Κώστας Αργυρός

Ο κ. Μούστερμαν έχει αρχίσει να αναρωτιέται σοβαρά αν τελικά η ατομική ευθύνη είναι η λύση για όλα τα προβλήματα. Μήπως απλώς αποτελεί το άλλοθι μιας εξουσίας που ανακαλύπτει κάθε φορά τρόπους να απαλλαγεί από τις δικές της ευθύνες; Αλλά πάλι γίνεται να είναι όλοι οι πολιτικοί σε όλες τις χώρες της Ευρώπης συνεννοημένοι να ακολουθούν το ίδιο μοτίβο; Όχι δεν μπορεί. Δεν είναι και όλοι από τα ίδια κόμματα, άλλωστε. Για όλα φταίνε οι ανεύθυνοι ανεμβολίαστοι. Η «πανδημία των ανεμβολίαστων» είναι το σύνθημα της εποχής. Η απάντηση, όποιο και αν είναι το ερώτημα. Σε στιγμές αδυναμίας ο κ. Μούστερμαν αναρωτιέται, αν η ανευθυνότητα αυτή συμπεριλαμβάνει και τους ανεμβολίαστους στις πιο φτωχές γωνιές του πλανήτη. Για τους οποίους ο ΠΟΥ εδώ και δύο χρόνια προειδοποιεί ότι αν δεν μπορέσουν και αυτοί να εμβολιαστούν, τότε τείχος ανοσίας δεν πρόκειται να χτιστεί ποτέ. Αλλά αυτή η έκκληση δεν ταιριάζει με το αφήγημα, που εδώ και μερικές δεκαετίες έχει μετατρέψει τον ατομικισμό στο καλύτερο και φθηνότερο καύσιμο του νεοφιλελευθερισμού. Και έχει οδηγήσει την ΕΕ σε ένα «σερί» επιτυχημένων διαχειρίσεων κρίσεων. Χάρη στη χρυσή συνταγή επιτυχίας, πού τώρα απλώς ανέβηκε επίπεδο. Πίσω της ξεπροβάλει η γεμάτη αυτοπεποίθηση μορφή της κ. Θάτσερ, να μας θυμίζει ότι «δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα που να λέγεται κοινωνία». Είμαστε όλοι «άτομα» και κύριοι του εαυτού μας. Υπεύθυνοι και ενίοτε και ένοχοι. Το κράτος είναι εδώ για να μας υπαγορεύει ή και να μας απαγορεύει. Να μας ελέγχει. Και σαν καλός δάσκαλος να μας τιμωρεί. Για το καλό μας.

Τα εμβολιαστικά προγράμματα δεν βασίστηκαν πάνω στις υγειονομικές ανάγκες των χωρών, αλλά πάνω στις δυνατότητες παραγωγής των φαρμακευτικών. Το «αντίδοτο στην πανδημία» πουλιόταν σε ένα ιδιότυπο πλειστηριασμό, όπου ο πλειοδότης παραλάμβανε πρώτος. Σε τιμές αγοράς. Οι προειδοποιήσεις του ΠΟΥ, ότι ανοσία δε μπορεί να υπάρξει αν δεν εμβολιαστεί ολόκληρος ο πλανήτης, αγνοήθηκαν. Οι συζητήσεις για απελευθέρωση των πατεντών, που ξεκίνησαν εδώ και πάνω από ένα χρόνο, έχουν βαλτώσει. Ακόμα και σήμερα, με εξασφαλισμένες πωλήσεις και συμβόλαια πολλών δισεκατομμυρίων, οι εταιρείες αρνούνται να κάνουν πίσω. Κανένας πολιτικός δεν τόλμησε να αντικρούσει το επιχείρημά τους ότι μόνο η ελεύθερη αγορά, ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός, μπορεί να προάγει την έρευνα και την επιστήμη. Και ο πλανήτης αγκομαχά απέναντι στα «κύματα» της πανδημίας, χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει πότε θα περάσει οριστικά αυτή η «φουρτούνα». «Εθελοντές» αιχμάλωτοι της αγοράς παραμένουν οι πολιτικοί και στο θέμα της ενέργειας. Ειδικά για την Ευρώπη, μια ήπειρο που δεν μπορεί να καλύψει μόνη της τις σχετικές της ανάγκες, αυτό αρχίζει πια να μοιάζει με μαζοχισμό. Πρώτη και καλύτερη η «απερχόμενη», αλλά πάντα ενεργή κυρία Μέρκελ, ως μετεμψύχωση της Θάτσερ, μας σέρβιρε τη θεωρία ότι η τωρινή κρίση θα είναι παροδική. Η αγορά λειτουργεί, θα ξαναβρεί τα πατήματά