Macro

Κανείς σήμερα δεν μπορεί να επικαλεστεί σαν ελαφρυντικό τον υπέρτατο νόμο της σωτηρίας της πατρίδας για την επιβολή της μονοφωνίας. Είναι πολύ πρόσφατο το καταστροφικό αποτέλεσμα που είχε η εφαρμογή της ίδιας τακτικής πολύ πρόσφατα, την εποχή των μνημονίων. Με την ίδια λογική, από τους ίδιους ανθρώπους, από τα ίδια μέσα πολεμήθηκε τότε κάθε αντίθετη πολιτική πρόταση, που απέκρουε τα μνημονιακά μέτρα, που εμφανίστηκαν όχι μόνο ως μέτρα ανάγκης, αλλά και ως ορθές επιλογές. Τι να πρωτοθυμηθούμε! Την τυφλή αποδοχή των προβλέψεων για τη μικρή διάρκεια της κρίσης; Την πρόθυμη αποδοχή της συνταγής της εσωτερικής υποτίμησης; Τη θεοποίηση του παραλογισμού ότι το φάρμακο για την αποπληρωμή του χρέους είναι η καταβαράθρωση της ελληνικής οικονομίας με την επιβολή της ύφεσης και όχι η αναδιάρθρωσή του; Ή μήπως τις καταστροφικές διαψεύσεις αυτών των προβλέψεων, που τις εξυμνούσε ο τύπος, και την εκ των υστέρων ανώφελη αναγνώριση της εγκληματικής αστοχίας τους; Δεν τα λέμε όλα αυτά σαν έκφραση ενός παράπονου. Τα θυμίζουμε γιατί τα βλέπουμε να επαναλαμβάνονται σήμερα προδιαγράφοντας τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα από την έλλειψη αντικειμενικής πληροφόρησης και ισότιμης δημοκρατικής πολιτικής αντιπαράθεσης, με ευθύνη και του τύπου, είτε την αποδέχεται είτε όχι. Δεν φοβάται κανείς, άραγε, μήπως και η σημερινή μονοφωνία οδηγήσει τη χώρα και το λαό της σε νέες περιπέτειες, ίσως και μεγαλύτερες από τις μνημονιακές; Δεν βλέπει κανείς από αυτούς που ορίζουν τις τύχες του τύπου την αδήριτη ανάγκη της απρόσκοπτης δημόσιας αντιπαράθεσης, με επιχειρήματα, όχι με συνθήματα ή αναθέματα, πολύ περισσότερο με φίμωμα, μπροστά σε μια κρίση που πολλοί προβλέπουν ότι θα ξεπεράσει σε σοβαρότητα εκείνη του 1929; Και αν η ευθιξία είναι αγαθό εν ανεπαρκεία, το ένστικτο αυτοσυντήρησης έχει πάψει κι αυτό να λειτουργεί;

Την παροιμία «Οπου φτωχός κι η μοίρα του» θυμίζουν τα στοιχεία της εξάπλωσης του κορονοϊού σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες, αν και η συντριπτικά μεγαλύτερη επιβάρυνση των οικονομικά ασθενέστερων δεν είναι... παιχνίδι της μοίρας, αλλά προκύπτει από τη ζοφερή ταξική πραγματικότητα: συνωστισμός, ανάγκη για δουλειά και μετακίνηση με ΜΜΕ εκθέτουν τους εργάτες στον ιό πολύ περισσότερο. Ο μύθος της ισότητας απέναντι στον κορονοϊό καταρρίπτεται καθημερινά από την ίδια την πραγματικότητα, καθώς οι χάρτες που καταγράφουν την πορεία του COVID-19 όχι μόνο σε χώρες αλλά και σε πόλεις και γειτονιές αποκαλύπτουν πως όσο φτωχότερος είσαι τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχεις να μολυνθείς, να νοσήσεις και να πεθάνεις από τον ιό.

