Κατέ Καζάντη

Παρακάμπτοντας την επί της ουσίας συμφωνία ή διαφωνία με την πεποίθηση της ΄Αρεντ, περί “Κοινοτοπίας του Κακού”, δεν γίνεται να μην παρατηρήσει κανείς την ομοιότητα: σε όλες τις συνθήκες, η τρόπος αποφυγής να λάβει οιοσδήποτε θέση απέναντι στο όντως Κακό, είναι, κάθε φορά, η επίκληση του “ιδιαίτερου καθήκοντος”. Η επίκληση του “επαγγελματισμού”, του τεχνοκρατισμού, ο οποίος, δήθεν, μένει ανεπηρέαστος από πολιτικές θέσεις ενώ, στην πραγματικότητα, είναι οργανικό κομμάτι της πολιτικής, ως άλλοθι της πιο βαθιάς συντήρησης. Διότι η κ. Μιχαηλίδου, η μη πολιτικός ούτε και ψυχολόγος, σε προηγούμενη φάση, και όταν την συνέφερε, και επί των συνδρόμων της αριστεράς ομίλησε και για ψυχικά νοσούντες. Και ας δηλώνει τώρα “οικονομολόγος”. Όταν οι δήθεν αγγελικά πλασμένοι άριστοι, σε ζητήματα τόσο σημαντικά όσο εκείνων που άπτονται του ρατσισμού/φασισμού, κρύβονται πίσω από αφελή “δεν ξέρω, δεν απαντώ”, κάποιος οφείλει να τους εγκαλέσει. Και να τους δείξει με σαφήνεια πως, η πολιτική δεν είναι δουλειά για τεχνοκράτες αλλά ενόρμηση (Βέμπερ). Και αν δεν τους αρέσει, να πάνε σε δουλέψουν πολυεθνική. Δεν κάνουν γι΄ αυτούς τα υπουργεία.

“Όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει να μιλάει και για τον φασισμό”, η Κεραμέως, ακολουθώντας, προφανώς εν αγνοία της, τη ρήση του Μαξ Χορκχχάιμερ παρακάμπτει το αντιφασιστικό μήνυμα της 28ης Οκτωβρίου. Αν παραδεχτούμε πως “ολοκληρωτικό καθεστώς δεν είναι παρά το προηγούμενο αστικό χωρίς τις αναστολές του” και αν συνυπολογίσουμε πως στη σύγχρονή μας δεξιά ενσωματώνεται κομμάτι της “σοβαρής” Χρυσής Αυγής, το μήνυμα της υπ. Παιδείας γίνεται περισσότερο κατανοητό. Το κοινό της μεγαλωμένης παράταξης τέτοια θέλει να ακούει. Λόγια στρογγυλεμένα και πετσοκομμένα, με συγκεκριμένο ιδεολογικό φορτίο, εκείνο του ιστορικού αναθεωρητισμού. Από κοντά οι οργανικοί -ο θεός να τους κάνει- διανοούμενοι του συστήματος: Θεοδωρόπουλος, Μουμτζής και άλλοι διάφοροι, διαφορετικών ποιοτικών διαβαθμίσεων, καλλιεργούν τον σπερματικό λόγο μιας νέας ορθοδοξίας που επιτρέπει, αν δεν προτρέπει, σε όλα τα λουλούδια της ακροδεξιάς να ανθίσουν, έστω παρασιτικά.  Εδώ, στη διάχυση του ιδεολογικού δηλητηρίου, βρίσκεται στο μείζον πρόβλημα της εποχής: πάνω, ίσως, και από τα αντιδραστικά νομοσχέδια που περνούν από τη Βουλή, πάνω και από τις αντεργατικές ρυθμίσεις, πάνω και από τις ενισχύσεις στις “ιδιωτικές πρωτοβουλίες”, βρίσκεται η προσπάθεια να διασυρθεί η κοινωνία προς τη χειρότερη, μεταπολιτευτικά, συντηρητικοποίηση. Διότι οι νόμοι και οι ρυθμίσεις αλλάζουν. Η μαυρίλα όμως της λησμονιάς, η απανθρωποποίηση που επιφέρει η, τάχατε τεχνική, παράλειψη της ναζιστικής θηριωδίας είναι η νέα πολιτική ορθότητα, μια νέα κανονικότητα, στην οποία ο λαός οφείλει να εθιστεί. Ο δυτικός κόσμος αλλάζει επί τα χείρω. Οι ‘Ελληνες της “αριστείας” είναι ένα τυπικό δείγμα ενός νέου πολιτικού προτύπου που απέναντι του οφείλει να σταθεί, με κάθε τρόπο, η αριστερά. Για χάρη της ελπίδας εκείνων που δεν ελπίζουν πια, για χάρη της ελπίδας των ηττημένων.