της. Οι ομόλογοι της δεν μπορούν να καταλήξουν σε συλλογική απάντηση στο πρόβλημα. Αρκούνται να παρέχουν ασπιρίνες σε βαριά ασθενείς. Γιατί βεβαίως δεν γίνεται να παραδεχτούν ότι η στρατηγική τους επιλογή για πλήρη απελευθέρωση του τομέα όχι μόνο δεν έφερε βελτίωση και «καλύτερες τιμές» για τους πολίτες, αλλά έχει ρίξει σε μια ενεργειακή επισφάλεια, ακόμα και σε πενία εκατομμύρια νοικοκυριά. Γιατί όποιος είναι φτωχός είναι και φταίχτης. Αυτό πρέπει να αποδεχτούν οι πολίτες. Για τα άτομα, αλλά και για τα κράτη. Το σίριαλ με τους «σπάταλους Έλληνες» της εποχής των μνημονίων δεν τελείωσε. Στις Βρυξέλλες γράφονται τα σενάρια για τα επόμενα επεισόδια. Η σεζόν που έρχεται θα μας εκπλήξει, με καινούρια «σπαρταριστά» επεισόδια.

Ο Μοραβιέτσκι έδειξε να μιλά εξ ονόματος πολλών, όταν υποστήριξε ότι η ΕΕ ξεπερνά πλέον το όριο αρμοδιοτήτων, που είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει ένα εθνικό κράτος. Ή όταν κατηγόρησε τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι «σφετερίζονται εξουσίες, που δεν διαθέτουν βάσει των συνθηκών και επιβάλλουν τη θέλησή τους στα κράτη μέλη». Όπως εύστοχα παρατήρησαν κάποιοι στις Βρυξέλλες η στάση του πρέπει να προκάλεσε ρίγη, ανάλογα εκείνων που είχε προκαλέσει το «Όχι» των Γάλλων και Ολλανδών στο ξεχασμένο πια ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Τότε που αποδείχτηκε ότι η εθνική κυριαρχία ήταν ένα κεκτημένο, από το οποίο δεν ήθελαν να παραιτηθούν ολοκληρωτικά ορισμένες κοινωνίες. Αυτή την «κυριαρχία» επικαλείται τώρα και η πολωνική κυβέρνηση (και δικαιοσύνη) και πίσω της κρύβονται μια σειρά ακόμα χώρες. Η στάση της κυβέρνησης της Βαρσοβίας δείχνει καλά μελετημένη. Πατάει σε νομικές ασάφειες, αλλά και σε μια ευρέως διαδεδομένη δυσαρέσκεια σε μεγάλα τμήματα αρκετών κοινωνιών για τον τρόπο που λειτουργεί η Ένωση. Και οι πολωνοί λαϊκιστές, όπως και πολλοί ομοϊδεάτες τους σε άλλες πρωτεύουσες δεν αισθάνονται κανένα φόβο από τις απειλές της «διορισμένης» και εξαιρετικά φτωχού πολιτικού διαμετρήματος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η τελευταία προειδοποιεί ότι «αυτά που συμβαίνουν στην Πολωνία απειλούν τα ίδια τα θεμέλια της ΕΕ». Εν μέρει έχει δίκιο. Αλλά δεν συμβαίνουν μόνο εκεί και δεν ξεκίνησαν τώρα. Πηγάζουν από αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, που οι όψιμοι οραματιστές του πίστεψαν ότι μπορεί να στηθεί αποκλειστικά πάνω στο ελεύθερο εμπόριο, σε ανταλλαγές φοιτητών και... φτηνότερο roaming. Οι Ευρωπαίοι επιμένουν να συγκαλύπτουν ένα βαθιά πολιτικό πρόβλημα, πίσω από νομικίστικες αντιδικίες και αόριστες «αξιακές» επικλήσεις. Όσο δεν παραδέχονται ότι μόνο η «οικονομική» ενοποίηση είναι αυτή που έχει ουσιαστικά προχωρήσει, κι αυτή μάλιστα ημιτελώς, τόσο θα συνεχίζουν να ονειρεύονται σταθερότητα πάνω σε ένα οικοδόμημα με ασταθή θεμέλια. Και θα γίνονται ολοένα και πιο ευάλωτοι σε εκβιασμούς λαϊκιστών, που γνωρίζουν πολύ καλύτερα από τις Βρυξέλλες τι ακριβώς επιθυμεί να ακούσει η εγχώρια τους εκλογική πελατεία.

