Εφημερίδα Εποχή

Ο κ. Μηταράκης θα πρέπει να γνωρίζει ότι το φαινόμενο Σαλβίνι δεν είναι ιταλικό, όλοι οι ευρωπαίοι υπουργοί Μετανάστευσης παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον τη δίκη που υφίσταται ο πρώην υπουργός Μετανάστευσης κ. Σαλβίνι. Με αυτό θέλω να πω πως στην ΕΕ κρατικά εγκλήματα ενάντια στην ανθρωπότητα που έχουν είτε συστημικό χαρακτήρα, είτε ανοχής, δεν μπορούν και δεν θα γίνουν αντικείμενο αποδοχής της ευρωπαϊκής δικαστικής τάξης. Ο κ. Μηταράκης γνωρίζει πολύ καλά την κατάσταση στα ελληνοτουρκικά σύνορα και σύντομα θα περιέλθει σε μία συνθήκη που θα πρέπει να αντιμετωπίσει σοβαρά το ενδεχόμενο ποινικών επιπτώσεων σε βάρος της ελληνικής κυβέρνησης. Το Ευρωκοινοβούλιο με πρωτοβουλία των Σοσιαλδημοκρατών και στήριξη της Αριστεράς και των Πρασίνων, ουσιαστικά εκκίνησε ζήτημα παραβίασης του ευρωπαϊκού κώδικα συνεργασίας για την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Πολωνία. Αυτό σημαίνει, στην χειρότερη των περιπτώσεων, όπως ισχύει ήδη για την Πολωνία, ένα εκατομμύριο ευρώ πρόστιμο την ημέρα και σε βάθος χρόνου αύξηση των ελέγχων της Κομισιόν σε βάρος του ελληνικού κοινοβουλίου και υπουργείων. Δεν πρέπει, βέβαια, να ξεχνάμε και την ποινική διάσταση που έχουν αυτά τα ζητήματα για όσους-ες χαρακτηριστούν ως υπεύθυνοι παραβίασης του κώδικα ασύλου στην ΕΕ, που απαγορεύει ρητά και τις επαναπροωθήσεις και την ανοχή αυτών. Στον βαθμό που αναγνωριστεί ότι κομμάτια παρακρατικών οργανώσεων, όπως έγινε στην Βουλγαρία και την Βοσνία, συμμετέχουν στις παράνομες επαναπροωθήσεις, θα υπάρξουν και ποινικές ρυθμίσεις για τα αντίστοιχα υπουργεία και σώματα ασφαλείας, που ανέχονται τέτοιες πρακτικές. Υπάρχουν πολλά όπλα στη νομική φαρέτρα για αυτά τα ζητήματα, που πρέπει να σημειωθεί ότι δεν παραγράφονται.

Δυστυχώς, οι τέχνες και ο πολιτισμός δεν ήταν ποτέ στην προτεραιότητα καμιάς κυβέρνησης. Λυπάμαι που το λέω. Ο πολιτισμός εξαντλείται στη φράση: «Ο πολιτισμός είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας μας». Αυτό δεν υποστηρίζεται με κανένα τρόπο. Δεν μπορείς να μιλάς για πολιτισμό όταν έχεις τους ανθρώπους του πεινασμένους στην κυριολεξία και χωρίς καμία αίσθηση φροντίδας από το κράτος. Έχουμε τη χειρότερη υπουργό Πολιτισμού που είχαμε ποτέ. Βλέπετε, είμαι μεγάλη πια και μπορώ να θυμηθώ πολλούς υπουργούς Πολιτισμού. Εξαιρέσεις ήταν μόνο η Μελίνα Μερκούρη και ο Θάνος Μικρούτσικος. Δεν είναι τυχαίο ότι ήταν καλλιτέχνες. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν νομοσχέδια από την εποχή της Μελίνας, που έχουν ισχύ και αντοχή μέχρι σήμερα. Πρέπει να αγαπάς πολύ και επί της ουσίας και τον πολιτισμό και τους καλλιτέχνες. Να μην τους υποτιμάς, να μην τους διασύρεις, να μην τους χρησιμοποιείς, μόνο να τους σέβεσαι.

