Εφημερίδα Εποχή

Πέρα από το συστημικό ρατσισμό, υπάρχει μια συστημική «άγνοια». Βλέπετε, τη δεκαετία του 1850 υπήρχε ένα κόμμα που λεγόταν Know Nothing (Δεν ξέρω τίποτα) με τους υποστηρικτές του να εμφανίζονται ως αντι-ελίτ και να έχει μεγάλη επιρροή στην εργατική τάξη. Το κόμμα αυτό έχει βαθιές ρίζες στην αμερικάνικη κοινωνία, καθώς το περίβλημά του ήταν η υπεράσπιση του –βλακώδους- αμερικάνικου ονείρου, της δυνατότητας να γίνει ο καθένας (λευκός αμερικάνος) διευθυντικό στέλεχος ή ακόμα και πρόεδρος των ΗΠΑ. Φυσικά, το κόμμα αυτό χάθηκε στο χρόνο με τη βοήθεια του σύγχρονου φεμινιστικού κινήματος και των αντιρατσιστικών αγώνων. Πλέον, με την εκλογή της Καμάλα Χάρις στη θέση της αντιπροέδρου των ΗΠΑ, κάθε μαύρο κορίτσι που ζει στην Αμερική μπορεί να ονειρεύεται πως και εκείνο μπορεί να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ. Δεν θα είναι εύκολο να ξεριζωθούν αυτές οι νοοτροπίες από την αμερικάνικη κοινωνία, ωστόσο το κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων μετρά ξανά νίκες στα πεδία των συλλογικών δικαιωμάτων και των κοινωνικών παροχών. Διάβασα πρόσφατα το βιβλίο ενός πρώην Μαύρου Πάνθηρα που φυλακίστηκε για τριάντα χρόνια. Ο ίδιος οργάνωσε διαλέξεις μέσα στη φυλακή για τους μαύρους κρατούμενους. Η ομιλία που είχε μακράν τη μεγαλύτερη προσέλευση ήταν αυτή ενός λευκού διάσημου επιχειρηματία, που είχε και εκπομπή στην τηλεόραση για το πώς μπορεί κανείς να γίνει πλούσιος. Αυτή είναι η πραγματικότητα που ως Αριστερά πρέπει να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε.

Βιδάλη: Να κάνω κάποιες παρατηρήσεις. Πρώτον, δεν είναι γενικά στοχοποιημένοι οι νέοι, στοχοποιούνται οι νέοι που διεκδικούν, οι φοιτητές και οι μαθητές που αναμειγνύονται στα κοινά. Για την υπόλοιπη νεολαία δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον· για τα παιδιά που ζουν στο δρόμο, για τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί, για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, για τους άνεργους νέους, για την εγκατάλειψη του σχολείου. Δεν υπάρχει καμία πολιτική για τη νεολαία. Υπάρχει μόνο επιλεκτική στροφή προς την καταστολή εκείνων των τμημάτων της νεολαίας που είναι κατά κανόνα στην πρωτοπορία και αντιδρά. Δεύτερον, η στροφή εναντίον της νεολαίας αποτελεί τη βάση για μια βίαιη διακοπή της κοινωνικής ζωής. Δείτε ενδεικτικά τα μέτρα για τον κορονοϊό, που πλήττουν ένα μέρος της διαμόρφωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας, μέσω της στέρησης του ψυχαγωγικού χρόνου που ο νεωτερικός άνθρωπος έχει κατακτήσει και θεσπίσει: η αιχμή του δόρατος αυτών των μέτρων στην παρούσα φάση έγινε η νεολαία, την οποία ουδείς θέλησε να πείσει αλλά αντίθετα έγιναν τα πάντα για να στοχοποιηθεί. Καμτσίδου: Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις εντάσσονται στην στρατηγική «Νόμος και Τάξη» που  ακολουθεί η κυβέρνηση και η οποία στοχεύει να θεμελιώσει τις κοινωνικές σχέσεις, από τη μια, σε μια ιεραρχία και, από την άλλη, στην καταστολή. Μια πρώτη συνέπεια που μπορεί να έχει είναι η δημιουργία έντονων κοινωνικών αντιδράσεων, απέναντι όχι μόνο σε αυτή τη συγκεκριμένη επιλογή για τα πανεπιστήμια, αλλά και απέναντι στην προσπάθεια της