε κοντά στον πρόεδρο και τους συντρόφους μας. Έτσι ξεκινήσαμε από Πόντε Άλτο, περίπου 30 χλμ. νότια του Σαντιάγκο, προς το προεδρικό μέγαρο της Μονάδα, διασχίζοντας αρκετά βιομηχανικά συγκροτήματα, όπου οι εργάτες αντιστέκονταν με ελαφρύ και στοιχειώδη οπλισμό, αλλά πάντως κατάφερναν να αντισταθούν. Κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πυροβολισμών φθάσαμε μέχρι το νοσοκομείο Μπάρος Λούκο, το πιο σημαντικό στο νότιο τμήμα του Σαντιάγκο, που υπάρχουν οι βασικές εργατικές γειτονιές. Οι στρατιώτες της αεροπορίας και οι «Μαύροι Μπερέδες» που στρατού είχαν αποφασίσει να πραγματοποιήσουν μια πράξη επίδειξης στο νοσοκομείο και έστησαν στον τοίχο γιατρούς, νοσοκόμους και ασθενείς. Μια ομάδα του Κινήματος Επαναστατικής Αριστεράς (Mir) αντιμετώπισε τους στρατιώτες και σ' αυτήν ενώθηκαν μετά ορισμένα στελέχη της Κομμουνιστικής Νεολαίας (Juventudes Comunistas) και περίπου 30 σοσιαλιστές. Καταφέραμε να απωθήσουμε τους στρατιώτες, αλλά φθάνοντας στο νοσοκομείο διαπιστώσαμε με τρόμο ότι είχαν εκτελέσει 32 άτομα. Ήταν μια μέρα απίστευτα μεγάλη και μακριά, παρ' όλο που η δικτατορία είχε επιβάλει την απαγόρευση της κυκλοφορίας από τις 5 το απόγευμα. Το βράδυ, ενώ έλεγχα τα λίγα όπλα που είχαμε στην κατοχή μας, κατάλαβα ότι αυτή την ημέρα τελείωσε βίαια η ζωή μου ως νέου. Άρχιζε μια ζωή ως ενήλικα και αγωνιστή της Αντίστασης.

Το κοινωνικό κράτος εξ ορισμού του είναι ο πάροχος των κοινωνικών δικαιωμάτων προς τους πολίτες. Είναι αυτό που αποεμπορευματοποιεί την κοινωνική υποστήριξη των πολιτών, είτε καθολικά είτε των πιο αδύναμων, και μετατρέπει την πρόνοια και την αρωγή από εμπορεύματα σε δικαιώματα. Σε συνθήκες πανδημίας, βλέπουμε τη χρόνια τάση για αποδυνάμωσή του να αντιστρέφεται, με διαφορετικές ταχύτητες ανάλογα το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο σε όλο τον κόσμο. Προφανώς, ο αντίκτυπος του κορωνοϊού είναι διαφορετικός σε κοινωνικές ομάδες και βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την προϋπάρχουσα κοινωνική ανισότητα. Είναι επίδικο σε αυτή τη φάση η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, με όρους μακροπρόθεσμους και όχι συγκυριακούς, ώστε να οικοδομηθεί ένα πλαίσιο κοινωνικής προστασίας και για την επόμενη μέρα. Ζητήματα όπως οι συντάξεις, η ασφάλεια υγείας, η εργασιακή προστασία από την επισφάλεια και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, η καθολική πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά μπαίνουν δυναμικά στην ατζέντα και το αν θα μείνουν και θα ενισχυθούν ή θα μπουν στους ρυθμούς της «κανονικότητας» είναι ζήτημα κοινωνικής κινητοποίησης.

