Κατέ Καζάντη

28
03

Ο τοτεμικός χαρακτήρας του Σ. Τσιόδρα και άλλες σκοτεινές ιστορίες

Ο μειλίχιος Τσιόδρας είναι, επιπλέον, το κατεξοχήν ανθρωπολογικό πρότυπο της κυρίαρχης δεξιάς, αυτής του Κυρίου αλλά και της άλλης του Μαμμωνά. Έλλην άριστος, ορθόδοξος πολύτεκνος -οι συνειρμοί με τα πρόσφατα αναθεωρητικά περί των αμβλώσεων αναπόφευκτοι -, ευσυγκίνητος ιεροψάλτης με υποδειγματικό βίο, δεν βλέπει όμως τις υπερκοστολογήσεις και τα δωράκια στους κλινικάρχες, δεν μιλά για τις ελλείψεις του ΕΣΥ, κωφεύει στις εκκλήσεις των συναδέλφων του για υλικά προστασίας και, προφανώς, διαφωνεί με την ανάγκη μαζικής διενέργειας τεστ. Παρά τις σαφείς οδηγίες του ΠΟΥ για το αντίθετο. Επιμένει, όμως ευλαβικά, να μιλά για “ατομική ευθύνη”. Κάθε λογής επιστήμονες, οι οποίοι κατέχουν γνώσεις λιγάκι απρόσιτες στο μέσο άνθρωπο -γιατροί, μαθηματικοί κ.ο.κ.- στις σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να λάβουν θέση τοτέμ. Σημαία κάθε φυλής, αν πειράξεις την αυθεντία τους, είναι σαν να πειράζεις τη συλλογική υπερηφάνεια. Πίσω από αυτή την ιερότητα, και υπό τον ίσκιο της, λαμβάνουν χώρα, όμως, πάμπολλες, μικρές και μεγάλες, ιστορίες εκμετάλλευσης και κερδοφορίας. Όχι, ίσως, με τη συμμετοχή τους, σίγουρα όμως με την ανοχή τους. Επινοήματα της μεταμοντέρνας κοινωνίας, η οποία, συχνά πυκνά, χρειάζεται μυστικιστικά σύμβολα για να διατηρήσει τη συνοχή της, οι σύγχρονοι άνθρωποι - τοτέμ πέφτουν στην παγίδα: βάζουν πλάτες σε όλες εκείνες τις αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις που πάντα λαμβάνουν χώρα στις καταστάσεις “έκτακτης ανάγκης”. Να τους αποδομείς δημόσια είναι καθήκον.
Περισσότερα »
21
03

Η πανδημία ως «δημιουργική καταστροφή»

Σήμερα βρισκόμαστε σε καθεστώς πολέμου. Οι επιζήσαντες θα κληθούν να επιβιώσουν σε ένα νέο καθεστώς, με μια καινούργια συνθήκη. Αλλά η ουσιαστική επιστροφή στην “κοινότητα”, την αλληλεγγύη και το προνοιακό κράτος, παρά τις διάφορες μεγαλοστομίες, δεν είναι δεδομένη. Αν και ο καπιταλισμός δημιουργεί και τα αίτια μιας πιθανής καταστροφής του, «είναι μία απίθανη μηχανή παραγωγής ευημερίας, διότι ο πλούτος που παράγει ξεπερνά κατά πολύ τα ερείπια που αφήνει πίσω του», έλεγε ο Γιόζεφ Σουμπέτερ. Διαφωνώντας με τον Μαρξ, θεωρεί πως μέσον επιβίωσης του καπιταλισμού είναι ετούτη ακριβώς η «δημιουργική καταστροφή» του, “η οποία ασταμάτητα και εκ των έσω επαναστατικοποιεί τις οικονομικές δομές, καταστρέφοντας τις παλαιές και δημιουργώντας καινούργιες». Αν και ο Σουμπέτερ θεωρεί απαραίτητη για την επιβίωση του καπιταλισμού τη στροφή του στην κοινωνία, η μικρή ιστορία του τελευταίου αιώνα δείχνει πως ακόμα και ένας “καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο”, κάθε φορά που κατατρώγεται από τις αντιφάσεις του, ρημάζει κυρίως, μόνο τις υποτελείς τάξεις. Έτσι και σήμερα: μετά την επερχόμενη καταστροφή κεφαλαίου, που θα ακολουθήσει την πανδημία, όσο το πνεύμα του Ριγκανοθατσερισμού θα πλανάται πάνω από τον δυτικό κόσμο και όσο θα κυβερνούν οι ακροφιλελεύθεροι, που μοναχά κατά περίπτωση ενθυμούνται το ρόλο του κράτους, η “ανθρώπινη τρυφερότητα” που μνημονεύει ο Καμύ θα μείνει προσχηματική. Για να καλύπτει τις πομπές του υπερκέρδους εκείνων που αντιμετωπίζουν τον θάνατο ως πηγή κερδοφορίας.
Περισσότερα »
12
03

