Αναδημοσιεύσεις

Ray Bradbury «Τα χρονικά του Άρη», μετάφραση: Δημήτρης Αρβανίτης, πρόλογος: Jorge Luis Borges, εκδόσεις Άγρα, 2021 Ray Bradbury «Ο εικονογραφημένος άνθρωπος», μετάφραση – επίμετρο: Βασίλης Δουβίτσας, β΄ επίμετρο: Margaret Atwood, εκδόσεις Άγρα, 2021 Στις συνεντεύξεις του, ο Ρέι Μπράντμπερι δήλωνε πως δεν πιστεύει στα κολέγια και τα πανεπιστήμια. Οι βιβλιοθήκες τον είχανε μεγαλώσει. Τελείωσε το σχολείο στην αιχμή του Μεγάλου Κραχ του ’29 και με γονείς φτωχούς δεν μπόρεσε να πάει για ανώτερες σπουδές. Ούτως, φοιτούσε στις βιβλιοθήκες, τρεις φορές την εβδομάδα επί δέκα χρόνια κρατώντας λεπτομερείς σημειώσεις. Αυτά ήταν τα πανεπιστήμια του πιο σημαντικού –μαζί με τον Φίλιπ Κ. Ντικ– συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας. Αν και ο Μπράντμπερι απέρριπτε κατηγορηματικά το εν λόγω είδος, καθώς διατεινόταν πως «η επιστημονική φαντασία είναι η απεικόνιση του πραγματικού. Ενώ η λογοτεχνία είναι η απεικόνιση του φανταστικού». Γράφοντας για το μακρινό μέλλον κριτίκαρε την περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και του φασίζοντος μακαρθισμού. Γεννημένος το 1920, σε μια εποχή που τίποτε δεν προμήνυε την αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, ο συγγραφέας απ’ το Ιλινόι εντρύφησε στα περιπετειώδη, στα γοτθικά μυθιστορήματα του προηγούμενου αιώνα: Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Χ. Φ. Λάβκραφτ αλλά κυρίως Έντγκαρ Άλαν Πόου, όπως υπογραμμίζει στον πρόλογο των Χρονικών του Άρη ο Χόρχε Λούις Μπόρχες. Εξαιρετικός παραμυθάς, ένας ποιητής του μέλλοντος –ελεγειακός με όλη την σημασία της έννοιας– χαίρει μεγάλης δημοφιλίας, με δημιουργική πορεία εξήντα χρόνων: συλλογές διηγημάτων, μυθιστορήματα, δοκίμια, θεατρικά έργα – πλήθος τα σενάρια για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Πέρα από τα Χρονικά και τον Εικονογραφημένο άνθρωπο, εξίσου σπουδαία είναι επίσης τα: «Φαρενάιτ 451» (μτφ: Βασίλης Δουβίτσας, εκδόσεις Άγρα), «Κάτι κολασμένο έρχεται προς τα δω» (μτφ: Βασίλης Καλλιπολίτης, εκδόσεις Αίολος) «Κρασί από πικραλίδα» (μτφ: Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδόσεις Καστανιώτης).

«Βροντάνε στράτες κι αγορές» μετά την είδηση του χαμού σου, αγαπημένε μας Μίκη...