Τους επόμενους μήνες, που θα διαρκεί η κρίση του κορονοϊόύ και θα πάρει ισόχρονη παράταση το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, είναι εξαιρετική ευκαιρία να δοθεί η δυνατότητα στα παλιά και καινούργια μέλη του ΣΥΡΙΖΑ να διαβουλευτούν πάνω σε συγκεκριμένες ατζέντες και να συνεισφέρουν στο πρόγραμμα της επόμενης δεκαετίας. Η διαβούλευση έχει de facto γιγαντωθεί στην ψηφιακή κοινωνία. Γιατί να μην συνδεθεί με αυτή τη διαδικασία ο ΣΥΡΙΖΑ, μέσω της ψηφιακής του πλατφόρμας; Η αιτιολογία ήταν πάντα ότι δεν υπήρχε χρόνος και έτρεχαν οι εξελίξεις. Τώρα, όμως, δεν συμβαίνει αυτό. Χρόνος, αλλά και αναγκαιότητα, επίσης, υπάρχει και για επαφές με τους συνδικαλιστικούς φορείς όλων των επιπέδων και των κλάδων. Μόνο με τη συνεργασία των αριστερών κομμάτων και οργανώσεων με τα συνδικάτα μπορεί να αποφευχθεί ο καινούργιος νεοφιλελεύθερος οδοστρωτήρας και η νέα υποβάθμιση της ζωής των εργαζομένων. Ένα αριστερό κόμμα πρέπει να επενδύει στην αδιαμεσολάβητη επικοινωνία με την κοινωνία και να μην εξαρτάται από την τηλεοπτική διαμεσολάβηση. Και αν θέλει να συμβάλει καθοριστικά στην προσπάθεια της κοινωνίας να ξεφύγει από το σπιράλ της (οικονομικής, υγειονομικής, κλιματικής) κρίσης και της επακόλουθης υποβάθμισης, δεν πρέπει να χάνει καμία ευκαιρία να συντονιστεί με τους φορείς των εργαζομένων, ώστε να φτιαχτεί μια κοινωνική δύναμη από τα κάτω, απρόσβλητη από την τηλεοπτική προπαγάνδα.

Ο Βούδας σε όλα τα αγάλματα παριστάνεται με κλειστά μάτια επειδή, σύμφωνα με την θρησκεία του Βουδισμού, ο κόσμος είναι το όνειρο του μεγάλου Βούδα. Όταν ο Βούδας -λέει ο Βουδισμός- ξυπνήσει, ο κόσμος θα καταστραφεί. (...) Eίναι ευκολότερο να ευημερήσουν οι αριθμοί των κερδών και να δυστυχήσουν οι αριθμοί των ανθρώπων. Είναι ευκολότερο, αντί να κοιτάζεις πώς θα σώσεις ζωές, να κοιτάζεις πώς θα σώσεις ψήφους. Να σχεδιάζεις εκλογές την ώρα που στέλνεις τις δυνάμεις καταστολής να εμποδίσουν τους «ήρωες» να πουν την αλήθεια. Η αλήθεια είναι αφυπνιστική και ο «Βούδας» πρέπει να μείνει σε καταστολή. Στην εντατική της ανοησίας. Και να ονειρεύεται ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο νέος εθνάρχης. Εν καιρώ πολέμου μάλιστα. Οπότε το πολίτευμα μπορεί να είναι αδιαμεσολάβητο: ο αρχηγός και ο λαός. Τα υπόλοιπα είναι γκρίνιες και μεμψιμοιρίες. Κάπως έτσι γινόταν και στο πολίτευμα που ακολούθησε τη δημοκρατία της Βαϊμάρης και πρόκοψε ο κόσμος. Αλλά ξέχασα. Γι’ αυτό ευθύνεται η απλή αναλογική, την οποία θα θεραπεύσουν οι σχεδιαζόμενες διπλές εκλογές. Ώς το τότε… σιγά: ο Βούδας κοιμάται, ο Πέτσας κουρεύεται, ο Βρούτσης... βρουτσίζει τα εργασιακά, ο Χατζηδάκης κάνει δωρεές με ξένα κόλλυβα (κυριολεκτικώς) και ο Χαρδαλιάς γυμνάζει τους τρικέφαλους της λυματογραφίας. Αν η τάξη πραγμάτων διαταραχθεί, ο Βούδας θα ξυπνήσει και ο κόσμος θα καταστραφεί. Ο κόσμος τους.

Τα μέτρα του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ δίνουν τις βασικές κατευθύνσεις μιας απάντησης στον κίνδυνο αναζωπύρωσης της μαζικής ανεργίας λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στην οικονομία, που ξυπνά τον εφιάλτη της εποχής των μνημονίων. Διατήρηση των θέσεων εργασίας, με τους ίδιους εργαζόμενους και το ίδιο εργασιακό καθεστώς, διατήρηση των εισοδημάτων μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων ώστε να μην υποστεί καθίζηση η ζήτηση στην οικονομία, επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης για επισφαλώς εργαζόμενους και μη επιδοτούμενους ανέργους, διατήρηση των επιχειρήσεων εν ζωή με ρυθμίσεις υποχρεώσεων, ενίσχυσή τους με «ζεστό χρήμα» και άτοκα δάνεια για την επανεκκίνηση της οικονομίας μόλις η πανδημία τεθεί υπό έλεγχο, διάσωση επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας, στοχευμένα μέτρα για την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης σε κρίσιμους τομείς όπως ο τουρισμός (κοινωνικός τουρισμός, φιλοξενία προσφύγων σε ξενοδοχειακές μονάδες κλπ.), μόνιμες προσλήψεις στον τομέα της υγείας. Σ’ αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να προστεθούν και τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας και έργων στους δήμους. Η αποτροπή του κινδύνου επιστροφής της ανεργίας στη μαύρη περίοδο των Μνημονίων είναι η χρήση του πλήρους οπλοστασίου μέτρων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής αλλά και μέτρων άμεσης δημιουργίας θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα.

