Ράνια Σβίγκου

Σήμερα, η ΝΔ έχει πλέον αποδεχθεί τον θετικό ρόλο της συμφωνίας των Πρεσπών. Βέβαια, μπορεί να έχουν περάσει πια οι εποχές της συμπόρευσής της στα συλλαλητήρια, με την ακροδεξιά, και της διασποράς ψευδών ειδήσεων, όπως της «ανταλλαγής του ονόματος με τη μη μείωση των συντάξεων». Από την άλλη μεριά, όμως, η ΝΔ του Κ. Μητσοτάκη δεν προχωρά στα απαραίτητα επόμενα βήματα, τα οποία αυτή προβλέπει. Εγκλωβισμένη στις απαιτήσεις της εθνικιστικής της πτέρυγας και φοβούμενη ότι θα πιεζόταν και η ίδια να προβεί σε βήματα όπως η κύρωση των μνημονίων συνεργασίας , η κυβέρνηση δεν εξασφάλισε την εφαρμογή της συμφωνίας σε σημαντικούς τομείς (πχ σχολικά βιβλία Βόρειας Μακεδονίας). Ο δρόμος που άνοιξαν ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ με τον Ζόραν Ζάεφ, θα πρέπει να συνεχιστεί. Διότι, αυτός είναι ο μόνος δρόμος για την συνέχιση και την εμπέδωση της ειρήνης, της συνεργασίας και της καλής γειτονίας μεταξύ της χώρας μας και της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά και για τη σταθερότητα στην περιοχή. Ταυτόχρονα, όμως, είναι πολύ σημαντικό η Ελλάδα, ως πραγματικός πυλώνας ειρήνης και σταθερότητας, να αναλάβει πρωτοβουλίες, στην ΕΕ, για να λυθεί το ζήτημα με τη Βουλγαρία, και, γενικότερα, για να ενταχθούν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Η κυβέρνηση οφείλει να καταστήσει σαφές στους εταίρους μας, ότι στα Δυτικά Βαλκάνια κρίνεται ο διεθνής ρόλος της ΕΕ και η αξιοπιστία της. Αυτή θα είναι και η καλύτερη απάντηση στις εθνικιστικές και συντηρητικές δυνάμεις, και των δύο χωρών, που βάζουν πάνω από την ειρήνη και τη σταθερότητα, το πρόσκαιρο μικροκομματικό και μικροκομματικό τους όφελος.

Αντί για τη δημιουργία «αξόνων» και την άσκηση πολιτικής ως «πρόθυμου και πιστού» συμμάχου των ισχυρών, η χώρα πρέπει να επανέλθει σε μια πολυδιάστατη, ενεργητική και φιλειρηνική εξωτερική πολιτική, να επιδιώκει ενεργά λύσεις στις διαφορές της, όπως, για παράδειγμα, έκανε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με τη Συμφωνία των Πρεσπών. Τα σχήματα συνεργασίας της Ελλάδας με άλλες χώρες πρέπει να αποσκοπούν στην άσκηση πίεσης προς την Τουρκία σε μια λογική λύσης και όχι σε μια λογική ανάσχεσης ή εξυπηρέτησης δήθεν “προστάτιδων” δυνάμεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η χώρα προωθεί την ειρήνη και τη συνεργασία, αποτελεί πυλώνα σταθερότητας και προσπαθεί να αποτελεί γέφυρα μεταξύ Ε.Ε., Βαλκανίων και χωρών της Μεσογείου, συμβάλλοντας, με τις δυνάμεις της, στην επίλυση ζητημάτων στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό όμως που είναι αναγκαίο και επείγον είναι η επιστροφή της Ελλάδας στο διπλωματικό προσκήνιο. Όχι μόνο να συμμετάσχει, αλλά και να πρωταγωνιστήσει στον ευρωτουρκικό διάλογο. Να ξαναβρούμε τις συμμαχίες μας, στην Ευρώπη και ιδίως στον Νότο, στη βάση της αμοιβαιότητας και της σύγκλισης συμφερόντων. Να αποκτήσουμε ξανά μια ξεκάθαρη στρατηγική έναντι των συμμάχων μας και να μην αποτελούμε απλώς τους «πιστούς και πρόθυμους». Και, βέβαια, να εργαστούμε ώστε η Ε.Ε. να αποκτήσει επιτέλους μια αυτόνομη εξωτερική και αμυντική πολιτική, δημοκρατικά ελεγχόμενη από ένα ισχυρό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κι όχι μια πολιτική που να παρουσιάζεται ως ευρωπαϊκή, ενώ, στην πραγματικότητα, δεν είναι.