πολιτείας να ρυθμίσει δύσκολα και κρίσιμα θέματα, όπως για παράδειγμα η τήρηση των μέτρων της πανδημίας. Όταν το κράτος επιλέγει την καταστολή για να εφαρμόσει τους κανόνες και να εξασφαλίσει την ομαλή κοινωνική συμβίωση, τότε θα πρέπει να είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει εξίσου βίαιες αντιδράσεις από κομμάτια της κοινωνίας που πλήττονται. Σε ό,τι αφορά την κατάδειξη της νεολαίας ως πηγή παραβατικής συμπεριφοράς και προβλημάτων για το κοινωνικό σύνολο είναι μια εξαιρετικά συντηρητική αντίληψη, η οποία όχι μόνο δεν λαμβάνει υπόψη ότι χαρακτηριστικό της νεολαίας είναι να αμφισβητεί τους κανόνες, τις πρακτικές, τα στερεότυπα που παραλαμβάνει από τις προηγούμενες γενιές, αλλά και τη σημασία που έχει αυτή η αμφισβήτηση για την κοινωνική πρόοδο. Διαφορετικά θα υπάρξει μια καθήλωση σε όλα τα επίπεδα (επιστημονικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό, ιδεολογικό), η οποία θα ανασχέσει την κοινωνική εξέλιξη.

Η απόφαση του πρωθυπουργού να προχωρήσει σε lockdown, μέσα σε λίγες μόνο μέρες από τα προηγούμενα μέτρα, δείχνει, προφανώς, ότι ξέφυγε ο έλεγχος. Το lockdown αποφασίστηκε πριν καν περάσουν οι προβλεπόμενες μέρες για να αξιολογηθούν τα μέτρα. Κηρύχθηκε εσπευσμένα, κάτω από την πίεση της πραγματικότητας. Έχει ευθύνες, λοιπόν, η κυβέρνηση για την καλλιέργεια ενός κλίματος εφησυχασμού. Ο ίδιος ο Κ. Μητσοτάκης όλο το προηγούμενο διάστημα δήλωνε δεξιά κι αριστερά ότι αντιμετώπισε με επιτυχία την πανδημία, ενώ απέναντι στη συγκεκριμένη κριτική που ασκούνταν κάθε φορά στην κυβέρνηση, δεν απαντούσε ποτέ συγκεκριμένα. Για παράδειγμα, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στο άνοιγμα των σχολείων, με κορυφαίο βέβαια το θέμα της ενίσχυσης του ΕΣΥ, ενώ ήταν βέβαιο ότι πάμε σε ένα δεύτερο κύμα. Απαντούσαν στις ερωτήσεις μας, παρεμβάσεις μας κ.ά., ότι είναι επαρκώς θωρακισμένο και ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι σε ορισμένες περιοχές έχει ξεπεράσει τα όριά του. Δεν πρόκειται για αμέλεια, αλλά για την προσδοκία της κυβέρνησης, που αποδείχθηκε λανθασμένη, ότι η υγειονομική κρίση θα ήταν μια παρένθεση αλλά και για την ιδεοληπτική δυσανεξία της απέναντι στο δημόσιο σύστημα υγείας. Υπήρχε, όντως, μια διαρκής προσπάθεια εξωραϊσμού των προβλημάτων και της πραγματικότητας, ενώ ταυτόχρονα επέλεγαν να συγκρίνουν τις επιδόσεις της Ελλάδας μ’ αυτές άλλων χωρών. Αυτό βέβαια έχει μια σχετική αξία, διότι η σύγκριση οφείλει να γίνεται με την εικόνα που υπήρχε την προηγούμενη άνοιξη στη χώρα μας. Εμείς πολύ έγκαιρα και ορθώς είχαμε τα αντανακλαστικά έτσι ώστε να πάρουμε τα μέτρα που οδήγησαν στο πρώτο lockdown. Εκεί, ωστόσο, που ήταν η μεγάλη ευθύνη, ήταν ότι κατασπαταλήθηκε όλο το ενδιάμεσο διάστημα χωρίς μια καλύτερη οργάνωση για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Μπορούν να κόψουν όλα τα λουλούδια, αλλά η άνοιξη θα ξανάρθει. Αυτός είναι ο δικός μου τρόπος να λέω στους ανθρώπους να μην απελπίζονται, να μη σταματούν να αγωνίζονται, να μην εγκαταλείπουν τις ευκαιρίες που ανοίγονται. Αυτοί που σήμερα αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες είναι όσοι έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας και είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους, με ένα φόβο γι’ αυτά που μπορεί να τους συμβούν στο μέλλον. Αν ο Ρίσι Σουνάκ το μόνο που μπορεί να κάνει είναι περικοπές στους προϋπολογισμούς για τις τέχνες, να προτρέπει τους καλλιτέχνες να φροντίσουν για την επανακατάρτισή τους, προκειμένου να καλύψουν θέσεις εργασίας που μπορεί να μην υπάρχουν, να μειώνει τη χρηματοδότηση των δημοτικών συμβουλίων και να προχωρά σε ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών, τότε είναι βέβαιο ότι όπου να’ ναι θα επιστρέψουμε στην κατάσταση που υπήρχε στη δεκαετία του 1930. Και ξέρουμε ότι αυτή η κατάσταση οδήγησε στη συστημική ανεργία αρκετών εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την πραγματοποίηση επενδύσεων και την εφαρμογή πολιτικών που έχουν στόχο το κοινό καλό. Πρέπει επίσης να αποφασίσουμε να ασχοληθούμε, με ένα συλλογικό τρόπο, με τα θέματα ψυχικής και συναισθηματικής υγείας που αντιμετωπίζουν κάποιοι άνθρωποι, καθώς και με τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όλοι. Έχοντας μια ιδιαίτερη ευαισθησία στη συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων, σήμερα αφιερώνω όλο το χρόνο μου σε όσα έκανα πάντα: στις καμπάνιες για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ζούμε σε μια περίοδο, κατά την οποία οι δημαγωγοί έχουν γίνει ξανά δημοφιλείς. Σε ορισμένες χώρες, κυβερνήσεις και κοινοβούλια διαβρώνουν το κράτος δικαίου και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, δύο θεμέλια της δημοκρατίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αδιαφορία, ακόμη και η εχθρότητα με την οποία πολλοί άνθρωποι βλέπουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, συνδέεται με αυτήν την τάση. Πιστεύω ότι μια από τις αιτίες αυτής της αδιαφορίας είναι ότι πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη μοιράζονται ένα βαθύ συναίσθημα απογοήτευσης, αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Αυτό το συναίσθημα συχνά δημιουργείται και ενισχύεται από αυξανόμενες ανισότητες, αντιληπτές απειλές σε ταυτότητες και από την επικράτηση μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων επί των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων μεγάλων μερών του πληθυσμού. Μερικοί άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν σχετίζονται με αυτούς και την καθημερινή τους ζωή, ότι αφορούν μόνο συγκεκριμένες μειονοτικές ομάδες. Εδώ είναι που πρέπει να ξεκινήσει μια μακροπρόθεσμη δουλειά για την επανασύνδεση των ανθρώπων με τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους. Οι κυβερνήσεις πρέπει να ακούσουν τις εύλογες ανησυχίες που έχουν οι άνθρωποι, αλλά δεν θα ήταν συνετό να εκλάβουν αυτήν την ευρεία απογοήτευση ως ένα λαϊκό αίτημα για λιγότερα ανθρώπινα δικαιώματα και για διακυβέρνηση τύπου «ισχυρών-ανδρών». Πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις το αντιλαμβάνονται. Θα πρέπει να ξεκινήσουν αυτή τη δουλειά υποστηρίζοντας τη ζωντανή κοινωνία των πολιτών, που εξακολουθεί να υπάρχει και να αντιστέκεται, και ενισχύοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που ορισμένες ασυνείδητες κυβερνήσεις και κοινοβούλια συνεχίζουν να απαξιώνουν ή να αγνοούν.