Η «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», σε ποίηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη, κρατούμενου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αυστρία από το 1943 ώς το 1945, είναι το πρώτο έργο που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης ειδικά για τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη. Καμπάνες πένθιμες ανοίγουν και δοξαστικές της ανάστασης κλείνουν αυτόν τον ελεγειακό κύκλο. Ηλεκτρική κιθάρα στη θέση του μπουζουκιού, βιολοντσέλο, φλάουτο και τύμπανα. Η αντίστιξη με μια σχεδόν ανάλαφρη μελωδία του Μότσαρτ υπομνηματίζει με τραγική ειρωνεία την τύχη του δραπέτη -«Α, τι θανάσιμη ερημιά στου Μπέρτολτ Μπρεχτ τη χώρα». Σ’ αυτή τη χωρική εφιαλτική συμπύκνωση, το έσχατο όριο της ανθρώπινης ιστορίας, το έργο αντιτάσσει ένα βλέμμα μεταξύ δύο κρατουμένων, ενός άντρα και μιας γυναίκας, που τους χωρίζουν τα συρματοπλέγματα, η ταπείνωση της ύπαρξής τους και ο θάνατος. Ο ποιητής κρατιέται απ’ αυτό το ίσως ονειρικό «σιωπηλό αλληλοκοίταγμα» -«Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια άμα τελειώσει ο πόλεμος μη με ξεχάσεις»- για να αντέξει, να επιβιώσει, να κρατήσει τη μνήμη. Να μιλήσει για τη γύμνια, την εκμηδένιση, τον αριθμό, το κίτρινο αστέρι, τη σκάλα του μαρτυρίου, τον βράχο του εξευτελισμού, τη σιωπηρή συνενοχή των χωρικών, τους θαλάμους αερίων, όλα τα μέρη του θανάτου. Το «Romancero Gitano» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα απέδωσε στα ελληνικά ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Μίκης το μελοποίησε λίγο πριν από τη δικτατορία. Τα εφτά τραγούδια παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε συναυλία στη Ρώμη με τη Μαρία Φαραντούρη. Υπάρχει μια βαθύτερη συγγένεια του Θεοδωράκη με τον Λόρκα, που εδράζεται όχι μόνο στις ανοιχτές πληγές των δύο λαών από τον φασισμό, αλλά και στη συνειδητή επιλογή και των δύο, σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους, να στραφούν στην παράδοσή τους, με τα εργαλεία της κλασικής τους παιδείας και των συγκαιρινών τους αισθητικών αναζητήσεων, δημιουργώντας έργα καινοτόμα βαθιάς και γνήσιας λαϊκότητας. «Σ’ αυτή τη δραματική στιγμή του κόσμου, ο καλλιτέχνης πρέπει να κλαίει και να γελάει με το λαό του… Ο πόνος του ανθρώπου και η σταθερή αδικία που βασιλεύει στον κόσμο μ’ εμποδίζουν να μεταφέρω το σπίτι μου στ’ άστρα» θα πει ο ποιητής. Ο Θεοδωράκης συνομίλησε με το σχεδόν αρχετυπικό σύμπαν του Λόρκα, που το κατοικούν Τσιγγάνες, ταυρομάχοι, λαθρέμποροι, αντάρτες, αγόρια και κορίτσια, αλλόκοτα φεγγάρια, ζωντανοί άνεμοι, άλογα και ταύροι, αρχαία ποτάμια κι αιωνόβια δέντρα ορίζοντας ένα σύνολο εξαίσιων μελωδιών με ισπανική ατμόσφαιρα, έναν θρηνητικό και δοξαστικό κύκλο έρωτα, αντίστασης και θανάτου. Η Μαρία Φαραντούρη, με τη φωνή της βγαλμένη από τα βάθη των αισθημάτων, της μνήμης και της Ιστορίας, υπηρετεί αυτόφωτα αυτή τη μυστηριακή συνάντηση. Το «Canto General» του Πάμπλο Νερούδα είναι η Βίβλος της νοτιοαμερικανικής ηπείρου. Ξεκινά από τη γέννηση της γης της, των βουνών και των νερών της, των ζωντανών και των πουλιών της και οικοδομεί ένα σύμπαν με κέντρο τον άνθρωπο, που κοπιάζει, που δύναται, που επιθυμεί, που αγαπά, τον άνθρωπο που αντιστέκεται, που εξεγείρεται, που ονειρεύεται, τον δυναστευόμενο άνθρωπο. Μικρές και μεγάλες ιστορίες ανθρώπων στο καμίνι της ηπείρου. Οι εταιρείες που καρπώνονται ό,τι παράγουν. Οι στυγνοί δικτάτορες. Και οι ελευθερωτές.

