Ράνια Σβίγκου

Η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει όλα τα ερείσματά της, με ανάληψη πρωτοβουλιών για καθορισμένη ατζέντα σε διάφορα επίπεδα διαλόγου. Οχι με δημιουργία αξόνων στο πλαίσιο μιας κοντόθωρης πολιτικής ανάσχεσης. Από άβουλος θεατής στις ευρωτουρκικές διεργασίες και σε σχέση με τον ρόλο των ΗΠΑ και άλλων δυνάμεων στην περιοχή, η Ελλάδα πρέπει να ξαναγίνει ενεργός διαμορφωτής θετικών εξελίξεων και προώθησης της ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή. (...) Μπορεί η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη να ακολουθήσει μια πολιτική με αρχή, μέση και τέλος στο πεδίο της διπλωματίας η οποία να προστατεύει τα κυριαρχικά δικαιώματα αλλά να βρίσκει και λύσεις; Φοβάμαι πως όχι. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τα δείγματα γραφής που έχει ήδη δώσει, αλλά με την ίδια την αντίληψή της για το πώς βλέπει την Ελλάδα στον κόσμο και τον εγκλωβισμό της στις εσωκομματικές της αντιπαραθέσεις. Τα τελευταία γεγονότα το αποδεικνύουν με ξεκάθαρο τρόπο. Η κυβέρνηση αποστέλλει Patriot και στρατιωτικό προσωπικό στη Σαουδική Αραβία, παραβιάζοντας τις πάγιες θέσεις της χώρας για εμπλοκή δυνάμεών μας στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα σχεδιάζει να στείλει ειδικές δυνάμεις στο Μάλι και μάλιστα, πράγμα πρωτοφανές, υπό γαλλική διοίκηση και όχι υπό τον ΟΗΕ ή στο πλαίσιο άλλου διεθνούς οργανισμού στον οποίο είμαστε μέλος. Αβουλη και χωρίς στρατηγική στα πεδία που μας αφορούν άμεσα. Πρόθυμη και διαθέσιμη για τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις των ισχυρών. Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή με την ενεργητική, πολυδιάστατη και φιλειρηνική εξωτερική πολιτική που εφάρμοσε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο Κ. Μητσοτάκης, πέρα από την επικοινωνιακή υπεροπλία εντός Ελλάδας, δεν διαθέτει ούτε σχέδιο ούτε στρατηγική. Η ελληνική κυβέρνηση απουσιάζει από τις συζητήσεις που αφορούν άμεσα τη χώρα, αντιδρά μόνο κατόπιν εορτής και σπασμωδικά, έχει αφήσει ανεκμετάλλευτα τα πολυμερή σχήματα τα οποία της είχε αφήσει ως παρακαταθήκη η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, έχει εγκαταλείψει την ενεργητική και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της περιόδου 2015-19. Όμως η επόμενη περίοδος είναι κρίσιμη για μια σειρά ζητήματα. Ο ευρωτουρκικός διάλογος έχει ανοίξει και οι ελληνικές θέσεις δεν μπορούν φυσικά να προβληθούν δι’ αντιπροσώπων. Κανείς δεν γνωρίζει εάν υπάρχει κάποιος σχεδιασμός για ενδεχόμενη προσφυγή στη Χάγη για υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ. Και φυσικά το μεγάλο ερώτημα αφορά το Κυπριακό, αφού σε λίγο καιρό θα πραγματοποιηθεί η πενταμερής. Ως προς αυτό η κυβέρνηση οφείλει να κινηθεί με βάση τις αποφάσεις του ΟΗΕ και το πλαίσιο Γκουτέρες και να μην αφήσει να χαθεί άλλη μια ευκαιρία χρονοτριβώντας, σκεπτόμενη ότι ο χρόνος είναι με το μέρος μας. Αυτήν τη λανθασμένη θεώρηση την έχουμε πληρώσει ήδη ακριβά τα προηγούμενα χρόνια. Η αδράνεια και η έλλειψη σχεδίου, η παθητικότητα και οι κινήσεις κατόπιν εορτής έχουν αφήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων σε μια Τουρκία που και σχέδιο διαθέτει και το προβάλλει δυναμικά. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, όμως, δεν συγχωρούνται αντιφάσεις, αδράνειες και χρονοτριβές. Ούτε το «βλέποντας και κάνοντας» ούτε η νοοτροπία «να αφήσουμε τα δύσκολα να τα λύσει μια άλλη κυβέρνηση» μπορούν να αποτελούν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί μια κυβέρνηση να πορευθεί, ιδίως σε μια συγκυρία όπως η σημερινή. Είναι απαραίτητο και επείγον ένα συγκροτημένο σχέδιο για την εξωτερική πολιτική της χώρας.