Αρνησίθεοι και θεομπαίχτες

Μη φιλιέστε και μην πιάνεστε, λέει, ξεδιάντροπα, η Ιερά Σύνοδος, λάβετε φάγετε όμως απ’ το ίδιο κουτάλι και μην νοιάζεστε. Έχει ο Θεός. Θα κατέρχεται και θα καθαρίζει τα κουταλάκια των ορθοδόξων -ποιος νοιάζεται για τους λοιπούς τους κακόδοξους; Αρνησίθεοι, επί της ουσίας θεομπαίχτες, από πρόθεσή ή αβελτηρία, λίγη σημασία έχει. Έχουν πολυποίκιλες δυνάμεις, ως η ενσάρκωση, όχι, βέβαια, του θείου, αλλά του κυρίαρχου, εξουσιαστικού, καταπιεστικού λόγου. Και το πιο σημαντικό: στο ρυθμό τους χορεύουν επιστήμονες και πολιτικοί που κλίνουν το γόνυ σε έναν κατασταλτικό, επί της ουσίας, μηχανισμό στον οποίο δεν τολμούν να πάνε κόντρα.
Περισσότερα »
03
03

Δυστοπικός, πολεμοχαρής καπιταλισμός

Εκείνοι που τότε, αλλά κι αργότερα, την εποχή των κινημάτων του ‘60 και του ‘70, σήκωσαν το βάρος των αντι-δράσεων, σήμερα στέκουν αμήχανοι μπροστά στη νέα συνθήκη του μίσους. Η ιδεολογική ηγεμονία των αντιπολεμικών ιδεών χάθηκε. Η αλλοτριωτική, ετοιμόρροπη έστω, ευζωία της κατανάλωσης, εισάγει στέρεους, αδιαπέραστους ατομισμούς και στους από κάτω, που, πια, τρέμουν στην ιδέα να μοιραστούν τους χιτώνες τους. Ας (ξανα)μιλήσουμε, λοιπόν, για τον απλό, ατόφιο καπιταλισμό, που αναπαράγεται αδιάκοπα με δημιουργικές καταστροφές (Σουμπέτερ), για να μπορούμε, έτσι, να μιλήσουμε και για τον εκφασισμό. Ας (ξανα)μιλήσουμε για την αλλοτρίωση που ο καπιταλισμός επιφέρει στην ιδέα του ανθρώπου ως αγαθού, ας (ξανα)μιλήσουμε για την αφλογιστία της Ευρώπης στην παραγωγή νέων, συμφιλιωτικών ιδεών. Οι μόνοι/ες που μπορούν να το κάνουν δεν είναι παρά όσοι/ες εμφορούνται από τις ιδέες της Αριστεράς. Απέναντι, όμως, στη νέα ριζοσπαστική ακροφιλελεύθερη δεξιά χρειάζεται ένας νέος αριστερός ριζοσπαστισμός. Που αν δεν υπάρχει, επείγει να (εφ)ευρεθεί.
Περισσότερα »
19
02

Κατέ Καζάντη: Οι αρμοί του «βαθέος κράτους» και η Αριστερά

Αρμοί της εξουσίας εκείνης που βαραίνει τους υποτελείς, τον λαό κοινώς, περί του οποίου απαξάπαντες κόπτονται, είναι εκείνοι οι μηχανισμοί που εξασφαλίζουν, στα πλαίσια του κράτους, ως ανεξάρτητης οντότητας, και της κοινωνίας, την αναπαραγωγή της κυρίαρχης τάξης. Και, προφανώς, την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της. Πασίγνωστοι από εποχής Μαρξ, οι αντιδραστικοί “θεσμοί” της Εκκλησίας, των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (σχολεία, πανεπιστήμια κ.ο.κ.) αλλά και οι διάφορες δήθεν ανεξάρτητες αρχές, αναμασώντας τα ηγεμονικά ιδεολογήματα, αναπαράγουν την ταξική δομή της κοινωνίας και τις σχέσεις εκμετάλλευσης. Το δε κράτος, ως εποικοδόμημα, συγκροτείται ταξικώ τω τρόπω: όχι ως προστάτης των από κάτω αλλά ως, περίπου, τιμητής των από πάνω. Με αρμούς της εξουσίας, τους ιδεολογικούς και κατασταλτικούς μηχανισμούς του, όλα δηλαδή τα παραπάνω. Για την Αριστερά, η εξουσία, αντανάκλαση της ίδιας της συγκρότησης του κράτους καθεαυτού, αντιστοιχεί στην αστική εξουσία. Η οποία και ιδιωτικοποιεί εν τέλει το κράτος, ώστε εκείνο που έπρεπε να λειτουργεί επ’ ωφελεία των πολλών, λειτουργεί εντέλει και σε κάθε περίπτωση προς όφελός της αστικής τάξης. Τούτη ακριβώς τη σχέση ιδιοκτησίας, αστικής τάξης-δομών του κράτους, η Αριστερά επιχειρεί να την ανατρέψει. Στο βαθμό δε που ο αυταρχικός χαρακτήρας του βαθέος κράτους γεννά νέες μορφές λαϊκών αγώνων ή κινημάτων, με νέα αιτήματα, η Αριστερά οφείλει πάντοτε να στέκει αρωγός, δίπλα τους.
Περισσότερα »
28
01

