Εφημερίδα Εποχή

Μόνο η επανέναρξη των ουσιαστικών διαπραγματεύσεων και η διάνοιξη προοπτικής λύσης μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την επιταχυνόμενη δημιουργία διχοτομικών τετελεσμένων. Η ηγεσία της ελληνοκυπριακής πλευράς οφείλει να επιδιώξει μεταβολή των όρων του παιχνιδιού ώστε αν δεν γίνει κατορθωτή η επανέναρξη της διαδικασίας από εκεί που είχε μείνει, τότε να εκτεθεί ως μοναδική υπαίτια για το αδιέξοδο η Τουρκία. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό που λέμε, θα σταθώ στο τι σημαίνει συνέχιση της διαδικασίας ειδικά για το Βαρώσι. Στη διάσκεψη της Γενεύης τον Ιανουάριο του 2017, η τουρκοκυπριακή πλευρά υπέβαλε χάρτη για το εδαφικό που επέστρεφε την περίκλειστη πόλη και πολλές άλλες κατεχόμενες περιοχές υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση. Μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά, και αφού προηγουμένως η ελληνοκυπριακή πλευρά απέσυρε σημαντικές συγκλίσεις, η τουρκοκυπριακή πλευρά απέσυρε το χάρτη. Είναι αυτονόητο ότι αν οι συνομιλίες επαναρχίσουν από το σημείο αυτό, η τουρκοκυπριακή πλευρά θα επαναφέρει το χάρτη και να τερματίσει τις άνομες μεθοδεύσεις στην κλειστή πόλη. Το ΑΚΕΛ από τον περασμένο Δεκέμβριο υπέβαλε στον κ. Αναστασιάδη ολοκληρωμένη εισήγηση για το τί δέον γενέσθαι –η οποία συμβαδίζει με παραινέσεις που είδαμε στην πρόσφατη Έκθεση του Γενικού Γραμματέα. Υπογραμμίσαμε τη σημασία που έχει η πλήρης και αταλάντευτη προσήλωση στις συγκλίσεις που είχαν επιτευχθεί μέχρι και την κατάρρευση της Διάσκεψης του Κραν Μοντανά και η διαπραγμάτευση μόνο των εκκρεμών ζητημάτων του Πλαισίου Γκουτέρες. Επιπρόσθετα, επισημάναμε προς τον ΠτΔ ότι για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η τουρκική θέση για κυριαρχική ισότητα, υπό το πρόσχημα ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν σέβονται την πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων, και για να αντιμετωπιστούν διάφορες «νέες ιδέες» ξένων παραγόντων που προσεγγίζουν επικίνδυνα τις τουρκικές θέσεις, θα πρέπει να επαναβεβαιώσει ρητά τη σύγκλιση για μία θετική ψήφο σε όλες τις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, εισηγηθήκαμε αξιοποίηση του φυσικού αερίου ως κίνητρο για τη λύση, όχι άνευ προϋποθέσεων, προς την Τουρκοκυπριακή πλευρά και την Τουρκία. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν έχουμε εισακουστεί.

Η καταδίκη πρέπει να θεωρηθεί επίτευγμα, πιστεύει η Ανζελίκ Κουρούνης, αν και υπάρχουν σημεία που την προβληματίζουν. «Όπως είπε ο καθηγητής Ν. Αλιβιζάτος, οι δικαστές πήραν το σήμα από την κυβέρνηση και προέβησαν στην καταδίκη, γιατί δεν τα βάζεις εύκολα με μισό εκατομμύριο ψηφοφόρους. Δύο πράγματα με ενοχλούν όμως σ’ αυτό: το ένα είναι η παρέμβαση της πολιτικής στη δικαστική εξουσία καθεαυτή. Το δεύτερο, αν δεν υπήρχε αυτή η παρέμβαση, θα τους αθώωναν;», λέει, και κρούει σήμα κινδύνου: «Με αυτή την καταδίκη δεν τέλειωσε ούτε ο πόλεμος ούτε η μάχη. Είναι διαρκής ο πόλεμος. Ο ναζισμός ηττήθηκε στρατιωτικά το ’45, πολιτικά όμως δεν ηττήθηκε. Και υπάρχει και Εφετείο. Σε όσους το λέω με κοιτάζουν περίεργα. Ναι, υπάρχει και Εφετείο. Προσωπικά ξέρω ότι αυτοί έχουν μνήμη ελέφαντα και ότι εμένα και τον Θωμά μας περιμένουν στη γωνία. Ωστόσο αυτή τη μάχη είμαι αποφασισμένη να την δώσω. Και ας μην ξεχνάμε: πρόκειται για δίκη σημαντικότερη της Νυρεμβέργης. Γιατί εκείνη ήταν στρατιωτική, των νικητών που δίκαζαν τους ηττημένους. Εδώ είχαμε κοσμική δίκη στην οποία δικαζόταν το τρίτο σε δύναμη κόμμα. Δεν έχει ξαναγίνει αυτό ποτέ και πουθενά. Αυτή η δίκη αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή στις μέρες μας για τον φασισμό και τον ναζισμό γιατί δημιουργεί δεδικασμένο».

