Στέφανος Δημητρίου

Το βιβλίο του Αλέξανδρου Κεσσόπουλου για τη δημοκρατία της Βαϊμάρης δεν είναι απλώς μια διατριβή για τη συνταγματική ιστορία, παρόλο που εναργέστατα ανασυγκροτεί και το ιστορικό πλαίσιο. Πρόκειται για μία ευμέθοδη και συστηματική μελέτη που επιτυγχάνει να δείξει τη διαλεκτική σχέση πολιτικής θεσμών και θεωρίας. Ο συγγραφέας δείχνει ότι η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία δεν ήταν αποτέλεσμα ανατροπής της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αλλά της κατάρρευσής της. Όμως, θεμελιώδης αρχή της δημοκρατίας είναι η λαϊκή κυριαρχία, οπότε αναπόδραστα προκύπτει το ερώτημα: ποια η ευθύνη του λαού για αυτήν την κατάρρευση; Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία είναι αποτέλεσμα της εκλογικής νίκης του κόμματός του, λίγο πριν. Αυτό καθόρισε την άνοδό του στην εξουσία, που, στην ουσία, του την παρέδωσαν. Αυτό σημαίνει ότι ο λαός εκδήλωσε την εμπιστοσύνη του στον αρχηγό των ναζί, δηλαδή στον κατεξοχήν εχθρό της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Ο δημοκρατικός εκσυγχρονισμός της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης, των εργασιακών σχέσεων, της καταπολέμησης της διαφθοράς καθιστά αναγκαία τη διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς. Χωρίς αυτήν, πώς θα αναρωτηθούμε και θα καταλήξουμε σχετικά με το πώς πρέπει να λειτουργεί το κράτος, ώστε να μπορεί να θέτει κανόνες διανομής που θα ορίζουν και θα ρυθμίζουν την επιδιωκτέα δίκαιη διανομή του κοινωνικού, εθνικού πλεονάσματος; Το να θέλει κάποιος δίκαιη διανομή τον τοποθετεί πιο κοντά στον έναν από τους δύο πόλους της διάκρισης. Αυτή η τοποθέτηση τον φέρνει κοντά και στον έναν από τους δύο πόλους της διάκρισης ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση. Χωρίς την πρώτη διάκριση, η δεύτερη θα αποσυντίθεται μέσα στην αοριστία της. Θα γίνει σύνθημα για διαφημιστική χρήση. Η διάκριση, όμως, Αριστεράς - Δεξιάς είναι και προϋπόθεση για ουσιαστικές πολιτικές επιλογές. Αυτό σημαίνει ότι το πεδίο της ηγεμονίας μετατοπίζεται στο πεδίο του δημόσιου λόγου. Έτσι, η διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς δεν πρέπει να λογίζεται ως αντίθεση. Είναι διάκριση, άρα επιτρέπει τη δημοκρατική, πλουραλιστική διαφοροποίηση και, συνεπώς, και την αναζήτηση συγκλίσεων, καθώς και την επίτευξη συναινέσεων. Ο δημοκρατικός εκσυγχρονισμός είναι στρατηγικής σημασίας σκοπός για την ανασυγκρότηση της χώρας και χωρεί ανέτως στην προοπτική του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Η δημοκρατική ισότητα και η λαϊκή κυριαρχία, που συνιστά τη θεμελιώδη κανονιστική αρχή της δημοκρατίας και ταυτίζεται με το δημοκρατικό αυτοκαθορισμό του λαού, δεν είναι πλήρως πραγματώσιμη σε καθεστώς ταξικών χωρισμών, αδικίας και εκμετάλλευσης. Είναι κοινότοπο το να αναφέρουμε πόσο επίκαιρος παραμένει Μαρξ, αλλά πιστεύω ότι έχει σημασία να το χρησιμοποιήσουμε ως αφετηρία, αλλά και σηματωρό της πορείας, αυτόν τον κοινό τόπο.

Ξέρουμε ότι η κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας και την Ευρώπη δεν είναι απλώς οικονομική. Είναι κρίση πολύπλευρη, που εκδηλώνεται ως κρίση και της αντιπροσώπευσης και της πολιτικής συμμετοχής, αλλά και κρίση αξιακής συνοχής, ανάπτυξης, κυριαρχίας, καθώς και συλλογικής αυτοσυνειδησίας. Αυτές οι εκδηλώσεις εμφανίζονται στον ορίζοντα μιας πολύ μεγαλύτερης κρίσης ισορροπίας στο διεθνές σύστημα ισχύος, παράλληλα με τη δομική ανεπάρκεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ, πρόκειται για πρόβλημα δημοκρατικής νομιμοποίησης και θεσμικής ολοκλήρωσης, που αναδείχθηκε με την κρίση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η κρίση του εγχώριου, αλλά και του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος, εκδηλώθηκε πρωτίστως ως κρίση της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Αυτή τρέφει την Άκρα Δεξιά. Στη Γερμανία, η εκλογική επιτυχία της Άκρας Δεξιάς συνδέεται με τα πολιτικώς υποαντιπροσωπευόμενα τμήματα της γερμανικής κοινωνίας στο Ανατολικό Βερολίνο. Επί σειρά ετών, στη χώρα μας, η κρίση του πολιτικού συστήματος ισοδυναμούσε και με κρίση διαχειριστικής αποτελεσματικότητας του διοικητικού συστήματος. Αυτό είχε προφανείς συνέπειες στην καθημερινότητα των πολιτών. Μάλιστα η πολιτική υποαντιπροσώπευση κυρίως εκεί φαίνεται: στη σχέση πολιτών και διοικητικού συστήματος και στο κατά πόσον το δεύτερο υπηρετεί τους πρώτους.