Κατέ Καζάντη: Για τις συμμαχίες και το μέλλον της Αριστεράς

Οι συμμαχίες απαιτείται να είναι αμφίπλευρες. Να συμπαρασύρεις, με επαναστατικό οίστρο, εκείνους τους πεπλανημένους που βρίσκονται δεξιότερα των θέσεών σου, είναι η μία πλευρά του αγώνα. Η άλλη, η ίσως σημαντικότερη, είναι να εντάσσεις στις γραμμές σου όλες εκείνες τις δυνάμεις της σκόρπιας, ας πούμε, αριστεράς, οι οποίες στέκουν κριτικά απέναντί σου. Η κίνηση μοιάζει αντιφατική: μεταξύ πρώτων και δεύτερων χάσμα μέγα εστήρικται, ιδεολογικοπολιτικής υφής, που εκτείνεται από τις φιλοσοφικές κληρονομιές, πώς διαβάζει κανείς την ιστορία, μέχρι τις οραματικές πολιτικές για την κοινωνία του αύριο. Η σχάση είναι επίσης υπόθεση κουλτούρας, εγγίζει δε πλείστα όσα θέματα: από κείνα που θα έλεγε κανείς «χαμηλής πολιτικής» ή και από κείνα που δεν ομολογούνται. Από τη θέση που λαμβάνει κανείς απέναντι στη βία ως εναντίωση στο σύστημα -το διαβόητο «καταδικάστε τη βία από όπου κι αν προέρχεται»- έως τους τρόπους του αγωνίζεσθαι, τις μορφές του αγώνα. Αλλά όλα τούτα -πρέπει να- ξεπερνιούνται. Όταν, μάλιστα, οι δυνάμεις της δεξιάς συντήρησης επελαύνουν δυναμικά, να θεωρείς μοναδική ρωγμή εναντίον του συστήματος να του κλέβεις περσόνες, που κατ’ επανάληψη το στήριξαν, η δε δράση τους υπήρχε έως χτες μοναχά στις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου, μοιάζει ματαιοπονία. Όχι πως περισσεύει κανείς, απεναντίας. Δεν φτάνει όμως. Δίχως αναφορές, δίχως αντιστοίχηση με το κοινωνικό εκείνο σώμα που βρίσκεται στην πρωτοπορία, δίχως εκείνες τις μειοψηφίες που επεξεργάζονται τις πλειοψηφικές θέσεις του αύριο -τούτο έπραξε ο κόσμος ΣΥΡΙΖΑ του πολύπαθου 3%-, δίχως βροντώδες κάλεσμα των αποκαλούμενων ανένταχτων, ή και των ενταγμένων, αριστερών, η «πρόοδος» των συμμαχιών εύκολα μπορεί, παρά τις καλές προθέσεις, να κατρακυλήσει σε άλλες ατραπούς.
Περισσότερα »
28
12

Κατέ Καζάντη: Queer ο όντως Χριστός

Ο Χριστός, αυτός που προ ημερών γιορτάστηκε στη Δύση, είναι queer: αν ο Ιησούς γεννήθηκε για να διακόψει τη ροή του υπάρχοντος, άδικου, κόσμου, αν γεννήθηκε για να σταθεί στο πλευρό των κατατρεγμένων και των περιθωριακών, αν γεννήθηκε για να φέρει στο προσκήνιο την πόρνη έναντι του υποκριτή και τον αδελφό τον ελάχιστο έναντι του πλούσιου αξιωματούχου, σήμερα θα κατέβαινε από τους ουρανούς όχι μοναχά ως πρόσφυγας, όπως συχνά λέγεται και γράφεται, αλλά και ως queer.
Περισσότερα »
12
12