Προφανώς δεν μπορεί να είναι μοναδικός στόχος μιας αξιωματικής αντιπολίτευσης τα ζητήματα της καθημερινότητας. Χρειάζεται συνολικότερος και ισχυρότερος προγραμματικός στόχος. Η καθημερινότητα δεν είναι μια κατηγορία νέα στον πολιτικό ανταγωνισμό. Στις εκλογές του 2004, ο Κ. Καραμανλής ανέδειξε την καθημερινότητα του πολίτη σε μείζον διακύβευμα μαζί με την Επανίδρυση του Κράτους. Στη διάρκεια του 2000 η κύρια αντιπολιτευτική γραμμή της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ ήταν τα ζητήματα διαφθοράς και καθημερινότητας μέσα στο πλαίσιο ενός συγκλίνοντος δικομματισμού όπου υπήρχε συναίνεση των κομμάτων εξουσίας ως προς τα μείζονα πολιτικά διακυβεύματα. Η ανάδειξη της κατηγορίας «Καθημερινότητα του πολίτη» σε βασικό διακύβευμα του πολιτικού ανταγωνισμού έγινε σε ένα πλαίσιο ενός μοντέλου διακυβέρνησης που πρότασσε την αποτελεσματική διαχείριση όχι μόνο των μεγάλων και κρίσιμων αλλά και των μικρών και καθημερινών προβλημάτων. Πρόκειται για μια κατηγορία που, πρώτον, επιβάλλεται αυτόνομα, δεύτερον, προβάλλεται πολύ από τα μίντια και, τρίτον, αναδεικνύει –μαζί με τα ζητήματα ηθικής και διαφθοράς– τις συγκλίσεις του πολιτικού ανταγωνισμού και των μίντια. Τη δεκαετία του 1990 και του 2000 αναπτύχθηκε η ιδέα της «διαιρεμένης δημοκρατίας» ή της «δημοκρατίας διπλής ταχύτητας». Αναπτύχθηκε η ιδέα ότι σε μία δημοκρατία έχουμε μια κατεύθυνση ζητημάτων προσωπικών, που αφορούν την ηθική και τις καθημερινές συνθήκες ζωής, τα οποία μπορούν να κινητοποιήσουν τους πολίτες, και από την άλλη έχουμε τα μεγάλα ζητήματα, π.χ. εξωτερικής πολιτικής, που πολλές φορές φαίνονται θολά και πάνω στα οποία δύσκολα υπάρχουν κινητοποιήσεις. Τονιζόταν ότι τα μικρά και καθημερινά είναι τελικά ζητήματα τα οποία μπορούν να επικρατήσουν στη δημόσια ατζέντα και να δημιουργήσουν ρήγματα. Αν, λοιπόν, πάμε σε μια λογική κανονικοποίησης και δεν έχουμε εκρηκτικά μείγματα γεγονότων όπως συμβαίνει τα τελευταία δώδεκα χρόνια που ζούμε σε ένα ηφαίστειο γεγονότων, μπορεί να δούμε την επάνοδο τέτοιων ζητημάτων. Ωστόσο, παραμένει ανοιχτό το ζήτημα και έχει πολύ ενδιαφέρον πώς θα πλαισιωθούν αυτά τα ζητήματα σήμερα: για παράδειγμα οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες και τα προβλήματα που αυτές δημιουργούν μπορεί να εγγραφούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κλιματικής κρίσης ή η ακρίβεια να εγγραφεί σε ένα πλαίσιο ενεργειακής κρίσης. Υπάρχει θέλω να πω σήμερα η μεγάλη εικόνα, της διεθνοποίησης των προβλημάτων, που επιβάλλει νέους όρους συζήτησης στον πολιτικό ανταγωνισμό, σε σχέση με τη δεκαετία του 2000.

