Εφημερίδα Εποχή

Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, έστω και αν τα διακυβεύματα της κρίσης είναι πλανητικά και την υπερβαίνουν. Αν δεν καταστεί ικανή να βρει μια συνολική και αλληλέγγυα λύση, προχωρώντας προς τη δημιουργία ομοσπονδιακών δομών, σταδιακά θα διαλυθεί. Η κατάρρευσή της θα μπορούσε μάλιστα να έχει κατακλυσμιαίες συνέπειες. Κινδυνεύουμε να βρεθούμε αντιμέτωποι με μια κρίση όπως αυτή που έζησε η Ελλάδα το 2015, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη και βαθύτερη κλίμακα: οι λύσεις που υιοθετήθηκαν για την Ελλάδα δεν μπορούν να εφαρμοστούν στο ήμισυ της ευρωζώνης χωρίς να την καταστρέψουν. Σε μια γενική θεώρηση –το λέω από την αρχή της κρίσης– το δίλημμα που θα διατυπωθεί, σε επίπεδο Ιστορίας, θα είναι και πάλι το: σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Χονδρικά, είτε θα υπάρξει ένα καινούριο New Deal προσαρμοσμένο στον κόσμο του 21ου αιώνα, είτε θα έχουμε τη βαρβαρότητα ενός κόσμου στον οποίο οι ανισότητες και τα προνόμια που συνδέονται με τον πλούτο δεν θα μπορούν να διατηρηθούν παρά μόνο με τίμημα μια ολοένα αυξανόμενη βία. (...) Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ένα νέο κύμα ξενοφοβίας ως συνέπεια της κρίσης, δηλαδή την αναζήτηση ενός αποδιοπομπαίου τράγου που, στο σημερινό κόσμο, συνίσταται κυρίως στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Αλλά μια τέτοια τροπή των πραγμάτων δεν είναι αναπότρεπτη. Υπάρχουν μάλιστα και κάποια ενθαρρυντικά σημάδια που δείχνουν ότι τα πράγματα πηγαίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Μέχρι στιγμής, η κρίση του κορονοϊού μάλλον παρήγαγε μορφές αλληλεγγύης και γενναιοδωρίας, μια ώθηση προς την ενσυναίσθηση και τον αλτρουϊσμό. Οι άνθρωποι δείχνουν να καταλαβαίνουν ότι δεν πρέπει να αναζητούν «ενόχους» αλλά ότι πρέπει να πολλαπλασιάσουν τις προσπάθειές τους ώστε να βρεθεί συνολική λύση. Δείτε τι έγινε στην Ιταλία: από την αρχή της κρίσης, ο Σαλβίνι εξαφανίστηκε από τις οθόνες και ο πληθυσμός υποδέχτηκε, σαν ήρωες, τους Κινέζους, Κουβανούς και Αλβανούς γιατρούς που ήρθαν να βοηθήσουν τους Ιταλούς συναδέλφους τους, κάποτε μάλιστα παίρνοντας και μεγάλο ρίσκο. Δεν λέω βέβαια ότι άλλαξαν όλα, αλλά αυτό δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν.

