Ιφιγένεια Καμτσίδου

13
02

Συνταγματικές αντιλογίες της πανδημίας

Απόστολος Παπατόλιας «Η "επόμενη μέρα" του εθνικού και ευρωπαϊκού συνταγματισμού», εκδόσεις Παπαζήση, 2020 H πανδημία του Covid-19 είναι μια κρίσιμη περίοδος και για το συνταγματικό δίκαιο. Τα έκτακτα μέτρα που λήφθηκαν για να αναχαιτίσουν την εξάπλωση της νόσου έθεσαν σοβαρά ζητήματα σχετικά με την προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων, τον σεβασμό των θεμελιωδών αρχών και τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Η βαρύτητα των συνεπειών τους στην συνταγματική οργάνωση του πολιτικού και κοινωνικού βίου δικαιολογεί την ένταση των σχετικών συζητήσεων στην Ελλάδα και την Ευρώπη: καθώς οι εξελίξεις τείνουν να εξαρτήσουν το συνταγματικό δίκαιο από την «κανονικότητα», να το καταστήσουν δίκαιο που οι κυβερνώντες θα μπορούν να αναστέλλουν εν όψει των πολλαπλασιαζόμενων κινδύνων, η διαχείριση της πανδημίας προσλαμβάνει υπαρξιακό χαρακτήρα για τον συνταγματισμό. (...) Στο επίμετρο, ο συγγραφέας συγκεφαλαιώνει το συνταγματικό του αφήγημα για την κρίση. Είναι ένα αφήγημα που διεκδικεί να πείσει τους πολίτες και να εξασφαλίσει την ιδεολογικοπολιτική ηγεμονία όσων θα το υιοθετήσουν. Η βαρύτητα του εγχειρήματος εξηγεί το πολεμικό ύφος και την πεισματική, ενίοτε άδικη, προσπάθεια να ανατραπούν διαφορετικές προσεγγίσεις ως «ιδεοληπτικές βεβαιότητες» ή «στρεβλωτικές αυταπάτες». Επί της ουσίας: η θεώρηση του Παπατόλια στηρίζεται στην αυθεντία των κλασικών που διαμόρφωσαν τον συνταγματισμό ως τεχνική των αντιβάρων και των αλληλοεξισορροπήσεων. Έτσι, προτείνει το Σύνταγμα να αντιμετωπίζεται σαν σύστημα θεσμών και οργάνων που εξασφαλίζουν την επίτευξη ορισμένων κοινών στόχων και όχι σύνολο κανόνων. Με τον τρόπο αυτό εξορκίζει την ερμηνευτική διαδικασία, επιδιώκοντας τη μηχανική άρα αναντίλεκτη πραγμάτωση των διαδικασιών. Ο διάβολος, όμως, παραμένει κρυμμένος στο πραιτώριο: στη συνταγματική δημοκρατία, οι αρμοδιότητες και οι εξουσίες των κρατικών οργάνων προβλέπονται από κανόνες και χωρίς μια συνεκτική θεωρία για την ερμηνεία τους, η άσκησή τους καταλήγει σε αυθαιρεσία και αυταρχισμό.
Περισσότερα »
30
12

Ιφιγένεια Καμτσίδου: Επίθεση της κυβέρνησης στο κοινωνικό κράτος δικαίου

Η υλική αστυνομική βία, που από τους δρόμους και τις πλατείες εισβάλλει στο άσυλο της κατοικίας υπονομεύοντας τα θεμέλια του φιλελεύθερου και δημοκρατικού πολιτεύματος. Η συμβολική βία, που αναπτύσσεται από όσα κυβερνητικά στελέχη επιχειρούν να νομιμοποιήσουν τις πρακτικές εκείνων των αστυνομικών οργάνων που αυθαιρετούν, παραβιάζουν τον νόμο και εξουθενώνουν θεμελιώδη δικαιώματα. Στο ξεγύμνωμα, στον άγριο ξυλοδαρμό, στην αδικαιολόγητη στέρηση της προσωπικής ελευθερίας αποδίδεται θετικό πρόσημο, καθώς θεωρούνται αναγκαία μέσα για τη διατήρηση της κοινωνικής ηρεμίας και την αδιατάρακτη ανάπτυξη των οικονομικο-κοινωνικών σχέσεων. Ένα υπερδικαίωμα στην ασφάλεια γεννιέται, παραμερίζοντας τα υπόλοιπα δικαιώματα, τις ελευθερίες, τις θεμελιώδεις αρχές και τις διαδικασίες που στηρίζουν τη λειτουργία του κοινωνικού κράτους δικαίου τις τελευταίες δεκαετίες. Η πραγμάτωσή του προβάλλει ως κύρια επιλογή της κυβέρνησης, που στο όνομά του διαμορφώνει πολιτικές αποκλεισμού, μετατρέπει το «επιτελικό» κράτος σε κομματικό λάφυρο και χτίζει σταθερά μια αυταρχική διακυβέρνηση.
Περισσότερα »
21
07