Κοινό στοιχείο των περισσότερων τραγουδιών είναι ο ασίκικος ρυθμός, ένας μουσικός δρόμος με διονυσιακή ιδιοσυγκρασία που εμπνεύστηκε ο Μίκης Θεοδωράκης χτίζοντας καταγωγικές γέφυρες με τις μουσικές των παράλιων της Μικράς Ασίας, γενέθλιο τόπο της μητέρας του. Ο Διόνυσος αποτελεί, κατά τον δημιουργό του, ένα μουσικό θρησκευτικό δράμα. Μέσα από τη δίκη, την καταδίκη και την νεκρική πομπή ολοκληρώνεται μια αλληγορία για τον εξεγερμένο άνθρωπο και το τραγικό του «τέλος» στις συμπληγάδες της εποχής που λειτουργεί και ως αυτοβιογραφικός αναστοχασμός. Αναδεικνύεται έτσι στο έργο δυναμικά η σχέση μορφής και περιεχομένου ως μια διαλεκτική ενότητα, ως μια ολότητα ικανή να διαυγάσει τα διαφαινόμενα συγκαιρινά της αδιέξοδα και ταυτόχρονα γεμάτη από πύκνωση ιστορικού χρόνου, από προτροπή αναμνημόνευσης κι από ανάγκη λύτρωσης. Ένας ολόκληρος κόσμος λάμπει ολόφωτος μέσα του λίγο προτού βυθιστεί στη σιωπή. Θα έλεγα λοιπόν πως ο Διόνυσος λειτουργεί σαν μια, κατά Μπένγιαμιν, διαλεκτική εικόνα. Διασώζει από τη λήθη, την παραχάραξη και την αφομοίωση μια εικόνα του παρελθόντος που αστράφτει φευγαλέα στο παρόν. Ο κύκλος τραγουδιών αναφέρεται σε μια χωροχρονική πομπή μέσα στην πόλη της Αθήνας, που ακολουθεί τη διαδρομή Μακρυγιάννη 1944 και μέσω Συντάγματος- Πανεπιστημίου- Σταδίου τη δεκαετία του ’60 θα επιστρέψει ξανά στου Μακρυγιάννη και τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και θα οδηγηθεί στην Πνύκα του 1984 όπου ο Διόνυσος, μετά από στημένη δίκη με κριτές τους τυράννους του, θα τιμωρηθεί παραδειγματικά υπό το άγρυπνο βλέμμα της Ακρόπολης η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, όχι μόνο σφραγίζει την ταυτότητα της πόλης αλλά χρεώνεται και τις μεταμορφώσεις που της επιβάλλουν οι κυρίαρχες ιδεολογίες και οι ευμετάβλητες συλλογικές νοοτροπίες. Θα επισημάνει στο σημείωμά του ο Χατζιδάκις, παρουσιάζοντας το έργο: «Ο Διόνυσος, όπως είναι γνωστό, έλαβε μέρος στη μάχη του Μακρυγιάννη, το Δεκέμβρη του 1944. Στις 10 του Δεκέμβρη ο αγγλικός στρατός κατέλαβε την Ακρόπολη. Παρά την υπόσχεσή τους ότι θα σεβαστούν το ιερό μνημείο, από κει πισώπλατα ήρθε το θανάσιμο πλήγμα. Ο Διόνυσος κηδεύτηκε την ίδια μέρα […] μαζί με δεκάδες άλλα αγόρια και κορίτσια που είχαν προσφέρει κι αυτά τα νιάτα τους στην Άνοιξη. Η φανταστική πομπή ξεκίνησε από τη γωνία Τζιραίων και Συγγρού και στη συνέχεια ακολούθησε προς τ’ αριστερά τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Ήταν φυσικό η ζωή της Ελλάδας να κινηθεί από τότε με άξονα την πομπή του Διονύσου. Οι Έλληνες φώναζαν: ο Διόνυσος ζει- ο Λαμπράκης ζει- ο Πέτρουλας ζει- ο Παναγούλης ζει- και ούτω καθεξής. Γιατί φυσικά ο Διόνυσος, παρότι νεκρός, διατηρούσε, ως ημίθεος, ολοζώντανη την παρουσία του […]».