Το επίπεδο γνώσης του μέσου Έλληνα για την Επανάσταση, θεωρώ ότι είναι όπως για όλη την ελληνική ιστορία, ίσως λίγο καλύτερο ποσοτικά, όχι ποιοτικά. Σκόρπιες γνώσεις, με βάση τη σχολική εκπαίδευση ή την καταγωγή και, από την άλλη, αντιλήψεις που προέρχονται από το συγκερασμό στοιχείων μιας εθνικιστικής ιστοριογραφίας με ισχυρά στερεότυπα με μια αριστερή λαϊκίστικη οπτική, λ.χ. οι ξένοι προστάτες κ.λπ. Προφανώς πολλά πράγματα έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά από την άλλη μου φαίνεται αδιανόητο να συζητάμε δημόσια ακόμη για τον εμφύλιο του 1821 ως αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών ή κακοδαιμονίας της φυλής, και όχι της κοσμοχαλασιάς και της ανατροπής των κοινωνικών συνθηκών που σήμανε μια επανάσταση. Δεν πιστεύω σε μια ερμηνεία της δημόσιας ιστορίας που λέει ότι αυτό συμβαίνει γιατί οι άνθρωποι δεν ξέρουν την «αληθινή» ιστορία. Ποιά είναι αυτή η «αληθινή» ιστορία; Είμαι δύσπιστος σε όσους υποστηρίζουν ότι η ιστορική γνώση απελευθερώνει, είναι εξ ορισμού καλή. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει μια ιστορική γνώση, αλλά πολλές. Το ποια κυριαρχεί έχει να κάνει και με τον τρόπο που θέλει η κάθε κοινωνία να χρησιμοποιήσει το παρελθόν, να το διαβάσει. Ούτε το ότι κάποιος μπορεί να παπαγαλίζει, και έχουμε δει πολλούς και επώνυμους, ιστορικές πληροφορίες σημαίνει ότι παράγει ιστορική γνώση. (...) Η σύνδεση των Νεοελλήνων με την αρχαία Ελλάδα υπήρξε ένα ιδιαίτερα ισχυρό διαβατήριο για την πορεία και την αναγνώριση του ελληνικού κράτους κυρίως από τη Δύση. Και πιστεύω ότι ακόμη και σήμερα αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας της χώρας, αλλά και της δημόσιας εικόνας της. Δες λ.χ. την τουριστική προβολή μας στο διεθνές κοινό, οι αρχαιότητες κυριαρχούν. Από εκεί όμως, έως το να θεωρήσουμε ότι η εξωτερική πολιτική των άλλων χωρών επηρεάστηκε ή επηρεάζεται από αυτό υπάρχει μια τεράστια απόσταση. Η ναυμαχία στο Ναυαρίνο δεν ήταν αποτέλεσμα του φιλελληνισμού. Ξέρεις, υπήρχε και υπάρχει πάντα μια ανάγκη μας να  θεωρούμε ότι είμαστε το κέντρο της γης, ότι οι πολιτικές των άλλων εξαρτώνται από την εκτίμηση που μας έχουν, τη συμπάθεια ή την αντιπάθεια. Αρνούμαστε να αντιληφθούμε ότι αποτελούμε τμήμα ενός πολυεπίπεδου και πολυσύνθετου κόσμου, είμαστε ένας παράγων ανάμεσα σε πολλούς άλλους.