Όσο εξελίσσεται η κρίση, τόσο πιο πολύ θεωρώ ότι το ζήτημα του κράτους έχει κεντρική σημασία. Στο φως των νέων εμπειριών που βιώνουμε, πρέπει να το θέσουμε πάλι επί τάπητος. Πουθενά στον κόσμο η καπιταλιστική οικονομία δεν λειτουργεί χωρίς την κρατική παρέμβαση, η οποία έχει πολλές διαστάσεις: την οικονομική, την κατασταλτική, τη ρυθμιστική, τη διορθωτική, την προσαρμοστική. Πόσο μάλλον που ο νεοφιλελευθερισμός, κατά βάθος, δεν είναι ένας καπιταλισμός που μπορεί να επιβιώσει από μόνος του: στη Γαλλία, τουλάχιστον, είναι ένας καπιταλισμός που «ιδιωτικοποιεί» και «εμπορευματοποιεί» μια κοινωνική οικονομία την οποία κληρονόμησε από τον 20ό αιώνα. Επομένως, όταν ακούμε σήμερα να μιλούν για «επαναφορά» του κράτους, αυτό σημαίνει κατ’ αρχάς ότι επανέρχεται μια κατάσταση αντίθετη από το νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, ενάντια σ’ αυτή καθαυτή την ιδεολογία του. Αλλά η συνέχεια θα είναι άκρως συγκρουσιακή. Το κράτος που επανέρχεται αυτή τη στιγμή είναι το δημοσιονομικό και το νομισματικό κράτος, το κράτος «αφεντικό» των δημόσιων υπηρεσιών, αλλά και η εγγύηση ότι αυτές θα ανταποκρίνονται στα κοινωνικά αιτήματα. Είναι ένα κράτος παρεμβατικό, πατερναλιστικό, δυνάμει αυταρχικό, εν τέλει ταξικά μεροληπτικό, ακόμη κι αν αυτό είναι δύσκολο σε μια χώρα με δημοκρατική παράδοση. Όμως η έννοια της δημόσιας υπηρεσίας δεν μπορεί να παραμένει έγκλειστη σε αυτές τις κάθετες λογικές, και αυτό θα συμβαίνει όλο και λιγότερο. Από τη στιγμή που έχουμε ανάγκη τις δημόσιες υπηρεσίες, και εδώ αναφέρομαι κυρίως στους τομείς της υγείας, και της δημόσιας εκπαίδευσης (που χρησιμεύουν για άλλη μια φορά ως εμπόδιο κάθε είδους κοινωνικού αποκλεισμού), η έννοια τη δημόσιας υπηρεσίας περιλαμβάνει τη συμμετοχή, την ανιδιοτέλεια, την πολιτική ευθύνη και την κοινή συνείδηση, που το κράτος δεν μπορεί να προσποιείται ότι διαθέτει. Σε αυτό το έδαφος θα ριζώσει η αντίσταση στον νεοφιλελευθερισμό. Δεν θα πρόκειται για έναν «αντικρατισμό» αφηρημένο και βερμπαλιστικό, αλλά για μια αντίσταση που θα προτείνει μια νέα μορφή διακυβέρνησης και σχέσης με το κράτος, στον αντίποδα άλλων μορφών.

Οι πολιτικές υποτίμησης της εργασίας που εφαρμόστηκαν τα πρώτα χρόνια των μνημονίων ήταν καταστροφικές. Αυτό δεν πρέπει να επαναληφθεί. Ταυτόχρονα, ζωτικής σημασίας είναι να στηρίξουμε και τις μικρές επιχειρήσεις ώστε να μην καταστεί η κρίση ευκαιρία αναδιάρθρωσης της αγοράς προς όφελος των μεγάλων – μια «δημιουργική καταστροφή» κατά τον  Σουμπέτερ. Το επικαιροποιημένο πρόγραμμα λαμβάνει υπόψιν τα πρόσφατα γεγονότα, την κυβερνητική αδράνεια αλλά και τις δεκάδες συναντήσεις με εργαζομένους και παραγωγικούς φορείς. Δυστυχώς, το εμπροσθοβαρές έχει χαθεί αλλά εμείς δεν μπορούμε να περιοριστούμε στην λογική του «σας τα έλεγα». Το πρόγραμμα είναι απόλυτα κοστολογημένο, και δείχνει πως έστω και τώρα μπορεί να «σωθεί η παρτίδα». Γι’ αυτό περιλαμβάνει και κλαδικές παρεμβάσεις όπως στον τουρισμό ή στον αγροτικό τομέα.

