Συνεντεύξεις

Πολλές φορές – εκούσια ή ακούσια – παρατηρείται μία σύγχυση. Θα ήθελα κατ΄αρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι το Κέντρο είναι ένας πολιτικός όρος και υπ΄αυτή την έννοια ανοιχτός σε προσεγγίσεις αρκεί να παραμένει σαφές το δικό μας ιδεολογικοπολιτικό στίγμα. Από κει και πέρα, υπάρχει η διαβόητη μεσαία τάξη την οποία πρέπει να δούμε ποιοι την απαρτίζουν. Γιατί αν μιλάμε πχ για το τεράστιο πλήθος των μικρών και μεσαίων ιδιοκτητών, των μικροεπιχειρηματιών, των επιστημόνων, των ελεύθερων επαγγελματιών, των δημοσίων υπαλλήλων, των μεσαίων αγροτών - που στην, προ μνημονίων εποχή, έβλεπαν το εισόδημά τους να αυξάνεται συμβάλλοντας έτσι και στην κοινωνική τους άνοδο - τότε μιλάμε για τους ίδιους ανθρώπους που, μαζί με τους ασθενέστερους, «τσακίστηκαν» περισσότερο από την κρίση. Με τι αφήγημα λοιπόν απευθύνεσαι στους ανθρώπους αυτούς; Με ένα αφήγημα κεντρώων χαρακτηριστικών που έφτασαν τη σοσιαλδημοκρατία – και τον εγχώριο εκφραστή της, το ΠΑΣΟΚ - στο να είναι ο μεγάλος πολιτικός χαμένος την περίοδο της κρίσης ή με ένα αφήγημα που θα ανταποκρίνεται στις νέες τους ανάγκες και στις ανάγκες μιας περιόδου που οξύνει τους πολιτικούς και κοινωνικούς ανταγωνισμούς; Γιατί όταν παγκοσμίως ζούμε την άνοδο του νεοσυντηρητισμού, όταν έχουμε απέναντί μας την κυβέρνηση της ΝΔ - μια κυβέρνηση σκληρή νεοφιλελεύθερη, που βλέπει την κρίση ως ευκαιρία προώθησης της ιδεολογικοπολιτικής της ατζέντας – όταν η πανδημία ανασυνθέτει οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις, μόνο μια ριζοσπαστική Αριστερά με σαφές ιδεολογικό στίγμα και στη βάση προγράμματος μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να είναι η απάντηση. Και για να μην παρεξηγηθώ - επειδή πολύς λόγος γίνεται, άλλοτε καλοπροαίρετα και άλλοτε κακοπροαίρετα : είναι άλλο θέμα το σε ποιους απευθύνεσαι, αν απευθύνεσαι δηλαδή σε παραδοσιακά κεντρώους και κεντροαριστερούς ψηφοφόρους και άλλο αν αλλάζεις την πολιτική στρατηγική σου. Είμαι σαφέστατα υπέρ της πλατιάς απεύθυνσης. Ταυτόχρονα, είμαι της άποψης ότι σε περιόδους σαν αυτή που διανύουμε, όπου με αφορμή την ανάλγητη κυβερνητική πολιτική φουσκώνει ένα μεγάλο κύμα δυσαρέσκειας και γεννιέται μια νέα κατάσταση κοινωνικής ριζοσπαστικότητας – μια πρώτη γεύση έδωσαν τα ογκώδη πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια – ο ΣΥΡΙΖΑ έχει χρέος να επιμένει αταλάντευτα στις αρχές και τις αξίες της Αριστεράς από τις οποίες μόνο κέρδος θα έχει, ηθικά και πολιτικά. Το να είμαστε, για παράδειγμα, ξεκάθαρα οριοθετημένοι απέναντι σε ξενοφοβικές κραυγές, να μην ανεχόμαστε την κατάλυση του κράτους δικαίου και το ενδεχόμενο να πεθάνει κρατούμενος από απεργία πείνας – όποιος και αν είναι αυτός – ή να παλεύουμε για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, είναι κάτι που δεν πρέπει καν να συζητιέται. Υπάρχει 1,5 εκατομμύριο κόσμος που δεν πήγε να ψηφίσει στις τελευταίες εκλογές. Τον κόσμο αυτό, όπως και ένα μεγάλο ποσοστό της νεολαίας, που γυρίζει την πλάτη στην πολιτική, οφείλει να (επανα)προσεγγίσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ακούγοντας με προσοχή τι έχουν να μας πουν και έχοντας ως παράδειγμα προς αποφυγή, το καταδικασμένο – ακόμα και στη συνείδηση όσων κάποτε το υπηρέτησαν - μοντέλο των όποιων κεντρώων συναινέσεων που μόνο αποτελεσματικές δεν είναι, όπως αποδεικνύει και η πρόσφατη πολιτική ιστορία.