Αναδημοσιεύσεις

Η αλήθεια είναι ότι ο Νίκος Γραικός «κατοικεί» σε πολλούς χώρους: της παιδικής ηλικίας, της νεότητας, της ενηλικίωσης, της παιδείας, της τέχνης, της πολιτικής… Κατοικεί σε χώρες: τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ευρώπη. Πάνω απ’ όλα, όμως, κατοικεί στο καταδικό του σαλόνι, κατά προτίμηση σ’ ένα «μικρό βιεννέζικο σαλονάκι», της παιδικής ηλικίας, της μύχιας εκμυστήρευσης, των μπερδεμάτων και των εξομολογήσεων. Εκκινώντας από την ατομική κατάσταση, η αφήγησή του καταφέρνει να γίνει συλλογική αποτίμηση, κρίση και –το δίχως άλλο– «Ερωτήματα» (όπως είναι άλλωστε ο τίτλος του βιβλίου του). Οι βασικοί άξονες των κειμένων θα μπορούσαν να ταξινομηθούν σε ζητήματα ανοιχτά, σε θέματα μάχης: αυτοβιογραφία, μετανάστευση, πατρίδα, οικογένεια, πολιτική, κοινότητες, Αριστερά και, βεβαίως, στην αναζήτηση ταυτότητας. Μάλλον, στη διερεύνηση των πολλών ταυτοτήτων: «Νίκος παιδί», «γιος του μπαρμπα-Γραικού» (της θυσιαστικής Αριστεράς), «Νίκος φοιτητής», «Νίκος αστός» (με τις θετικές και αρνητικές συνδηλώσεις του όρου), «Νίκος της ισονομίας των πολιτών», «θείος Νίκος», «Νίκος divin» κ.ο.κ. Τα κείμενα του Νίκου Γραικού είναι γραμμένα με αμεσότητα· με τρυφερή γοητεία για το ταξίδι που διαρκεί και με αγάπη για τους παρόντες και απόντες συνταξιδιώτες του – με καμπύλες αυτογνωσίας, κοινωνικής και ατομικής διερεύνησης, κύματα μνήμης, αποτιμήσεις, παραδοχής σφαλμάτων και αποκαλύψεις. Είναι ένα απολύτως σκόπιμο ταξίδι αφήγησης, με το οποίο –αν ερμηνεύω σωστά τον συγγραφέα– προσπαθεί να καταλάβει ποιος είναι, ποιος είναι ο Αλλος και –στο μέτρο των ατομικών και συλλογικών δράσεων– εάν μπορεί να κάνει κάτι· κάτι να γίνει· κάτι ν’ αλλάξει. Ως προς την αυτοβιογραφική διάσταση των κειμένων, ο συγγραφέας δεν κολακεύει. Δεν κοιμίζει τα θηρία του με κόλπα και τεχνικές του θηριοδαμαστή. Κι αυτή είναι η άλλη, η γλυκόπικρη διάσταση. Μιλάει για τους παρόντες και γι’ αυτούς «που υπόσχονται ότι θα είναι πάντα εδώ, και ίσως να το λένε ειλικρινά, αλλά είναι πάντα απόντες!». Είναι ο περιπατητής, ο μετανάστης, αυτός που ρωτάει, που σκέφτεται φωναχτά, που ανοίγει πόρτες· το ξενάκι που εγκαταστάθηκε κι έμαθε να ανοίγει τα κλουβιά ατομικών και συλλογικών δαιμονίων. Δεν είναι πάντα εύκολο να ξεκλειδώνεις κώδικες, καθώς διαβάζεις ο ίδιος το βιβλίο της ζωής σου. Ωστόσο, ο Γραικός κατορθώνει να μαθαίνει ο ίδιος την πολιτική οικονομία του «κοινωνικού», τις ιδιοτροπίες του Αλλου, χωρίς φτιασίδια· δίχως μασκαρέματα.