Τα κανάλια πάντως ζούνε ημέρες δόξας για τη δημοσιογραφική δουλειά και την ενημέρωση που παρέχουν. Έχουμε πλήρη εικόνα από τις ελλείψεις στα νοσοκομεία, σε Ιταλία, Ισπανία, Βρετανία, Ηνωμένες Πολιτείες και Τουρκία. Με ψύχραιμους τόνους και χωρίς εκμετάλλευση και κινδυνολογία. Αλλά η αλήθεια είναι αλήθεια, δεν μας την κρύβουν. Από Ελλάδα έχει κάτι άρθρα του διεθνούς Τύπου που λένε ότι ο Κυριάκος εργάζεται με τη σεμνότητα και τη μεθοδικότητα ενός Βίσμαρκ, ενός Ντε Γκολ και ενός Ούινστον Τσόρτσιλ μαζί. Δεν διευκρινίζεται αν προέρχονται από τα ίδια 11 εκατομμύρια που δώσαμε στα ΜΜΕ ή αν στο εξωτερικό έχουμε σκάσει άλλα. Τα δικά μας ΜΜΕ περιορίζονται να λένε ότι ο Κυριάκος είναι ο Μωυσής που μας οδηγεί μέσα από την Ερυθρά Θάλασσα των μαρξιστικών ιδεοληψιών στη Γη της Επαγγελίας, της Ανταγωνιστικότητας και της Ανάπτυξης. Σε αντίθεση με τον Τσαουσκέσκου, που δεν ήταν παρά ο Δούναβης της σκέψης.