Η δέσμη πέντε σημείων που περιλαμβάνεται στο #ΜένουμεΌρθιοι αποτελεί ομπρέλα προστασίας για όλους τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις του πολιτισμού, της δημιουργικής οικονομίας και της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης: - ειδικό Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ, καλύπτοντας πλήρως και τους επισφαλώς εργαζόμενους, ενώ προβλέπει μη επιστρεπτέα ενίσχυση για επιχειρήσεις, συνολικού ύψους 3 δισ. ευρώ με προτεραιότητα στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις: - πολλαπλάσιο της εξαγγελίας του υπουργείου Πολιτισμού οικονομικό πακέτο στήριξης, για να κρατηθεί ζωντανή η καλλιτεχνική δημιουργία και η παραγωγή πολιτιστικού έργου το επόμενο διάστημα - στήριξη των πνευματικών δικαιωμάτων - σημιουργία Ταμείου υπό την Αναπτυξιακή Τράπεζα για τον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα και άμεση παροχή μικροπιστώσεων με βάση το θεσμικό πλαίσιο που ετοίμασε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν έχει προχωρήσει νομοθετικά η κυβέρνηση της ΝΔ. - συμμετοχικός σχεδιασμός για ένα ολιστικό στρατηγικό σχέδιο για την επόμενη μέρα του Πολιτισμού, της δημιουργικής οικονομίας και της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης μέσα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται.

Αυτό που καταγγέλλει ο Αλέξης με αυτή τη φράση του είναι ότι η λογική της ΝΔ να μην λαμβάνει άμεσα μέτρα στην οικονομία, θυμίζει τη λογική να μην ληφθούν άμεσα μέτρα για την υγεία στη Βρετανία. Τι είπαν εκεί αρχικά; Δεν θα κάνουμε τίποτα, αρκετοί θα χαθούν αλλά θα είναι καλύτερα για όσους επιβιώσουν. Η λογική αυτή στην υγεία ευτυχώς απορρίφθηκε γρήγορα. Εφαρμόζεται όμως για την οικονομία στη χώρα μας. Μια λογική αυτορρύθμισης δηλαδή, που βλέπει την κρίση σαν ευκαιρία να κλείσουν και μερικές μικρές επιχειρήσεις και να αντέξουν μόνο οι μεγάλες. Μια δαρβινιστική λογική επιβίωσης του ισχυρότερου όπου ο οικονομικός θάνατος του αδυνάμου θεωρείται φυσική εξέλιξη. Εμείς διαφωνούμε κάθετα. Για αυτό λέμε ότι πρέπει να ληφθούν τώρα ουσιαστικά μέτρα, ώστε και να στηρίξουμε τις μικρές επιχειρήσεις που είναι βιώσιμες και να βοηθήσουμε τις επιχειρήσεις που δεν είναι βιώσιμες να γίνουν.

Πιστεύω ότι η κυβέρνηση αξιοποιεί την κρίση ως μια ευκαιρία για να αλλάξει συνολικά τον χάρτη της αγοράς εργασίας. Για να υπάρξει μια συνολική αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και, όταν τελειώσει η καραντίνα, να βρεθούμε σε ένα εντελώς νέο τοπίο, όπου το επίπεδο των μισθών και της ποιότητας των εργασιακών σχέσεων θα έχει ραγδαία υποβαθμιστεί και η όποια διεκδίκηση θα ξεκινά από πολύ χαμηλότερο σημείο. Οι επιλογές της κυβέρνησης είναι ακραίες: με απόλυτο διευθυντικό δικαίωμα έχουμε αναστολή συμβάσεων εργασίας και επιβολή εκ περιτροπής εργασίας με μισό μισθό, ενώ έχει ανασταλεί η δήλωση ωραρίων και υπερωριών. Πρόκειται για πολιτικές που δεν ακολουθούνται σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα στην παρούσα φάση, και ξέρετε ότι υπάρχουν πολλές νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις στην Ευρώπη. (...) Ο στόχος της πρότασής μας είναι η διατήρηση του εισοδήματος των πολιτών και των λειτουργικών δυνατοτήτων των επιχειρήσεων στα προ υγειονομικής κρίσης επίπεδα. Εισηγούμαστε ένα εμπροσθοβαρές πακέτο ύψους 26 δισ., εκ των οποίων τα 14 δισ. είναι άμεσες κρατικές δαπάνες και τα 12 δισ. είναι κρατικές εγγυήσεις δανεισμού. Η πρότασή μας έχει τρεις πυλώνες: κάλυψη των μισθών των εργαζομένων (συμπεριλαμβανομένων των ελεύθερων επαγγελματιών) με διασφάλιση των σχέσεων εργασίας για έξι μήνες μετά το τέλος της καραντίνας, μη επιστρεπτέα ενίσχυση στις μικρές επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό ύψους 3 δισ. και υποστήριξη των «αόρατων», δηλαδή των επισφαλώς εργαζόμενων και των μη επιδοτούμενων ανέργων, που είναι παντελώς ακάλυπτοι, με ένα έκτακτο επίδομα ύψους 1,5 δισ. Οι διαθέσιμοι πόροι του κράτους αυτή τη στιγμή ξεπερνούν τα 50 δισ., άρα το πακέτο που προτείνουμε είναι απολύτως εφικτό και ρεαλιστικό. Επιμένουμε δε στην αξιοποίηση ενός μέρους του "μαξιλαριού" ρευστότητας που μας επιτρέπει να προχωρήσουμε σε άμεσες δαπάνες χωρίς να προχωρήσουμε σε δανεισμό και άρα να επιβαρύνουμε το δημόσιο χρέος.