Σε όλη την Ελλάδα, μαθητές και εκπαιδευτικοί βιώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση, αφού το υπουργείο διατάσσει τη μαζική συγχώνευση τμημάτων, για να μην κάνει προσλήψεις αναπληρωτών. Για παράδειγμα, τάξεις με τέσσερα τμήματα των 19-20 μαθητών, συμπτύσσονται ξαφνικά σε τρία των 27-28. Κι αυτό -προσέξτε- εν μέσω πανδημίας! Από Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, από την επαρχία, σχεδόν από κάθε νομό, έρχεται το ίδιο μήνυμα, και μάλιστα με εντολές που δίνονται ξαφνικά, και ενώ τα μαθήματα έχουν ξεκινήσει βδομάδες πριν. Δεύτερο, παρόμοιο μήνυμα, επίσης από παντού: τα αιτήματα παράλληλης στήριξης δεν έχουν ικανοποιηθεί ένα μήνα από την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Έτσι, μαθητές που χρειάζονται τον πρόσθετο εκπαιδευτικό δίπλα τους, κάνουν μειωμένο ωράριο ή και καθόλου μάθημα. Δεν μπορώ να μη θυμίσω ότι στη διακυβέρνησή μας είχαμε θέσει απόλυτη προτεραιότητα να ξεκινούν τα σχολεία με όλους τους εκπαιδευτικούς στη θέση τους από την πρώτη μέρα. Την ίδια στιγμή, είχαμε αυξήσει δραστικά τους εκπαιδευτικούς και επιστήμονες ειδικής αγωγής. Κι αυτά, με τους μνημονιακούς περιορισμούς που αντιμετωπίζαμε. Η συγχώνευση τμημάτων δημιουργεί μείζονα μαθησιακά και υγειονομικά προβλήματα. Έχει ένα και μόνο στόχο, την εξοικονόμηση πόρων (ενώ ανακοινώνονται υπερ-εξοπλισμοί...) σε βάρος των παιδιών και των εκπαιδευτικών. Επί 18 μήνες ζητούσαμε εμφατικά «αραίωση στην τάξη», όπως και οι ειδικοί ζητούσαν, και παίρναμε απάντηση υποκριτικά φυσικά, «δεν υπάρχουν τάξεις». Τώρα… αφήνουν άδειες και αυτές που είχαν. Και κάνουν δυσκολότερες τις συνθήκες μάθησης, σε παιδιά που έχουν συσσωρεύσει κενά λόγω τηλεκπαίδευσης! Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ απ’ όλη την Ελλάδα καταθέτουν στο Κοινοβούλιο ερωτήσεις και αναδεικνύουν τα δύο αυτά ζητήματα, χωρίς καμιά απάντηση από το υπουργείο. Η μόνη απάντηση της ειδικευμένης στο οργουελικό «newspeak» πολιτικής ηγεσίας του, θα είναι «καλύπτονται τα κενά» -εύκολο όταν τα έχεις τεχνητά μειώσει! Είναι η ίδια ηγεσία που έστειλε τις ενώσεις των εκπαιδευτικών στα δικαστήρια. Να αλλάξουν αμέσως προτεραιότητες. Να καταργήσουν τις απαράδεκτες συγχωνεύσεις και να στείλουν τους εκπαιδευτικούς παράλληλης στήριξης στα σχολεία!

Η άνοδος του πληθωρισμού είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και η παράδοση just in time βρίσκονται σε κρίση από την έναρξη της πανδημίας και δεν προβλέπεται να αποκατασταθούν πλήρως ούτε το 2022. Οι διαταραχές σε προσφορά και ζήτηση, η ανισορροπία στις θαλάσσιες μεταφορές, η έλλειψη πρώτων υλών, ειδικά όσων συνδέονται με την πράσινη μετάβαση και την τρέχουσα τεχνολογική επανάσταση και, βέβαια, η υψηλή κερδοσκοπία των πολυεθνικών, συμπληρώνουν το παζλ. Ο Mohammed El-Erian προειδοποιεί ότι τα προβλήματα από την πλευρά της προσφοράς θα μπορούσαν να διαρκέσουν για ένα έως δύο χρόνια, με κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού για την παγκόσμια οικονομία. Η Bundesbank εκτιμά ότι ο πληθωρισμός στη Γερμανία, βραχυχρόνια, θα προσεγγίσει το 5% προς το τέλος του έτους. Οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ είναι 10 φορές πάνω από τα επίπεδα της διετίας. Η υψηλή ζήτηση δεν ικανοποιείται και ο χειμώνας στο Β. Ημισφαίριο ακόμα είναι μακριά. Η ενεργειακή φτώχεια δημιουργεί νέα επίπεδα ανισοτήτων.