Σε αυτές τις εκλογές αν και οι δημοσκοπήσεις τη δίνουν πεσμένη, τα συντηρητικά κόμματα ασχολούνται ιδιαίτερα μαζί της. Ο λόγος είναι απλός. Τα ξημερώματα της 27ης Σεπτεμβρίου είναι πολύ πιθανό να εξαρτάται από τις δικές της έδρες στη Βουλή αν θα υπάρξει μια κυβέρνηση με προοδευτικό πρόσημο. Αν δηλαδή Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι δεν καταφέρνουν να συγκεντρώσουν μαζί την απαραίτητη πλειοψηφία για να κυβερνήσουν, το ερώτημα είναι αν θα στραφούν προς αυτήν για ένα τρικομματικό συνασπισμό ή αν θα κοιτάξουν δεξιότερά τους. Ούτε ο Ολαφ Σολτς, ούτε η Αναλένα Μπέρμποκ δείχνουν διάθεση να υποκύψουν προς το παρόν στις πιέσεις και να δώσουν μια δεσμευτική αρνητική απάντηση στο ερώτημα που επίμονα τους θέτουν δεξιοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι. Η προοπτική αυτή φαίνεται να τρομάζει τους Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίοι μετά από τα χρόνια των άνετων επικρατήσεων της Ανγκέλα Μέρκελ βλέπουν τώρα τις δημοσκοπήσεις να επιβεβαιώνουν την αυγκράτητη καθίζησή τους και την προοπτική να περάσουν στα αντιπολιτευτικά έδρανα να καθίσταται ολοένα και πιο ρεαλιστική. Ετσι η «θεωρία της κόκκινης κάλτσας» ανασύρεται και πάλι από το χρονοντούλαπο. Αποκορύφωμα η συζήτηση της περασμένης Τρίτης στη Βουλή, όπου η ίδια η Ανγκέλα Μέρκελ, σε μια αποχαιρετιστήρια ομιλία της στο σώμα ως καγκελάριος αναλώθηκε σε κινδυνολογία σε υψηλούς τόνους, στην οποία δε μας είχε συνηθίσει τους τελευταίους μήνες. Σε μελοδραματικό ύφος προειδοποίησε για τους κινδύνους που περιμένουν τη χώρα αν η κυβερνητική εξουσία παραδοθεί σε ένα κοκκινοπράσινο συνασπισμό με τη συμμετοχή ή την ανοχή της Αριστεράς. Το «τροπάριο» αυτό έχει υιοθετηθεί εδώ και καιρό από στελέχη της Κεντροδεξιάς, αλλά και από τους Φιλελεύθερους που ονειρεύονται και αυτοί να εξαργυρώσουν τα καλά τους δημοσκοπικά ποσοστά με υπουργεία για την επόμενη τετραετία. Αλλά η επιστράτευση της Μέρκελ που ως τώρα μάλλον αμέτοχα παρακολουθούσε τον προεκλογικό αγώνα δείχνει ότι έχει σημάνει συναγερμός στην κεντροδεξιά παράταξη. Στην κυριολεξία «κόκκινος συναγερμός».