Η πολεμική συνθήκη αναδεικνύει την υπεροχή του κεντρικού σχεδιασμού. Αυτό ήταν και το μεγάλο πόρισμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Και πάλι θέλει μια άνω τελεία εδώ. Ο κεντρικός σχεδιασμός δεν συνεπάγεται αυτομάτως προοδευτικές πολιτικές και κοινωνική ευημερία για όλους και όλες. Απλά είναι τόσο συστηματική η υποτίμηση του κράτους και των δημόσιων λειτουργιών που έχουμε ζήσει τα τελευταία 40 χρόνια, που το μυαλό μας συνειρμικά αναζητεί στον κεντρικό σχεδιασμό και τον κρατικό παρεμβατισμό μια αντίρροπη -και άρα προοδευτική- απάντηση. Το αν θα είναι, είναι ένα ανοιχτό πολιτικό ερώτημα. Σίγουρα οι κρίσεις του 21ου αιώνα δημιουργούν νέους όρους, θετικούς όρους, για το πολιτικό αυτό ερώτημα. Δείτε το παράδειγμα του Μπέρνι Σάντερς. Αυτό που φάνταζε κάποια στιγμή περιθωριακό -το αίτημα για δημόσιο σύστημα υγείας- αυτή τη στιγμή καθορίζει τη συζήτηση στο Δημοκρατικό Κόμμα και μετασχηματίζεται σε κοινωνικό ζητούμενο. Την ίδια στιγμή, όμως, ο Μπέρνι Σάντερς συνάντησε την πιο συντονισμένη επίθεση από κάθε λογής συστημικό κέντρο που δεν μπορούσε να δεχτεί την πιθανότητα να είναι αυτός ο επόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η εξέλιξη δείχνει ότι πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για πολύ ζόρικες εξελίξεις, όπου αιτήματα προοδευτικά θα μετασχηματίζονται σε πολιτικές αποκλεισμού. Στην αμερικανική περίπτωση, για παράδειγμα, ένα σύστημα υγείας που θα είναι ανοιχτό στην πρόσβαση για περισσότερους, αλλά θα αποκλείει για παράδειγμα τους μη αμερικανούς πολίτες. Εύκολα μπορεί να κάνει κανείς και την αναγωγή στα δικά μας…

Φοβάμαι ότι η ΝΔ, παρά την αναγκαστική και προσωρινή στήριξη του ΕΣΥ, ετοιμάζεται να επαναφέρει το σχέδιο του «νέου ΕΣΥ μέσω των ΣΔΙΤ. Δεν σκοπεύει μακροπρόθεσμη ενίσχυση και αναβάθμιση του ΕΣΥ, να προχωρήσει σε πολυετή σχεδιασμό μόνιμων προσλήψεων όπως είχαμε δρομολογήσει εμείς. Θέλει «συμβασιούχους μιας χρήσης» και επιστροφή στην «κανονικότητα» του ανεπαρκούς ΕΣΥ που δίνει «χώρο» στις ιδιωτικές επενδύσεις. Απέναντι στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο των ΣΔΙΤ που δεν αντιμετωπίζει τα διαχρονικά και ζωτικά προβλήματα της δημόσιας περίθαλψης αλλά την ανάγκη κερδοφόρων ιδιωτικών επενδύσεων εντός του «σκληρού πυρήνα» του ΕΣΥ, οφείλουμε, μαζί με το έντιμο και αξιοπρεπές ανθρώπινο δυναμικό του, τους Συλλόγους Ασθενών, την κοινωνία των πολιτών, τις προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις, να υπερασπιστούμε όχι μόνο τα θετικά βήματα και τις μεταρρυθμιστικές τομές που έγιναν επί ΣΥΡΙΖΑ, αλλά την Υγεία ως καθολικό κοινωνικό δικαίωμα που διασφαλίζεται μέσα από την ενδυνάμωση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας, προσανατολισμένου στην διευρυμένη κάλυψη νέων αναγκών, με ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και μακροχρόνια επένδυση σε προσωπικό και υλικοτεχνική υποδομή. Αφετηρία είναι: προκήρυξη 4.000 μόνιμων θέσεων στο ΕΣΥ μέσα στο 2020 και ένας αντίστοιχου βεληνεκούς σχεδιασμός τετραετίας, κατάρτιση στρατηγικού προγράμματος υλικοτεχνικής αναβάθμισης των υποδομών του ΕΣΥ, ενός Φιλόδημου για την Υγεία, με αξιοποίηση πόρων από το ΠΔΕ, το νέο ΕΣΠΑ και άλλες ενωσιακές πηγές. Ο «Φιλόδημος για την Υγεία» μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αποτελέσει την απάντηση στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο περί ΣΔΙΤ στην υγεία. Άλλωστε, οι περιβόητες Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) προσεγγίζονται από τους επιχειρηματίες υγείας μόνο με όρους κερδοφορίας και επενδύσεων σε τομείς εγγυημένης απόδοσης (όπως η σύγχρονη διαγνωστική τεχνολογία κλπ) και κανείς ιδιώτης δεν έχει σκοπό να επενδύσει στους κρίσιμους «κρίκους» του ΕΣΥ που χρειάζονται ενίσχυση όπως η ΠΦΥ, η κατ’ οίκον φροντίδα, τα ΤΕΠ και οι ΜΕΘ.