Έπρεπε η αστυνομία να δει τι σημαίνει η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση σε σχέση με το γεγονός ότι μέλη των σωμάτων ασφαλείας ήταν μέλη αυτής της οργάνωσης ή συνεργάζονταν μαζί της. Έπρεπε η Δικαιοσύνη να διαβάσει τη δικαστική απόφαση και να διδαχτεί από την αβελτηρία και την καθυστέρηση που σημειώθηκε πριν από το 2013 για να μην τις επαναλάβει. Έπρεπε η Εκκλησία να πάρει το μήνυμα ότι δεν γίνεται στελέχη της ιεράρχες να συναγελάζονται με τη Χρυσή Αυγή. Έπρεπε τα ΜΜΕ να λάβουν το μήνυμα τι σημαίνει να προβάλλουν εκπροσώπους εγκληματικής οργάνωσης. Εκεί, έναν χρόνο μετά, θεωρώ πως μπορούμε να πούμε ότι κάποιοι το μήνυμα δεν το διάβασαν, δεν το πήραν. Και άρα υπάρχει μια θεσμική αδράνεια και κίνδυνος να ξαναγίνουν τα ίδια λάθη. Αυτό είναι το ανησυχητικό. Τώρα, ξεχωριστό κεφάλαιο είναι πώς αντιδρά το πολιτικό προσωπικό. Νομίζω πως η θεωρία των δύο άκρων και οι ίσες αποστάσεις που επιχειρήθηκε να κρατηθούν από κυβερνητικά στελέχη, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων του υπουργείου Παιδείας, είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Κατ’ αρχάς διότι, όταν έχεις στο πεδίο ευθύνης σου τη διοίκηση και την ευθύνη για εκπαιδευτικά ιδρύματα στα οποία λειτουργούν ένοπλες νεοφασιστικές συμμορίες, όχι μόνο δεν αντιδράς κρατώντας ίσες αποστάσεις ή εκφράζοντας τη θεωρία των δύο άκρων, αλλά οφείλεις να δεις αυτοκριτικά τι δεν έχεις κάνει και να ελέγξεις πειθαρχικά ή διοικητικά ενδεχομένως τους προϊσταμένους αυτών των μονάδων για δικές τους παραλείψεις ή πράξεις. Ξέρω ότι κινήθηκαν οι διαδικασίες για τους διευθυντές των ΕΠΑ.Λ., αυτό όμως δεν συμβαδίζει με τη στάση του κ. Συρίγου. Δεν έχουμε σύγκρουση ιδεών εδώ. Ούτε δύο άκρα. Ούτε δύο ομάδες.

Η διοίκηση του ΕΕΣ, με πρόεδρο από το 1987 τον κ. Ανδρέα Μαρτίνη, όχι μόνο δεν συμμορφώνεται με τις επιθυμίες των διαθετών, έχοντας σαν ίδρυμα σημαντικά χρηματικά ποσά για να τις πραγματοποιήσει, αλλά αδιαφορεί πλήρως για την κατάσταση των κτιρίων, τα οποία τα αφήνει κυριολεκτικά να καταρρεύσουν, με απώτερο σκοπό να τα κατεδαφίσει, όπως τελικά έγινε. Το 1988 επί δημαρχίας Έβερτ, συνεργεία του δήμου γκρεμίζουν τον περίβολο και διαμορφώνουν τον πέριξ των κτιρίων χώρο σε πάρκο. Το 1991 η τότε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού Άννα Ψαρούδα – Μπενάκη με απόφασή της διατηρεί τον χαρακτηρισμό των δύο επαύλεων ως διατηρητέων και αποχαρακτηρίζει τα λοιπά κτίρια του πάρκου. Από κει και πέρα αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τα κτίρια του πάρκου Δρακόπουλου. Στις 12 Αυγούστου 2009 ξημερώματα κατεδαφίζεται με συνεργεία του ΕΕΣ το κτίριο του εργοστασίου. Τον