Η χώρα μας έχει μπει στη δίνη του κορονοϊού και τόσο οι ξένοι όσο και οι εγχώριοι αναλυτές αναγνωρίζουν τη σημασία της ύπαρξης του ταμειακού μαξιλαριού για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και το μετριασμό της επερχόμενης οικονομικής ύφεσης. Σιγά-σιγά σχεδόν όλοι όσοι επέκριναν την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ για το χτίσιμο ταμειακού μαξιλαριού,  ακόμα και η κυβέρνηση της ΝΔ, αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες που προσφέρει, το πλεονέκτημα και τη σχετική ανεξαρτησία που προσδίδει στη χώρα. Μέχρι και ο κ. Στουρνάρας, που επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, είχε ταχθεί ανοιχτά κατά του μαξιλαριού και υπέρ της πιστοληπτικής γραμμής, τάσσεται πλέον κατά της δεύτερης και υπέρ των ευρωομολόγων. (...) Ολόκληρη τη συνέντευξη τύπου και το πλήρες πρόγραμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης η ΕΡΤ κατάφερε να το συμπυκνώσει σε λιγότερο από δύο λεπτά. Όσο καλοπροαίρετος να είναι κανείς και να έχει εμπιστοσύνη στην ικανότητα των δημοσιογράφων να συμπυκνώνουν αντικειμενικά και αμερόληπτα τόσες πληροφορίες, ένα είναι σίγουρο. Δύο λεπτά δεν επαρκούν για ενημέρωση της κοινής γνώμης, για ανάπτυξη των επιχειρημάτων και σε τελική ανάλυση – που είναι και το πιο σημαντικό – στη δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν την εκκίνηση ενός διαλόγου με βάση επιχειρήματα για να αναδειχθούν οι αντιθέσεις και να μπουν οι βάσεις για συνθέσεις. Η ΕΡΤ δεν ήταν ποτέ έτσι. Άλλωστε ειλικρινής και ελεύθερος διάλογος είναι ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της δημοκρατίας τόσο σε περιόδους κανονικότητας αλλά ακόμη περισσότερο σε περιόδους κρίσης. Γιατί ο διάλογος είναι σημαντικός για την εύρεση καλύτερων λύσεων και έτσι με πλούσιο διάλογο μπορούν να αποτραπούν λάθη που θα κοστίσουν περισσότερο στο κοινωνικό σύνολο. Αν αυτός ο διάλογος δεν γίνεται στην ΕΡΤ, στη δημόσια τηλεόραση δηλαδή, τότε που θα γίνεται; (...) Με απασχολεί κάτι όχι μόνο με την επιτροπή Τσιόδρα, αλλά με όλες τις παρόμοιες επιτροπές παγκοσμίως. Όπως πιστεύω ότι η οικονομία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στους οικονομολόγους, νομίζω ότι η υγεία γενικότερα, και αυτή η υγειονομική κρίση ιδιαίτερα, δεν είναι μόνο θέμα επιδημιολόγων ή λοιμωξιολόγων. Λέγεται, για παράδειγμα, ότι ο ιός επηρεάζει πιο πολύ τους άντρες από τις γυναίκες. Μόνο που στη βόρεια Ιταλία επηρεάζει πολύ τις γυναίκες, ακριβώς επειδή υπεραντιπροσωπεύονται στον τομέα της υγείας, και γενικότερα στη φροντίδα. Επιπλέον, εκτός των τομέων αυτών, η μεγαλύτερη ανοχή των γυναικών στον ιό, μπορεί να εξηγείται από πολιτισμικούς παράγοντες για παράδειγμα συνήθειες προσωπικής υγιεινής ή κοινωνικής συναναστροφής. Μου φαίνεται προφανές ότι η φτώχεια ή η έλλειψη στέγασης, αλλά και άλλα κοινωνικά φαινόμενα, μπορεί να επηρεάζουν σημαντικά την εξάπλωση της επιδημίας. Με αυτή την έννοια η ερμηνεία των στατιστικών στοιχείων γενικότερα χρειάζεται και μια κοινωνική και πολιτιστική ματιά γιατί, αλλιώς θα βγαίνουν λάθος συμπεράσματα. Με λίγα λόγια ανησυχώ για την επικράτηση μιας τεχνοκρατικής βιοπολιτικής αντίληψης στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Πολλοί επιστήμονες, για παράδειγμα κοινωνιολόγοι και κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, και όχι μόνο από την υγεία και βιολογία, θα έπρεπε να συμμετέχουν σε αυτές τις επιτροπές. Όχι μόνο για την κατανόηση της κρίσης, αλλά και για την καλύτερη αντιμετώπισή της. (...) Στην Ιταλία έχει αρχίσει η συζήτηση για την απίστευτη τραγωδία που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι εκεί. Τις τελευταίες ημέρες έχει γίνει viral μια ανάρτηση που καταγράφει τις αντιδράσεις των επιχειρηματιών, ιδιαίτερα στη Λομβαρδία, αφότου ξέσπασε η υγειονομική κρίση. Η Confindustria, κάτι σαν το ΣΕΒ δηλαδή, και της Λομβαρδίας και του Μπέργκαμο, της πιο επιβαρυμένης περιοχής και της πιο επιβαρυμένης πόλης της περιοχής, κάνανε το Μάρτιο, μετά δηλαδή που ήταν ξεκάθαρο που πήγαινε το πράγμα, συνεχείς παρεμβάσεις, ακόμα και βίντεο, που εξηγήσουν ότι όλα πάνε καλά, είναι υπό έλεγχο, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να σταματήσει η παραγωγή, και πολύ σύντομα θα επιστρέψει η κανονικότητα. Οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες αντέδρασαν, όπως ήταν λογικό, με δικές τους κινητοποιήσεις και παρεμβάσεις στα σόσιαλ μίντια, κάτι που εννοείται απέκρυψαν τα κυρίαρχα ΜΜΕ (πράγμα που μας συγκλονίζει όλους), διεκδικώντας τα αυτονόητα: συμμετοχή στην πολιτική απομόνωσης ή τουλάχιστον μέτρα προστασίας στους χώρους δουλειάς. Σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίστηκαν με απειλές – όποιος δεν έρθει στη δουλειά, δε θα επιστρέψει ποτέ! Όταν εμείς οι αριστεροί και αριστερές καταγγέλλουμε τον καπιταλισμό, ότι βάζει τα κέρδη πάνω από τους ανθρώπους, κάτι ξέρουμε. (...) To Eurogroup κατέληξε σε συμφωνία. Είναι άλλη μία απόφαση που δεν έδωσε λύση στα προβλήματα, και είχε σίγουρα για άλλη μια φορά την ασάφεια που επιτρέπει σε κάθε πλευρά να την παρουσιάζει σαν νίκη ενώ δεν πήρε αυτό που πραγματικά ήθελε. Έτσι η Ολλανδία μπορεί να λέει ότι το ευρωομόλογο έφυγε από το τραπέζι και ταυτόχρονα η Ιταλία να λέει ότι το ευρωομόλογο είναι ακόμη στο τραπέζι. Οι ηγέτες της Ευρωζώνης και το Eurogroup (...) πέταξαν την μπάλα στην εξέδρα. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι σε αυτή τη μάχη δεν κέρδισαν η Γερμανία και η Ολλανδία.