Ο πολιτισμός πρέπει να στηριχτεί σε τρία επίπεδα: να στηριχτούν οι καλλιτέχνες μέχρι να ξαναμπεί σε λειτουργία ο χώρος, δηλαδή στην καλύτερη περίπτωση το τέλος του καλοκαιριού. Να στηριχτούν οι οργανισμοί, τα θέατρα, οι χώροι συναυλιών. Ειδικά τα ιστορικά θέατρα, που τα βγάζουν δύσκολα πέρα και που σε ορισμένες περιπτώσεις επιμένουν σε δύσκολες γειτονιές με δύσκολες συνθήκες. Να στηριχτεί το ίδιο το κοινό. Θα μπορούσε να υπάρξει ένα πρόγραμμα «επιδότησης κοινού», μια προπληρωμένη κάρτα πολιτισμού για θέατρα, συναυλίες, μουσεία κ.λπ. Ιδέες υπάρχουν πολλές. Ανοιχτά αυτιά στο υπουργείο χρειαζόμαστε και η εμπειρία μας με το επίδομα στους καλλιτέχνες δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.

Οι πέντε πυλώνες για την ουσιαστική στήριξη του πολιτισμού και της δημιουργίας, όπως περιγράφηκαν στο πρόγραμμα «Μένουμε όρθιοι» και στην τηλεδιάσκεψη του προέδρου Α. Τσίπρα με ανθρώπους του πολιτισμού, έχουν ως εξής: Ομπρέλα προστασίας για όλους τους επισφαλώς εργαζόμενους στο χώρο του πολιτισμού, της δημιουργικής οικονομίας και της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, όπως τους περιγράψαμε παραπάνω, με ένταξη σε έκτακτο επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης, συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ. Αυτοί που είναι αόρατοι για την κυβέρνηση, είναι ορατοί για τον ΣΥΡΙΖΑ και μάλιστα σε συγκεκριμένο σημείο της πρότασης που κατέθεσε. Παράλληλα, ένταξη όλων των καλλιτεχνικών ομάδων, των συνεταιριστικών σχημάτων και των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων σε όλο το φάσμα του χώρου, στους δικαιούχους μιας μη επιστρεπτέας ενίσχυσης, συνολικού ύψους 3 δισ. Η διαφορά δεν είναι μόνο στο τριπλάσιο μέγεθος του ποσού, σε σχέση με το 1 δισ. της επιστρεπτέας προκαταβολής της κυβέρνησης, αλλά και στον προσανατολισμό, που δίνει προτεραιότητα στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, όπως αυτές του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα. Γενναίο οικονομικό πακέτο για τη στήριξη του πολιτισμού και της δημιουργικής οικονομίας, πολλαπλάσιο από αυτό που εξήγγειλε η κυβέρνηση. Το Δημόσιο συνολικά –το ΥΠΠΟ, οι εποπτευόμενοι φορείς του, τα ΔΗΠΕΘΕ, η ΕΡΤ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση– να μπει δυναμικά μπροστά και να πρωταγωνιστήσει, ώστε να κρατηθεί ζωντανή η καλλιτεχνική δημιουργία και η παραγωγή πολιτιστικού έργου το επόμενο διάστημα που αναμένεται δύσκολο, μέσα από μία «έκρηξη» πολιτισμού σε ολόκληρη τη χώρα. Ο ιδιωτικός τομέας να κληθεί να συνεισφέρει, αλλά με βάση το σχέδιο του Δημοσίου, ώστε να διασφαλίζεται η «πολιτισμική δημοκρατία» που αναφέραμε προηγουμένως. Στήριξη των πνευματικών δικαιωμάτων. Να αποδοθούν τα οφειλόμενα ποσά για πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα από την πλευρά των δημόσιων φορέων (ΕΡΤ, Δήμοι, Περιφέρειες) αλλά και ιδιωτικών φορέων που στηρίχθηκαν την περίοδο της υγειονομικής κρίσης, όπως τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα. Υπολογίζεται ότι από ραδιοτηλεοπτικά μέσα και συνδρομητικά κανάλια οφείλονται για πνευματικά δικαιώματα για χρήσεις σχετικές με μουσική συνολικά 8 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί να ενισχύσουν τη μετάδοση ελληνικού ρεπερτορίου, ώστε να τονωθούν περαιτέρω τα έσοδα από πνευματικά δικαιώματα για τους εγχώριους δημιουργούς και καλλιτέχνες. Δημιουργία ισχυρού ταμείου για τον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα υπό την Αναπτυξιακή Τράπεζα και παροχή μικροπιστώσεων. Να δημιουργηθεί ένα ισχυρό ταμείο που θα αποτελέσει δύναμη πυρός για την οικονομική στήριξη και την ανάπτυξη του πολιτισμού και της δημιουργικής οικονομίας. Συμμετοχικός σχεδιασμός για την επόμενη μέρα. Να συνδιαμορφωθεί το σχέδιο για το αύριο του πολιτισμού, στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, μαζί με αυτούς που κατά κύριο λόγο τον παράγουν. Όπως ακούμε τους ειδικούς για την υγειονομική κρίση, ας ακούσουμε τους ειδικούς για τη δημιουργία και τον πολιτισμό.

Η κρίση του κορωνοϊού μας οδηγεί σε νέα είδη ανισοτήτων. Πρώτα – πρώτα ως προς τις επιπτώσεις στην υγεία, με πρώτο τον κίνδυνο να νοσήσουν οι άνθρωποι. Δεν είναι ο ίδιος κίνδυνος αν είσαι άστεγος, σε γηροκομείο, σε καταυλισμό προσφύγων, Ρομά, φυλακισμένος κ.τ.λ. με το αν μένεις στο σπίτι. Δεν είναι ο ίδιος ο κίνδυνος να νοσήσουν αυτοί που μπορούν να κάνουν εργασία – τηλεργασία – από το σπίτι με το νοσηλευτικό προσωπικό, τις εργαζόμενες στο «βοήθεια στο σπίτι» ή στην καθαριότητα, τους ντελιβεράδες, αυτές και αυτούς που δουλεύουν στα τηλεφωνικά κέντρα, στα σούπερ μάρκετ κτλ. Δεδομένου ότι – πλην νοσηλευτών – είναι επαγγέλματα χαμηλά αμειβόμενα και με το 60% – 70% σ’ αυτά να είναι γυναίκες, τότε έχουμε και ταξική και έμφυλη ανισότητα. Επίσης, έχουμε αυξημένο κίνδυνο επιδείνωσης της ψυχικής υγείας και της σωματικής ακεραιότητας λόγω εγκλεισμού, πχ. ψυχικά ασθενών, γυναικών με βίαιους άντρες, ανθρώπων