Γράφει ο Ιάκωβος Καμπανέλλης για την ιστορία του τραγουδιού: «Ήταν μετά το μεσημεριανό φαϊ. Οι Ες-Ες επικεφαλής των συνεργείων των τιμωρημένων είχανε ως εκείνη την ώρα «ξεκάνει» 17 Εβραίους και Ρώσους αιχμαλώτους πολέμου. Μόλις κάποιος παραπατούσε τον σέρνανε στα συρματοπλέγματα του φράχτη. Εκεί ο Ες-Ες τον έχωνε ανάμεσα στο φράχτη και τον πυροβολούσε. Ύστερα έγραφε σε ένα μπλοκ «Ο υπ’αριθ. 137.566 κρατούμενος, αποπειραθείς να δραπετεύσει, εξετελέσθη επι τόπου». Αυτή τη σημείωση την κρατούσε για την βραδυνή αναφορά. Έγραφε όμως άλλη μια και την καρφίτσωνε πάνω στον πεθαμένο «Μόνο η πειθαρχία οδηγεί εις την ελευθερία». Σ’ ένα ανέβασμα της σκάλας του λατομείου, ένας Εβραίος άρχισε να παραπατά. Ο Αντώνης του έκανε νόημα να πλησιάσει. Ο Εβραίος πλησίασε κι ο Αντώνης κράτησε το δικό του αγκωνάρι με το δεξιό και με τ’ αριστερό σήκωσε το αγκωνάρι του Εβραίου. Όμως αυτό έγινε στη μέση της σκάλας. Έμενε ακόμα πολύ ανέβασμα. Ο Ες-Ες τους είδε και τους χώρισε. Διέταξε τον Εβραίο να τρέξει. Αυτός ανέβηκε λίγα σκαλοπάτια, ύστερα άφησε την πέτρα να πέσει και γονάτισε στο σκαλί. Ο Ες-Ες πλησίασε και του είπε να ανοίξει το στόμα. Ο Εβραίος άνοιξε το στόμα. Ο Ες-Ες έβγαλε το περίστροφο, το έχωσε στο στόμα του Εβραίου και πυροβόλησε. Ύστερα γύρισε προς τον Αντώνη και στύλωσε τα μάτια επάνω του. Ο Αντώνης τον κύτταξε άφοβα. Ύστερα πλησίασε τον νεκρό, φορτώθηκε και το δεύτερο αγκωνάρι και συνέχισε να ανεβαίνει την σκάλα. Ο Ες-Ες πάγωσε. Δεν είπε τίποτε. Δεν έκανε τίποτε. Όταν όμως ξαναγύρισαν στο λατομείο για να ξαναφορτωθούν αγκωνάρια φώναξε τον Αντώνη να πάει κοντά. Άρχισε να βολτάρει σαν μανιακός ανάμεσα στις πέτρες και να ψάχνει. Βρήκε ένα αγκωνάρι διπλό από τ’άλλα, τό’δειξε στον Αντώνη και του είπε "Αυτό είναι το δικό σου". Ο Αντώνης κύτταξε το αγκωνάρι, ύστερα τον Ες-Ες, ύστερα τα σκόρπια αγκωνάρια γύρω του. Όλοι οι άλλοι κάνανε πως δεν βλέπανε, πως δεν ακούγανε. Στο Μαουτχάουζεν το ένας για όλους και όλοι για έναν, ήταν νόμος. Τρέμανε για το τι θα έβγαινε από τούτο το μπλέξιμο. Αυτός ο Έλληνας το πήγαινε φιρί-φιρί. Ο Ες-Ες είχε κιόλας βγάλει το περίστροφό του από τη θήκη, το 'τριβε νευρικά στο παντελόνι του και ετοιμάζονταν. Ο Αντώνης σταμάτησε μπροστά σ’ένα αγκωνάρι ακόμα πιο μεγάλο από εκείνο που του διάλεξε ο Ες-Ες. «Αυτό είναι το δικό μου», είπε και το φορτώθηκε. Σ’ όλους τους δρόμους που κάνανε ως το βράδυ, ώσπου σήμανε η ώρα για μέσα ο Αντώνης διάλεγε και φορτωνόταν τα πιο βαριά αγκωνάρια. Το ίδιο βράδυ το στρατόπεδο απ’άκρη σ’άκρη μίλαγε για τον Έλληνα τον Αντώνη. Τέτοια νέα αναταράζανε το Μαουτχάουζεν. Ήταν μια κρυφή διανομή ελευθερίας.» Όπως μας πληροφορεί ο Adam Giannikos "η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, από το «Αντώνης» στην «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», ακούγεται στο πλέον πατριωτικό τραγούδι του Αφγανιστάν, το «Watan Ishq Tu Watan Iftekharam» («Πατρίδα μου, η αγάπη μου για 'σένα είναι η τιμή μου»), όπως ηχογραφήθηκε το 1980 και τραγουδήθηκε από τον θρύλο Abdel Wahab Madadi κι έγινε περίπου ο εθνικός ύμνος των Αφγανών στις δεκαετίες που ακολούθησαν, όποιο πολιτικό πείραμα (αστικό, κομμουνιστικό, ισλαμικό) κι αν επιφύλαξε η μεταπολεμική ιστορία γι' αυτή τη χώρα."

Ο Άγγελος Πουλής ήταν χαρισματικός ομιλητής, κι αυτό διασώζεται στο χαρτί. Το βιβλίο όμως δεν είναι μονάχα μια ζωντανή και καλοδουλεμένη μεταφορά της αφήγησης, αλλά κάτι ποιοτικά διαφορετικό. Με αφετηρία την αφήγηση του πατέρα, ο Κωνσταντίνος Πουλής στοχάζεται για την κοινωνία, τους ανθρώπους, τον τρόπο που ζουν, σκέφτονται και νιώθουν. Τον στοχασμό τον διατρέχει ένας πλούτος αναφορών: στον Μπροντέλ, τον Φαίδωνα Κουκουλέ, περιηγητές της Τουρκοκρατίας, την «κυρία Κοκοβίκου», τον Μπαλζάκ, τσελεμεντέδες ή έναν πίνακα του Τζόζεφ Ράιτ του Ντέρμπυ κ.ά. Ένας κρουνός γνώσεων και ζητημάτων, μικρών και μεγάλων: οι «βυζαντινές πολυκατοικίες, το «ερίφιον διά χαβιαρίου κεκαρυκευμένον» που έστειλε ο Νικηφόρος Φωκάς στον Λιουτπράνδο, η ιστορία του πιρουνιού, το «Kitchen Debate» Νίξον-Κρούτσεφ, τα σκατά σκύλου που χρησιμοποιούνταν στη λαϊκή ιατρική, το χοροθέατρο της Ντόρας Στράτου, η «ηλιθοποίηση» από το google, η «τυραννία» του power point… Ο συγγραφέας αποφεύγει εξίσου τη δαιμονοποίηση και την εξιδανίκευση, για το παρελθόν αλλά και για το παρόν (παρεμπιπτόντως, οι σελίδες για τις συνέπειες του διαδικτύου στον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε είναι από τις πιο δυνατές). Κι όλα αυτά χωρίς καμιά σοβαροφάνεια: «Το μπιζ», σημειώνει, «περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη (Λκ. ΚΒ 64) σε μία εικόνα που είναι πέρα από κάθε φαντασία: έπαιζαν μπιζ με τον Χριστό». Εκτός της θητείας του ως πολιτικός σχολιαστής, λογοτέχνης και μεταφραστής, ο Πουλής φαίνεται ότι είχε καλούς «δασκάλους» στη γραφή: τον Κωστή Παπαγιώργη στον οποίο θα αφιέρωνε το βιβλίο (το αφιερώνει τελικά στον αδελφικό του φίλο, Κώστα Εφήμερο, που πέθανε στα 42 του), τον Καστοριάδη και τον Κονδύλη. Στον αντίποδα των άψυχων papers, έχουμε ένα σύγχρονο δοκίμιο, μακριά από τον διδακτισμό, την πομπώδη θεωρητικολογία και την τιποτολογία. Οι αναφορές ενσωματώνονται αβίαστα στον καμβά του κειμένου, κι έτσι δεν το βαραίνουν, αλλά του δίνουν βάθος και το απογειώνουν, καθιστώντας το σαφές, γλαφυρό, απλό και στοχαστικό ταυτόχρονα. Κι αυτό κάνει το βιβλίο πραγματικά ξεχωριστό.