Ιφιγένεια Καμτσίδου: Αδόκιμο να αντιμετωπίζεται η απλή αναλογική ως παράμετρος της κυβερνητικής αστάθειας

Καθένα εκλογικό σύστημα συνδέεται με την ανάπτυξη των κομματικών δυνάμεων στη χώρα όπου εφαρμόζεται. Αλλά αυτή είναι ένα πολυπαραγοντικό μέγεθος, διαμορφώνεται από πολλές παραμέτρους. Στην Σουηδία, για πολλές δεκαετίες, με την απλή αναλογική αναδεικνύονταν σταθερές κυβερνήσεις, που δεν ήταν μονοκομματικές. Στη χώρα μας, ο φόβος της έλλειψης κυβερνητικής σταθερότητας, λόγω του μη σχηματισμού μονοκομματικής κυβέρνησης, νομίζω ότι έχει εκλείψει τα τελευταία χρόνια. Την πολύ δύσκολη περίοδο της κρίσης συγκροτήθηκαν συμμαχικές κυβερνήσεις, που πήραν σκληρές αποφάσεις και τις εφάρμοσαν αποτελεσματικά. Επομένως, δείχνει αδόκιμο να αντιμετωπίζεται η απλή αναλογική ως παράμετρος της κυβερνητικής αστάθειας. Το σύστημα της απλής αναλογικής, όντως, ωθεί στη συγκρότηση συμμαχικών κυβερνήσεων που κατά τεκμήριο αντανακλούν απόψεις ευρύτερου φάσματος της κοινωνίας. Αναγκάζει τα κόμματα να προχωρούν σε συμμαχικά σχήματα με βάση ένα κυβερνητικό πρόγραμμα, συνήθως γραπτό και δεσμευτικό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου, μετά τον πόλεμο, χωρίς απλή αναλογική αλλά με πολύ συγγενικό σύστημα, αναδεικνύονται σταθερές και ισχυρές κυβερνήσεις.
Περισσότερα »
19
12

Η απαίτηση της δικαστικής εξουσίας να αυτοελέγχεται

Η «δικαστική ανεξαρτησία» δεν μπορεί να εννοιολογηθεί ανεξάρτητα από το σύστημα της ήπιας διάκρισης των εξουσιών, που στηρίζει τη λειτουργία της δημοκρατίας σύμφωνα με το ισχύον Σύνταγμα. Στο σύστημα αυτό, η ευεργετική για την προσωπική και πολιτική ελευθερία κατανομή της κρατικής ισχύος, πραγματώνεται με μηχανισμούς που εξασφαλίζουν αφενός την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των εξουσιών, αφετέρου την διασταύρωσή τους. Η απαίτηση, λοιπόν, η δικαστική εξουσία να αυτοελέγχεται νοθεύει την αρχή της ήπιας διάκρισης των εξουσιών. Η δικαστική εξουσία, αρνούμενη κάθε αλληλεπίδραση, τείνει να αυτονομηθεί, οι θεσμικές ισορροπίες κλονίζονται, το ενδεχόμενο της αυθαιρεσίας ενισχύεται. Μια μορφή συντεχνιακής οργάνωσης του κράτους διεκδικεί συνταγματικά ερείσματα και η επίκληση της δικαστικής ανεξαρτησίας λειτουργεί ως εμπόδιο και όχι ως όχημα σεβασμού της δημοκρατικής αρχής.
Περισσότερα »