Η ουσία βρίσκεται όχι στο ότι η Τουρκία είναι προκλητική -που είναι και θα συνεχίσει να είναι- αλλά στο ότι η θέση περί «απειλητικής Τουρκίας» είναι μια κατασκευή, ένα ελληνικό αφήγημα με διάφορες σκοπιμότητες. Το ερώτημα είναι όταν η ελληνική εξωτερική πολιτική ακολουθεί το δόγμα «σέρνουμε τα πόδια και δεν θέλουμε λύση» του Α. Παπανδρέου (πλην της εποχής Νταβός) και του Π. Μολυβιάτη (λύση στις ελληνικές καλένδες), προκειμένου να μείνει η κατάσταση ως έχει, γιατί το κάνει, τι φοβάται; Φοβάται ότι για να επιλυθεί η διένεξη του Αιγαίου, η Ελλάδα θα πρέπει να υποχωρήσει εκεί που είναι λάθος, όπως σε σχέση με τον εθνικό εναέριο χώρο (10 μίλια αντί 6 που έπρεπε να είναι). Καμία κυβέρνηση -και πάντως όχι μια κυβέρνηση της ΝΔ- δεν μπορεί (αυτό είναι το σκεπτικό Μολυβιάτη) να έχει το πολιτικό κόστος να αναγκαστεί να κάνει υποχωρήσεις στο Αιγαίο και ας κάνει υποχωρήσεις και η Τουρκία. Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος που πολλοί Έλληνες δεν θέλουν την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών: πρόκειται για τη ανάγκη οι Τούρκοι να είναι απροσάρμοστοι, «βάρβαροι». Αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος που δεν επιλύονται οι διαφορές, η ανάγκη των περισσότερων Ελλήνων να αντιπαθούν ή να μισούν τους Τούρκους ως «βάρβαρους», ανάγκη σχεδόν υπαρξιακή που έχει σχέση και με την κύρια αιτιολογία της Ελληνικής Επανάστασης.

Γολέμης: Ισχυρίζομαι ότι στη γιγάντωση του ΠΑΣΟΚ συνέβαλε και η Αριστερά. Ειδικότερα ως προς το ΚΚΕ εσωτερικού, η αδικαιολόγητη μεγάλη χρονική παράταση μετά τη μεταπολίτευση της, σωστής στη δικτατορία, γραμμής της εθνικής, αντιδικτατορικής ενότητας (ΕΑΔΕ), το απομάκρυνε από τον λαϊκό, αντιδεξιό ριζοσπαστισμό, τον οποίο καρπώθηκε το ΠΑΣΟΚ και εν μέρει το ΚΚΕ. Γενικά η Αριστερά ήταν αμήχανη απέναντι σ’ αυτό το νέο δυναμικό κόμμα που εμφανιζόταν ως ένα πατριωτικό, αντιδεξιό, και αντιιμπεριαλιστικό «σοσιαλιστικό κίνημα», επιδίωκε την απαλλαγή της χώρας από την «εξάρτηση», και μια ριζική αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας προς όφελος των «μη προνομιούχων» (μιας διαταξικής κατηγορίας στην οποία κυρίαρχο ρόλο είχαν τα μεσαία στρώματα). Πάντως, τουλάχιστον μέχρι το 1981, τόσο το ΚΚΕ εσωτερικού όσο και το ΚΚΕ δεν επιθυμούσαν