Όσον αφορά την καταδίκη για εγκληματική οργάνωση, το αποτέλεσμα της δίκης είναι ένας αναμφισβήτητος θρίαμβος του αντιφασιστικού κινήματος, διότι για πρώτη φορά, μετά από μια μακρόχρονη και συνεπή πάλη, κατόρθωσε να αναγκάσει και τον πολιτικό κόσμο να καταδικάσει τη Χρυσή Αυγή και τη δικαστική εξουσία να επιβάλει δικαιοσύνη. Είναι μια απόφαση που όμοιά της δεν έχει υπάρξει τις προηγούμενες δεκαετίες, ακόμα και στις ελάχιστες περιπτώσεις που συλλαμβάνονταν και καταδικάζονταν οι δράστες αδικημάτων. Πολύ θετική, επίσης, είναι η απόφαση του δικαστηρίου για τα ελαφρυντικά, δεδομένου ότι απέρριψε όλα τα πολιτικά ελαφρυντικά που ζητούσαν. Το δικαστήριο και με την απόφαση περί ενοχής και με την απόφαση περί ελαφρυντικών δεν εφάρμοσε με τρόπο ισοπεδωτικό το νόμο για όλους, διότι μετέβαλε τις κατηγορίες προς τα κάτω ή/και έδωσε ελαφρυντικά σε αρκετούς από τους καταδικασθέντες. Υπήρξαν δε και δύο περιπτώσεις που οι συνήγοροι Πολιτικής Αγωγής έχουμε σοβαρό παράπονο από την απόφαση περί ενοχής, διότι ο υποβιβασμός της απόπειρας ανθρωποκτονίας εναντίον των συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ σε πλημμέλημα αποτελεί σοβαρό σφάλμα, όπως και η αθώωση της γνωστής από τον Άγιο Παντελεήμονα Θ. Σκορδέλη και του στελέχους της Χρυσής Αυγής Τσακανίκα για τη δολοφονία Φύσσα. Όσον αφορά την απόφαση για τις ποινές, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι για τα μέλη του διευθυντηρίου της Χρυσής Αυγής, εκτός του Ματθαιόπουλου, αγγίζουν το ανώτατο όριο και θεωρώ ότι είναι ικανοποιητικές. Σημειώνω δε ότι το δικαστήριο κινήθηκε πάνω από το ελάχιστο όριο του παλιού Ποινικού Κώδικα, που ήταν δέκα χρόνια, ενώ θα μπορούσε να επιβάλει ποινές ακόμα και πέντε χρόνια με το νέο Π.Κ., έστω και χωρίς ελαφρυντικό σε όλους αυτούς. Όμως οι ποινές που επιβλήθηκαν στους συνεργούς της ανθρωποκτονίας του Παύλου Φύσσα και στους δράστες της απόπειρας ανθρωποκτονίας εναντίον των αιγύπτιων ψαράδων, δηλαδή στους αυτουργούς δύο κακουργηματικών πράξεων, είναι χαμηλές και αναντίστοιχες με τη βαρύτητα των πράξεων και οδηγούν με πολλές αξιώσεις στη λήψη ανασταλτικού αποτελέσματος της έφεσης και ουσιαστικά στην ατιμωρησία, αφού το εφετείο θα ολοκληρωθεί σε τουλάχιστον τρία χρόνια από σήμερα. Είμαι υποχρεωμένος να σημειώσω ότι η δικαστηριακή πρακτική σε ανάλογες περιπτώσεις επιβάλλει πολύ αυστηρότερες ποινές και δεν είναι δυνατόν να δεχτεί το περί δικαίου αίσθημα δικαστικές αποφάσεις που φυλάκισαν καθαρίστριες, πριν μερικά χρόνια, επειδή πλαστογράφησαν ένα απολυτήριο του δημοτικού για να πάρουν μια σκούπα και να θρέψουν την οικογένειά τους, τη στιγμή κατά την οποία συνεργοί δολοφόνων και υποψήφιοι δολοφόνοι, που κατά τύχη δεν ολοκλήρωσαν το αποτέλεσμά τους, αντιμετωπίζονται με τόσο χαμηλές ποινές.

Η πανδημία αλλάζει τον κόσμο μας. Η μετα-covid19 εποχή θα είναι μια διαφορετική εποχή. Οι πολιτικές δυνάμεις και τα συστήματα κοινωνικής και πολιτικής εκπροσώπησης προετοιμάζονται μπροστά σε αυτή την προοπτική. Είναι σαφές ότι οι συντηρητικές δυνάμεις παγκοσμίως, αλλά και στη χώρα μας, εκμεταλλεύονται αυτή την ιδιαίτερη κρίση, και επιλέγουν να βαθύνουν και να επεκτείνουν την «κατάσταση εξαίρεσης». Κατάσταση η οποία συστηματικά υποβαθμίζει τα δικαιώματα, αμφισβητεί έμπρακτα το κοινωνικό, το φιλελεύθερο και το δημοκρατικό κεκτημένο. Ταυτόχρονα, εκχωρούνται πολιτικές ευθύνες σε «ειδικούς», που αυτή τη φορά δεν είναι οικονομολόγοι αλλά γιατροί. Η βιοπολιτική στις δόξες της. Αυτές οι συντηρητικές και όχι σπάνια αντιδραστικές δυνάμεις εκμεταλλεύονται αριστοτεχνικά την απογοήτευση, την αποστράτευση, την έλλειψη εναλλακτικών κινημάτων, τη –σε μεγάλο βαθμό- απουσία ισχυρών αντίρροπων πολιτικών δυνάμεων. Η «κρίση ως ευκαιρία» -που λέει και το σύνθημα- είναι για εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που δεν «πονάνε» τις υποτελείς τάξεις, που αγνοούν επιδεικτικά την όξυνση της κλιματικής κρίσης, που στέργουν τις ακραίες εκφράσεις και ρατσισμού και σεξισμού. Η «ιστορία» με τη γνωστή της «πονηριά» αναδεικνύει με τον πλέον δραματικό τρόπο την αναγκαιότητα, εκείνου που αποτελούσε στρατηγικό στόχο της θεωρίας της ανανεωτικής ριζοσπαστικής αριστεράς: την συνθετική και χωρίς αναγωγισμούς αντιμετώπισης των ταξικών ανισοτήτων, του σεξισμού και του περιβάλλοντος. Υπάρχει σοβαρή αμφισβήτηση ότι η πανδημία συνδέεται με την περιβαλλοντική κρίση, ή ότι αυτή αναδεικνύει τις γυναίκες όχι μόνο ως το αφανές «προλεταριάτο» (νοσοκομεία, εργάτριες στη σίτιση κά) αλλά και τα κατ’ εξοχήν θύματα της αυξημένης οικογενειακής βίας κατά τον εγκλεισμό. Η Αριστερά που έβλεπε αυτούς τους τρεις μεγάλους πυλώνες της ανανέωσης και της προοπτικής του αριστερού κινήματος, που προσβλέπει στο ριζικό, κοινωνικό μετασχηματισμό, θα έπρεπε να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει, διότι παρασυρμένη από το συσχετισμό δύναμης και από οργανωτικές της αδυναμίες, δεν μπορεί να παρέμβει ουσιαστικά. Έτσι, παραμένει σε μια κριτική διαχείρισης ή σε μια κριτική της ανικανότητας όσων εκμεταλλεύονται την κρίση ως τη δική τους ευκαιρία.