Συνεντεύξεις

«Δεν διακυβεύεται μόνο η σωτηρία των αρχαιοτήτων, αλλά η αξιοπιστία της Ελληνικής πολιτείας να προστατεύσει την πολιτιστική κληρονομιά» «Αν αποσπαστούν τα αρχαία από το σταθμό Βενιζέλου, τα  κατασκευαστικά προβλήματα που θα ανακύψουν θα είναι τόσο μεγάλα, ώστε δεν θα επιστραφούν εκεί που ήταν και αυτό θα είναι μία τεραστίων διαστάσεων πολιτιστική καταστροφή», είπε Στο Κόκκινο και στον Νίκο Ξυδάκη, ο καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο προχωρημένων σπουδών στο Πρίνστον, Άγγελος Χανιώτης. «Πρέπει να συνειδητοποιήσει η πολιτική ηγεσία, ότι το διακύβευμα δεν είναι μονάχα η σωτηρία των αρχαιοτήτων ή να τηρηθεί μια προθεσμία, αλλά η αξιοπιστία και η φερεγγυότητα του ελληνικού κράτους, ως φορέα που προστατεύει την πολιτιστική κληρονομιά», τόνισε. «Αισθάνθηκα προσβεβλημένος από τον επιπόλαιο τρόπο που αντιμετωπίζει το υπουργείο Πολιτισμού και ο πρωθυπουργός το ζήτημα, γιατί δεν λάβαμε καμιά απάντηση στην επιστολή που στείλαμε στις 13 Μάϊου, περισσότεροι από 60 κορυφαίοι επιστήμονες, βυζαντινολόγοι, ιστορικοί, και πρόεδροι ακαδημιών απ’ όλο τον κόσμο, με την οποία ζητήσαμε την κατασκευή του Μετρό, χωρίς να μετακινηθούν τα αρχαία. Στην επιστολή μας τονίσαμε τους κινδύνους που υπάρχουν από την επιπόλαια απόφαση της κυβέρνησης και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) να αποσπαστούν τα αρχαία από τον σταθμό Βενιζέλου. Εμείς δεν υπογράφουμε επιστολές με επιπολαιότητα. Ρωτήσαμε μηχανικούς και αρχιτέκτονες, με εμπειρία στην προστασία μνημείων, οι οποίοι μας οδήγησαν στο συμπέρασμα, ότι πρώτον είναι δυνατή η κατασκευή του Μετρό χωρίς να μετακινηθούν τα αρχαία. Δεύτερον, ότι ενδεχόμενη μετακίνηση τους ενέχει τον κίνδυνο καταστροφής τους και τρίτον, τον μεγάλο κίνδυνο άπαξ και μετακινηθούν οι αρχαιότητες, να μην επιστρέψουν ποτέ στην ίδια θέση». 

Σε επιστημονικό επίπεδο γίνεται σημαντική έρευνα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη συνολικά σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε διάφορους τομείς (γεωργία, τουρισμός, κλπ.), τις πιθανές δράσεις προσαρμογής, κλπ. Εντούτοις, όπως και στην περίπτωση της μείωσης των εκπομπών, όπου επίσης οι τεχνολογίες είναι διαθέσιμες και εμπορικά ώριμες, λείπει η εξειδίκευση των απαιτούμενων πολιτικών που θα οδηγήσουν σε αυτόν τον μετασχηματισμό, τόσο στον τομέα της προσαρμογής όσο και στον τομέα του μετριασμού. Αρεσκόμαστε στην περιγραφή δράσεων και τεχνολογιών, χωρίς να εξειδικεύουμε στις απαραίτητες πολιτικές που θα επιτρέψουν την εφαρμογή τους και την ενσωμάτωσή της στις παραγωγικές δομές της χώρας. Το παράδειγμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι χαρακτηριστικό. Σήμερα η εγκατεστημένη ισχύς φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών είναι περίπου 6,6 GW. Το 2030 η εγκατεστημένη ισχύς θα πρέπει να έχει υπερδιπλασιαστεί φθάνοντας τα 15 GW, ενώ το 2050 θα πρέπει να έχει τετραπλασιαστεί ακόμη και στα συντηρητικότερα σενάρια. Πώς όμως θα γίνει αυτό όταν σε όλη τη χώρα υπάρχει μια γενικευμένη αντίδραση στην εγκατάστασή τους; Που θα μπουν αυτά τα συστήματα; Με ποια κοινωνική συμφωνία; Νέοι θεσμοί, όπως οι ενεργειακές κοινότητες, που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην κοινωνική αποδοχή των εν λόγω τεχνολογιών, φαίνεται να αγνοούνται από το σχεδιασμό, χωρίς όμως και να προτείνεται κάτι εναλλακτικό.

Δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι η ανάπτυξη γενικά θα ωφελήσει όλη την κοινωνία. Έχουμε πολλά παραδείγματα διεθνώς, της Ελλάδας μη εξαιρουμένης, με χώρες που έχουν στο παρελθόν καταγράψει ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης αλλά τα οφέλη έχουν περιοριστεί σε μικρά κομμάτια του πληθυσμού. Το αναπτυξιακό μοντέλο της ΝΔ είναι μια συνταγή πιο ξεπερασμένη από σεμεδακι πάνω στη τηλεόραση. Η λογική είναι να δώσουμε φοροαπαλλαγές που στην πράξη ωφελούν λίγους, έτσι ώστε αυτοί να επενδύσουν και να έχουμε ανάπτυξη. Η ανάπτυξη αυτή, σύμφωνα με τη ΝΔ, θα συμπαρασύρει όλα τα κοινωνικά στρώματα και θα βελτιώσει το βιοτικό τους επίπεδο. Είναι το γνωστό επιχείρημα του trickle-down που έχει κυριαρχήσει τα τελευταία 40 χρόνια νεοφιλελευθερισμού. Όμως αυτή η προσέγγιση στην πραγματικότητα έχει φανεί ότι δεν δουλεύει, αφού τα τελευταία χρόνια οι ανισότητες έχουν αυξηθεί, ενώ η συγκέντρωση πλούτου στα ανώτερα εισοδηματικά κλιμάκια έχει φτάσει σε επίπεδα που δεν έχουμε ξαναδεί. Αυτό είναι κάτι που έχουν αρχίσει να βλέπουν οι μεγάλες οικονομίες. Δείτε για παράδειγμα τις δηλώσεις του Biden που είπε ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε αναπτυξιακά αποτελέσματα από την διάχυση από πάνω προς τα κάτω και πρέπει να αναπτυχθεί η οικονομία μέσω της στήριξης στα χαμηλά και μεσαία στρώματα. Ή πιο κοντά σε εμάς συγκρίνετε τις προτάσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας και της Πορτογαλίας και πόσο μεγάλη έμφαση έχει δώσει η δεύτερη στο κομμάτι της κοινωνικής συνοχής (αρχίζοντας από κάτω δηλαδή). Ως προϋπόθεση και της ανθεκτικότητας και της ανάκαμψης.

