Συνεντεύξεις

Ο ΣΥΡΙΖΑ από την πρώτη μέρα της ίδρυσής του διακηρύσσει ότι το κοινωνικό του σχέδιο δε μπορεί να δημιουργεί αποκλεισμούς οποιουδήποτε είδους. Στα ζητήματα των δικαιωμάτων δεν μπορούν να υπάρξουν εκπτώσεις κι αστερίσκοι (...) ο χώρος της δικής μας Αριστεράς δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκύπτει στον κυρίαρχο κοινωνικό συντηρητισμό ή σε κινήσεις πολιτικού εκβιασμού. Το τέλος της σκληρής εποπτείας “μας επιτρέπει να κάνουμε περισσότερα για τις κοινωνικές τάξεις που η Αριστερά προνομιακά θέλει να αντιπροσωπεύσει”.

Οι δεσμοί του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία των πολιτών και με τους μαζικούς φορείς είναι υπαρξιακοί. Παράλληλα, είναι αυτοί ακριβώς οι δεσμοί που έδωσαν τις εκλογικές νίκες και αποτέλεσαν τον ιμάντα ο οποίος ένωσε τον ΣΥΡΙΖΑ και την Αριστερά με το χρέος να βγάλει τη χώρα από την κρίση και τα μνημόνια. Η αυτοπροστασία των κομμάτων της Αριστεράς από τον «κυβερνητισμό», η οργανική τους σχέση με την κοινωνία, με τις συλλογικότητες, με τους φορείς που εκφράζουν τον κόσμο της εργασίας και τη νεολαία, είναι ο δρόμος που τα οδηγεί σε κοινωνικές, πολιτικές και εκλογικές νίκες. Αυτός είναι ο δρόμος που ο ΣΥΡΙΖΑ βάδισε και οφείλει να συνεχίσει να βαδίζει.

Από τον Αύγουστο και μετά, όπως όλα δείχνουν, η χώρα μπαίνει σε μια περίοδο με μεγαλύτερους, απ΄ ό,τι σήμερα, βαθμούς ελευθερίας στην άσκηση πολιτικής. Ακόμα και η αντιπολίτευση το ομολογεί πια, όπως παραδέχθηκε και η εκπρόσωπος Τύπου της ΝΔ. Ποιοι ακριβώς θα είναι οι βαθμοί ελευθερίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων σημαντικό ρόλο παίζει το ποια πορεία πρόκειται να ακολουθήσει η ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Σε ποιο βαθμό θα συναντηθούν οι απόψεις του Μακρόν με αυτές της Μέρκελ, η οποία αντιμετωπίζει αρκετά εσωκομματικά, αλλά και εγχώρια προβλήματα; Σε ποιο βαθμό ο ευρωπαϊκός νότος θα καταφέρει να οικοδομήσει μια κοινή στρατηγική; Σε ποιο βαθμό η ευρωπαϊκή Αριστερά θα καταφέρει να αναβαθμίσει το ρόλο της; Σε ποιο βαθμό η ξενοφοβία και ο συντηρητισμός, εν γένει, θα συνεχίσουν διεθνώς να φουντώνουν; Ταυτοχρόνως, όπως είναι προφανές, οι βαθμοί ελευθερίας θα εξαρτηθούν και από την αποτελεσματικότητα των δικών μας «εγχώριων» προσπαθειών στην κατεύθυνση των αξιακών μας προταγμάτων.

Η Τουρκία, αν δεν θέλει να κόψει κάθε επαφή με όλες τις έννοιες του δικαίου (καλής γειτονίας, διεθνούς, κλπ), θα απελευθερώσει άμεσα τους έλληνες στρατιωτικούς. Προσπάθησε να συνδέσει αυτό το απλό, μεθοριακό επεισόδιο με τους 8 τούρκους αξιωματικούς, γνωρίζοντας ευθύς εξαρχής και η ίδια ότι αυτό δεν γίνεται. Σ’ αυτή την παγίδα ωστόσο έπεσαν και κάποιοι από την Ελλάδα. Γενικώς, τον τελευταίο καιρό επικράτησε η λογική του πολέμου της ατάκας με την Τουρκία: ποιος θα πει τη μεγαλύτερη «πατριωτική εξυπνάδα».