Η αρρώστια του καιρού μας είναι ο υφέρπων ολοκληρωτισμός, με την επιβαλλόμενη “αντικειμενικότητα”. Οι είλωτες της δημοσιογραφίας υποτάσσονται στους ολίγους εκλεκτούς -καμιά 20αριά ονόματα όλοι/ες κι όλοι/ες- της κυρίαρχης τάξης και ιδεολογίας, των οποίων ο ρόλος εναλλάσσεται: πότε αφεντικά και πότε εργαζόμενοι, τα συμφέροντά τους πάντοτε ταυτίζονται με εκείνα των από πάνω. Η συστημική κρίση αφαίρεσε, επιπλέον, τα προσχήματα. Οι δημοσιογράφοι - “αριστερά άλλοθι”, όσοι δεν συμμορφώθηκαν, εκκαθαρίστηκαν. Η “αλήθεια” θριαμβεύει, ο ολοκληρωτισμός επελαύνει. Ανεξαρτησία, όμως, στα ΜΜΕ με ομοφωνίες, χωρίς τις γνώμες των αιρετικών και άλλων δαιμονίων, δεν μπορεί να υπάρξει. Οι δε “αντικειμενικοί” αναλυτές, οι επονομαζόμενοι και “έγκριτοι”, είναι φενάκη, που πριμοδοτείται πάλι από αυτούς που ανέχονται μία και μόνον άποψη, εκείνην ακριβώς που τους εξυπηρετεί. Από όπου κι αν το δεις, πάλι στον ολοκληρωτισμό καταλήγεις. Ο φασισμός εξάλλου δεν είναι μοναχά καθεστώς, είναι και ιδεολογία υφέρπουσα. Σε περιόδους όπως τούτη, η φοβερή, που διανύουμε, των διακυβευμάτων της ζωής και του θανάτου, να επιβάλεις τέτοιες λογικές και τέτοιους τρόπους σκέψης και να διαμορφώνεις τέτοιας λογής συνειδήσεις, για τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, οι οποίοι ταυτίζονται ιδεολογικά και διαπλέκονται εν τοις πράγμασι με την παρούσα κυβέρνηση, είναι το έργο τους το καθημερινό. Που, με τον εγκλεισμό, γίνεται ευκολότερο. Να κρίνεις, να επικρίνεις, να αποδομείς τη λειτουργία τους, να στέκεις απέναντι στην εξουσία τους είναι χρέος. Για κάθε αντιφασίστα.

Ό,τι κι αν είναι, ο κορονοϊός έχει καταφέρει να γονατίσει και να σταματήσει τον κόσμο, όπως κανένας άλλος δεν έχει καταφέρει. Το μυαλό μας εξακολουθεί να τρέχει προς τα πίσω και προς τα μπρος, λαχταρώντας την επιστροφή στην «κανονικότητα», προσπαθώντας να συρράψει το μέλλον μας με το παρελθόν μας, αρνούμενο να αναγνωρίσει την τομή μεταξύ τους. Αλλά η τομή υπάρχει. Και μέσα σ’ αυτή τη φοβερή απελπισία, μας προσφέρει την ευκαιρία να ξανασκεφτούμε την τρομακτική μηχανή που κατασκευάσαμε για τον εαυτό μας. Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερο από μια επιστροφή στην κανονικότητα. Ιστορικά, οι πανδημίες ανάγκασαν τους ανθρώπους να διαρρήξουν τους δεσμούς με το παρελθόν και να φανταστούν εκ νέου τον κόσμο τους. Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν είναι διαφορετικό. Είναι μια πόρτα, μια πύλη μεταξύ ενός κόσμου και του επόμενου. Μπορούμε να επιλέξουμε να διασχίσουμε αυτή την πύλη σέρνοντας πίσω μας τα πτώματα της προκατάληψης και του μίσους, της απληστίας μας, των τραπεζικών δεδομένων μας και των νεκρών ιδεών μας, των νεκρών ποταμών μας και των καπνισμένων ουρανών μας. Ή μπορούμε να περπατήσουμε ελαφρά, με μικρές αποσκευές, έτοιμοι να φανταστούμε έναν άλλο κόσμο. Και έτοιμοι να αγωνιστούμε γι ‘αυτόν.