Κατέ Καζάντη: Βρετανική καπιταλιστική δυστοπία

Το πρόβλημα της Βρετανίας δεν βρίσκεται στο δίλημμα Leave ή remain. Το όντως πρόβλημα, η δυστοπία της, δεν έχει ευρωπαϊκό ή αντιευρωπαϊκό χαρακτήρα. Η ίδια η κοινωνική της συγκρότηση, τόσο μα τόσο όμοια πια με των περισσότερων δυτικών χώρων, συγκρότηση με χαοτικές ανισότητες, δημιουργεί τέλμα.
Περισσότερα »
05
12

Κατέ Καζάντη: Η «μεγάλη τους καμπάνια» του ξεπλύματος και της υποκουλτούρας

Στην εγχώρια βιομηχανία της κατανάλωσης, μεγάλη -τη μεγαλύτερη ίσως – βαρύτητα στη διάχυση του κρυφού μηνύματος του προϊόντος, ώστε ο πελάτης να ταυτιστεί μαζί του, δίνει γνωστή φίρμα πώλησης παιχνιδιών και όχι μόνο. Φέτος, εν όψει Χριστουγέννων, επιστρατεύεται στόρι πατριαρχικής οικογένειας καπεταναίου που βρίσκεται στα φουρτουνιασμένα πελάγη. Το πλοίο του, σημειωτέον, λέγεται “Μεγαλόχαρη”. Η δε μουσική υπόκρουση, ανήκει στον Ξαρχάκο. “Τα JUMBO”, λέει η εταιρεία, “φέτος αφιερώνουν τη μεγάλη τους καμπάνια, στη Μεγάλη Ελλάδα της θάλασσας και την ψυχή των ανθρώπων της. Μια ψυχή που ανθίζει μέσα από την εμβληματική μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, από την ταινία «Κόκκινα φανάρια», σε μια νέα συγκλονιστική εκτέλεση που επιμελήθηκε ο ίδιος ο συνθέτης, για τις ανάγκες της ταινίας”. Η τέχνη, δηλαδή, μεταλλαγμένη, υποστηρίζει την μαζική υποκουλτούρα του καταναλωτισμού. Το δε μήνυμα της διαφήμισης, φανερά “πατρίς – θρησκεία – οικογένεια”, αφιερωμένο στις “ψυχές των ανθρώπων”, μπορεί να καταγραφεί ως μνημείο υποκρισίας: η πληθώρα των καταγγελιών για τις κάκιστες σχέσεις εργασίας στα καταστήματα, με τα ωράρια – λάστιχο, την τετράωρη “απασχόληση” που γίνεται καταχρηστικά 6ωρη, 8ωρη κ.ο.κ., δεν αφήνουν περιθώρια για τις “καλές προθέσεις” των αφεντικών. Το δε ξέπλυμα της κακής εικόνας που επιχειρείται είναι ενδεικτικό του τρόπου λειτουργίας του παγκόσμιου καπιταλισμού. Να ξαναθυμηθεί ο καταναλωτής το μαγαζάκι της γωνίας, που δεν έχει τον παρά να ακριβοπληρώσει προπαγανδιστικά σποτ, είναι μια οφειλή στον εαυτό του. Διότι έτσι ενισχύει την ταξική αλληλεγγύη, το δε έξοδο θα του επιστραφεί, ίσως στο πολλαπλάσιο.
Περισσότερα »
27
11

Κατέ Καζάντη: Βουλεύτριες, λοιπόν, όπως εργάτριες ή χορεύτριες

Στην -πλουσιότατη- ελληνική γλώσσα, στις καταλήξεις των ουσιαστικών που δηλώνουν επάγγελμα ή ιδιότητα, η εκλεγμένη στο κοινοβούλιο γυναίκα αποκαλείται επισήμως με το ανδρικό αντίστοιχο. Γράφεται και λέγεται «η βουλευτής». Ο διάλογος που άνοιξε, προ ολίγων ετών, με πρωτοβουλία εκλεγμένων γυναικών του ΣΥΡΙΖΑ, δεν οδήγησε πουθενά. Λησμονήθηκε, αφού δεν υποστηρίχτηκε ούτε από την κοινοβουλευτική ομάδα, ούτε, φυσικά, από γυναίκες ή άνδρες άλλων κομμάτων. Ο προβληματισμός εγγίζει και άλλες πολιτικές ιδιότητες -πρόεδρος, υπουργός, περιφερειάρχης κ.ο.κ.- ή επαγγελματικές -μηχανικός, δικηγόρος κτλ. Το θηλυκό αντίστοιχο εξαφανίζεται εκεί όπου η περιοχή ανδροκρατείται. Η γυναίκα στην πολιτική δεν εμφανίζεται ως αναγνωρίσμένο υποκείμενο, αφού ο συστημικός πολιτικός κόσμος παράγει σταθερά άντρες και αναπαράγεται από αυτούς. Ή από γυναίκες που καταφάσκουν στην πατριαρχία.
Περισσότερα »