Τα τηλεοπτικά πάνελ, με τη συμμετοχή εκπροσώπων του κοινοβουλίου, είναι πλήρως ενταγμένα στη βιομηχανία του θεάματος. Η επιλογή των προσώπων έχει αγοραία κριτήρια: μετά τα γούστα του αφεντικού, το επόμενο προσόν είναι τα νούμερα της τηλεθέασης. Ο πόλεμος της φωνασκίας, ο διαγκωνισμός των εξυπνακισμών, το ειδικό στήσιμο όπως ακριβώς το διδάσκει ο επικοινωνιολόγος, αντικαθιστούν τα ιδεολογικοπολιτικά επιχειρήματα, ενίοτε πέρα από κάθε όριο ορθολογισμού. Η απολίτικη πλευρά της πολιτικής, με την απάληψη των ιδεολογικών διαφορών και την αντικατάστασή τους με μια μηχανιστική, ολωσδιόλου ανώδυνη, ανταλλαγή λεκτικών πυρών είναι εδώ.

Το κόμμα είναι -πρέπει να είναι- ο κατεξοχήν συλλογικός, οργανικός διανοούμενος, μακριά από τα σχήματα που απλώς επαναδιαπραγματεύονται αστικού τύπου μεταρρυθμίσεις, μακριά από πολιτικούς καιροσκοπισμούς. Οφείλει να επαναδιατυπώνει διαρκώς έναν νέο ρηξικέλευθο προγραμματικό λόγο, με ιδεολογική παρρησία και δίχως να πέφτει στην παγίδα της αντιφατικής, ή και εν πολλοίς συντηρητικής, κίνησης των μαζών.

Η πολιτισμική διάδραση, ο σεβασμός στην ετερότητα, η διάνοιξη των διανοητικών οριζόντων με την όσμωση των λαών, πάνε περίπατο. Η επέλαση των μύθων που, διαχεόμενοι στις μάζες, διαμορφώνουν την κουλτούρα του τρόμου, επισημοποιείται. Τα σύνορα κλείνουν, όχι, βεβαίως, για την κίνηση των κεφαλαίων, αλλά για τους αξιολύπητους που μετατρέπονται σε θύτες. Η Ευρώπη, τώρα και επισήμως, νομιμοποιεί νεοφασιστικές λογικές. Ο διαχωρισμός σε λαούς και πολιτισμούς που αξίζουν προστασίας και σ’ εκείνους που μπορούν άνετα να πεθάνουν, δίχως να λείψουν σε κανέναν, επισφραγίζεται με το χαρτοφυλάκιο της Μετανάστευσης και της Προστασίας του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής. Το οποίο από τη θέση του Αντιπροέδρου, αναλαμβάνει, μάλλον μετά χαράς, ο Έλληνας Μαργαρίτης Σχοινάς.

Η γενεαλογία της εξουσίας και του καπιταλισμού χρησιμοποιεί το ζην επιλεκτικά: επένδυση -εταιρεία πρότυπο μπορεί κάλλιστα να είναι μια εταιρεία που φτιάχνει τσιγάρα (Καρέλια), ο χρήστης όμως του προϊόντος, ο πελάτης που φέρνει το ζεστό χρήμα για την ανάπτυξη, εύκολα γίνεται αξιοκατάκριτος και περιθωριακός βλαξ. Κι εκεί πάλι, όχι όλοι. Άλλη αντιμετώπιση, επί παραδείγματι, επιφυλάσσει το σύστημα για τον Πολάκη του τσιγάρου, διαφορετική για την Ντόρα Μπακογιάννη, όλως άλλη για τη Γιάννα Αγγελοπούλου των πανάκριβων πούρων.

Ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ των τάξεων εντός του κράτους και αναλόγως της πολιτικής κατεύθυνσης των εκλεγμένων αντιπροσώπων των λαϊκών μαζών επηρεάζει εν τοις πράγμασι το Δίκαιο. Αν επικρατούν και ιδεολογικά ηγεμονεύουν οι ακροφιλελεύθερες ιδέες, και συνακόλουθα, οι φορείς τους, καταδικάζεται σε 10ετή κάθειρξη η καθαρίστρια και αποφυλακίζεται ο «γκόλντεν μπόι» απατεώνας, το συλλογικό φαντασιακό των υποτελών διαβρώνεται. Και συνηθίζει. Η κοινωνική, συστημική αδικία επικυρώνεται από τους δικαστές, νόμος είναι όχι το δίκιο του εργάτη αλλά του εργοδότη κ.ο.κ. Όσο για περιβόητη αμεροληψία της επίσης περιβόητης ανεξάρτητης δικαιοσύνης, δεν είναι παρά μύθος που διαχέεται από πάνω προς τα κάτω για να διαμορφώνει «κλίμα» και συνειδήσεις. Τέτοιες που να χωνεύουν εύκολα ζητήματα όπως του Μελίστα πριν, του Κορκονέα τώρα κι άλλων πολλών στο μέλλον.