Το περασμένο εξάμηνο, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διερευνήσαμε μέσω μιας ποιοτικής έρευνας τα βιώματα της πανδημίας στους νέους σε τρεις διαστάσεις: πώς βίωσαν το πρώτο λοκντάουν, πώς βίωσαν την τηλεκπαίδευση στα πανεπιστήμια όσοι βρίσκονταν σε αυτήν τη διαδικασία και τη λεγόμενη «μάχη της πλατείας». Διαπιστώσαμε ότι από την αρχή της πανδημίας οι νέοι ένιωσαν να στοχοποιούνται και να ενοχοποιούνται με αφετηρία το κυβερνητικό αφήγημα: οι νέοι δεν κινδυνεύουν από τον ιό αλλά είναι φορείς του. Οι νέοι επωμίστηκαν ως καθήκον και χρέος να περιορίσουν τις μετακινήσεις, τις επαφές, τις σχέσεις, τις σπουδές τους αλλά και την εργασία τους. Μετά το πρώτο σοκ, οι νέοι άρχισαν να αναζητούν μια «αναπλαισίωση» για να αντιμετωπίσουν μια πρωτόγνωρη και τραυματική κατάσταση. Τότε άρχισαν να βιώνουν τις κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες της διαχείρισης αυτής. Στην έρευνά μας περιγράφουν μια σειρά από απώλειες: την ελευθερία, την εγγύτητα, το φλερτ, τον έρωτα, τη φιλία, κ.ά. Περιγράφουν επίσης μια σειρά από ψυχοσωματικά συμπτώματα, από πονοκεφάλους μέχρι κρίσεις πανικού και κατάθλιψη. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλη αυτή την περίοδο καταγράφεται σε ευρωπαϊκό τουλάχιστον επίπεδο αύξηση των αυτοκτονιών και της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών στους νέους. Η επόμενη φάση αφορούσε την προσπάθεια διαχείρισης του χρόνου και του χώρου τους, αφού είχαν απωλέσει τις χρονικές και χωρικές αναφορές τους, ιδιαίτερα ανάμεσα στον εργάσιμο-σχολικό χρόνο και τον ελεύθερο χρόνο. Παράλληλα, όλες οι δραστηριότητές είχαν συμπυκνωθεί στο χώρο του σπιτιού και μπροστά από μια οθόνη, είχαν δηλαδή απωλέσει την επαφή τους με το δημόσιο χώρο και την κοινωνικότητα.

Η πατριαρχία είναι όπως το οξυγόνο και η μόλυνση του περιβάλλοντος, είναι παντού. Οι ίδιες οι γυναίκες λαμβάνουμε πατριαρχία και στη συνέχεια αναγκαστικά την αναπαράγουμε, ώστε να επιβιώσουμε μέσα σε αυτήν, υιοθετώντας χαρακτηριστικά τοξικής αρρενωπότητας που και οι ίδιες αποστρεφόμαστε.  Δεν φωτίζουμε την υπέροχη φύση μας, αντίθετα την κρύβουμε ή «φοράμε» εκείνη των αντρών, δημιουργώντας ένα δυσλειτουργικό αποτέλεσμα. Δεν μας μαθαίνουν, ούτε μας αφήνουν να ανακαλύψουμε τις δικές μας δυνάμεις, οπότε πρέπει να τις βρούμε μόνες μας, περνώντας απ’ αυτήν την αμήχανη στιγμή μιας διεργασίας που δεν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε, τραυματίζοντας ακόμα και η μία την άλλη. Πρέπει πρώτα εμείς οι ίδιες να λατρέψουμε το είδος μας, να γίνουμε πιο συμπεριληπτικές. Έτσι θα δώσουμε ένα καλό παράδειγμα στους άντρες για το πώς θα έπρεπε να μας αντιμετωπίζουν. Θα έχουν έναν επιπλέον λόγο να σταματήσουν να συντηρούν και να διαιωνίζουν την κατάφωρη αδικία που βιώνει το γυναικείο φύλο εδώ και αιώνες. Δεν είναι εύκολο όμως, πρέπει να αλλάξουμε δέρμα».

Ο πυρήνας της κυβερνητικής παρέμβασης είναι να γίνει πιο φθηνή η εργασία μέσα από τις απλήρωτες υπερωρίες και τα απλήρωτα 10ώρα και με την υπόσχεση ενός ρεπό και μίας άδειας. Επίσης δεν υπάρχουν ελεγκτικοί μηχανισμοί. Το δεύτερο πιο κρίσιμο είναι οι ατομικές συμβάσεις. Όλοι ξέρουν ότι το ισχυρό μέρος είναι ο εργοδότης και έχει περισσότερα εργαλεία στα χέρια του, άρα ατομική σύμβαση σημαίνει καμία δυνατότητα διαπραγμάτευσης. Μπορεί μόνος του να βγάλει τον εργαζόμενο σε αναγκαστική άδεια άνευ αποδοχών. Πρώτη φορά στην μερική απασχόληση προβλέπεται το σπαστό ωράριο. Εργαζόμενος δηλαδή με 4ωρο θα ολοκληρώνει την εργασία του και θα επιστρέφει π.χ. και στην απογευματινή βάρδια για άλλο ένα 4ωρο. Όλα αυτά θα έχουν αρνητικό αποτέλεσμα στους μισθούς και στην ζήτηση. Η μείωση της ζήτησης θα χτυπήσει και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.   Θα έχουμε νέο κύμα braindrain  γιατί ένας νέος επιστήμονας δεν θα επιλέξει να δουλεύει εδώ απλήρωτα 10ώρα. Τέλος θα υπάρξουν αρνητικές εξελίξεις για την μείωση της ανεργίας. Όλα  αυτά γίνονται πάνω σε διαλυμένους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Επιτρέψτε μου να δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: το 2017 μεγάλη τράπεζα πλήρωσε 1,6 εκατομμύρια για παράνομες υπερωρίες απλήρωτες, σήμερα το πρόστιμο είναι 109.000.  Η Νέα Δημοκρατία με την πολιτική της βάζει πλάτη στους εργοδότες που παραβιάζουν τον νόμο και αυτό που μέχρι χθες ήταν παράνομο το κάνει νόμιμο.