τη σύγκρουση με το ΠΑΣΟΚ. Στο ΚΚΕ εσωτερικού ένας μέρος της ηγεσίας φλέρταρε με την ιδέα ότι αυτό ως ένα «ιδιότυπο» σοσιαλιστικό κόμμα θα μπορούσε να είναι μια συμμαχική δύναμη στο πλαίσιο του «δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό», σε αντίθεση με τις κλαδικές οργανώσεις του κόμματος ΚΚΕ, κυρίως στο δημόσιο και τις τράπεζες, που είχαν μεγάλη αντιπαλότητα με το συνδικαλιστικό ΠΑΣΟΚ, την ΠΑΣΚΕ, ιδιαίτερα μετά το 1981. Σχετικά θετική ήταν και στάση του ΚΚΕ απέναντι σ’ αυτό το «μικροαστικό» κόμμα με το οποίο επιδίωκε μια λαϊκομετωπική συμμαχία κατά της Δεξιάς, δεδομένης και της κοινής τους θέσης κατά της ΕΟΚ και του ΝΑΤΟ. Σ’ αυτό το γενικό κλίμα, εξαίρεση στον χώρο της ανανεωτικής κομμουνιστικής και ευρύτερης Αριστεράς αποτέλεσε η θέση του Άγγελου Ελεφάντη και της ομάδας του περιοδικού Ο Πολίτης, που θεωρούσαν το ΠΑΣΟΚ προσωποπαγές λαϊκιστικό κόμμα το οποίο δεν είχε καμιά σχέση με τον σοσιαλισμό, και πρότειναν την ιδεολογική και πολιτική σύγκρουση μαζί του. Αντιπαλότητα προς το ΠΑΣΟΚ εκείνη την περίοδο, προ του 1981, είχε μια ενδογενή δυσκολία άρα και περιορισμούς. Το γενικό φρόνημα ήταν να φύγει η Δεξιά και επομένως το μέχρι πού θα πας την κριτική σου ήταν δύσκολο. Όταν, μάλιστα, ντε φάκτο αυτό έπειθε ότι το μπορεί και όχι η Αριστερά.

Οι καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν όλη τη χώρα το καλοκαίρι που μας πέρασε, το μεγαλύτερο πλήγμα των οποίων το βίωσαν οι κάτοικοι της Β. Εύβοιας, έθεσαν την αυτονόητη για εμάς προτεραιότητα να κινητοποιήσουμε πανελλαδικά τις οργανώσεις μας και να βοηθήσουμε με κάθε τρόπο. Από τις πρώτες κιόλας μέρες βρεθήκαμε στην Β. Εύβοια τόσο για να διανείμουμε ήδη πρώτης ανάγκης, που συλλέχθηκαν ύστερα από την πανελλαδική καμπάνια που οργάνωσε η Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με την Αλληλεγγύη για Όλους, όσο και για να προσφέρουμε ανθρώπινο δυναμικό για χειρωνακτικές εργασίες αποκατάστασης των καταστροφών που δημιούργησαν οι πυρκαγιές. Ως μια οργάνωση που δρα με γνώμονα την κοινωνική χρησιμότητα και στο παρελθόν έχουμε πραγματοποιήσει αντίστοιχες δράσεις, όπως την αποκατάσταση ζημιών από πλημμύρες στην Εύβοια, πάντα με κίνητρο την αλληλεγγύη, που αποτελεί δομική αξία της κοινωνίας που παλεύουμε να οικοδομήσουμε.