Όλες οι διαχρονικές μελέτες των κοινοβουλευτικών και κυβερνητικών ελίτ, για τη χώρα μας και διεθνώς, αποκαλύπτουν μια σταδιακή μεταβολή των χαρακτηριστικών τους και μια συνακόλουθη μεταβολή των κριτηρίων βάσει των οποίων αναδεικνύονται οι βουλευτές και (πολύ περισσότερο) οι υπουργοί. Η ιδέα περί του "κατάλληλου ανθρώπου για τη δουλειά" δεν είναι διόλου αθώα. Χωρίς κανείς να φτάσει να ισχυριστεί ότι οι υπουργοί δεν πρέπει να είναι άνθρωποι ικανοί, με γνώσεις, με εμπειρίες - ειδικά σε έναν σύνθετο κόσμο - η λογική του τεχνοκράτη ή του καλύτερου διαχειριστή αποκρύπτει ότι πρώτα και πάντα ο ρόλος του υπουργού είναι πολιτικός. Κι επειδή σε συνθήκες κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού ως δήθεν "κοινού τόπου", πολιτικό θεωρείται μόνο ό,τι τον αμφισβητεί, η αποπολιτικοποίηση της κυβέρνησης σημαίνει, τελικά, διατήρηση και αναπαραγωγή του (νεοφιλελεύθερου) stauts quo. Φαινόμενα όπως η υπουργοποίηση του κ. Στυλιανίδη (πρέπει να) μας απασχολούν. Είναι ενδεικτικά της τάσης γενίκευσης του εταιρικού μοντέλου σε βάρος της λαϊκής κυριαρχίας. Της διαμόρφωσης μιας υπερεθνικής "διευθυντικής τάξης", μιας ομάδας managers που πέρα από σύνορα και δημοκρατικές αποφάσεις των λαών "από κάτω", θα γίνονται με την ίδια άνεση μέλη ΔΣ μεγάλων πολυεθνικών, θα ηγούνται διεθνών οργανισμών και θα κυβερνούν οποιαδήποτε χώρα χρειαστεί, αδιακρίτως, γιατί "αυτοί ξέρουν". Το πρόβλημα, λοιπόν, με τον κ. Στυλιανίδη δεν είναι ότι δεν έχει την ελληνική ιθαγένεια, είναι ότι δεν ήταν μέχρι χθες μέρος της ελληνικής κοινωνίας και κατ' επέκταση της ελληνικής πολιτικής ζωής (κάτι που δεν ίσχυε για άλλους κυπριακής καταγωγής πολιτικούς, και μάλιστα ανεξάρτητα από το νομικό ζήτημα - αλλά όχι τυπικό - της κτήσης της ιθαγένειας). Η επιλογή αυτή δεν έχει τίποτα το διεθνιστικό. Αντίθετα, είναι μια ένδειξη του πώς, την ίδια ώρα που στην πολιτική συμμετοχή των "από κάτω" τίθενται όλο και περισσότερα εμπόδια, οι "από πάνω" έχουν εισιτήριο διαρκείας σε ένα hop on-hop off κυβερνητικό λεωφορείο γυρνώντας τον πλανήτη.