Ο Αύγουστος του 2021 είτε μας αρέσει, είτε όχι σηματοδοτεί το τέλος της Ελλάδας όπως τη γνωρίζαμε. Το τέλος της ανεμελιάς, του ωχαδερφισμού, της απραξίας, του ανεμπόδιστου βιασμού της φύσης. Είναι η στιγμή παράλληλα, που πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι πράσινη ανάπτυξη δεν είναι απλά ευκαιρία για «μπίζνες» και «επενδύσεις», όπως προσπαθεί να το πλασάρει η παρέα των νεοφιλελέων. Οτι «αποκατάσταση των ζημιών» δε σημαίνει απλώς να εξασφαλιστούν κάποια χρήματα για να ξανακάνουμε τα ίδια λάθη. Οτι ζητούμενο, όσο μπορεί κάτι τέτοιο να είναι εφικτό, είναι πριν από όλα η αποκατάσταση της ισορροπίας της φύσης. Αυτό που διόλου δεν φαίνεται να ενδιαφέρει την εξουσία Η φύση δεν εκδικείται όπως επαναλαμβάνουν μερικοί. Η φύση απλώς «ακολουθεί» τις δικές μας επιλογές και δράσεις. Το κράτος απέδειξε την ολοκληρωτική ανυπαρξία του. Αυτές τις μέρες και την εγκληματική αδιαφορία του. Είναι η ώρα να καταλάβουμε όλοι ότι μόνο αν ενεργοποιηθούμε ως πολίτες μπορεί να αλλάξει κάτι. Πολλά από όσα θα αφήσει πίσω της η καταστροφή αυτή δεν θα είναι αναστρέψιμα. Αλλά πάντα υπάρχουν και κάποια χειρότερα που μπορούμε να προλάβουμε.

Είναι προσβλητικό για έναν πολίτη να βιώνει τόση αυταρέσκεια και αναλγησία από τη μεριά της εξουσίας. Οι εικόνες των ανθρώπων με τα λάστιχα, των αλόγων που έτρεχαν πανικόβλητα στους δρόμους, των απελπισμένων που αναρωτιόντουσαν γιατί δεν έρχεται καμιά βοήθεια, το αλαλούμ με τις αλληλοσυγκρουόμενες οδηγίες του 112, υπογραμμίζουν αυτό που θα έπρεπε κανονικά να έχει γίνει από χρόνια. Δεν γίνεται να συνεχίζουμε να τρέχουμε κάθε φορά πίσω από την καταστροφή. Η Ελλάδα ως πολιτεία αλλά και ως κοινωνία θα πρέπει να καταλάβει ότι είναι πια μια χώρα, που θα ζει με τέτοια «ακραία φαινόμενα». Δεν μπορεί η κρατική εξουσία να συνεχίσει στη λογική «τι να τους κάνω τους πυροσβέστες, αφού τους χρειάζομαι δυο-τρεις μήνες το χρόνο». Οπως δεν μπορεί να ισχυρίζονται κάποιοι ότι θα είναι «άχρηστοι» οι γιατροί όταν «περάσει η πανδημία». Χρειάζονται σύγχρονα σχέδια, εκπαιδευμένοι άνθρωποι, εξοπλισμός, προγραμματισμός, προετοιμασία. Εϊναι απαραίτητη πια μια άλλου είδους πολύ πιο επιστημονική και ολοκληρωμένη προσέγγιση για να αντιμετωπιστεί ο «αιώνας των καταστροφών», για τον οποίο προειδοποιούν ήδη από τις αρχές του οι ειδικοί. Απαιτούνται μόνιμοι μηχανισμοί αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Αλλά κυρίως επιβάλλεται μια άλλη προσέγγιση, σε ό,τι αφορά τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, με τον πλανήτη. Αυτή η κυβέρνηση είναι παντελώς ανίκανη να υιοθετήσει και να εφαρμόσει μια τέτοια λογική. Το μόνο που ξέρει να κάνει είναι δημόσιες σχέσεις. Ισως κάποιοι να έχουν ξεχάσει την εξίσου θλιβερή δήλωση του πρωθυπουργού πριν από μερικούς μήνες στην Κέρκυρα για να δικαιολογήσει την «εισβολή» των «επενδυτών» στον Ερημίτη: «Ετσι κι αλλιώς κάποια στιγμή θα καεί». Σε οποιαδήποτε σοβαρή χώρα αυτή η φράση και μόνο θα ήταν λόγος παραίτησης. Τώρα λοιπόν ο πρωθυπουργός, εξαφανισμένος την πρώτη μέρα της τραγωδίας, μας καθησύχασε πρωί πρωί πως «το δάσος θα ξαναγίνει». Ισως. Τραγικό όμως θα είναι να «ξαναγίνει» αυτός πρωθυπουργός.