Εκτός από το μεγάλο πρόγραμμα αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας, τα πρώτα νομοθετικά διατάγματα τα οποία έχει ήδη ανακοινώσει η νέα διακυβέρνηση Μπάιντεν, σηματοδοτούν μια επιστροφή στην περίοδο Ομπάμα, καθώς και το τέλος της περιόδου αποχώρησης από διεθνείς θεσμούς και συμφωνίες. Λίγες ώρες μετά την ορκωμοσία, ο Μπάιντεν υπέγραψε τα διατάγματα για επιστροφή των ΗΠΑ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Απόφαση, μάλιστα, η οποία συνοδεύεται από την διακοπή του σχεδίου για την κατασκευή του πετρελαϊκού αγωγού Keystone XL, που θα ένωνε τις ΗΠΑ με τον Καναδά, όπως και κάθε περιβαλλοντοκτόνου έργου που προωθούσε η διακυβέρνηση Τραμπ, σε Προστατευόμενες Φυσικές Περιοχές. Αλλά και τα υπόλοιπα Διατάγματα που έχει ανακοινωθεί ότι θα υπογραφούν τις πρώτες δέκα μέρες της προεδρίας Μπάιντεν, δείχνουν έκδηλα μια άλλη κατεύθυνση, προστασίας και συμπερίληψης: Δράσεις για την προώθηση της φυλετικής ισότητας από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, καταγραφή, εκ νέου, των μη εχόντων αμερικάνικη ιθαγένεια κατοίκων στην απογραφή των ΗΠΑ, ενίσχυση της προστασίας των θυμάτων διακρίσεων στο χώρο εργασίας με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Αλλά και επανέναρξη του προγράμματος «Dreamers», που είχε ξεκινήσει ο Ομπάμα για τους νέους αμερικάνους χωρίς χαρτιά, κατάργηση της αποκαλούμενης «μουσουλμανικής ταξιδιωτικής απαγόρευσης», διακοπή της κατασκευής του τείχους με το Μεξικό. Στο ερώτημα της επόμενης ημέρας, αν δηλαδή ο «τραμπισμός» θα συνεχίσει να υφίσταται και τι μορφή θα πάρει μετά την τετραετία Τραμπ, δεν μπορεί να υπάρξει μια σαφής και κατηγορηματική απάντηση εκ των προτέρων. Χρειάζονται ριζικές αλλαγές και τομές, σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, για να μην επιστρέψει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι 132 ρεπουμπλικάνοι βουλευτές αρνήθηκαν, ακόμη και μετά τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου, να επικυρώσουν το αποτέλεσμα των εκλογών του Νοεμβρίου. Είναι όμως ένας αγώνας αναγκαίος, για την προάσπιση της δημοκρατίας. Ένας αγώνας που δεν περιορίζεται στα όρια των ΗΠΑ, αλλά αφορά ολόκληρο τον κόσμο, όπου ο ρατσισμός, ο ακροδεξιός λαϊκισμός, η μισαλλοδοξία, τρέφονται από τις κοινωνικές ανισότητες και απειλούν όχι μόνο τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, αλλά και τα ίδια τα θεμέλια των δημοκρατικών θεσμών και της κοινωνικής συνύπαρξης.

Επαναπροσέγγιση με τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους, μαζικές καμπάνιες εγγραφής νέων με βάση μια προοδευτική ατζέντα. Αυτή ήταν η συμβολή της Αριστεράς των Δημοκρατικών, η οποία αποδείχθηκε νικηφόρα. Όπως το έθεσε και ο Μπέρνι Σάντερς: «112 υποψήφιοι βουλευτές τάχθηκαν υπέρ του σχεδίου για ένα δημόσιο σύστημα Υγείας (Medicare for All).  Όλοι εξελέγησαν. Από τους 98 υποστηρικτές του Green New Deal, μόνο ένας δεν εξελέγη. Η υποστήριξη της δημόσιας Υγείας και της Πράσινης Νέας Συμφωνίας δεν είναι απλώς σωστή κυβερνητική πολιτική, είναι επίσης επιτυχημένη πολιτική». Αυτό που έδειξαν, μεταξύ άλλων, οι ΗΠΑ, είναι ότι οι εκλογές δεν κερδίζονται αν στραφεί κανείς στο Κέντρο, όπως πιστεύει η δεξιά πτέρυγα των Δημοκρατικών, ή στον λαϊκισμό προσπαθώντας να αντιγράψει τον αντίπαλο. Κερδίζονται πηγαίνοντας στον κόσμο, μιλώντας στους ανθρώπους πρόσωπο με πρόσωπο, δίνοντας αριστερές και προοδευτικές απαντήσεις στα μεγάλα ζητήματα. Διεκδικώντας για όλες και όλους εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, ελευθερίες.  Όλα αυτά που έκανε, δηλαδή, και ο ΣΥΡΙΖΑ, κερδίζοντας τις εκλογές του 2015 και βγαίνοντας ισχυρός σ’ αυτές του 2019.