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά τώρα πια δεν έχει παρά να πείσει με συγκεκριμένες προτάσεις ότι πραγματικά επιθυμεί λύση ΔΔΟ. Οι διαφορές που παραμένουν ύστερα από τόσα χρόνια συνομιλιών, είναι ελάχιστες. Εκείνο που πια απαιτείται, είναι πολιτική βούληση και θάρρος στη λήψη αποφάσεων. Ένα πράγμα να ξέρουμε, ότι η άκαρπη πάροδος του χρόνου είναι αρνητική για τους Ελληνοκυπρίους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η τύχη της Κύπρου βρίσκεται στα χέρια των Κυπρίων, με σαφή προσανατολισμό προς ένα πολυεθνικό κράτος, συμφιλιωμένο με τον εαυτό του, με Ελληνοκυπρίους, Τουρκοκυπρίους, Μαρωνίτες, Αρμένιους και Λατίνους. Ενός κράτους με φιλικές σχέσεις με όλους του γείτονες, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης. Η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει στο ξεκαθάρισμα αυτής της γραμμής. Να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ως ένα πολιτικό θέμα και όχι εθνικό απομεινάρι ενός χαμένου αλυτρωτισμού. Σε ό,τι αφορά τη λύση, παραπέμπω στις δηλώσεις του πρωθυπουργού που τόνισε ότι το Συμβουλίου Ασφαλείας με την απόφασή 2561 θεωρεί ως μόνη βιώσιμη λύση «τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, με τα γνωστά απαράβατα χαρακτηριστικά: πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στις αποφάσεις, ένα κράτος με διεθνή προσωπικότητα, μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια. Και με διασφάλιση της ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Καρατζογιάννη: Όσοι μετέχουν σε κινήματα όλο το προηγούμενο διάστημα δεν σταμάτησαν να συναντιούνται, απλά δεν γινόταν σε φυσικό χώρο. Το Extinction Rebellion δε επιχείρησε και πραγματοποίησε και συναντήσεις σε φυσικό χώρο, κατόπιν άδειας. Και εδώ είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι οι πολύ νεότεροι ακτιβιστές βοηθήθηκαν από τους παλαιότερους, που έχουν την εμπειρία μιας γραφειοκρατικής οργάνωσης διαμαρτυρίας. Από εκεί και πέρα, αναδεικνύονται διάφορα ζητήματα με τον τρόπο που λειτουργούν τώρα τα κινήματα, όπως αν παρακολουθούνται, και για αυτό χρησιμοποιούν και δικές τους πλατφόρμες επικοινωνίας, ενώ είναι πολύ προσεκτικοί στο τι λένε ή πόσο ανοιχτές είναι οι συζητήσεις τους. Επίσης, έχουν να αντιμετωπίσουν το επιχείρημα ότι μπορεί να φταίνε τα κινήματα στην έξαρση της πανδημίας. Για αυτό είχε ενδιαφέρον ο τρόπος που οργανώθηκε η πορεία της Πρωτομαγιάς από το ΚΚΕ πέρυσι. Ήταν η πρώτη διαδήλωση παγκόσμια, με τήρηση μέτρων και βλέπουμε έκτοτε πώς οργανώνονται οι διαμαρτυρίες. Όλα αυτά εκκινούν μία πολύ ωραία συζήτηση για το ποιο είναι το μέλλον. Και βλέπω μια νέα γενιά αριστερών (18-30 χρονών), να έχει μεγαλώσει μέσα στην οικονομική κρίση και να αμφισβητεί τους παλιούς αριστερούς και να μιλά ανοιχτά για κομμουνισμό και σοσιαλισμό. Αυτή η γενιά θα έχει τρομερό ενδιαφέρον, παγκόσμια. Βενετή: Όλη αυτή την περίοδο που οι ζωές μας έχουν μπει στον πάγο, λόγω της πανδημίας, δεν έχουν σταματήσει οι πολιτικές συζητήσεις ούτε οι κινητοποιήσεις. Ίσα ίσα δόθηκε χρόνος στους πολίτες να παρατηρήσει τι συμβαίνει στον κόσμο, και να παρακινηθεί να συμμετέχει σε συζητήσεις, οι οποίες σε αυτή τη φάση λαμβάνουν χώρα στον ψηφιακό κόσμο, αλλά θα μεταφερθούν συν τω χρόνω στο φυσικό χώρο. Είναι μια ευκαιρία αναδιοργάνωσης των κινημάτων. Στην Ελλάδα βλέπω να υπάρχει μια κινητοποίηση, με θετικό πρόσημο.

