Συνεντεύξεις

Η Τουρκία, αν δεν θέλει να κόψει κάθε επαφή με όλες τις έννοιες του δικαίου (καλής γειτονίας, διεθνούς, κλπ), θα απελευθερώσει άμεσα τους έλληνες στρατιωτικούς. Προσπάθησε να συνδέσει αυτό το απλό, μεθοριακό επεισόδιο με τους 8 τούρκους αξιωματικούς, γνωρίζοντας ευθύς εξαρχής και η ίδια ότι αυτό δεν γίνεται. Σ’ αυτή την παγίδα ωστόσο έπεσαν και κάποιοι από την Ελλάδα. Γενικώς, τον τελευταίο καιρό επικράτησε η λογική του πολέμου της ατάκας με την Τουρκία: ποιος θα πει τη μεγαλύτερη «πατριωτική εξυπνάδα».

Πρώτα απ’ όλα, ο Μαρξ μας εξήγησε καλύτερα απ’ όλους ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ο φυσικός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας. Στην Αθλιότητα της Φιλοσοφίας, που δημοσιεύτηκε όταν ήταν μόλις 29 χρονών, ήδη ειρωνεύονταν τους αστούς οικονομολόγους που επιχειρηματολογούσαν πως οι καπιταλιστικές σχέσεις «είναι φυσικοί νόμοι, ανεξάρτητοι από τις επιδράσεις του χρόνου». Ο Μαρξ έγραψε πως γι αυτούς «έχει υπάρξει ιστορία, αφού στους θεσμούς της φεουδαρχίας βρίσκουμε αρκετά διαφορετικές σχέσεις παραγωγής από εκείνες της αστικής κοινωνίας», αλλά ότι δεν εφάρμοσαν την ιστορία στο τρόπο παραγωγής που υποστήριξαν, παρά παρουσίασαν τον καπιταλισμό «ως φυσικό και αιώνιο». Στο βιβλίο μου Ιστορικός Καπιταλισμός προσπάθησα να πω πως ο καπιταλισμός είναι κάτι που προέκυψε ιστορικά, σε αντίθεση με κάποια αόριστη και ασαφή ιδέα που υιοθετήθηκε από πολλούς οικονομολόγους. Υποστήριξα αρκετές φορές ότι δεν υπάρχει καπιταλισμός που δεν είναι ιστορικός καπιταλισμός. Είναι τόσο απλό για μένα όσο ότι οφείλουμε πολλά στο Μαρξ. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να πω στους νέους είναι ότι πρέπει να τον διαβάσουν. Μην διαβάσετε γι 'αυτόν, αλλά διαβάστε τον Μαρξ. Λίγοι άνθρωποι - σε σύγκριση με τους πολλούς που μιλάνε γι 'αυτόν - διαβάζουν στην πραγματικότητα τον Μαρξ. Αυτό ισχύει και για τον Adam Smith. Γενικά συνήθως διαβάζουμε για τους κλασσικούς. Οι άνθρωποι μαθαίνουν γι 'αυτούς μέσω της σύνοψης άλλων ανθρώπων. Θέλουν να εξοικονομήσουν χρόνο, αλλά, στην πραγματικότητα, αυτό είναι χάσιμο χρόνου! Χρειάζεται κανείς να διαβάσει ενδιαφέροντες ανθρώπους και ο Μαρξ είναι ο πιο ενδιαφέρον μελετητής του 19ου και 20ου αιώνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι 'αυτό. Κανείς δεν είναι ίσος του σε ό,τι αφορά τον αριθμό των θεματικών με τις οποίες καταπιάστηκε, ούτε και σε ό,τι έχει να κάνει με την ποιότητα της ανάλυσής του. Έτσι, το μήνυμά μου προς τη νέα γενιά είναι ότι ο Μαρξ αξίζει πραγματικά να τον ανακαλύψετε, αλλά πρέπει να τον διαβάσετε, να τον διαβάσετε, να διαβάσετε εκείνον. Να διαβάσετε τον Karl Marx!