Αντί να στέλνει στρατεύματα στην υποσαχάρια Αφρική, στην προκειμένη, θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ήπια ισχύ της, ως μιας χώρας που ουδέποτε υπήρξε αποικιοκρατική δύναμη, για να προωθηθούν προγράμματα αναπτυξιακού και ανθρωπιστικού χαρακτήρα στις χώρες του Σαχέλ. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν ταιριάζει ούτε με τον μικρομεγαλισμό της ΝΔ του κ. Μητσοτάκη, ούτε με το «χάιδεμα» της ακροδεξιάς πτέρυγας του κόμματός του. Έτσι, αντί να προσπαθήσει, μέσα από μια ενεργό διπλωματία, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που είχε, να επιλύσει το πραγματικό ζήτημα, δηλαδή τις σχέσεις μας με την Τουρκία, βάζει τη χώρα σε επικίνδυνες περιπέτειες στα βάθη της Αφρικής.

Εμπόδια στον σχηματισμό μιας τέτοιας κυβέρνησης αποτελούν οι, εν πολλοίς, αλληλοσυγκρουόμενες προγραμματικές θέσεις μεταξύ Πρασίνων και FDP σε ζητήματα όπως η «πράσινη στροφή» με την απεξάρτηση από τον άνθρακα, η φορολογία του μεγάλου κεφαλαίου και η άσκηση μιας δυναμικής κοινωνικής πολιτικής κατά των ανισοτήτων, καθώς και η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων στη Γερμανία και την Ευρώπη. Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσο θα μπορούσαν να συνδυαστούν η «κοινωνική στροφή» των Σοσιαλδημοκρατών, η οποία ξεκίνησε από το 2019 και συνέβαλε στη σημερινή άνοδο του κόμματος, οι ριζοσπαστικές προτάσεις των Πρασίνων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και οι νεοφιλελεύθερες θέσεις του FDP, ο επικεφαλής του οποίου Κρίστιαν Λίντνερ ζητάει να έχει πρώτο ρόλο στην οικονομική πολιτική της επόμενης κυβέρνησης. Όπως είναι προφανές από την κεντρική θέση της Γερμανίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ο χαρακτήρας και η σύνθεση της κυβέρνησης που θα προκύψει θα επηρεάσουν και τη μελλοντική κατεύθυνση της Ε.Ε. Ιδίως αυτήν την εποχή, όπου, την επόμενη άνοιξη, θα διενεργηθούν προεδρικές εκλογές στη Γαλλία και, ταυτόχρονα, οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να υποβάλουν τα σχέδια προϋπολογισμού τους στις Βρυξέλλες. Η πορεία και το αποτέλεσμα της συζήτησης για την επόμενη μέρα του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο έχει ανασταλεί μέχρι το 2023, για την περαιτέρω αναστολή ή αλλαγή των κανόνων του, θα συναρτηθεί και από τον χαρακτήρα της επόμενης κυβέρνησης στο Βερολίνο. Αλλά και το σχέδιο για μια νέα αμυντική πολιτική της Ε.Ε., όπως και οι σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία και την Κίνα τίθενται, προσωρινά, εν αναμονή.

Ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης είναι ένα ανοιχτό ζήτημα, και οι διαβουλεύσεις προβλέπονται να είναι χρονοβόρες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι – εξαιρουμένου ενός νέου Μεγάλου Συνασπισμού– η μελλοντική κυβέρνηση θα καθοριστεί, εν πολλοίς από τους Πράσινους και τους φιλελεύθερους του FDP (που επιβεβαίωσαν τη δημοσκοπική τους πορεία, παίρνοντας 11,8%), δύο κόμματα των οποίων τα προγράμματα, ειδικά στο πεδίο της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης δεν θα μπορούσαν να είναι πιο αλληλοσυγκρουόμενα. Οι πρώτοι είναι πεπεισμένοι ότι το κράτος πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην οικολογική μετάβαση, οι δεύτεροι αντιτίθενται σε αυτό που θεωρούν υπερβολικά «παρεμβατικές» μορφές ελέγχου και ρύθμισης της αγοράς. Με τα δύο μεγάλα κόμματα (SPD, CDU/CSU) τόσο κοντά, σε ποσοστά και έδρες το ένα στο άλλο, οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι θα είναι αυτοί που θα έχουν κεντρικό ρόλο στο σχηματισμό της νέας κυβέρνησης, με μια προβλέψιμη σειρά διασταυρούμενων βέτο που θα χαρακτηρίσουν αυτές τις διαβουλεύσεις. Ως προς το οικονομικό πρόγραμμα, μένει να δούμε πώς θα μπορούσε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ SPD και FDP, δηλαδή μια επεκτατική οικονομική πολιτική (με αύξηση λ.χ. του κατώτατου μισθού κατά 25%) που υπόσχεται ο Σόλτς, με τη μη αύξηση των φόρων και τη διατήρηση του συνταγματοποιημένου «φρένου χρέους», ζητήματα τα οποία αποτελούν «κόκκινες γραμμές» για τους Φιλελεύθερους. Η «κοινωνική στροφή» των Σοσιαλδημοκρατών, η οποία ξεκίνησε από το 2019, και συνέβαλε στη σημερινή άνοδο του κόμματος, θα αποτελέσει σίγουρα ένα από τα «αγκάθια» των διαβουλεύσεων- με τους Φιλελεύθερους, όχι όμως και με τους Πράσινους, με τους οποίους υπάρχει κοινό έδαφος ως προς την κοινωνική και οικονομική ατζέντα. (...) Με δεδομένο τον κεντρικό ρόλο που παίζει η Γερμανία εντός της ΕΕ, το ερώτημα που αφορά άμεσα την Ένωση, αλλά και τη χώρα μας, είναι το κατά πόσον, με τη νέα γερμανική κυβέρνηση θα προωθηθούν αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας και στους κανόνες για τα ελλείμματα και το χρέος. Μένει να δούμε τι κυβέρνηση θα σχηματιστεί τους επόμενους μήνες για να απαντήσουμε.

1. Το τέλος (?) των μεγάλων κομμάτων: Τα δύο μεγάλα κόμματα συγκεντρώνουν μαζί γύρω στο 50% των ψήφων. Ενδεικτικά, το 2013, οι Χριστιανοδημοκράτες είχαν πάρει μόνοι τους 42%. Από την άλλη, έχουμε, όπως και το 2017, μια 6κομματική βουλή. 2. Μηδένα πρό του τέλους μακάριζε: Ο Όλαφ Σόλτς, που όλοι τον θεωρούσαν χαμένο, μέχρι πριν λίγους μήνες, κατάφερε να αναδείξει τους Σοσιαλδημοκράτες πρώτη δύναμη. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε και την «κοινωνική στροφή» του SPD, προτείνοντας μεταξύ άλλων αύξηση του κατώτατου ημερομισθίου και στήριξη του κοινωνικού κράτους. 3. Η κλιματική κρίση στο προσκήνιο: η μεγάλη άνοδος των Πρασίνων, παρότι πολύ μικρότερη από όσα έδειχναν την περασμένη Άνοιξη οι δημοσκοπήσεις, σηματοδοτεί την ανάδειξη της περιβαλλοντικής ατζέντας ως κορυφαίο πολιτικό ζήτημα. 4. Πτώση της ακροδεξιάς: Αυτό που πολλοί φοβούνταν δεν συνέβη. Οι ψήφοι που έφυγαν από το CDU δεν πήγαν τελικά στο AfD. Και αυτά είναι πολύ καλά νέα για τη γερμανική δημοκρατία, και για την Ευρώπη στο σύνολό της. 5. Οι Φιλελεύθεροι, μαζί με τους Πράσινους, θα καθορίσουν την επόμενη (συγ)κυβέρνηση. Σημειωτέον ότι, τα προγράμματα των δυο κομμάτων, ιδίως αναφορικά με την πράσινη μετάβαση, είναι απολύτως αλληλοσυγκρουόμενα. όπως, άλλωστε, στο πεδίο της οικονομίας, τα προγράμματα των Φιλελευθέρων με τους Σοσιαλδημοκράτες. 6. Πτώση της γερμανικής Αριστεράς. Σίγουρα, η Αριστερά έπεσε θύμα και της πόλωσης, αφού πολλοί ψηφοφόροι της επέλεξαν Σοσιαλδημοκράτες ή Πράσινους, προτιμώντας, δηλαδή, μια πιο πιθανή (συγ)κυβερνητική λύση. Σε μια κρίσιμη συγκυρία, δεν μπόρεσε να παρουσιάσει μια πειστική κοινωνική ατζέντα, να εμπνεύσει ένα νέο, εναλλακτικό όραμα. Εικόνα διχασμού και σε μια σειρά από κρίσιμα θέματα. 7. Τέλος, ως προς την μελλοντική κατεύθυνση της ΕΕ πολλά θα εξαρτηθούν από το ποια κυβέρνηση τελικά θα σχηματιστεί.