Δανάη Χουτζούμη | Όταν μιλάμε για το μέλλον του ναυπηγείου, γενικότερα της ναυπηγικής βιομηχανίας, καλό είναι να αναλογιστούμε το εξής: Συμφέρον για ποιον; Για το δημόσιο; Για τους εργαζόμενους; Ή τους επενδυτές; Μέχρι σήμερα, με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των ιδιωτικοποιήσεων και την κατοχή των ναυπηγείων από ιδιώτες επενδυτές, κερδισμένοι βγήκαν μόνο αυτοί. Καρπώθηκαν δισεκατομμύρια, δεν παρέδωσαν το ανάλογο έργο, άφησαν χρέη προς τους εργαζόμενους. Δεν είναι ανεκτό από τους εργαζόμενους, μπροστά σε αυτή την πανηγυρική προπαγάνδα της κυβέρνησης, να είναι οι μόνοι χαμένοι. Δεν θα χάσουμε μόνο τη δουλειά μας, αλλά και αποζημιώσεις, πάνω από 180 εκ. ευρώ, δεδουλευμένων. Μας οφείλονται με δικαστικές αποφάσεις. Το ναυπηγείο θα μπορούσε να είναι παράδειγμα καινοτομίας. Η χώρα μας ως νησιωτική και ναυτική, διαθέτει πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας, αντιμετωπίζοντας τον ανταγωνισμό και μπορεί να απασχολεί χιλιάδες εργαζόμενους.

Χριστόφορος Παπαδόπουλος: Θα ήθελα να επισημάνω ότι η πρώτη φορά διεθνοποίησης των αγώνων, από την πλευρά της «επίσημης» Αριστεράς –στην οποία συμπεριλαμβάνω το ΚΚΕ εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά και την ΑΚΟΑ– γίνεται μέσω της Επιτροπής εναντίον της Συνθήκης του Μάαστριχτ, το 1992 – 1993. Ως προς τον Συνασπισμό, το βασικό είναι να θυμηθούμε σε ποια στιγμή αποφασίζεται η συμμετοχή του στο διεθνές κίνημα. Εμείς, το Κοκκινοπράσινο Δίκτυο του ΣΥΝ, είχαμε ήδη έναν διεθνιστικό προσανατολισμό και είχαμε συναντηθεί και στο κινηματικό επίπεδο και σε επίπεδο πολιτικών διεργασιών με το Δίκτυο και άλλες συλλογικότητες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Η στιγμή, όμως, που μας δόθηκε «χώρος» στο κόμμα ήταν μετά την εκλογική αποτυχία του Συνασπισμού το 1993, όταν έμεινε εκτός Βουλής. Τότε έγινε η συζήτηση στα όργανα για το πώς το κόμμα θα αποκτούσε μια ταυτότητα διακριτή από τη σοσιαλδημοκρατία και την κεντροαριστερά και πώς αυτή η ταυτότητα θα μπορούσε να εδραιωθεί μέσα από την κοινωνική και κινηματική δράση. Μάλιστα, δεν μας δόθηκε απλώς ελευθερία κινήσεων, αλλά το εγχείρημα στηρίχθηκε και από το επίσημο πολιτικό προσωπικό του Συνασπισμού, με πρώτο τον Νίκο Κωνσταντόπουλο. Για να είμαι δίκαιος, η αριστερή στροφή δεν θα είχε συντελεστεί χωρίς τη συνδρομή του Αριστερού Ρεύματος, των συνδικαλιστών και κυρίως της Νεολαίας ΣΥΝ –να θυμίσω ότι ο Αλέξης Τσίπρας, ο τότε γραμματέας της, ήταν μαζί μας στον καταπέλτη του πλοίου στην Ανκόνα. Η συμμετοχή στο κίνημα ήταν, λοιπόν, τρόπος ύπαρξης του Συνασπισμού μέσα σε ένα περιβάλλον που τον πέταγε έξω από το πολιτικό σκηνικό και τις κοινωνικές διεργασίες. Ταυτόχρονα, ήταν και ο τρόπος αναζήτησης μιας ταυτότητας διαφορετικής από αυτήν που είχε μέχρι τότε. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η ταυτότητα του Συνασπισμού έγινε πράγματι πιο ριζοσπαστική, το κόμμα ανέπτυξε σχέσεις με οργανώσεις και εκτός της επίσημης πολιτικής σκακιέρας, ενώ ταυτόχρονα, ή μάλλον λίγο αργότερα, δημιουργήθηκε το χάσμα με την Ανανεωτική Πτέρυγα γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους. (...) Το Φόρουμ ήταν η μήτρα του ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί να είχε προηγηθεί ο Χώρος Διαλόγου και Κοινής Δράσης, αλλά αυτή ήταν μια περιφερειακή προσπάθεια. Χωρίς το Φόρουμ, η ενότητα της Αριστεράς θα ήταν μια ευχή, που θα έπρεπε μάλιστα να αντιμετωπίσει τις ισχυρές αντιδράσεις, μεταξύ άλλων και της Ανανεωτικής Πτέρυγας του Συνασπισμού. Το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ συνέβαλε, επίσης, καθοριστικά στη διαμόρφωση της αντίληψης ότι τα κόμματα δεν είναι πρωτοπορίες, δεν είναι αυτά που καθοδηγούν τα κινήματα, αλλά είναι συνομιλητές τους –δύσκολη κατάκτηση αυτή από την πλευρά της ιστορικής Αριστεράς, όπου επικρατούσε η άποψη ότι τα κινήματα παίρνουν τις πολιτικές εντολές από το κόμμα. Και ως πρακτική, λοιπόν, και ως μετατόπιση πεποιθήσεων και ιδεών, το Φόρουμ ήταν ο δοκιμαστικός σωλήνας που γονιμοποίησε πολλά πράγματα μέσα στην Αριστερά.

Η διάρρηξη της κοινωνικής αλληλεγγύης δεν είναι παράπλευρη απώλεια αλλά πολιτικός στόχος. Σε μια κοινωνία όπου το 92% θέλει να εμβολιαστεί κι εσύ μέχρι πρότινος δεν πρόκαμες, τώρα κάνεις τον σερίφη των εμβολίων. Αστεία πράγματα... Θα μπορούσε όλο αυτό να γίνει πολύ πιο ήρεμα κι ανθρώπινα. Μπορείς να κυβερνάς με επιβολή και με συναίνεση. Η επιβολή ωστόσο δεν είναι απλώς ένας τύπος διακυβέρνησης, έχει πολιτικό περιεχόμενο. Και αυτό αρέσει στο συντηρητικό ακροατήριο, στο οποίο απευθύνεται η ΝΔ και θέλει να χαλυβδώσει τις σχέσεις αντιπροσώπευσης που θεωρεί ότι έχουν διαρρηχθεί λόγω της διαβόητης ιδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς. (...) Ο πρωθυπουργός όσο και η αρμόδια υπουργός έχουν μια βαθιά αποστροφή για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Αυτό δεν κρύβεται. Δεν ξέρουν το ελληνικό πανεπιστήμιο γιατί οι γονείς τους τους στείλανε σε έξοχα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Γαλλίας, δεν θέλουν να το μάθουν, κι είναι πεισμένοι ότι πρόκειται για άντρο μετριότητας κι ακολασίας.   Αυτή η έλλειψη συναίσθησης όμως δεν θα τους βγει σε καλό. Κανέναν κυβερνήτη δεν βοηθά να μη ξέρει το λαό του. Το βλέπω να έρχεται το φθινόπωρο: θα είναι δύσκολη η διαχείριση της έντασης που έχουν εκ του περισσού δημιουργήσει στο πανεπιστήμιο. Αυτό το αναγνωρίζουν κι οι γειωμένοι δεξιοί της κυβέρνησης που φάγαν τα νιάτα τους σε αυτό.  Η νέα ακαδημαϊκή χρονιά μπαίνει ολισθηρά.