σε μικρά, στενάχωρα σπίτια, κτλ. όπως και ανισότητες πρόσβασης στο σύστημα υγείας. Τα ίδια τα κυβερνητικά μέτρα παράγουν επιπλέον πάρα πολλές ανισότητες. Έχουμε τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα να παίρνουν ολόκληρο το μισθό, ενώ στον ιδιωτικό να παίρνουν μισό μισθό ή 533 ευρώ το μήνα ή και τίποτα γιατί δουλεύουν με εργόσημο ή με μπλοκάκι ή περιστασιακά ή βρίσκονται σε επίσχεση εργασίας κτλ. Οι επισφαλώς εργαζόμενοι και μη επιδοτούμενοι άνεργοι χωρίς εισοδηματική στήριξη ανέρχονται σε 1,5 εκ. πολίτες. Τις μεγαλύτερες ανισότητες θα προκαλέσει όμως η άνοδος της ανεργίας, με εκείνους που θα έμπαιναν στην αγορά εργασίας να μένουν άνεργοι γιατί δεν γίνονται προσλήψεις. Γνωρίζουμε από την προηγούμενη κρίση, ότι ανεργία και επισφάλεια πλήττουν περισσότερο τα πιο φτωχά νοικοκυριά. (...) Ανισότητες θα προκύψουν ανάλογα και με την πολιτική που θα επικρατήσει στο «μετά». Εδώ διαφοροποιείται ουσιαστικά η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ από αυτήν της κυβέρνησης. Πρώτον, στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων, διότι η κυβέρνηση δίνει τα 800 ευρώ για ένα διάστημα στους εργαζόμενους με αναστολή και μετά από ένα σύντομο διάστημα μερικής προστασίας οι εργοδότες θα μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει ότι για έξι μήνες μετά τα μέτρα στήριξης θα πρέπει και οι εργαζόμενοι να παραμείνουν και το εργασιακό καθεστώς τους να μην μεταβληθεί. Η κρίση, δηλαδή, να μην γίνει ευκαιρία να αποσαθρωθούν περαιτέρω τα εργασιακά δικαιώματα, σε συνθήκες υψηλής ανεργίας και επισφάλειας. Δεύτερον, ως προς τη λιτότητα. Είναι η μεγάλη απειλή να παρθούν πίσω αυτά που στην κοινή συνείδηση, πια, είναι κεκτημένα, ότι χρειαζόμαστε ένα δημόσιο εθνικό σύστημα υγείας που να εξασφαλίζει πρόσβαση σε όλο τον πληθυσμό, να μας καλύπτει απέναντι στους μεγάλους κινδύνους αλλά και τις καθημερινές αρρώστιες – το καθολικό δικαίωμα στην υγεία που λέει ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή τη στιγμή βλέπουμε η ΝΔ να μην προχωρεί σε μόνιμες προσλήψεις πιθανό γιατί την επόμενη μέρα θέλει να έχει ελεύθερα τα χέρια της. Εν τω μεταξύ, ο ΣΕΒ προετοιμάζεται. Ήδη, για την επανεκκίνηση, ζητά τη διεύρυνση του δανεισμού εργαζομένων και των εργολαβιών ως μέσο προσαρμογής της οικονομίας για την επόμενη μέρα. Στο ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει από τώρα η Αριστερά να θέσει το θέμα της αναδιάρθρωσης και της διαγραφής χρεών.