Ήταν πράγματι αναμενόμενη η πλημμύρα [στη Βόρεια Εύβοια]. Δεν έχω γνώση του φυσικού ανάγλυφου της περιοχής, αλλά αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι πρόκειται για ψηλά βουνά, με τους χειμάρρους να κατεβαίνουν μέσα στις παράκτιες πόλεις, που οι περισσότερες είναι χτισμένες στις εκβολές των χειμάρρων. Σε αυτή την περίπτωση, ο τρόπος που μπορείς να αντιμετωπίσεις τα πλημμυρικά φαινόμενα, είναι να βάλεις εκσκαφείς να ανοίξουν γρήγορα τις κοίτες, ώστε να απελευθερωθεί χώρος για το νερό και να μην καταστρέψει τα πάντα στο διάβα του. Όπως είδαμε από τις εικόνες στη Β. Εύβοια, το νερό έχει σπάσει την άσφαλτο, που σημαίνει ότι το εμπόδιζε να τρέξει άνετα. Άρα, κάπου εκεί λείπει μια κοίτη. Έχει σπάσει, επίσης, τσιμέντα, άρα κάποιο τοιχίο εμπόδιζε το νερό να περάσει. Αυτό που πρέπει να κάνουμε εμείς, είναι να του ανοίξουμε χώρο, ώστε να μην συμβαίνουν τέτοιες καταστροφές. Δεν συζητάω δε για τις κατασκευές μέσα στις κοίτες των ρεμάτων, αυτές πρέπει να φύγουν άμεσα. Στην επιστήμη της πολεοδομίας, των δασικών και υδάτινων πόρων, αυτό που ξέρουμε, είναι ότι ένα ρέμα πρέπει να μένει αδόμητο σε πλάτος 50 μέτρων, ώστε να υπάρχει η κοίτη υπερχείλισης, όχι μόνο η φυσιολογική συνηθισμένη κοίτη που μπορεί να έχει πλάτος λίγα μέτρα. Μόνο έτσι μπορεί να γλιτώσει μια πόλη. Να σημειώσουμε ότι στο Λεκανοπέδιο Αττικής δεν έχουμε πουθενά τέτοιες κοίτες υπερχείλισης, παρά μόνο στο νότιο κομμάτι του Θριασίου, στο ύψος της Χαλυβουργικής. Στην Εύβοια τώρα ποταμάκια ενός μέτρου έγιναν 10μετρα και 20μετρα. Το δεύτερο έργο που θα έπρεπε να είχε γίνει, είναι να φτιαχτούν μικρά φράγματα ανάσχεσης ψηλά στο ξεκίνημα της ροής, κατασκευασμένα με τους καμένους κορμούς στα δάση, δημιουργώντας αναβαθμούς, ώστε να κυλίσει το νερό με μικρότερη ταχύτητα προς τα κάτω. Αυτά τα κορμοδέματα δημιουργούν όρους ανάσχεσης του νερού και συγκρατούν τα εδάφη, στοιχείο πολύ σημαντικό για να μην δημιουργηθούν λασποχείμαρροι και κατολισθήσεις. Καθώς οι καμένες πλαγιές των βουνών «ξεπλένονται» με τις βροχές, τα χώματα δεν συγκρατούνται πλέον από τη βλάστηση, τους θάμνους, το χορτάρι, τα δένδρα, τις ρίζες. Αυτά πρέπει να φτιαχτούν και στην Πάρνηθα, κάτι που δυστυχώς δεν έχει συμβεί ακόμα. Ετούτα έπρεπε να έχουν γίνει άμεσα μετά τις πυρκαγιές. Και παρά τα λεγόμενα της κυβέρνησης, σε ενάμιση μήνα θα μπορούσαν να είχαν γίνει πάρα πολλά, αν όχι όλα. Είναι αρκετός χρόνος για να καθαριστούν τα ρέματα και να διευρυνθεί η κοίτη τους και είναι αρκετός, ώστε να φτιαχτούν χιλιόμετρα φραγμάτων με κορμοδέματα. Υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα προσλάβει η κυβέρνηση εκατοντάδες υλοτόμους, δασικούς εργάτες για τα δάση, εκσκαπτικά μηχανήματα και εργάτες για τις πόλεις για να υλοποιηθούν τα έργα. Αν εκτιμά πως είμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, έπρεπε να το είχε κάνει. Το ξέραμε από τον Αύγουστο αυτό. Φωνάζαμε όλοι, και επιστήμονες και τοπική αυτοδιοίκηση. Από τότε έχουν γίνει πόσες αμφιβόλου αναθέσεις για άλλα θέματα, αλλά τίποτα για την υλοποίηση αυτών των έργων. Είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης, λοιπόν, να υπάρχει πρόληψη των καταστροφών. Αυτή θα έπρεπε να είναι η στρατηγική της πολιτείας. Στρατηγική δεν είναι να χτυπάει απλά το 112, όταν θα γίνεται η καταστροφή.