«Η δωροκάρτα για τους νέους αποτελεί ένα προβληματικό μέτρο και μάλιστα χωρίς να έχει προηγηθεί σοβαρή παρέμβαση σε άλλους κρίσιμους "θύλακες μη εμβολιασμού" όπως είναι οι άνω των 80 ετών πολίτες, το 30% των οποίων δεν έχει εμβολιαστεί. Εδώ εντοπίζεται η μεγάλη απόκλιση σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Γιατί και πώς θα αντιμετωπιστεί; Είναι μόνο η δυσκολία μετακίνησης, για την οποία φέρει μεγάλη ευθύνη η κυβέρνηση που καθυστέρησε τον κατ’ οίκον εμβολιασμό και τώρα νομοθετεί να τον κάνουν οι ιδιώτες και όχι οι δημόσιες δομές;», διερωτάται ο Α. Ξανθός. Εφόσον δεν προκύπτει τεκμηριωμένα ότι οι νέοι αποτελούν «θύλακα μη εμβολιασμού», προς τι η δωροκάρτα; «Είναι προφανές ότι αποτελεί ένα πολιτικό μέτρο "προσεταιρισμού" των νέων, που ευτελίζει μια πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης και εκούσιας συμβολής σε μια προσπάθεια συλλογικής προστασίας. Υπάρχει όμως και μία ακόμα σημαντική πτυχή: το "freedom pass" χορηγείται με την πρώτη δόση και όχι με την ολοκλήρωση του εμβολιασμού, πράγμα απαράδεκτο και υγειονομικά επικίνδυνο», απαντά ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση προχωρά σε μέτρα κοινωνικά, πολιτικά και υγειονομικά επικίνδυνα φανερώνει «το πολιτικό άγχος της κυβέρνησης να μην ξεφουσκώσει το εμβολιαστικό εγχείρημα, γιατί πάνω σ’ αυτό επιχειρεί να στήσει ένα αφήγημα επιτυχίας. Εάν εξαντληθούν οι πρόθυμοι να εμβολιαστούν, το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμένων θα αποδειχθεί εύθραυστο έναντι των νέων μεταλλάξεων, θα πάμε σε 4ο κύμα και θα επιστρέψουν ξανά τα περιοριστικά μέτρα. Μας προβληματίζει το γεγονός ότι πριν λίγες μέρες η κυβέρνηση πέρασε νόμο από τη Βουλή, σύμφωνα με τον οποίο ο Υπουργός Υγείας μπορεί να παρακάμψει την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών (απαιτείται η "γνώμη" και όχι η “σύμφωνη γνώμη” της) για να αποφασίσει ποιος είναι ο ενδεδειγμένος αριθμός δόσεων για τον πλήρη εμβολιασμό του πληθυσμού.» Όλα στο βωμό της αποφυγής του πολιτικού κόστους που προκύπτει από τη διαχείριση της πανδημίας, λοιπόν. Με αυτήν τη συντηρητική και νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση «η Αριστερά και ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ χρειάζεται να κάνει στρατηγικού χαρακτήρα αντιπαράθεση και σύγκρουση. Παρότι ισχύει, δεν έχει αποτέλεσμα να εγκαλούμε απλώς την κυβέρνηση για διαχειριστική ανεπάρκεια, για ιδιοτέλεια ή πελατειακή λογική. Στα θέματα υγείας, η διαχωριστική γραμμή είναι η επένδυση ή όχι στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, η μείωση ή όχι των ανισοτήτων. Η κυβέρνηση έχει τη λογική "να περάσει η μπόρα", αντιμετωπίζει την κρίση σαν μια παρένθεση αναγκαστικού "κρατισμού". Επειδή ακριβώς δεν πιστεύει στο ισχυρό ΕΣΥ, στο Κοινωνικό Κράτος και στη ρύθμιση της αγοράς, γι’ αυτό δεν θέλει και δεν μπορεί να "θωρακίσει" το ΕΣΥ, να προστατέψει τη Δημόσια Υγεία και την κοινωνία», καταλήγει ο Ανδρέας Ξανθός.