Κρατάμε πλήθη ανθρώπων σε άθλιες συνθήκες, σαν κρουαζιερόπλοια με κρούσματα κορωνοϊού, αλλά στη στεριά, σε ασφυκτικά γεμάτες φυλακές και προσφυγικές δομές, το αναποτελεσματικό παιχνίδι με το χρόνο για να κερδηθούν ημέρες και εβδομάδες κάνει αναπόδραστο αυτό που θα συμβεί. Ο κορωνοϊός δεν κάνει διακρίσεις στο ποιος θα νοσήσει, αλλά είναι διαφορετικές οι συνθήκες υπό τις οποίες καθένας τον αντιμετωπίζει και οι συνέπειες που θα μείνουν πίσω στη ζωή του, με βάση την τάξη, το περιβάλλον, την καταγωγή, την ηλικία, κτλ., και μία σημαντική περίπτωση είναι οι κρατούμενοι, τόσο στα σωφρονιστικά ιδρύματα όσο και οι πρόσφυγες και μετανάστες στις δομές, αλλά και οι καταυλισμοί των Ρομά, άνθρωποι αδύναμοι και οικονομικά και κοινωνικά. Η περίπτωση του θανάτου της γυναίκας κρατούμενης στις φυλακές του Ελαιώννα, ασχέτως αν πέθανε ή όχι από τον κορωνοϊό, ήταν ουσιαστικά μία προαναγγελθείσα εξέλιξη, καθώς είναι κοινή διαπίστωση διαχρονικά η ελλιπέστατη πρόσβαση κρατούμενων στην Υγεία, ο συνωστισμός σε μικρά κελιά, οι κακές συνθήκες υγιεινής, κτλ. Η Ελλάδα έχει δεχθεί πολλές φορές σκληρές παρατηρήσεις από φορείς στο εσωτερικό και διεθνώς και έχει πληρώσει εκατομμύρια σε πρόστιμα. Όσες προσπάθειες αποσυμφόρησης των φυλακών έγιναν στο παρελθόν είτε έμειναν ανολοκλήρωτες είτε δεν αντιμετώπισαν συνολικά το πρόβλημα.