Οι Σλοβένοι λοιπόν αντέδρασαν. Φοβούνται και την καταπάτηση όλων των παράκτιων ζωνών από εργολάβους, αλλά και τις συνέπειες που θα έχει μια άναρχη ιδιωτικοποίηση και δόμηση και για το περιβάλλον, αλλά ακόμα και για την ποιότητα του νερού που πίνουν. Διάφορες οργανώσεις με πρώτο το «Κίνημα για πόσιμο νερό» προκάλεσαν δημοψήφισμα ζητώντας την ακύρωση του νόμου. Θα το πετύχαιναν αν ψήφιζε το 20% των πολιτών και συγκεντρώνονταν 340.000 ψήφοι. Τελικά ψήφισαν όχι περίπου 675.000 ή ποσοστό 86% από το 47% των ψηφοφόρων που προσήλθε στις κάλπες. Ηταν ένα ηχηρό χαστούκι για τον συντηρητικό πρωθυπουργό, ο οποίος πάντως δήλωσε ότι δεν έχει καμιά πρόθεση να παραιτηθεί και υπονόησε ότι ετοιμάζεται για να πάρει τη ρεβάνς. Οπως επισημαίνουν όμως αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες, από τη μια, πολλοί πολίτες θεώρησαν ότι η προστασία των υδάτινων πόρων είναι κάτι για το οποίο άξιζε να σηκωθούν από τον καναπέ και, από την άλλη, ήθελαν να στείλουν ένα μήνυμα στον Γιάνσα ότι απορρίπτουν συνολικά τις πολιτικές του και τον τρόπο άσκησης της εξουσίας. Κι αυτό μόλις 16 μήνες μετά την ανάληψη του αξιώματος του πρωθυπουργού το Μάρτιο του 2020.

Η Γερμανία έχει ωστόσο ένα ακόμα πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, όπου όλη αυτή η κοινωνική ανασφάλεια και δυσαρέσκεια μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτες πολιτικές εξελίξεις. Εδώ θα υπάρξει αστάθεια, αλλά έχουν προβλεφθεί και οι ασφαλιστικές δικλείδες για να μην ξεφύγει ολότελα το πράγμα και η αμφισβήτηση για το πολιτικό σύστημα πάρει ανεξέλεγκτες μορφές, όπως για παράδειγμα φοβούνται πολλοί ότι θα μπορούσε να συμβεί στη Γαλλία ή στην Ιταλία. Έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα σημαντικό ανάχωμα προς ακραίες πολιτικές, χάρις στη μετατροπή των Πρασίνων σε μια «οικολογική» και μερικές φορές και χαζοχαρούμενη εκδοχή της Χριστιανοδημοκρατίας. Είναι πολύ πιθανό μετά τις εκλογές να προκύψει μια κατάσταση, όπου κανείς δεν θα μπορεί να δημιουργήσει στιβαρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία χωρίς τους Πράσινους αλλά ούτε και χωρίς τους Χριστιανοδημοκράτες. Έτσι αναπόφευκτα τα δύο κόμματα θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για να κυβερνήσουν. Θα έχουμε έτσι ένα νεωτεριστικό νεοφιλελεύθερο και εξαγωγικά προσανατολισμένο οικονομικό μοντέλο με άλλοθι οικολογικότητας. Ήδη μεγάλες εταιρίες όπως η Volkswagen υπόσχονται να βάλουν τα δυνατά τους για να ξεπεράσουν την Tesla. Ζητήματα, όπως από το που θα προέρχονται οι σπάνιες πρώτες ύλες, αλλά και που θα ανακυκλώνονται οι εκατομμύρια τόνοι των «φιλικών στο περιβάλλον ηλεκτρικών οχημάτων» (οι μπαταρίες κυρίως) προς το παρόν συζητιούνται μόνο περιφερειακά. Πιθανώς μετά από δεκαετίες ένα άλλο οικολογικό κίνημα να βρεθεί να αγωνίζεται για την αντικατάστασή τους με κάτι άλλο.