Γενικά υπάρχει μια βιασύνη επίδειξης «έργου» στον τομέα της εγκληματικότητας και μια προσπάθεια αυστηροποίησης των ποινικών νόμων, της διαχείρισης των κρατουμένων κ.ο.κ. Αυτό είναι το ιδεολογικό υπόβαθρο και οι θέσεις της παρούσας κυβέρνησης, που αποτελούσαν εξάλλου μέρους και της προεκλογικής της ατζέντας κατά το μέρος που επικεντρώθηκε στην ασφάλεια ως ζήτημα του εγκλήματος του δρόμου, των αλλοδαπών κλπ. Αυτή, λοιπόν, η ατζέντα φαίνεται ότι εκτιμήθηκε πως επιβεβαιώνεται με αυτό το έγκλημα, όπως και με κάποια άλλα που έγιναν αυτή την περίοδο, και έτσι επιλέχθηκε να γίνουν διάφορες σχετικές δηλώσεις, επικηρύξεις κτλ. Βεβαίως έκαναν λάθος και δείχνει μία μονομέρεια στις αντιλήψεις των πολιτικά αρμοδίων προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση μόνο, και αυτό είναι ένας δείκτης αναξιοπιστίας, κατά τη γνώμη μου. Από εκεί και πέρα, για το ζήτημα των ποινών, δεν καταλαβαίνω γιατί θεωρούμε λίγο το να μείνει κάποιος 15 και 20 χρόνια στη φυλακή. Εδώ λέγαμε για το πόσο ψυχοφθόρος ήταν ο ημι-περιορισμός της καραντίνας και πώς οδήγησε, για παράδειγμα, στην αύξηση της χρήσης ουσιών. Καμία έρευνα πουθενά και ποτέ δεν έχει αποδείξει ότι η αύξηση των ποινών συνετέλεσε στη μείωση της εγκληματικότητας. Επομένως, η συζήτηση περί αύξησης των ποινών είναι προβληματική, μεταξύ άλλων και επειδή διαμορφώνει ένα κλίμα που ταυτίζει τη σοβαρότητα των κυβερνήσεων με την αυστηρότητα των ποινών (πράγμα άκρως παραπλανητικό), ενώ η πραγματικότητα είναι ότι αυξάνουμε τις ποινές γιατί είμαστε ανίκανοι στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας. Πρέπει, επίσης, να ξεκαθαρίσουμε αν ως πολιτική κοινωνία δίνουμε δεύτερη ευκαιρία στους στυγνούς εγκληματίες. Αν όχι, τότε αυτή η άποψη ταυτίζεται με την επαναφορά της θανατικής ποινής και είμαστε μακριά από τη δημοκρατία. Δημοκρατία δεν είναι μόνο να ψηφίζουμε, αλλά να κατανοούμε την αρνητική διάσταση που έχουν κάποιες κοινωνικές σχέσεις και να παρεμβαίνουμε, ώστε, αν δεν μπορούν να αποκατασταθούν, όπως σε περιπτώσεις ανθρωποκτονίας, να εξομαλύνονται.

Έχουμε μεγάλη ανάγκη το Συνέδριο. Μας πρόλαβε η πανδημία και δεν το πραγματοποιήσαμε το 2020. Με σεβασμό, βέβαια, στους υγειονομικούς κανόνες και με την κρυφή ελπίδα ότι η πανδημία θα ελεγχθεί, ελπίζω να το πραγματοποιήσουμε μέσα στο 2021. Σε αυτό θα πρέπει να στοχεύσουμε συλλογικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ–Προοδευτική Συμμαχία διανύει δύο χρόνια τώρα περίοδο μεταβατική, με ρυθμίσεις ανάγκης «υβριδικού» χαρακτήρα, οι οποίες όμως πρέπει να τελειώνουν. Οι σαφείς συλλογικές αποφάσεις, η δημοκρατική νομιμοποίηση των οργάνων και η εμβάθυνση των απαντήσεων για παλαιά και νέα προβλήματα είναι ζητήματα τεράστιας σημασίας, που, αν κάτι μπορεί να μας τα εξασφαλίσει, δεν νομίζω ότι υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από το Συνέδριο. Συμφωνώ τέλος ότι η συζήτηση για το είδος του κόμματος που χρειαζόμαστε είναι ήδη πολύ ενδιαφέρουσα και πρέπει να συνεχιστεί. Δεν πρέπει, όμως, να μείνουμε στο τι κόμμα δεν θέλουμε. Αντίθετα, πρέπει να μιλήσουμε ξανά για την ανάγκη του κόμματος και δη του αριστερού κόμματος. Μέσα στην παγκόσμια κρίση του κομματικού φαινομένου, όπως και της πολιτικής, οφείλουμε να υπερασπιστούμε τον πολύτιμο ρόλο που ανέλαβε να επιτελέσει στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία «ο θεσμός της ένωσης προσώπων, που ξεκινώντας από κοινή ιδεολογική βάση, αναλαμβάνουν την υποχρέωση να επεξεργάζονται διαρκώς πολιτικές προτάσεις για την πρόοδο, την ισότητα και τη δικαιοσύνη και να τις διεκδικούν μαζί με την κοινωνία». Εάν αυτό είναι για μας το κόμμα, τότε γίνεται φανερό γιατί αξίζει και να το υπερασπιστούμε.

Σήμερα, το σοσιαλιστικό σχέδιο πρέπει να είναι φεμινιστικό, οικολογικό, αντικαπιταλιστικό, αντιρατσιστικό, διεθνιστικό και αυτοδιαχειριστικό. Το 2021 είναι η 150η επέτειος της Παρισινής Κομμούνας όταν ο λαός εγκαθίδρυσε μια μορφή δημοκρατικής αυτοδιαχείρισης. Η Κομμούνα ήταν ένας συνδυασμός αυτο-οργάνωσης και μορφών ανάθεσης εξουσίας που μπορούσε να αμφισβητηθεί ανά πάσα στιγμή, δεδομένου ότι όλες οι εντολές μπορούσαν να ανακληθούν με λαϊκή εντολή. Πρέπει να δηλωθεί σαφώς ότι η χειραφέτηση των καταπιεσμένων ή θα γίνει από τους ίδιους τους καταπιεσμένους, ή δεν θα γίνει ποτέ. Ο σοσιαλισμός θα επιτευχθεί μόνο αν οι λαοί του κόσμου θέσουν συνειδητά ως στόχο τους την δημιουργία του, και αν αποκτήσουν τη δυνατότητα να εμποδίσουν την αυταρχική ή δικτατορική υποβάθμιση και την γραφειοκρατικοποίηση της νέας κοινωνίας. Το 1918 η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε πει κάτι που ισχύει και σήμερα: «η εξουσία των μεγάλων λαϊκών μαζών είναι αδιανόητη χωρίς μια ελεύθερη και ανεμπόδιστη πληροφόρηση και χωρίς το απεριόριστο δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι». Και είχε προσθέσει: «Η ελευθερία μόνο για τους υποστηρικτές της κυβέρνησης, μόνο για τα μέλη ενός κόμματος-όσο πολλά και αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Ελευθερία σημαίνει πάντα και αποκλειστικά ελευθερία για εκείνον/ην που σκέφτεται διαφορετικά. Όχι εξαιτίας κάποιας φανατικής αντίληψης περί "δικαιοσύνης", αλλά γιατί η εκπαιδευτική, η ολοκληρωτική και εξαγνιστική λειτουργία της πολιτικής ελευθερίας εξαρτάται από αυτό το ουσιώδες χαρακτηριστικό, και η δύναμή της χάνεται όταν η "ελευθερία" γίνεται "ειδικό προνόμιο"». Σήμερα που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πολυεπίπεδη κρίση του καπιταλισμού η οποία μας σπρώχνει στην άβυσσο εξαιτίας της περιβαλλοντικής κρίσης, η μεταρρύθμιση του καπιταλισμού δεν αποτελεί πια μια σωστή επιλογή. Θα ήταν απλώς ένα μικρότερο κακό, που δεν μπορεί να επιφέρει τις αναγκαίες αλλαγές που απαιτεί η σημερινή κατάσταση.