Κίνημα νεολαίας, όπως αυτό προηγούμενων εποχών, δεν μπορεί να υπάρξει. Η νεολαία σήμερα έχει άλλες ευαισθησίες από αυτές που είχαμε συνηθίσει, άλλους τρόπους κοινωνικότητας, ενημέρωσης, έκφρασης. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι υπάρχει ένα χάσμα. Διαμορφώνονται δύο κόσμοι, οι οποίοι δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας που είναι μορφωμένο, ζει και εργάζεται στην επισφάλεια και πολύ εύκολα στοχοποιείται από την κυβέρνηση για οτιδήποτε αρνητικό συμβαίνει στην κοινωνία. Επιπλέον, είναι δύσπιστοι απέναντι στα κόμματα και ο λόγος των πολιτικών δεν «περνά» στους νέους ανθρώπους. Δεν υπάρχει κοινή γλώσσα. Θα πρέπει, λοιπόν, να πάρουν τον λόγο. Να μιλήσουν. Να αποκτήσουν συλλογική φωνή. Και αυτό είναι ένα ακόμα τεράστιο ερωτηματικό. Πώς θα βγει αυτό προς τα έξω; Οι νέοι δεν ανέχονται την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, τον πατερναλισμό, τη χειραγώγηση, τον αυταρχισμό και τη βία. Αυτά συνιστούν μια καλή αφετηρία για να διεκδικήσουν το μέλλον τους,  ένα μέλλον που η κυβέρνηση δεν μπορεί να τους προσφέρει.

«Άκουγα λίγο πριν τον κ. Θεοδωρικάκο, ο οποίος ήταν μέχρι προ λίγων μηνών υπουργός Εσωτερικών, και είπε κάτι τελείως αποκαλυπτικό, αλλά και προσβλητικό για τους πολίτες. Είπε ότι υπήρχε εκπροσώπηση στα δημοτικά συμβούλια ατόμων που δεν εκπροσωπούσαν κανέναν. Τι θα πει αυτό; Δεν ψηφίστηκαν; Έκαναν κάποιο κόλπο; Υπάρχει, δηλαδή, μία ψήφος η οποία μετράει μιάμιση και δύο φορές παραπάνω από την ψήφο κάποιου άλλου; Δεν υπάρχει το Συνταγματικό και δημοκρατικό, κατοχυρωμένο δικαίωμα της ισοτιμίας της ψήφου»; «Η ΝΔ έχει διαμορφώσει και πάει να επιβάλει το πιο αντιδημοκρατικό σύστημα που υπάρχει σε όλη την Ευρώπη, σε σχέση με τον τρόπο ανάδειξης των δημοτικών συμβουλίων». «Αποσκοπεί στο να δημιουργήσει συνθήκες αδιαφάνειας μέσα στους ίδιους τους δήμους. Αδιαφάνειας σε σχέση με τη διαχείριση τοπικών κονδυλίων, πράγματα τα οποία θα οδηγήσουν σε φαινόμενα αρκετά επικίνδυνα και σε διευκόλυνση του να υπάρξει η ρεμούλα ως κυρίαρχη πρακτική». «Η απλή αναλογική εξασφάλιζε μια πραγματική αντιπροσώπευση των λαϊκών συσχετισμών».