Υπερασπίζομαι μια στάση με τον κόσμο και τη γνώση που είναι αντίθετη μ’ αυτή που προωθεί ο κοινωνικά κυρίαρχος ορισμός της κοινωνιολογίας. Βρίσκεται στον αντίποδα αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «ηρωική πόζα». Στη στάση δηλαδή αυτή των κοινωνικών επιστημόνων η οποία συνδέεται με την ψευδαίσθηση μιας πανταχού παρούσας κοινωνιολογίας που είναι ικανή να απαντήσει, με την αίσθηση ενός ασαφούς πολιτικού καθήκοντος, σε κάθε ερώτημα γενικού ενδιαφέροντος, ακόμη κι όταν αυτό δεν τίθεται. Είναι η στάση που υιοθετήθηκε από εκπροσώπους της γενιάς που (δια)μορφώθηκε τις δεκαετίες του 1960-70 κυρίως στη Γαλλία και αναπαράγεται μέχρι σήμερα από αυτούς που άφησαν στο πόδι τους. Είναι μια στάση η οποία επέτρεψε τη μετατροπή του κάθε λογής τίτλου “κοινωνικής στράτευσης και μαχητικότητας” σε ψευδο-επιστημονικό κεφάλαιο. Βρίσκεται όμως και στον αντίποδα της «τεχνοκρατικής πόζας» που οδηγεί συχνά σε μια «κρατική επιστήμη», σε μια επιστήμη η οποία λειτουργεί υποστηρικτικά στο κράτος προκειμένου να θεμελιωθεί καλύτερα η επιτελεστική εξουσία του, δηλαδή να δημιουργεί μια πραγματικότητα απλώς ονοματίζοντάς την.

Μια κομμουνιστική απάντηση δεν μπορεί να εδράζεται στην ψευδο-διαμάχη ανάμεσα στους φιλελεύθερους και την άκρα Δεξιά, ούτε στο ερώτημα «περισσότερο ή λιγότερο Κράτος». Αν είσαι ταγμένος στην πάλη για την χειραφέτηση των ανθρώπων και της κοινωνίας, δεν μπορείς να προτείνεις «περισσότερο Κράτος» ως εναλλακτική στο «νεοφιλελεύθερο Κράτος», αλλά οφείλεις να θέσεις το ερώτημα ποια θα είναι η φύση του Κράτους αυτού και με ποιο τρόπο θα οργανωθεί. Δεν μπορούμε να υποστηρίζουμε ότι έχουμε ανάγκη από ένα Κράτος οργανωμένο από την αστική τάξη για να διασφαλίσουμε την κυριαρχία του κεφαλαίου.

Ο κόσμος μας αλλάζει. Στη Λατινική Αμερική η Αριστερά δίνει τη μάχη της αναδιανομής του πλούτου διεκδικώντας να κερδίσει τις εκλογές στη Βενεζουέλα, τη Βραζιλία και όχι μόνο. Ο προοδευτικός κύκλος δεν έκλεισε. Η Ευρώπη δεν έχει αξιόλογη πολιτική ηγεσία και οράματα και πιέζεται από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, ενώ το μεταναστευτικό χωρίς γενναίες αποφάσεις θα τροφοδοτεί την Άκρα Δεξιά, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Η νίκη του Ασάντ στη Συρία μπορεί να οδηγήσει στην επιστροφή πολλών προσφύγων. Βρισκόμαστε σε μια νέα κοινωνία όπου η διαρκής επιτήρησή μας από το Ίντερνετ αλλάζει τον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό ρόλο των ατόμων, των κομμάτων, των συνδικάτων και της γενικότερης κοινωνικής οργάνωσης, με τον μεγαλύτερο ατομικισμό και την κοινωνικότητα που μας προσφέρει.

Το να σκεφτόμαστε την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε τον πολιτικό αγώνα στην Ευρώπη. Σημαίνει ότι σκύβουμε το κεφάλι μπροστά στις δυνάμεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της συντήρησης, σημαίνει ότι προδίδουμε τα ιδανικά της. Στην πολιτική κανείς δεν κατέχει την αλήθεια, αλλά το να πέσει κανείς σε έναν από τους δύο σκοπέλους δεν είναι μοιραίο μόνο για την Αριστερά, αλλά και για την Ευρώπη. Μια αλληλέγγυα και διεθνιστική Αριστερά, φορέας ενός πολιτικού προγράμματος, μπορεί να υπάρξει αύριο και να είναι πλειοψηφική στην Ευρώπη, αν καταφέρουμε να βρούμε τα εργαλεία του διαλόγου και αν δουλέψουμε μαζί χωρίς αποκλεισμούς. Ο σκοπός είναι μέσα από τον διάλογο με το σύνολο των προοδευτικών Ευρωπαίων εταίρων να καταφέρουμε να αναδείξουμε έναν συσχετισμό δυνάμεων που θα ευνοεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα και τους λαούς της Ευρώπης.