Απ’ όλες τις φυλακές εκπέμπεται το ίδιο μήνυμα ανησυχίας και αγωνίας. Όταν όλοι είμαστε σε καραντίνα, οι έγκλειστοι υποχρεώνονται να είναι στοιβαγμένοι σε μικρούς θαλάμους. Αν αυτό ήταν βασανιστήριο, τώρα συνιστά έγκλημα. Αυτή η γυναίκα αν ήταν ελεύθερη θα πήγαινε σε γιατρό. Τώρα πέθανε αβοήθητη, απ’ ό,τι κι αν πέθανε. Οι κρατούμενες αρνούνται τώρα να φάνε και σε απάντηση, τους έκλεισαν και το κυλικείο απ’ όπου όσες έχουν λεφτά θα μπορούσαν να πάρουν κάτι. Αυτός ο κόσμος αντιμετωπίζεται σαν να περισσεύει. Οι κρατούμενοι ζουν σε φοβερή αγωνία προσπαθούν να φυλαχθούν, ενώ δεν χωράνε στα κρεβάτια και κοιμούνται στο πάτωμα. Χωρίς γιατρούς, καθαριότητα, χλωρίνη με το σταγονόμετρο κι ενώ οι φύλακες μπαινοβγαίνουν, χωρίς να γνωρίζουμε αν τηρούν τους κανόνες υγιεινής. Εισαγγελείς υπάρχουν μέσα στις φυλακές και θα έπρεπε να έχουν παρέμβει εδώ και πολύ καιρό, όπως και για την Μόρια ή άλλα ΚΥΤ. Την ίδια ώρα συνεχίζονται οι συλλήψεις και οι προφυλακίσεις για ψύλλου πήδημα.

Δυστυχώς, η έννοια και το περιεχόμενο της λέξης “αλληλεγγύη” τείνει να “στοιχειώσει” τη σημερινή Ευρώπη. Το βλέπουμε από τον τρόπο που δυσκολεύεται να απαντήσει σε πραγματικά ζητήματα που αφορούν την ίδια την ύπαρξή της. Και των λαών της κάθε χώρας ξεχωριστά, αλλά και της Ευρώπης, ως ενιαίο σύνολο.[…] Προσπαθούν, με κάθε τρόπο, δυστυχώς με μια κοντόθωρη ματιά να προσπεράσουν το περιεχόμενο της έννοιας της αλληλεγγύης. […] Γνωρίζετε ότι η Ευρώπη έχει έρθει και άλλες φορές αντιμέτωπη με δύσκολες καταστάσεις. Το 2008 ήταν πάλι μια δύσκολη περίοδος για τη συνοχή της Ευρώπης και τότε επιλέχθηκαν πολιτικές οι οποίες δεν βοήθησαν αυτό που ονομάζουμε ευρωπαϊκή συνοχή, επιλέχθηκαν τα προγράμματα λιτότητας τα οποία αποδείχθηκαν κερδοφόρα για τις ισχυρές οικονομίες, αλλά πολύ επώδυνα για τις περιφερειακές οικονομίες. Εάν, τελικά, επικρατήσει αυτή η λογική και τώρα, τότε είναι αβέβαιο το μέλλον της. (...) Τα προβλήματα που αφορούν την οικονομία και την εργασία τα έχουμε μπροστά μας. Μόλις τώρα ξεκινούν. Ακόμη και αν επικρατήσουν τα πιο αισιόδοξα σενάρια στον τομέα της καταπολέμησης του κορονοϊού, το βέβαιο είναι ότι αυτά τα οποία θα αφήσει πίσω του στα ζητήματα της οικονομίας, θα μας συντροφεύουν για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα. Εκείνο το οποίο μπορούμε να κάνουμε για να περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της υπόθεσης, είναι τώρα, όσο ακόμα υπάρχει ο παραγωγικός ιστός, να μπορέσουμε να κρατήσουμε στη ζωή όσο το δυνατόν περισσότερες επιχειρήσεις και όσο το δυνατόν περισσότερες θέσεις εργασίας. Για να γίνει αυτό χρειάζεται έμπρακτη στήριξη από οριζόντια μέτρα. Αυτή είναι και η μεγάλη διαφωνία μας με την κυβέρνηση, η οποία βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μία λάθος πολιτική, που λέει να κρατήσουμε “καύσιμα” για όταν μας χρειαστούν για τη φάση της ανάταξης της οικονομίας. Αυτό μπορεί να αποβεί ολέθριο για την οικονομία. (...) Αυτό που χρειάζεται αυτή τη στιγμή είναι μια επεκτατική πολιτική στον τομέα των δαπανών και στον τομέα της νομισματικής πολιτικής, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουμε το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα, εκείνες τις πολιτικές οι οποίες θεωρούν ότι μέσα από την κρίση θα απαλλαγούμε από τους πιο αδύναμους κρίκους στην κοινωνία και θα μείνουν οι πιο ισχυροί παίκτες.[…] Αυτό βρίσκεται και στον πυρήνα της πρότασης για την έκδοση του ευρωομολόγου, για να μπορέσουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες να ενώσουν δυνάμεις για να εγγυηθούν το σύνολο του ευρωπαϊκού χρέους και να μη κινείται η κάθε μια ξεχωριστά, πέρα από επιμέρους ανταγωνισμούς που υπάρχουν στο εσωτερικό της. Άρα θέλει μια λογική που θα ξεπερνά τα όρια των μέχρι τώρα ακολουθούμενων πολιτικών.