Θρησκεία – οικογένεια: οι σημερινές/οι των ανωτέρων τάξεων αναπαράγουν ευλαβικά τα στερεότυπα, αναπαράγοντας ταυτόχρονα την ισχύ τους. Η μεν Κεραμέως, της Παιδείας, τάζει σχολεία μεντρεσέδες, ακροφιλελεύθερα ιεροσπουδαστήρια, ανοιχτά, ταυτοχρόνως, στην «ιδιωτική πρωτοβουλία», αθύρματα μάλλον της αγοράς. Η δε Μιχαηλίδου τάζει επιδόματα στις γυναίκες που γεννούν, όχι στην ηλικία που οι ίδιες επιθυμούν αλλά σ’ αυτήν που η βιοπολιτική ορίζει ως «καταλληλότερη». Και στις δυο περιπτώσεις, η γυναίκα γίνεται σύμβολο συντήρησης: μέσα από την αναπαραγωγή της τοτεμικής, άμωμης, ασεξουαλικής Παναγιάς, εικόνα που το μάθημα των Θρησκευτικών, όπως το οραματίζεται η Κεραμέως, πριμοδοτεί και υπερπροβάλλει. Μέσα, επίσης, από την αναπαραγωγή, που επιβραβεύεται χρήμασι, ως αυτοσκοπός της γυναίκας, γεγονός που καθιστά τη μητρότητα πρωταρχικό αίτιο της γυναικείας ανελευθερίας. Οι πρακτικές του καπιταλισμού μπορεί να μην επέτρεπαν πάντα την ανάπτυξη κινημάτων για τα ατομικά δικαιώματα –φεμινισμός, ΛΟΑΤΚΙ κ.ο.κ.-, άφηναν όμως, συχνά πυκνά, παραθυράκια για διεκδικήσεις, που αφορούν την προσωπική αυτοπραγμάτωση. Ο σημερινός ακροφιλελευθερισμός τα κλειδαμπαρώνει, θεωρώντας τα επικίνδυνα: η μοντερνικότητα ανοίγει πολυποίκιλες ορέξεις, το ένα δικαίωμα φέρνει τ’ άλλο και τα δυο, ίσως, εν τέλει, την επανάσταση σε κάποια της μορφή. Μακριά, πολύ μακριά από το ελευθεριακό πνεύμα της Σαπφώς –κι όχι Σαπφούς, γενική των αρίστων γλωσσαμυντόρων- οι κυρίες της δεξιάς επέφεραν μια πρωτοφανή οπισθοδρόμηση στη δημόσια σφαίρα. Μαζί με κάθε άλλη γυναίκα, και οι ομοϊδεάτισσες κυρίες της τάξης τους οφείλουν να αντιδράσουν. Ίσως περισσότερο αυτές, για την ολωσδιόλου ντροπιαστική εκπροσώπησή τους.

Από κει, λοιπόν, που στο υπ. Εσωτερικών υπήρχε αρμόδια υφυπουργός για θέματα Ισότητας, από κει που ο φεμινιστικός αγώνας έμπαινε στο επίκεντρο των πολιτικών, από την παιδεία και τον πολιτισμό μέχρι την εργασία και τα δικαιώματα όλων των φύλων, τώρα γίνεται μια υπόθεση τεχνική – γραφειοκρατική: η υπαγωγή της γ.γ.  Ισότητας των Φύλων και του ΚΕΘΙ στο υπ. Εργασίας, πέρα από τα διαχειριστικά προβλήματα που δημιουργεί, αποτελεί μια τραγική έκπτωση: στο πατριαρχικό μοντέλο της δεξιάς, αφού, κατά δηλώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού σε λάιφ στάιλ εκπομπή,  έχει “πλήρη αίσθηση ότι οι βασικές δουλειές στο σπίτι γίνονται από τη νοικοκυρά”, ναι,  μπορούμε να φροντίσουμε να “δουλεύουν από το σπίτι”, μπορούμε να μιλούμε για κάνα επιδοματάκι στις μανούλες, αλλά οι καιροί ου μενετοί για φληναφήματα, έρευνες και τα τοιαύτα. Με τούτα και με κείνα, καθυστερεί και η ανάπτυξη. Οι γυναίκες εξάλλου χρειάζονται “κοινωνική αλληλεγγύη” ως ασθενές φύλο, όχι ευκαιρίες να μεγαλουργήσουν, αφού, τότε, ποιος θα προσέχει τα παιδιά και θα φτιάχνει ντολμαδάκια; “Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια”, εξάλλου, το τρίπτυχο της νέας, από την άβυσσο της συντήρησης, ηθικής.