Το επιχείρημα που φώτισε το συννεφιασμένο Σαββατοκύριακό μας ακούστηκε από τον Αδωνη Γεωργιάδη. Ο υπουργός ανακάλυψε ότι η Αριστερά σκόπιμα διασπείρει τον ιό για να παρατείνεται η καραντίνα, να μένει ο κόσμος σπίτι του και να δυσανασχετεί. Ηταν η οριστική επιβεβαίωση ότι η κυβέρνηση έχει πλέον περάσει σε μια φάση, όπου η επιχειρηματολογία της έχει δανειστεί τη μεθοδολογία από εκείνους που έχει καθιερωθεί –και μάλιστα με πρωθυπουργικό μήνυμα– να αποκαλούνται «ψεκασμένοι». Γιατί αν αγνοήσουμε το διαφορετικό περιεχόμενο και σταθούμε στη «λογική αλυσίδα», την παράλογη δηλαδή, το επιχείρημα ακολουθεί την ίδια διαδρομή με εκείνα των ψεκασμένων, ότι ο ιός είναι ουσιαστικά ένα δημιούργημα (του Γκέιτς, των Κινέζων, των εξωγήινων, των Μασόνων;) για να μας κρατά κλειδωμένους σπίτια μας. Ευτυχώς ο κυρ-Αδωνης δεν είπε τίποτα για τίποτα τσιπάκια, που φέρουν φυτευμένα στον εγκέφαλο οι Αριστεροί και όταν πέφτει σήμα από τα κεντρικά (την Κουμουνδούρου, τον Περισσό, τη Μόσχα, τον Αρη;) κατεβαίνουν στις πλατείες.

Θα μπορούσε η ΕΕ να ζητήσει την άρση της προστασίας της πατέντας για τα εμβόλια και να πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες παραγωγής τους και από άλλα εργοστάσια. Την πρόταση αυτή ποτέ δεν την πήραν σοβαρά στις Βρυξέλλες, παρά το γεγονός ότι και στη Γερμανία αρκετοί πολιτικοί παραδέχτηκαν ότι δεν γίνεται η πρώτη δύναμη πανευρωπαϊκά στο χώρο του φαρμάκου να μην είναι σε θέση να επιταχύνει την παραγωγή. Κάποιοι άλλοι προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τις εταιρίες, λέγοντας ότι η διαδικασία παραγωγής εμβολίων είναι μια περίπλοκη υπόθεση και δεν γίνεται αυτά να παραχθούν παντού τόσο απλά. Τώρα η Pfizer ανακοίνωσε ότι συμφώνησε με τη γαλλική Sanofi για την παραγωγή άλλων 125 εκατ. δόσεων στα δικά της εργοστάσια. Προφανώς, λοιπόν, όταν υπάρχει η «αλληλεγγύη» μεταξύ των πολυεθνικών, όλα γίνονται. Αυτό που ξεσκεπάστηκε με την ιστορία του εμβολίου είναι ότι η ΕΕ για μια ακόμα φορά δεν ήταν σε θέση να ιεραρχήσει την υγεία των πολλών, των εκατομμυρίων πολιτών της, πάνω από τα συμφέροντα των εταιριών. Υπέκυψε στις πιέσεις και τις απαιτήσεις τους και ανέχτηκε τις παρεκκλίσεις τους. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πτυχή του προβλήματος, που είναι πολύ βαθύτερη. Τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη είχε υποχωρήσει σημαντικά στις έρευνες για τη δημιουργία και παραγωγή εμβολίων γενικώς. Στις αρχές της χιλιετίας, συγκεκριμένα το 2002, οι δημόσιες επενδύσεις και επιδοτήσεις στον τομέα αυτό έφταναν τα 23,3 εκατομμύρια και το 2008 είχαν μειωθεί στα 1,9 εκατομμύρια, δείγμα της αδιαφορίας για το ζήτημα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα οι ΗΠΑ είχαν τριπλασιάσει τα κονδύλια για αυτές τις έρευνες, ξεπερνώντας τα 40 δισ. ευρώ.