Σήμερα η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Από τη μια μεριά, υπάρχει ο δρόμος της λιτότητας και των δημοσιονομικών περικοπών, οι οποίες οδήγησαν και στην αποσάθρωση του δημόσιου συστήματος υγείας πολλών ευρωπαϊκών κρατών, με ολέθριες συνέπειες ως προς την αντιμετώπιση της πανδημίας. Από την άλλη, υπάρχει ο δρόμος που άνοιξε με τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης και την αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας. Θα επιστρέψει η Ευρώπη στην «κανονικότητα» της λιτότητας και των αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων, όπως προτείνει ο υποψήφιος των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών Λάσετ, προσθέτοντας ότι το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει να είναι μια «one-off» επιλογή; Ή θα μετατρέψει το Σύμφωνο Σταθερότητας σε Σύμφωνο Σύγκλισης και Βιώσιμης Ανάπτυξης, θα θεσμοθετήσει το Ταμείο Ανάκαμψης ως μόνιμο αναπτυξιακό μηχανισμό, θα πορευθεί στον δρόμο της αύξησης των δημοσίων επενδύσεων και της φορολόγησης του μεγάλου πλούτου, που έχει διανοίξει, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν; Το αποτέλεσμα των εκλογών στη Γερμανία θα καθορίσει, σε μεγάλο βαθμό, και την κατεύθυνση στην οποία θα κινηθεί η ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Εάν, τελικά, κυριαρχήσουν οι δυνάμεις που θεωρούν την πανδημία ως ένα «διάλειμμα», τότε θα πρόκειται για μια ιστορικών διαστάσεων χαμένη ευκαιρία, όχι μόνο για τη Γερμανία, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη.

Ο κ. Μητσοτάκης, είτε δεν θέλει, είτε δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή την ευνοϊκή, για τη χώρα μας, συγκυρία. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, φαίνεται ότι αυτό που προσδοκά, είναι, απλώς, να αποφύγει, για ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μια νέα κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί έκπληξη: είναι απόρροια της γραμμής της ακινησίας και της αναβλητικότητας, που χαρακτηρίζει εδώ και χρόνια την εξωτερική πολιτική της ΝΔ. Δίπλα σε αυτά, πρέπει να προσθέσουμε και τον φόβο των εσωκομματικών αντιδράσεων. Είναι ακόμα νωπή η φράση «κανένας διάλογος με πειρατές», η οποία εκφράζει τον Α. Σαμαρά και τους συν αυτώ. Όμως, μόνο με έναν ουσιαστικό διάλογο, βασισμένο στο διεθνές δίκαιο μπορεί να επιτευχθεί η ειρήνη, η συνεργασία, η σταθερότητα και οι σχέσεις καλής γειτονίας. Γι’ ’αυτό, το ευνοϊκό momentum για την έναρξη μιας αμοιβαία επωφελούς σχέσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, δεν πρέπει να χαθεί. H ευκαιρία της επικείμενης Συνόδου Κορυφής δεν πρέπει να χαθεί. Ο κ. Μητσοτάκης οφείλει να το αντιληφθεί, να εγκαταλείψει έγκαιρα τη γραμμή της χρονοτριβής και της αδράνειας,να σταματήσει την υπαγωγή της εξωτερικής πολιτικής στο εσωκομματικό παίγνιο της ΝΔ. Ειδάλλως, μπορεί να περάσουμε, μεν, ένα ήσυχο καλοκαίρι, αλλά όταν αποκρυσταλλωθούν οι αμερικανοτουρκικές και ευρωτουρκικές σχέσεις, τίποτα δεν θα έχει λυθεί, και η Τουρκία μπορεί να επιστρέψει στην προηγούμενη τακτική, αυτή των προκλητικών κινήσεων.