Πρώτα απ’ όλα, ο Μαρξ μας εξήγησε καλύτερα απ’ όλους ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ο φυσικός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας. Στην Αθλιότητα της Φιλοσοφίας, που δημοσιεύτηκε όταν ήταν μόλις 29 χρονών, ήδη ειρωνεύονταν τους αστούς οικονομολόγους που επιχειρηματολογούσαν πως οι καπιταλιστικές σχέσεις «είναι φυσικοί νόμοι, ανεξάρτητοι από τις επιδράσεις του χρόνου». Ο Μαρξ έγραψε πως γι αυτούς «έχει υπάρξει ιστορία, αφού στους θεσμούς της φεουδαρχίας βρίσκουμε αρκετά διαφορετικές σχέσεις παραγωγής από εκείνες της αστικής κοινωνίας», αλλά ότι δεν εφάρμοσαν την ιστορία στο τρόπο παραγωγής που υποστήριξαν, παρά παρουσίασαν τον καπιταλισμό «ως φυσικό και αιώνιο». Στο βιβλίο μου Ιστορικός Καπιταλισμός προσπάθησα να πω πως ο καπιταλισμός είναι κάτι που προέκυψε ιστορικά, σε αντίθεση με κάποια αόριστη και ασαφή ιδέα που υιοθετήθηκε από πολλούς οικονομολόγους. Υποστήριξα αρκετές φορές ότι δεν υπάρχει καπιταλισμός που δεν είναι ιστορικός καπιταλισμός. Είναι τόσο απλό για μένα όσο ότι οφείλουμε πολλά στο Μαρξ. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να πω στους νέους είναι ότι πρέπει να τον διαβάσουν. Μην διαβάσετε γι 'αυτόν, αλλά διαβάστε τον Μαρξ. Λίγοι άνθρωποι - σε σύγκριση με τους πολλούς που μιλάνε γι 'αυτόν - διαβάζουν στην πραγματικότητα τον Μαρξ. Αυτό ισχύει και για τον Adam Smith. Γενικά συνήθως διαβάζουμε για τους κλασσικούς. Οι άνθρωποι μαθαίνουν γι 'αυτούς μέσω της σύνοψης άλλων ανθρώπων. Θέλουν να εξοικονομήσουν χρόνο, αλλά, στην πραγματικότητα, αυτό είναι χάσιμο χρόνου! Χρειάζεται κανείς να διαβάσει ενδιαφέροντες ανθρώπους και ο Μαρξ είναι ο πιο ενδιαφέρον μελετητής του 19ου και 20ου αιώνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι 'αυτό. Κανείς δεν είναι ίσος του σε ό,τι αφορά τον αριθμό των θεματικών με τις οποίες καταπιάστηκε, ούτε και σε ό,τι έχει να κάνει με την ποιότητα της ανάλυσής του. Έτσι, το μήνυμά μου προς τη νέα γενιά είναι ότι ο Μαρξ αξίζει πραγματικά να τον ανακαλύψετε, αλλά πρέπει να τον διαβάσετε, να τον διαβάσετε, να διαβάσετε εκείνον. Να διαβάσετε τον Karl Marx!

Υπερασπίζομαι μια στάση με τον κόσμο και τη γνώση που είναι αντίθετη μ’ αυτή που προωθεί ο κοινωνικά κυρίαρχος ορισμός της κοινωνιολογίας. Βρίσκεται στον αντίποδα αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «ηρωική πόζα». Στη στάση δηλαδή αυτή των κοινωνικών επιστημόνων η οποία συνδέεται με την ψευδαίσθηση μιας πανταχού παρούσας κοινωνιολογίας που είναι ικανή να απαντήσει, με την αίσθηση ενός ασαφούς πολιτικού καθήκοντος, σε κάθε ερώτημα γενικού ενδιαφέροντος, ακόμη κι όταν αυτό δεν τίθεται. Είναι η στάση που υιοθετήθηκε από εκπροσώπους της γενιάς που (δια)μορφώθηκε τις δεκαετίες του 1960-70 κυρίως στη Γαλλία και αναπαράγεται μέχρι σήμερα από αυτούς που άφησαν στο πόδι τους. Είναι μια στάση η οποία επέτρεψε τη μετατροπή του κάθε λογής τίτλου “κοινωνικής στράτευσης και μαχητικότητας” σε ψευδο-επιστημονικό κεφάλαιο. Βρίσκεται όμως και στον αντίποδα της «τεχνοκρατικής πόζας» που οδηγεί συχνά σε μια «κρατική επιστήμη», σε μια επιστήμη η οποία λειτουργεί υποστηρικτικά στο κράτος προκειμένου να θεμελιωθεί καλύτερα η επιτελεστική εξουσία του, δηλαδή να δημιουργεί μια πραγματικότητα απλώς ονοματίζοντάς την.