Η δημιουργία του ελληνικού κράτους με σαφή σύνορα και διεθνή αναγνώριση, και μάλιστα με τις εγγυήσεις διεθνούς συνθήκης, συντελέστηκε σταδιακά σε ένα τοπίο, τη νότια Βαλκανική, που για αιώνες δεν είχε καμία εμπειρία διακρατικών συνόρων. Μάλιστα από το 1830 ώς το 1949 τα όρια της ελληνικής επικράτειας ήταν ιδιαίτερα πορώδη. Μέσα λοιπόν στη ρευστότητα της εδαφικής μεταβολής και της αμφισβητούμενης πολιτικής εξουσίας το γραμματόσημο λειτούργησε προς δύο κατευθύνσεις, τις οποίες ο αναγνώστης παρακολουθεί βήμα βήμα σαν… θρίλερ. «Ηταν φορέας ενός ιδεολογικά φορτισμένου μηνύματος, αλλά και συνδιαμόρφωνε την υλική πραγματικότητα της κοινωνίας της οποίας υπήρξε προϊόν». Μια πραγματικότητα που είχε κάθε φορά νέα χαρακτηριστικά, δικαιικά αλλά και πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά ή και εθνικά. Η εσωτερική κινητήρια δύναμη που εξέφραζε τις επιδιώξεις και τις προσδοκίες για εδαφική ή εθνική ολοκλήρωση μέσω της επέκτασης της Ελλάδας ήταν η θεωρία του εθνικού κέντρου στο οποίο θα ενσωματώνονταν τα αλύτρωτα εδάφη. Μέσα από το πρόγραμμα της «Μεγάλης Ιδέας» το ελληνικό κράτος επικαλούνταν την ύπαρξη ομοεθνών ομάδων πέραν των κρατικών συνόρων. Και ο ελληνικός αλυτρωτισμός ακολουθούσε το πνεύμα του ρομαντικού ή βίαιου εθνικισμού που κυριαρχούσε ιδεολογικά σε κάθε εποχή. Ενα μεγάλο ποσοστό των επίσημων γραμματοσήμων καθρεφτίζει αυτή τη συνθήκη. Από εκεί και πέρα το γραμματόσημο έπαιξε και παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης του έθνους και συμμετέχει στην «καθημερινή κατασκευή της εθνικής ταυτότητας και του λεγόμενου "μπανάλ εθνικισμού"".

Όπως έχει στηθεί φάμπρικα ενημέρωσης για να εξωραΐζεται η πραγματικότητα, έτσι υπάρχει πέπλο αδιαφάνειας στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος. (...) Η κυβέρνηση, με καύσιμη ύλη τον διχαστικό λόγο και την προπαγάνδα, στο όνομα των ιδεοληψιών της για μεροληπτική ικανοποίηση συμφερόντων, υπονομεύει την δημοκρατία. Γι‘ αυτό και οι επιθέσεις στον Τσίπρα και στον Τζανακόπουλο για τοποθετήσεις τους που δεν επιδέχονταν παρερμηνείες. (...) Υπάρχουν εγκληματικές ευθύνες της κυβέρνησης για μια σειρά νόμων που πέρασε εν μέσω πανδημίας για το ότι έχουν εξαφανιστεί ή απογυμνωθεί κρίσιμες υπηρεσίες, όπως είναι το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας, των Εποπτών Υγείας, του Περιβάλλοντος. Κατήργησε τους φορείς προστασίας ειδικών περιοχών που χρήζουν προστασίας λόγω φυσικού κάλλους, μεθαύριο φέρνει εργασιακό νομοσχέδιο που ποινικοποιεί την συνδικαλιστική δράση και υποβαθμίζει τα εργασιακά δικαιώματα. Έχουμε τις απαγορεύσεις των διαδηλώσεων , έχουμε συμβάσεις σε όλη την κλίμακα του κράτους, με απευθείας αναθέσεις και συμβάσεις με ΠΝΠ για τις οποίες αρνήθηκαν την προτεραιοποίηση τους. Δεν είναι μόνο οι απευθείας αναθέσεις της κας Νικολάου. (...)