Ο "εμβολιαστικός εθνικισμός" είναι πράγματι ένας σοβαρός κίνδυνος για όλο τον κόσμο, μεταξύ αυτών και για τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σε μία προ ημερών συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, ειπώθηκε ότι ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουκρανία, αναμένεται να έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα σε ό,τι αφορά την έγκαιρη πρόσβαση στα εμβόλια. Γίνονται έτσι τα εμβόλια μέρος της γεωπολιτικής, εξέλιξη που πιθανόν να έχει ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες. Στο παράδειγμα που ανέφερα, η γειτονική της Ουκρανίας χώρα, η Ρωσία, είναι τώρα έτοιμη να παραγάγει έναν τεράστιο αριθμό εμβολίων Sputnik V, το οποίο, σύμφωνα με το πλέον έγκυρο περιοδικό The Lancet, έχει ποσοστό αποτελεσματικότητας άνω του 90%. Πόσο σημαντική χειρονομία θα ήταν, αλήθεια, εάν η Ρωσία παραχωρούσε στην Ουκρανία πρόσβαση σε αυτό το εμβόλιο; Θα μπορούσε η κίνηση αυτή να αποτελέσει την αρχή πολύ καλύτερων σχέσεων μεταξύ αυτών των δύο κρατών, που είναι τώρα τόσο εχθρικά μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και για χώρες της Αφρικής, οι οποίες δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να "αγοράσουν" την πρόσβασή τους στην αγορά εμβολίων. Αυτό που χρειάζεται και εδώ είναι η πραγματική διεθνής αλληλεγγύη.

Πρώτον, μας αρέσει ή όχι, η διαχείριση μιας έκτακτης ανάγκης είναι μονόπρακτο της εκτελεστικής εξουσίας. Το μονόπρακτο όμως θα κριθεί, βέβαια, στο χειροκρότημα, όπως μου είπε η Καλλιόπη Βέττα σε μια εκδήλωση, κι έχει δίκιο. Στην Αριστερά σήμερα θέλουμε επιμονή, υπομονή και τεκμηρίωση. Υπομονή γιατί το μέλλον διαρκεί. Δεν βοηθάει η εικόνα του θυμωμένου που στερήθηκε την εξουσία και βιάζεται να επανακάμψει. Η πολιτική δεν υπακούει σε αυτοματισμούς κι αυτό το βλέπουμε κατεξοχήν σήμερα που η κυβέρνηση χάνει, χωρίς να κερδίζει η αντιπολίτευση. Το δεύτερο είναι ότι παρατηρώ μια σύγχυση μεταξύ ευπρέπειας και πολιτικής αυστηρότητας. Μπορείς και πρέπει να είσαι ευπρεπής, ενώ την ίδια στιγμή να τσακίζεις τον αντίπαλο. Ευπρέπεια δεν σημαίνει πλαδαρότητα στον πολιτικό αγώνα. Σημαίνει ανάκτηση της φερεγγυότητας μέσα από τεκμηριωμένες προτάσεις κοινωνικά δίκαιων και βιώσιμων μεταρρυθμίσεων. Τρίτον, το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ επιβιώνει, κρατώντας ένα συμπαγές τμήμα του εκλογικού σώματος, δεν σημαίνει ότι επειδή βιώνουμε μια νέα κρίση, θα ξαναβρεθεί αυτοδικαίως μετά στη διακυβέρνηση. Αυτό είναι αφελής βολονταρισμός. Αν κάποιοι νομίζουν ότι βρισκόμαστε σε ένα νέο 2010-2012, το οποίο θα επιφέρει ζωτικούς κραδασμούς στα κυβερνητικά κόμματα, μάλλον ξεχνάνε ότι κυβερνητικό κόμμα είναι κι ο ΣΥΡΙΖΑ.