Με τον όρο Διασπορά εννοούμε έναν λαό που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον τόπο καταγωγής του. Ασχολούμαι με την ελληνική Διασπορά εδώ και χρόνια στην πρώτη γραμμή και ένας από τους λόγους είναι ότι αυτή είναι και η προσωπική μου ιστορία. Μία ιστορία την οποία ζω με υπερηφάνεια και μεράκι. Μέρος της Διασποράς αποτέλεσαν και οι Ελληνίδες της Σμύρνης που το '22 περίμεναν στην προκυμαία του λιμανιού για να τις σώσει ένα δυτικό πλοίο. Κρατούν σφιχτά τα παιδιά τους, προσπαθούν να τα καθησυχάσουν γιατί ελπίζουν να σωθούν στην ιδανική τους πατρίδα, την πολιτισμένη Δύση, την Ελλάδα. Είναι μητέρες με σάρκα και οστά, όπως εμείς, με τα παιδιά τους. Κάποιες σώζονται, άλλες σκοτώνονται από τους Τούρκους, ενώ τα δυτικά πλοία αρνούνται να τις αφήσουν να επιβιβαστούν, να τις διασώσουν. Στρατιωτικά εμβατήρια ακούγονται στα αγγλικά πλοία για να καταπνίξουν τις κραυγές προσφύγων που ζητούν έλεος. Όσες γυναίκες και παιδιά κατάφεραν να σωθούν, έγιναν τότε αποδεκτοί με δυσκολία, συχνά περιθωριοποιημένοι από τους Έλληνες της πατρίδας. Αλλά έφεραν ένα κομμάτι πολιτισμού, έθιμα και εκλεπτυσμένες εμπειρίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της Ελλάδας, η οποία ήταν υποβαθμισμένη και ταπεινωμένη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Σήμερα στο Αφγανιστάν πολλές γυναίκες και τα παιδιά τους περιμένουν στην πίστα του αεροδρομίου της Καμπούλ, ελπίζοντας να επιβιβαστούν, να τους πάρουν για να μην υποδουλωθούν, να μην πεθάνουν. Ορισμένα αεροπλάνα φτάνουν για λίγους τυχερούς και τυχερές. Οι υπόλοιποι παραμένουν εκεί. Φόβος για Αφγανές γυναίκες και παιδιά. Απληστία για τις καλές συμφωνίες που ετοιμάζονται με τους Ταλιμπάν. Φυσικά, αυτή δεν είναι η λύση στην κρίση στη Μέση Ανατολή και επομένως οι πιο «λογικοί» προτείνουν «να τους βοηθήσουμε στα σπίτια τους»: το πολύ να πάνε στο γειτονικό Πακιστάν και στη συνέχεια βλέπουμε. Και πάλι καταλήγουμε να στέλνουμε δυτικά πλοία που παίζουν στρατιωτικά εμβατήρια σε μεγάλη ένταση για να μην ακούσουμε τις κραυγές του θανάτου. Κι όμως, κάθε Έλληνας και κάθε Ελληνίδα έχει έναν πρόσφυγα στην ιστορία της οικογένειας. Ακόμη και εκείνοι που δεν έχουν κάποιον μαγειρεύουν ιμάμ μπαϊλντί τις Κυριακές. Κάθε Έλληνας και κάθε Ελληνίδα έχει μια ιστορία να θυμάται και πολλές κραυγές θανάτου που δεν μπορούν να σβήσουν. Κάθε Έλληνας και κάθε Ελληνίδα σήμερα έχει το καθήκον να αποκαταστήσει ένα κομμάτι πολιτισμού, έτσι ώστε να βοηθήσει την Ευρώπη να μεγαλώσει. Αυτή είναι η ελληνική Διασπορά, ακόμα περήφανη γι’ αυτήν την ιστορία, και γι’ αυτήν την ιστορία τιμά τη σημαία της κάθε χρόνο. Οι Αφγανοί, και κυρίως οι γυναίκες, έχουν το δικαίωμα να έρθουν στην Ευρώπη και όποιος αρνείται ή αναβάλλει αυτό το δικαίωμα είναι συνεργός των Ταλιμπάν.