Παρότι τα φορολογικά οφέλη για τη χώρα μας, αν θεσπιστεί ένας συντελεστής 15%, υπολογίζονται σε 1,3-1,5 δις ευρώ, δεν περιμένουμε φυσικά από μια κυβέρνηση που ενδιαφέρεται μόνο για την εξυπηρέτηση των μεγάλων συμφερόντων, να πιέσει για την επιβολή ενός τέτοιου παγκόσμιου εταιρικού φόρου. Ο ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία αγωνίζεται για να γίνει πράξη η επιβολή ενός ελάχιστου φόρου εταιρικής φορολόγησης σε παγκόσμια κλίμακα, έχοντας επίγνωση ότι, για να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο, θα χρειαστούν πολλά. Κυρίως, είναι απαραίτητη η κινητοποίηση των αριστερών, προοδευτικών δυνάμεων, των κινήσεων πολιτών, ενός ευρύτατου κινήματος για τη δίκαιη φορολόγηση. Διότι, σε αυτούς τους νέους καιρούς, απαιτούνται ευρείες συγκλίσεις, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Όπως καμία χώρα δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον των παγκοσμιοποιημένων και αλληλοσυνδεόμενων οικονομικών σχέσεων και κεφαλαιακών ροών, από τη στιγμή που πλέον τα ζητήματα έχουν ξεφύγει από το στενό πλαίσιο του κράτους και είναι υπερεθνικά, έτσι και οι προοδευτικές απαντήσεις  δεν μπορούν παρά να δοθούν από ένα ευρύ μέτωπο προοδευτικών δυνάμεων. Ιδίως στην Ε.Ε, που περιλαμβάνει τα 3 από τα 7 μέλη του G7, ένα τέτοιο μέτωπο, μπορεί να δείξει ότι υπάρχει δρόμος για μια αλλαγή των συσχετισμών, προς όφελος της κοινωνίας. Όπως απέδειξε και η πανδημία, η Αριστερά, οι Πράσινοι, τα κόμματα και τα τμήματα της Σοσιαλδημοκρατίας που έχουν έρθει σε ρήξη με τον νεοφιλελευθερισμό, οφείλουν να συμπτύξουν τις δυνάμεις τους, στη μάχη για την αναδιανομή των πόρων υπέρ της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, την οικοδόμηση ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους, ενάντια στις πολιτικές της ανισότητας και της φτώχειας. Γιατί το «να πληρώσουν, επιτέλους, οι πλούσιοι», δεν είναι απλώς ένα σύνθημα, είναι μια αναγκαιότητα. Αναγκαιότητα με υπαρξιακές διαστάσεις για την ίδια την Ευρώπη, ώστε να εμπνεύσει τους πολίτες στη βάση ενός νέου οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου.

Κατά τη γνώμη μου, τα συμπεράσματα που θα μπορούσε κάποιος να εξαγάγει από τις συγκεκριμένες εκλογές, παρότι αναφερόμαστε σε ένα μικρό τμήμα της Ισπανίας, είναι άλλα. Ότι η «συστημική» Δεξιά, όχι μόνο δεν διστάζει να εκμεταλλεύεται τους εύλογους φόβους των πολιτών που, μετά από χρόνια κρίσης και χρεoκοπίας ανησυχούν για τα εισοδήματά τους που πλήττονται από τα μέτρα περιορισμού, λόγω της πανδημίας, αλλά και δεν διστάζει να υιοθετήσει συνθήματα και πολιτικές, από την φασιστική, ρατσιστική ακροδεξιά, αλλά ακόμα και να συμμαχήσει μαζί της, αρκεί να μη χάσει την εξουσία. Εν τέλει, όταν η Αγιούζο έθετε ως κεντρικό της προεκλογικό σύνθημα το δίλημμα μεταξύ «ελευθερίας και σοσιαλισμού», ως «ελευθερία» θεωρούσε και θεωρεί αυτό που υποστηρίζουν (και οι εγχώριοι) ακραίοι νεοφιλελεύθεροι: ελαχιστοποίηση των μέτρων κοινωνικής πολιτικής και υγειονομικής προστασίας, λιγότερο κράτος Πρόνοιας- και για λιγότερους. Όσον αφορά στον Πάμπλο Ιγκλέσιας είναι σίγουρο ότι μας ενώνει, ως ΣΥΡΙΖΑ, μια πορεία αγώνων κατά του νεοφιλελευθερισμού και των ακραίων πολιτικών λιτότητας. Και θεωρώ την προσωπική του συμβολή στην υπόθεση της ισπανικής και της ευρωπαϊκής Αριστεράς ιδιαίτερα σημαντική. Όμως, οι Podemos, η Ενωμένη Αριστερά Ισπανίας, οι αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις που συγκροτούν την ισπανική κυβέρνηση υπό τον σοσιαλιστή Σάντσεθ είναι κάτι ευρύτερο από ένα πρόσωπο. Τόσο στην Ισπανία, όσο και στην Ελλάδα και συνολικά στην Ευρώπη συγκρούονται σήμερα δύο αντίπαλα σχέδια , δύο διαφορετικοί κόσμοι. Και από όσο παρακολουθω τις εξελίξεις μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν μια σειρά προσώπων και στους Podemos , με πρώτη τη Γιολάντα Ντιαζ, που εκφράζουν τα κινήματα και τους προοδευτικούς πολίτες στην Ισπανία και όσους θέλουν την έξοδο από την κρίση με όρους κοινωνικής αλληλεγγύης και δημοκρατίας.