Νοέμβριο του 2009 εκδηλώθηκε στη μεγάλη έπαυλη πυρκαγιά, ενώ τον Οκτώβριο του 2011 στη μικρή, και την παραμονή Πρωτοχρονιάς πάλι στην ίδια, που κυριολεκτικά την αποτέφρωσε. Και οι τρεις πυρκαγιές έγιναν κάτω από περίεργες συνθήκες, χωρίς να εντοπιστεί ο υπεύθυνος γι’ αυτές. Στις 18 Μαΐου 2014, Κυριακή μεσημέρι, ημέρα εκλογών, παίρνει φωτιά το κτίριο των γραφείων της οδού Πατησίων. Στις 31 Μαΐου το μεσημέρι άλλη πυρκαγιά εκδηλώνεται στο εσωτερικό της μεγάλης έπαυλης και στις 2 Ιουλίου ξαναπαίρνει φωτιά η έπαυλη και καταστρέφεται ολοκληρωτικά. Τυχαία όλα αυτά; Ασφαλώς όχι. Όμως κανείς εμπρηστής δεν εντοπίστηκε. Τα συμπεράσματα δικά σας. Και, τέλος, ήλθε υπό μορφή χαριστικής βολής και η πρόσφατη κατεδάφιση και του τελευταίου κτιρίου των γραφείων στην πρόσοψη της οδού Πατησίων. Μετά το τελευταίο αυτό γεγονός ήταν άμεση αντίδραση της Ανοιχτής Πόλης, που είναι πάντοτε παρούσα σε όλες τις κινητοποιήσεις και των κατοίκων. Σε συγκέντρωση που έγινε στο πάρκο το περασμένο Σάββατο, αποφασίστηκε με παρουσία και του εκπροσώπου της, Νάσου Ηλιόπουλου, να εντατικοποιηθούν οι αγώνες των κατοίκων για να παραμείνει το πάρκο ως χώρος πρασίνου και να επαναληφθεί η συνέλευση την Κυριακή 10 Οκτωβρίου.

Σύνηθες είναι επίσης το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας, δηλαδή η μετακίνηση από τις επιχειρήσεις στην πολιτική και αντιστρόφως. Πλήθος τα παραδείγματα. Θυμάστε εκείνον τον ανεκδιήγητο Μπαρόζο; Αυτός λοιπόν ήταν μαοϊκός στα νιάτα του, στη συνέχεια γοητεύτηκε από τον νεοφιλελευθερισμό, έγινε πρωθυπουργός στην Πορτογαλία, μετά πρόεδρος της Κομισιόν και μόλις τελείωσε τη βρόμικη δουλειά που του είχαν αναθέσει οι προστάτες του, προσελήφθη σύμβουλος σε πολυεθνική εταιρεία (Goldman Sachs). Αλλο παράδειγμα: Το μεγαλύτερο δικηγορικό γραφείο των ΗΠΑ, η Baker McKenzie, είναι ο αρχιτέκτονας και στυλοβάτης της παγκόσμιας φοροδιαφυγής. Πρωταγωνιστεί στα Pandora Papers σε τουλάχιστον 7.500 έγγραφα ως δημιουργός υπεράκτιων εταιρειών για πολυεθνικές και διεφθαρμένους πολιτικούς. Ως εδώ καμία έκπληξη. Ξέρετε ποια ήταν επικεφαλής δικηγόρος της εταιρείας στο γραφείο του Παρισιού και αργότερα έγινε πρώτη γυναίκα πρόεδρός της; Η Κριστίν Λαγκάρντ, σημερινή πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Περιμένουμε λοιπόν από τη συγκεκριμένη κυρία να τεθεί επικεφαλής της εκστρατείας (λέμε τώρα) κατά των φορολογικών παραδείσων και κατά της φοροδιαφυγής των πλουσίων; Ευσεβείς πόθοι. Ακούμε συχνά ότι οι Βρυξέλλες επεξεργάζονται σχέδια για να περιορίσουν το φαινόμενο. Μέχρι τώρα δεν έχουμε δει κάτι χειροπιαστό. Λόγια, υποσχέσεις, δεσμεύσεις, αλλά από ουσία τίποτα. Και μιλάμε για πολλά λεφτά.