Βλέπουμε από τα τελευταία ευρήματα ότι παρά τη σημαντική πτώση της ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν καταγράφει θετικές μεταβολές στην πρόθεση ψήφου ούτε στους διάφορους δείκτες αξιολόγησης της αντιπολιτευτικής του αποτελεσματικότητας ή δυνητικής ικανότητας διαχείρισης της πανδημίας. Μάλιστα, ψηφοφόροι που στοιχίζονται στη ΝΔ κατευθύνονται προς την αδιευκρίνιστη ψήφο, συναντώντας ψηφοφόρους που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2019. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα ευρήματά μας, η κυβέρνηση βρίσκεται κοντά στο 36-37%, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ δεν δείχνει δυναμική που μπορεί να ξεπεράσει το 25%. Δηλαδή, σε σχέση με τις εκλογές του Ιουλίου 2019 και οι δύο καταγράφουν απώλειες, με τη σημαντική υποσημείωση ότι για την κάθε κυβέρνηση κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο, ενώ για τον ΣΥΡΙΖΑ όχι, καθώς θα περίμενε κανείς ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε ένα σταθεροποιημένο ή υπό σταθεροποίηση κομματικό σύστημα μπορεί να αγκαλιάσει μια μερίδα δυσαρεστημένων από την κυβέρνηση ψηφοφόρων. Ωστόσο, νομίζω ότι οι τρεις είναι οι βασικοί λόγοι που ο ΣΥΡΙΖΑ δυσκολεύεται να αυξήσει τα ποσοστά επιρροής του: πρώτον δεν πείθει ότι διαφοροποιείται σημαντικά από τη ΝΔ σε προγραμματικό επίπεδο και δεύτερον αδυνατεί να εμπνεύσει, να καλλιεργήσει ένα όραμα σε σχέση με το πως θα μπορούσαν τα πράγματα να πάνε πραγματικά αλλιώς. Ταυτόχρονα, τα μελανά κατά τις προσλήψεις του κόσμου, σημεία της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ συντηρούν ένα σχετικά πλατύ αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα, το οποίο είναι και ιδεολογικά ετερόκλητο, καθώς συσχετίζεται με μια σειρά ζητήματα στα οποία ο ΣΥΡΙΖΑ, είτε δεν πήγε πολύ αριστερά, είτε κατευθύνθηκε αρκετά προς τα δεξιά, είτε δεν συμπεριφέρθηκε αρκετά αντισυστημικά, όπως είχε υποσχεθεί πως θα κάνει. Εν κατακλείδι, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σαφές πως πρέπει να πείσει μερίδα της κοινωνίας που εγκαταλείπει το κυβερνών κόμμα, και η οποία έχει πιο συντηρητικές καταβολές σε σχέση με τον ιδεολογικό προσανατολισμό του κόμματος της Αριστεράς και από την άλλη είναι απαραίτητο να παγιώσει με τρόπο μακροπρόθεσμο τη σημερινή χλιαρή υποστήριξη του από μια άλλη σημαντική μερίδα αριστερών ψηφοφόρων για τους οποίους μια συγκυβέρνηση με το Κίνημα Αλλαγής θα αποτελούσε ενδεχομένως αιτία οριστικού τέλους της κριτικής στήριξης τους προς το κόμμα της Αριστεράς.

Βλέπουμε όμως την νεολαία, και ειδικά τη φοιτητική νεολαία, να κατακτά ένα επίπεδο ωριμότητας τέτοιο, που την έφερε πρωτοπόρο στον αγώνα κατά της ακροδεξιάς και της Χρυσής Αυγής και επίσης βασικό πυλώνα σε πολλούς αγώνες για τα δικαιώματα των προσφύγων και μεταναστών, των trans, των άστεγων, το δικαίωμα στην έκφραση και άλλα. Γενικότερα, τόσο παλαιότερα με το κίνημα κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, όσο και πιο πρόσφατα με τη διεθνή κινητοποίηση κατά της κλιματικής αλλαγής, η νεολαία εμφανίζεται στο προσκήνιο και εκπλήσσει όσους έσπευσαν να εκδώσουν πιστοποιητικό θανάτου των κινημάτων. Εκπλήσσει με το δυναμισμό της και κυρίως με τη σταθερότητα του στόχου της. Τι άλλο σηματοδοτεί το σύνθημα «το πρόβλημα δεν είναι το κλίμα αλλά το σύστημα»; Ο στόχος λοιπόν της υπέρβασης του καπιταλισμού, η ένταξη των καθημερινών αλλαγών