Όπως έχει γίνει σε όλη την Ευρώπη, έτσι και εδώ, η Ακροδεξιά βρίσκει χώρο και κινείται. Η Ακροδεξιά προβάλλεται πια ως θεματοφύλακας των κοινωνικών δικαιωμάτων και προστάτρια των ατομικών ελευθεριών. Ύφεση και μέτρα κατά της πανδημίας είναι εύφορο έδαφος για τέτοια καπηλεία. Όταν αφήνεται το γήπεδο ελεύθερο, φυσικά η Ακροδεξιά θα παίξει μπάλα, θα μιλήσει σε όσους πληρώνουν τη νεοφιλελεύθερη διαχείριση. Θα τους μιλήσει για χαμένες ταυτότητες και το έθνος που κινδυνεύει. Δεν υπήρξε πειστική απάντηση από την Αριστερά. Αλήθεια, τι λέει κάποιος σε έναν κόσμο που πλήττεται από την ύφεση, την ανεργία, την πανδημία, τα περιοριστικά μέτρα; Δεν πρέπει να σκεφτούμε μόνο τι θα κάνουμε απέναντι στην Ακροδεξιά, αλλά τι θα πούμε σε αυτόν τον κόσμο, που να είναι ειλικρινές, ουσιώδες και πειστικό. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι μέχρι τότε αφήνεις τους νεοφασίστες να αλωνίζουν. Είναι πολύ σημαντική η ενσώματη παρουσία μας στον δημόσιο χώρο, γιατί όπου έχει παραδοθεί στη βίαιη δράση τους, τον έχουν κυριέψει και δύσκολα τον ανακτάς, το είδαμε αυτό μετά το 2010. Και σίγουρα θα πρέπει να συνεχίσουμε να πιέζουμε τους θεσμούς να κάνουν τη δουλειά τους. Δεν είναι μια αντιπαράθεση θεωρητική, ούτε μια μάχη μόνο της Αριστεράς απέναντι στην Ακροδεξιά, είναι μια μάχη επιβίωσης της Δημοκρατίας. Και δεν χρειάζεται εγρήγορση μόνο απέναντι στους νεοναζί, αλλά και την Alt-right που ωθεί προς μια ανελεύθερη δημοκρατία τύπου Ουγγαρίας. Είναι εδώ το πρόβλημα, στη χώρα μας. Χρειάζεται ευρεία πολιτική συμπαράταξη για την αντιμετώπισή της. Είναι στενά πλέον τα περιθώρια.

Που ενοχλούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις την ελληνική οικονομία όταν δεν απορροφούν ούτε δάνεια ούτε κονδύλια; Παράλληλα, η παρουσία τους στην οικονομία δεν δημιουργεί κανένα απολύτως πρόβλημα στο να γίνουν μεγάλες επενδύσεις. Και ύστερα, η κυβέρνηση που σκίζει τα ιμάτιά της για να γίνουν start up επιχειρήσεις, τώρα γιατί τις πνίγει; Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις των start ups που γίνονται μεγάλες επιχειρήσεις και εξαγοράζονται. Οι περισσότερες παραμένουν μικρές, αλλά δυναμικές μονάδες. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, λοιπόν, πρώτον, κρατούν την κοινωνική συνοχή. Δεύτερον, δίνουν δουλειά σε ανθρώπους που προσπαθούν να επιβιώσουν στη νέα δύσκολη φάση που μπαίνουμε. Τρίτον, κρατάνε τη δομή των πόλεων ζωντανή. Αυτά δεν τα σκέφτονται; Τι θα συμβεί αν εκλείψουν; Θα πατήσουμε ένα κουμπί και θα γίνει αλλαγή μοντέλου; Χωρίς, μάλιστα, να υπάρχει δίχτυ ασφαλείας για αυτούς τους ανθρώπους; Με ένα τεχνητό τρόπο, όπως συνέβη και με την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, που άφησε χιλιάδες παιδιά εκτός πανεπιστημίων, αποφασίζουν να πετάξουν έξω από την οικονομία αυτές τις επιχειρήσεις, με σχέδιο.