Σε ελεύθερη πτώση φαίνεται πως βρίσκεται η ισότητα των φύλων στην Ελλάδα με βάση τον Παγκόσμιο Δείκτη Ισότητας των Φύλων (Gender Gap Index), του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2021. Παρά τα επικοινωνιακά τερτίπια της Κυβέρνησης και της Υφυπουργού Εργασίας αρμόδιας για θέματα Ισότητας, και παρά τα μεγάλα λόγια για «ισότητα στην πράξη από τη σημερινή Κυβέρνηση», η πραγματικότητα φαίνεται να είναι διαφορετική. Η Ελλάδα για το 2021 φαίνεται ότι βρίσκεται στην 98η θέση στην Ισότητα των Φύλων μεταξύ 156 χωρών, 14 θέσεις κάτω από το 2020 οπότε και βρισκόταν στην 84η θέση και 20 θέσεις κάτω από το 2018, που κατείχε την 78η θέση. Ο συγκεκριμένος Δείκτης της έκθεσης κατατάσσει τις χώρες ανάλογα με το υπολογιζόμενο χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών σε τέσσερις βασικούς τομείς: υγεία, εκπαίδευση, οικονομία και πολιτική. Οι τομείς που εμφανίζεται το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Ελλάδα είναι η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική και η οικονομία. Όπως θα έλεγε και ο κ. Μητσοτάκης όμως: «τι να κάνουμε, αφού οι γυναίκες δεν θέλουν να ασχοληθούν με την πολιτική». Στην πραγματικότητα, η παραπάνω φράση του Πρωθυπουργού αντικατοπτρίζει όλη την πολιτική της ΝΔ για τα θέματα ισότητας. Καμία προσπάθεια για βελτίωση της θέσης των γυναικών στην αγορά εργασίας, στην πολιτική, στην οικονομία, παρά μόνο επικοινωνιακά πυροτεχνήματα. Η αυτορρύθμιση είναι η απάντηση της Κυβέρνησης της ΝΔ και στο ζήτημα αυτό. Εν έτη 2021 λοιπόν, και ενώ η πλειοψηφία των χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα βελτιώνουν κάθε χρόνο τις επιδόσεις τους, η Ελλάδα ανήκει σε εκείνη τη μειοψηφία που καταφέρνει να έχει καθοδική πορεία. Περιμένουμε να ακούσουμε με ενδιαφέρον τις δικαιολογίες της κ. Συρεγγέλα για αυτή την επίδοση της χώρας μας. Η τόση «ισότητα στην πράξη» τελικά αποδεικνύεται μια τρύπα στο νερό! Συγχαρητήρια!

Παντελώς απουσιάζει από το δημόσιο λόγο ένα μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής αγροτιάς, η έλλειψη εργατικών χεριών, που η κρίση και η πανδημία γιγάντωσαν. Παρόλες τις εθνικιστικές και ρατσιστικές κορόνες της δεκαετίας του ’90, η ελληνική γεωργία και οικοδομή σώθηκε από την ένταξη στον κοινωνικό ιστό μισού εκατομμυρίου Αλβανών. Από τότε, όμως, πέρασαν 30 χρόνια. Οι Αλβανοί δεν είναι πλέον παλληκαράκια, ενώ τα παιδιά τους είναι καλοί μαθητές και, όπως τα ελληνόπουλα, θέλουν να ζήσουν μια καλύτερη ζωή. Η δε κρίση και η πανδημία είχαν ως αποτέλεσμα Αλβανοί που ήταν πλήρως ενσωματωμένοι στον κοινωνικό ιστό να αναζητήσουν δουλειά στο εξωτερικό. Δηλαδή, βρισκόμαστε ξανά μπροστά στο πρόβλημα που είχαμε το ’90. Τα κόμματα αδιαφορούν για τα αγροτικά προβλήματα, αφού οι αγρότες δεν έχουν φωνή και δεν αποτελούν πλέον εκλογικό ρυθμιστή, ενώ η μεγάλη εισδοχή μεταναστών από το 2015 και μετά αντιμετωπίζεται από τη Δεξιά σαν κίνδυνος (όπως και το ’90). Όταν η απογραφή θα δείξει πλέρια τη δημογραφική γήρανση και συρρίκνωση του πληθυσμού της χώρας, τότε θα γίνει σαφές ότι η Ελλάδα χρειάζεται να ξανακάνει αυτό που έκανε το ’90: να ενσωματώσει εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες. Είναι ζήτημα «εθνικής» επιβίωσης και η