Και οι δύο Αμερικές μας αφορούν. Τόσο αυτή της λαϊκιστικής, αντιδραστικής και συνωμοσιολογικής δεξιάς, διότι οι απολήξεις της και οι μιμητές της βρίσκουν, δυστυχώς, ευήκοα ώτα και κοινό και στην Ευρώπη. Αλλά, κυρίως, μας ενδιαφέρει και μας αφορά η άλλη Αμερική, αυτή της ελπίδας, των αγώνων υπό αφάνταστα αντίξοες συνθήκες, η Αμερική των διεκδικήσεων. Θα ήταν χρήσιμο, η ευρωπαϊκή Αριστερά, όχι μόνο να προσφέρει την αλληλεγγύη της, αλλά και να αντλήσει πολύτιμα συμπεράσματα, από αυτήν τη νέα, πολύμορφη, κοινωνική αριστερά της άλλης πλευράς του Ατλαντικού. Όπως, επίσης, οφείλει να βγάλει συμπεράσματα από το γεγονός ότι πλατιά λαϊκά στρώματα στήριξαν (ξανά) τον Τραμπ. Το μεγάλο στοίχημα είναι πώς η Αριστερά θα βρεθεί δίπλα σε όλους όσοι ζουν τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, της αποβιομηχάνισης, της νεοφιλελεύθερης λιτότητας και στις 2 πλευρές του Ατλαντικού και προσελκύονται από μια ακραία και λαϊκιστική δεξιά, δήθεν αντισυστημική, αλλά στην πραγματικότητα βαθιά καθεστωτική.

Δυστυχώς, ούτε η ταξική ανισότητα, ούτε ο ρατσισμός αποτελούν πρωτόγνωρα φαινόμενα για την αμερικάνικη κοινωνία. Αυτό που αποτελεί χαρακτηριστικό της περιόδου, όμως, είναι η ένταση των φαινομένων. Απέναντι στα μεγάλα προβλήματα της αμερικάνικης κοινωνίας, τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν δόθηκαν λύσεις, αλλά, αντίθετα, βρεθήκαμε μπροστά στην έξαρση του λαϊκισμού, της δημαγωγίας, της αναπαραγωγής, από τα πιο επίσημα χείλη, διαφόρων θεωριών συνωμοσίας. Και ταυτόχρονα, στην καλλιέργεια ενός κλίματος βαθιάς έλλειψης σεβασμού  απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς και αντιμετώπισης του αντιπάλου, ως εχθρού. Όμως, υπάρχει ελπίδα. Το κίνημα Black Lives Matters, αλλά και η πορεία του Μπέρνι Σάντερς, που μπορεί να μην κατόρθωσε να επιλεγεί ως υποψήφιος των Δημοκρατικών, όμως ο σπόρος των αγώνων του βλέπουμε ότι συνεχίζει να καρποφορεί, αποτελούν πολύτιμες παρακαταθήκες για την επόμενη περίοδο. Όλο και περισσότεροι Αμερικανοί πολίτες θεωρούν ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος, πέρα από το νεοφιλελεύθερο μονόδρομο, τον ρατσισμό και τη συνωμοσιολογία. Θα χρειαστούν πολλοί αγώνες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εκλογή Μπάιντεν θα είναι μια θετική εξέλιξη, χωρίς να είναι από μόνη της επαρκής συνθήκη για να δοθούν λύσεις στα προβλήματα της αμερικάνικης κοινωνίας.

Σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία επέμεινε στην ανάγκη διαλόγου με την Τουρκία στη βάση του Διεθνούς Δικαίου.  Όχι μόνο δεν πλειοδότησε σε ανέξοδες πολεμοχαρείς δηλώσεις και δεν έκανε αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση, αλλά υπερψήφισε τη συμφωνία για την ΑΟΖ με την Ιταλία και ψήφισε «παρών» στην αντίστοιχη με την Αίγυπτο. Κι αυτό γιατί αναγνώρισε τη δύσκολη συγκυρία, εξαιτίας του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου, και την ανάγκη διεμβολισμού του. Επέμεινε, βέβαια, στο ότι οι συμφωνίες δεν εντάσσονται σε μια διπλωματική στρατηγική αντιμετώπισης των τουρκικών προκλήσεων, διεθνοποίησης του ζητήματος, δημιουργίας των κατάλληλων συμμαχιών στην Ε.Ε. (...) Με στόχο την ανάκτηση της πρωτοβουλίας των κινήσεων και την αποτροπή μιας έμπρακτης μελλοντικής αμφισβήτησης του κυριαρχικού δικαιώματος, διατυπώθηκε από τον Αλ. Τσίπρα η πρόταση για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, αρχικά νότια και ανατολικά της Κρήτης. Δεν πρόκειται για κάποια επιθετική ενέργεια εναντίον της Τουρκίας, αλλά έρχεται να προλάβει τετελεσμένα. Ακόμα και σε αυτό, όμως, βλέπουμε ότι ο μεν ΥΠΕΞ έχει προαναγγείλει από τον Αύγουστο την επέκταση των χωρικών υδάτων στην Κρήτη, ο δε κ. Χρυσοχοΐδης μιλάει για “εθνικισμό”, ενώ ο κ. Μητσοτάκης, στην πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή, δεν είπε λέξη. Απέναντι στις εποικοδομητικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία για την απεμπλοκή από το στρατηγικό αδιέξοδο η απάντηση του κ. Μητσοτάκη είναι η διαρκής άρνησή του, εδώ και μήνες, να συγκληθεί συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών. Σήμερα, όμως, η χάραξη μιας άλλης στρατηγικής στην εξωτερική πολιτική είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Αυτό ο κ. Μητσοτάκης πρέπει επιτέλους να το αντιληφθεί.

Η ΝΔ τόσο στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής όσο και σε αυτό της άμυνας παρουσιάζει αντιφάσεις, αποσπασματικές κινήσεις, έλλειψη ενός συνολικού και συνεκτικού σχεδίου. Μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να σπαταλήσει το πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο που άφησε ως παρακαταθήκη η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. «Ξέχασε» το διπλωματικό εργαλείο των ευρωπαϊκών κυρώσεων στην Τουρκία. Δεν εργάστηκε ούτε για να δοθεί κάποιο θετικό κίνητρο από την ΕΕ για την αποτροπή επιθετικών κινήσεων της Τουρκίας, στο πλαίσιο, για παράδειγμα, των συζητήσεων για την τελωνειακή ένωση ΕΕ – Τουρκίας. Ηταν και είναι απούσα από κάθε διεθνή πρωτοβουλία. Δεν κλήθηκε καν στη διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, δεν πρωτοστάτησε στον ευρωτουρκικό διάλογο, δεν έλαβε καν την πρωτοβουλία για τη σύγκληση της συνόδου των μεσογειακών χωρών. Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές μια πολυδιάστατη, ενεργητική, φιλειρηνική πολιτική, όπως αυτή που χάραξε ο ΣΥΡΙΖΑ τα προηγούμενα χρόνια, είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Μια πολιτική δηλαδή που να ασκείται με στόχο την ειρήνη, τη σταθερότητα, την προάσπιση των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των πολιτών αλλά και τη συνεργασία και τη φιλία των λαών. Μια τέτοια πολιτική που θα βασίζεται όχι σε επικοινωνιακά τεχνάσματα αλλά στην αλήθεια, όχι σε εθνικιστικές δηλώσεις για εσωτερική κατανάλωση αλλά σε διάλογο στη βάση του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών. Οι πολίτες γνωρίζουν το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ: τερματισμός των τουρκικών προκλήσεων, επανεκκίνηση των διερευνητικών συνομιλιών για τη διαφορά μας με την Τουρκία, δηλαδή αυτή για την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, και, στην περίπτωση που αυτές δεν καταλήξουν, προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αυτό που δεν γνωρίζουν είναι το σχέδιο της κυβέρνησης. Επειδή ο κ. Μητσοτάκης, όσο κι αν το επιθυμεί, δεν είναι αυτοκράτορας, οφείλει να το παρουσιάσει και να κριθεί γι' αυτό.