Μια σοβαρή παρενέργεια της επιλογής του Χρήστου Στυλιανίδη από τον πρωθυπουργό για την κάλυψη της θέσης του υπουργού Πολιτικής Προστασίας είναι ασφαλώς ότι για πρώτη φορά τοποθετείται σε υπουργική θέση ένα ενεργό πολιτικό στέλεχος άλλης χώρας. Ασφαλώς ήταν άστοχη η τοποθέτηση του εκδότη της εφημερίδας «Documento» κ. Βαξεβάνη, ο οποίος σε μια πρώτη ανάρτηση ειρωνεύτηκε την επιλογή του πρωθυπουργού («11 εκατ. Ελληνες, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται ο Μητσοτάκης θα ανακοινώσει για υπουργό Πολιτικής Προστασίας, υπουργό απ’ το εξωτερικό, χωρίς ελληνική ιθαγένεια. Δεν του κάνει κανένας στη χώρα ή δεν δέχεται κανένας;»). Ακολούθησε παρέμβαση της Ελενας Ακρίτα, η οποία ορθώς χαρακτήρισε «φάουλ» αυτή την τοποθέτηση και θύμισε ότι «στην Ελλάδα έχουν υπουργοποιηθεί ήδη δυο Κύπριοι ο πατέρας μου Λουκής Ακρίτας με την Ενωση Κέντρου και ο Γιάννος Κρανιδιώτης με το ΠΑΣΟΚ» και ότι «οι δυο παρήγαγαν έργο σπουδαίο και τίμησαν και την Ελλάδα και την Κύπρο». Ποιος αμφιβάλλει; Και ο ίδιος κ. Βαξεβάνης αναδιπλώθηκε: «Οι Ελλαδίτες και η πλειοψηφία των Κυπρίων είναι Ελληνες. Ωστόσο Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν ανεξάρτητα κράτη. Ο Λουκής Ακρίτας από τη δεκαετία του 1930 είχε πολιτογραφηθεί Ελληνας της Ελλάδας. Ζούσε στην Ελλάδα, ίδρυσε αντιστασιακή οργάνωση επί Κατοχής και εξελέγη βουλευτής. Ο Κρανιδιώτης επίσης έζησε και πολιτεύτηκε στην Ελλάδα». Η διαφορά στην παρούσα περίπτωση είναι ότι και οι δύο είχαν πολιτογραφηθεί Ελληνες προτού αναλάβουν υπουργικά καθήκοντα και είχαν πολιτευτεί επί χρόνια στην Ελλάδα. Εδώ έχουμε την άμεση μεταφορά ενός στελέχους από την κυπριακή στην ελληνική κυβέρνηση. Γι’ αυτό τον λόγο το ζήτημα που προκύπτει από την υπουργοποίηση του κ. Στυλιανίδη παραμένει. Η απόφαση του πρωθυπουργού έρχεται σε σύγκρουση με την πολιτική γραμμή που ακολουθούν οι ελληνικές (και οι κυπριακές) κυβερνήσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Οχι τάχα επειδή είναι «ξένος» όποιος είναι Ελληνοκύπριος, αλλά επειδή η πάγια αυτή γραμμή επιμένει στη θέση ότι η Κύπρος είναι ένα αυτόνομο κράτος και όχι παράρτημα της Ελλάδας. Οσο κι αν δεν το καταλαβαίνουν οι οπαδοί του Γρίβα και του Σαμψών, η ταύτιση του στενού πυρήνα των δύο κρατών υπονομεύει την ανεξαρτησία της Κύπρου και οδηγεί σήμερα στη λογική της διχοτόμησης.