Η Ε.Ε. έχει μπει σε αναπνευστήρα. Το αίτημα για ευρω-ομόλογο, δηλαδή για αμοιβαιοποίηση του χρέους, στην ουσία επαναφέρει με μεγαλύτερη ορμή τη συζήτηση για ριζική αλλαγή της οικονομικής πολιτικής. Θα επιμείνει η κυρία Μέρκελ στην άρνησή της, όπως έκανε στην ελληνική κρίση, ή θα υποχρεωθεί σε συμβιβασμό που θα δούμε πόσο βιώσιμος θα είναι. Ηγέτες εννέα χωρών που αντιπροσωπεύουν το 60% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ καλούν την καγκελάριο να υποχωρήσει. Πρόκειται στην ουσία για ένα δεύτερο πολύ πιο ισχυρό αυτή τη φορά σύνθημα «Go back κυρία Μέρκελ», που τόσο είχε λοιδορηθεί στην ελληνική περίπτωση. Αυτή τη φορά όμως η αξίωση εδράζεται πάνω στο δράμα της Ιταλίας και της Ισπανίας, για το οποίο η Γερμανία και ο περίγυρός της επέδειξαν αδιαφορία, προξενώντας έτσι ένα βαθύ ψυχολογικό ρήγμα στην Ε.Ε., ένα τραύμα που δύσκολα θα επουλωθεί. Καθώς μάλιστα ενεργοποιεί δυο αντίρροπες δυνάμεις που και οι δυο μάχονται τη σημερινή αδιέξοδη αρχιτεκτονική της Ευρώπης με διαμετρικά αντίθετους στόχους. Από τη μια η πολιτική για περισσότερη κοινωνική και δημοκρατική Ευρώπη με ανθρωπιά και αλληλεγγύη και από την άλλη οι εθνικοί απομονωτισμοί, οι ακροδεξιές πολιτικές, ακόμη και οι αντιδημοκρατικές εκτροπές, όπως έδειξαν οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουγγαρία του αποκρουστικού κυρίου Ορμπαν. (...) Με την πανδημία κλείνει ο κύκλος του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80. Ξαφνικά όλοι προσβλέπουν στον ρόλο του κράτους. Αντιγράφω τον διαπρεπή γεωγράφο Ντέιβιντ Χάρβεϊ, ο οποίος σημειώνει: «Αν οι μόνες πολιτικές που αποδίδουν είναι οι σοσιαλιστικές, τότε η άρχουσα ολιγαρχία θα κινηθεί για να εξασφαλίσει ότι αυτές δεν θα είναι λαϊκές σοσιαλιστικές, αλλά εθνικές σοσιαλιστικές. Καθήκον των δυνάμεων που προτείνουν μια αντικαπιταλιστική πολιτική είναι να εμποδίσουν μια τέτοια εξέλιξη» (ΕΠΟΧΗ, 29/3/2020). Στην ουσία επανέρχεται το φάντασμα του Μεσοπολέμου, σε μια περίοδο μάλιστα που ο ακροδεξιός ριζοσπαστισμός παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας σε Ε.Ε. και Αμερική. Η απάντηση δεν είναι η κεντρώα συναίνεση, αλλά ο αριστερός ριζοσπαστισμός που μπορεί να συναντηθεί με μια νέα κοινωνική εμπειρία και διαθεσιμότητα.