πολιτική της ΝΔ συνιστά ως προς αυτό «αντεθνική» στάση. Για του λόγου το αληθές, οι εκπρόσωποι των αγροτών της Πέλλας και της Ημαθίας (δεξιών περιοχών) ζήτησαν μέσα στην πανδημία από τον ακροδεξιό Βορίδη, όταν ήταν υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, να επιτρέψουν σε 10.000 πρόσφυγες/μετανάστες από τα καμπς να εργαστούν στην περιοχή τους, γιατί τόσα είναι τα κενά σε εργατικά χέρια μόνο σε αυτούς τους δύο νομούς. Η Αριστερά, λοιπόν, πρέπει να υπερασπιστεί την ελληνική οικονομία απέναντι στα οικονομικά πλήγματα που της επιφέρει η δεξιά πατριδοκαπηλεία. Γιατί η τσέπη ενδιαφέρει και αυτούς/ες που αδιαφορούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Σαν σήμερα αρχίζει η εβδομάδα της Απελευθέρωσης, τον τρομερό Οκτώβριο του 1944. Στις 12 Οκτωβρίου 1944, ύστερα από 1.264 ημέρες Κατοχής, η Αθήνα είναι ελεύθερη. Οι Γερμανοί υποστέλλουν τη σημαία τους από την Ακρόπολη και καταθέτουν στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη. Η Αθήνα κηρύσσεται ανοχύρωτη πόλη και εκκενώνεται από τα γερμανικά στρατεύματα. Αυθόρμητες εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού του αθηναϊκού λαού. Την επόμενη μέρα τεράστιες διαδηλώσεις πραγματοποιούνται από το ΕΑΜ με κύριο σύνθημα «Λαοκρατία». Ο τελευταίος κατοχικός πρωθυπουργός Ι. Ράλλης συλλαμβάνεται. Ο ΕΛΑΣ δίνει τη Μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι και σώζει το εργοστάσιο από την καταστροφή. Οι Γερμανοί ανατινάσσουν τις λιμενικές εγκαταστάσεις στον Πειραιά. Βρετανο-ελληνική δύναμη αποβιβάζεται στο Καλαμάκι. Στις 14 Οκτωβρίου εκατοντάδες χιλιάδες λαού γιορτάζουν επίσημα την απελευθέρωση της Αθήνας στην πλατεία Συντάγματος. Τελείται δοξολογία στη Μητρόπολη και οι τρεις Υπουργοί της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας εκφωνούν λόγο από τον εξώστη του Υπουργείου Συγκοινωνιών. Ακολουθεί είσοδος στην πόλη και παρέλαση 700 Βρετανών καταδρομέων και 400 Ιερολοχιτών. Επικρατεί τεράστιος ενθουσιασμός. Στις 15 Οκτωβρίου πραγματοποιείται μεγάλη συγκέντρωση «εθνικών οργανώσεων» με τη συμμετοχή ΕΔΕΣ, ΠΕΑΝ, Εθνικού Κομιτάτου, Ιεράς Ταξιαρχίας και οργάνωσης Χ με συνθήματα για εδαφικές αξιώσεις της Ελλάδας και τιμωρία των Βουλγάρων. Συνεργάτες των Γερμανών που διαμένουν υπό περιορισμό αλλά ένοπλοι σε ξενοδοχεία της Ομόνοιας πυροβολούν εναντίον ΕΑΜικής διαδήλωσης σκοτώνοντας επτά και τραυματίζοντας δεκάδες. Στις 16 Οκτωβρίου φτάνουν στην Αθήνα τα μέλη της ΠΕΕΑ στρατηγός Εμμανουήλ Μάντακας, Πέτρος Κόκαλης, Κώστας Γαβριηλίδης, ο γραμματέας του ΚΚΕ Γιώργης Σιάντος και ο αντιπρόεδρος της ΕΛΔ Στέλιος Δημόπουλος. Συλλαμβάνονται ο διοικητής του Μηχανοκίνητου Τάγματος της Αστυνομίας Ν. Μπουραντάς και ο διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Αθήνα Ι. Πλυτζανόπουλος. Στις 18 Οκτωβρίου φτάνουν στην Αθήνα ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας συνοδευόμενοι από κλιμάκιο του Συμμαχικού Στρατηγείου και τον Βρετανό υποστράτηγο Ρ. Σκόμπι. Κατευθύνονται στην Ακρόπολη, όπου γίνεται η έπαρση της ελληνικής σημαίας και κατόπιν στη Μητρόπολη για τη δοξολογία. Αμέσως μετά πραγματοποιείται τεράστια συγκέντρωση στην Πλατεία Συντάγματος στην οποία ο Γ. Παπανδρέου εκφωνεί τον «Λόγο της Απελευθέρωσης».