Ο εχθρός που πρέπει να καταπολεμηθεί τώρα είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Όλοι γνωρίζουν ότι η αγορά δεν έχει την ικανότητα αντιμετώπισης παγκόσμιων πανδημιών, και ότι στην πραγματικότητα ο καπιταλισμός ισούται με το θάνατο. Είτε μιλάμε για εργοδότες που επιμένουν ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να δουλέψουν ακόμα και αν είναι άρρωστοι, είτε για εργοδότες που απολύουν τους εργαζόμενους και δεν τους αφήνουν κανένα τρόπο να επιβιώσουν, είτε για ιδιοκτήτες που συνεχίζουν να ζητούν ενοίκια από τους ανέργους και τους άρρωστους, είτε για κυβερνητικά προγράμματα διάσωσης που εστιάζουν στη χρηματιστηριακή αγορά και στη διάσωση της βιομηχανίας, αντί να εξασφαλίζουν τα μέσα επιβίωσης για την εργατική τάξη. Αυτός ο θανατηφόρος καπιταλισμός αποκαλύφτηκε πολύ έντονα στις ΗΠΑ την περασμένη εβδομάδα, καθώς πολιτικοί της δεξιάς και προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης επέμεναν ότι οι εργαζόμενοι μεγάλης ηλικίας θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να πάνε στη δουλειά τους και να πεθάνουν, ώστε να υπάρξει οικονομία για τα παιδιά τους. Όλα αυτά έχουν αυξήσει τις φωνές αλληλεγγύης στους αδύναμους, όπως για να απελευθερωθούν οι κρατούμενοι και να σταματήσει η ICE (αστυνομία μετανάστευσης) τη σύλληψη και την κράτηση ανθρώπων με βάση τα χαρτιά τους και το καθεστώς μετανάστευσης. Στην πραγματικότητα, αυτό πρόκειται για μια ανατροπή ενός από τα πιο αυταρχικά στοιχεία των ΗΠΑ, του συστήματος αστυνομίας-φυλακών. Να προσθέσω επίσης, ότι αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον -για μένα- είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει αυξηθεί η ισχυρή αίσθηση του διεθνισμού μετά το κλείσιμο όλων των συνόρων. Παραμένοντας στα σπίτια μας παρακολουθούμε τις εξελίξεις και τα στατιστικά στοιχεία σε κάθε χώρα, αναγνωρίζουμε την κοινή εμπειρία, βλέπουμε τους διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης, και εντοπίζουμε σε καθέναν από αυτούς ένα μάθημα για όλους. Και σήμερα, που οι ΗΠΑ συνεχίζουν τον επιθετικό μιλιταρισμό τους απέναντι στο Ιράν και στη Βενεζουέλα, υπάρχουν υπέροχα και εμπνευσμένα παραδείγματα διεθνισμού από την Κούβα και την Κίνα, καθώς στέλνουν γιατρούς και υλικό σε περιοχές που έχουν ανάγκη. Η Κίνα μάλιστα έστειλε αεροπορικώς μια μεγάλη βοήθεια στις ΗΠΑ.

Το κοινωνικό κράτος εξ ορισμού του είναι ο πάροχος των κοινωνικών δικαιωμάτων προς τους πολίτες. Είναι αυτό που αποεμπορευματοποιεί την κοινωνική υποστήριξη των πολιτών, είτε καθολικά είτε των πιο αδύναμων, και μετατρέπει την πρόνοια και την αρωγή από εμπορεύματα σε δικαιώματα. Σε συνθήκες πανδημίας, βλέπουμε τη χρόνια τάση για αποδυνάμωσή του να αντιστρέφεται, με διαφορετικές ταχύτητες ανάλογα το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο σε όλο τον κόσμο. Προφανώς, ο αντίκτυπος του κορωνοϊού είναι διαφορετικός σε κοινωνικές ομάδες και βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την προϋπάρχουσα κοινωνική ανισότητα. Είναι επίδικο σε αυτή τη φάση η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, με όρους μακροπρόθεσμους και όχι συγκυριακούς, ώστε να οικοδομηθεί ένα πλαίσιο κοινωνικής προστασίας και για την επόμενη μέρα. Ζητήματα όπως οι συντάξεις, η ασφάλεια υγείας, η εργασιακή προστασία από την επισφάλεια και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, η καθολική πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά μπαίνουν δυναμικά στην ατζέντα και το αν θα μείνουν και θα ενισχυθούν ή θα μπουν στους ρυθμούς της «κανονικότητας» είναι ζήτημα κοινωνικής κινητοποίησης.