στον ορίζοντα του σοσιαλισμού με δημοκρατία, επιβεβαιώνει πόσο βιάστηκαν όσοι μίλησαν για το τέλος της ιστορίας. Επίσης βιάστηκαν όσοι ισχυρίστηκαν ότι το μέλλον της ανθρωπότητας είναι η αγορά, καθώς η πανδημία με τραγικό τρόπο, επανάφερε την αξία του δημόσιου συστήματος υγείας και κατ’ επέκταση, το ρόλο του δημόσιου για την ανάπτυξη και του κοινωνικού κράτους για την ευημερία των πολλών. Στρατηγική νίκη, όχι, δεν θα πετύχει η κυρία Κεραμέως. Νομίζω μια ένδειξη απλώς ήταν η μαζικότητα του συλλαλητηρίου της Πέμπτης, που κατά 90% αποτελούνταν από νέα παιδιά, κάτω των 25 ετών. Οργή και θυμό συσσωρεύουν οι νόμοι που ψηφίζει η κα Κεραμέως κι είναι βέβαιο ότι ούτε διάρκεια θα έχουν, ούτε στην πράξη θα εφαρμοστούν. Ειδικά η πανεπιστημιακή αστυνομία -θέλω να είμαστε απολύτως ξεκάθαροι σε αυτό και να το γνωρίζουν εκ των προτέρων όσοι με ρουσφετολογικά κριτήρια, όπως προγραμματίζεται, τη στελεχώσουν- θα διαλυθεί από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Και αυτό γιατί θα αποτελούν δύναμη αποσταθεροποίησης της τάξης και της ακαδημαϊκής ελευθερίας στα πανεπιστήμια. Θυμίζω στην κα Κεραμέως, ότι πολλοί προκάτοχοί της πλήρωσαν την έπαρσή τους και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν ηττημένοι. Θυμίζω την κατάργηση του ν. 815 με τις φοιτητικές καταλήψεις, τις μαθητικές καταλήψεις με υπουργό τον κ. Κοντογιανόπουλο επί κυβερνήσεων Κ. Μητσοτάκη, την αλήστου μνήμης υπουργό κα Διαμαντοπούλου και άλλους.

Στηρίζουμε τις διερευνητικές επαφές, στηρίζουμε το διάλογο, με σκοπό μια έντιμη συμφωνία. Η ανησυχία μας προκύπτει από την έλλειψη μιας συνολικής στρατηγικής της ΝΔ αναφορικά με την εξωτερική πολιτική. Όλη τη δύσκολη προηγούμενη περίοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η ΝΔ πορεύτηκε χωρίς πυξίδα, με αντιφάσεις και αλληλοσυγκρουόμενες κινήσεις. Καταλαβαίνουμε ότι ένας βασικός λόγος αυτής της στάσης της κυβέρνησης πρέπει να αναζητηθεί στο εσωτερικό της ΝΔ. Δυστυχώς, ο κ. Μητσοτάκης βρίσκεται σε πολιτική ομηρία, μάλιστα έχει υποκύψει στον εκβιασμό του κ. Σαμαρά και για αυτόν το λόγο δεν έχει φέρει προς ψήφιση στη Βουλή τις συμφωνίες με τη Βόρεια Μακεδονία. Όλα τα παραπάνω, κάθε άλλο παρά αποτελούν εγγύηση ότι η ΝΔ είναι ικανή να προχωρήσει ένα βιώσιμο διάλογο με την Τουρκία. Μέχρι τώρα, είναι σαφές ότι δεν υπάρχει ενημέρωση, ούτε για την ατζέντα του διαλόγου, ούτε για τους στόχους ή την τακτική που θα ακολουθήσει η κυβέρνηση της ΝΔ. Τα όσα ανέφερα δεν μπορούν να συνεχιστούν, είναι επιτακτική η χάραξη μιας συνολικής και συνεκτικής στρατηγικής.

Η κοινή γνώμη έχει πολύ περιορισμένη εικόνα της πραγματικότητας, αφού οι πολιτικοί και οι αναλυτές δεν ενημερώνουν τον κόσμο, θα έλεγα δεν τολμούν (με ελάχιστες εξαιρέσεις), είτε αποσιωπούν τα δεδομένα, είτε τα ωραιοποιούν, εμφανίζοντας την Ελλάδα να έχει το δίκιο με το μέρος της και την Τουρκία να έχει άδικο και σαθρά νομικά και πολιτικά επιχειρήματα, ενώ όπως είπα αυτό δεν ισχύει. Δηλαδή λόγο του φόβου του πολιτικού κόστους, παραπλανώντας, ηθελημένα ή όχι, το ελληνικό κοινό, η ηγεσία, σήμερα αλλά και χθες (αν και ευτυχώς όχι πάντοτε) δένει τα χέρια της και αυτοπαγιδεύεται. Έτσι οι αμοιβαία συμφέρουσες λύσεις, που βέβαια προϋποθέτουν αμοιβαίο συμβιβασμό, γίνονται απείρως δυσκολότερες στην πραγματοποίηση τους, ενώ είναι ολοφάνερες και ρεαλιστικές και στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο.