Στέφανος Δημητρίου

Η Ευρώπη θα πρέπει να επιλέξει αν θα πορευτεί έχοντας σηματωρό την αλληλεγγύη ή το ρατσιστικό μίσος. Εάν συμβεί το δεύτερο, οι νεοφασίστες θα έχουν νικήσει. Τώρα, χρειαζόμαστε την αλληλεγγύη. Το φάντασμα που πλανιέται στην Ευρώπη είναι, σήμερα, ο βόγγος αυτών των αδύναμων, κατατρεγμένων ανθρώπων. Τώρα, χρειάζεται η Ευρώπη να στηριχθεί στις ιδρυτικές αξίες της και να αναθεμελιωθεί πολιτικά ως δημοκρατική πατρίδα των λαών της. Εάν δεν ακούσει τον πόνο των δυστυχισμένων, δεν θα είναι απλώς κουφή. Θα παραμείνει η τυφλή Ευρώπη, που δεν θα μπορεί να δει το ζοφερό σκοτάδι που φέρνει ο συμφυρμός του νεοφιλελευθερισμού με την Άκρα Δεξιά. Η Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ, οφείλει να πρωταγωνιστήσει, επειδή η πολιτική της αυθυπαρξία καθορίζεται από τέτοιες αξίες, βαθύριζες αξίες, σαρκωμένες στην Ιστορία∙ και τη δική της πολυαίμακτη Ιστορία. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να διευρύνει την κοινωνική, πολιτική και εκλογική της επιρροή και να εκφράσει τους δημοκρατικούς πολίτες, να γίνει το σπίτι τους, να γίνει η πολιτική τους φωνή, η κοινοβουλευτική τους εκπρόσωπος, εντέλει να είναι το πολιτικό τους πρόσωπο.

«Η Ελλάδα δεν είναι ξέφραγο αμπέλι» ανεφώνησε ο κ. υπουργός, που κατάργησε τον ΑΜΚΑ για τους ξένους εκτός Ε.Ε., δηλαδή για ανήμπορους ανθρώπους, αιτούντες άσυλο, μετανάστες και ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, ανθρώπους με βαριές ασθένειες, χωρίς καμιά έγνοια για τη δημόσια υγεία. Αρκεί η έγνοια για την κολακεία των ανακλαστικών των ακροδεξιών ψηφοφόρων. Άλλο ένα φίλεμα, για να κορεστεί η ανθρωποβόρα βουλιμία και να είναι πιο κιμπάρικη η φιλοξενία, που ξεκίνησε από τις περικεφαλαίες των συλλαλητηρίων. Αυτός είναι ταξικός ρατσισμός: δεν είναι απλώς μετανάστες και πρόσφυγες. Είναι πρωτίστως φτωχοί. Αυτή είναι η νεοφιλελεύθερη, λαϊκιστική στρέβλωση της αρχής του συνταγματικού πολιτισμού περί αξίας του ανθρώπου: δεν έχουν καμία αξία με οικονομικό αντίκρυσμα, άρα δεν είναι ακριβώς άνθρωποι. Για να μην είναι κάτι ξέφραγο αμπέλι, θα πρέπει κάτι ξένο να μείνει έξω από τον φράχτη. Τώρα, έμειναν εκτός οι δημοκρατικές αξίες αναγνώρισης του άλλου ως προσώπου άξιου ίσου σεβασμού, επειδή απλώς και μόνο είναι άνθρωπος. Είναι ο πυλώνας του δημοκρατικού συνταγματισμού: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» (άρθρο 2 παρ.1 Σ.) και «Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων» (άρθρο 5 παρ.2 Σ.). Μόνο που, χωρίς φάρμακα (ΑΜΚΑ), δεν προστατεύεται η ζωή των βαριά άρρωστων, ανήμπορων ανθρώπων.

Τον Μάιο, ο νυν Πρωθυπουργός μας, σε συνέντευξή του σε ξένο κανάλι, κάνει μια δήλωση, απάντηση σε ερώτηση της δημοσιογράφου, σχετικά με τον μικρό αριθμό γυναικών στη νέα κυβέρνηση. Η απάντηση του κ. Πρωθυπουργού κάνει τη δημοσιογράφο να αναφωνήσει «Είστε σοβαρός;». Λίγο πριν, ο κ. Πρωθυπουργός είχε εξηγήσει τον μικρό αριθμό γυναικών στο αρτισύσαστο κυβερνητικό σχήμα, λέγοντας ότι «οι γυναίκες δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική». Πιθανόν να μην ενδιαφέρονται για την πολιτική, επειδή είναι αλλού. Αλλά πού; Σε προηγούμενη δήλωσή του, σε τηλεοπτική εκπομπή, ο κ. Πρωθυπουργός είχε πει «έχω πλήρη αίσθηση ότι οι βασικές δουλειές του σπιτιού γίνονται από τη νοικοκυρά». Ξανά η ίδια φράση: «στην κουζίνα..!», άρα όχι στη δημόσια σφαίρα, όχι στην πολιτική. Τόσο κοντά στην εορτασθείσα επέτειο της Επανάστασης που μας γέννησε. Γιατί μπορεί όλοι μας, ως άνθρωποι, να γεννηθήκαμε σε διαφορετικές χρονολογίες, αλλά ως πολίτες είμαστε όλοι και όλες συνομήλικοι. Ως πολίτες γεννηθήκαμε όλοι το 1789. Είχαμε δηλαδή πολιτικά γενέθλια στις 14 Ιουλίου, όλοι και όλες. Όλοι;

Το βιβλίο του Αλέξανδρου Κεσσόπουλου για τη δημοκρατία της Βαϊμάρης δεν είναι απλώς μια διατριβή για τη συνταγματική ιστορία, παρόλο που εναργέστατα ανασυγκροτεί και το ιστορικό πλαίσιο. Πρόκειται για μία ευμέθοδη και συστηματική μελέτη που επιτυγχάνει να δείξει τη διαλεκτική σχέση πολιτικής θεσμών και θεωρίας. Ο συγγραφέας δείχνει ότι η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία δεν ήταν αποτέλεσμα ανατροπής της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αλλά της κατάρρευσής της. Όμως, θεμελιώδης αρχή της δημοκρατίας είναι η λαϊκή κυριαρχία, οπότε αναπόδραστα προκύπτει το ερώτημα: ποια η ευθύνη του λαού για αυτήν την κατάρρευση; Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία είναι αποτέλεσμα της εκλογικής νίκης του κόμματός του, λίγο πριν. Αυτό καθόρισε την άνοδό του στην εξουσία, που, στην ουσία, του την παρέδωσαν. Αυτό σημαίνει ότι ο λαός εκδήλωσε την εμπιστοσύνη του στον αρχηγό των ναζί, δηλαδή στον κατεξοχήν εχθρό της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Ο δημοκρατικός εκσυγχρονισμός της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης, των εργασιακών σχέσεων, της καταπολέμησης της διαφθοράς καθιστά αναγκαία τη διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς. Χωρίς αυτήν, πώς θα αναρωτηθούμε και θα καταλήξουμε σχετικά με το πώς πρέπει να λειτουργεί το κράτος, ώστε να μπορεί να θέτει κανόνες διανομής που θα ορίζουν και θα ρυθμίζουν την επιδιωκτέα δίκαιη διανομή του κοινωνικού, εθνικού πλεονάσματος; Το να θέλει κάποιος δίκαιη διανομή τον τοποθετεί πιο κοντά στον έναν από τους δύο πόλους της διάκρισης. Αυτή η τοποθέτηση τον φέρνει κοντά και στον έναν από τους δύο πόλους της διάκρισης ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση. Χωρίς την πρώτη διάκριση, η δεύτερη θα αποσυντίθεται μέσα στην αοριστία της. Θα γίνει σύνθημα για διαφημιστική χρήση. Η διάκριση, όμως, Αριστεράς - Δεξιάς είναι και προϋπόθεση για ουσιαστικές πολιτικές επιλογές. Αυτό σημαίνει ότι το πεδίο της ηγεμονίας μετατοπίζεται στο πεδίο του δημόσιου λόγου. Έτσι, η διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς δεν πρέπει να λογίζεται ως αντίθεση. Είναι διάκριση, άρα επιτρέπει τη δημοκρατική, πλουραλιστική διαφοροποίηση και, συνεπώς, και την αναζήτηση συγκλίσεων, καθώς και την επίτευξη συναινέσεων. Ο δημοκρατικός εκσυγχρονισμός είναι στρατηγικής σημασίας σκοπός για την ανασυγκρότηση της χώρας και χωρεί ανέτως στην προοπτική του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Η δημοκρατική ισότητα και η λαϊκή κυριαρχία, που συνιστά τη θεμελιώδη κανονιστική αρχή της δημοκρατίας και ταυτίζεται με το δημοκρατικό αυτοκαθορισμό του λαού, δεν είναι πλήρως πραγματώσιμη σε καθεστώς ταξικών χωρισμών, αδικίας και εκμετάλλευσης. Είναι κοινότοπο το να αναφέρουμε πόσο επίκαιρος παραμένει Μαρξ, αλλά πιστεύω ότι έχει σημασία να το χρησιμοποιήσουμε ως αφετηρία, αλλά και σηματωρό της πορείας, αυτόν τον κοινό τόπο.

Ξέρουμε ότι η κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας και την Ευρώπη δεν είναι απλώς οικονομική. Είναι κρίση πολύπλευρη, που εκδηλώνεται ως κρίση και της αντιπροσώπευσης και της πολιτικής συμμετοχής, αλλά και κρίση αξιακής συνοχής, ανάπτυξης, κυριαρχίας, καθώς και συλλογικής αυτοσυνειδησίας. Αυτές οι εκδηλώσεις εμφανίζονται στον ορίζοντα μιας πολύ μεγαλύτερης κρίσης ισορροπίας στο διεθνές σύστημα ισχύος, παράλληλα με τη δομική ανεπάρκεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ, πρόκειται για πρόβλημα δημοκρατικής νομιμοποίησης και θεσμικής ολοκλήρωσης, που αναδείχθηκε με την κρίση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η κρίση του εγχώριου, αλλά και του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος, εκδηλώθηκε πρωτίστως ως κρίση της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Αυτή τρέφει την Άκρα Δεξιά. Στη Γερμανία, η εκλογική επιτυχία της Άκρας Δεξιάς συνδέεται με τα πολιτικώς υποαντιπροσωπευόμενα τμήματα της γερμανικής κοινωνίας στο Ανατολικό Βερολίνο. Επί σειρά ετών, στη χώρα μας, η κρίση του πολιτικού συστήματος ισοδυναμούσε και με κρίση διαχειριστικής αποτελεσματικότητας του διοικητικού συστήματος. Αυτό είχε προφανείς συνέπειες στην καθημερινότητα των πολιτών. Μάλιστα η πολιτική υποαντιπροσώπευση κυρίως εκεί φαίνεται: στη σχέση πολιτών και διοικητικού συστήματος και στο κατά πόσον το δεύτερο υπηρετεί τους πρώτους.