Συνεντεύξεις

Αν θέλουμε ασφάλεια, το μυστικό δεν είναι η καταπάτηση των δικαιωμάτων για να χτυπηθεί η ανομία, αλλά η διεύρυνση δικαιωμάτων και ελευθεριών. Όσο πιο πολλά δικαιώματα έχει μία κοινωνία, στην Παιδεία, την Υγεία, σε τόσα άλλα, τόσο μειώνεται η εγκληματικότητα … όταν η συζήτηση γίνεται με επιστημονικό τρόπο, αποδεικνύεται και μάλιστα εύκολα, με παραδείγματα διεθνή.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς συστηματικός πολιτικός αναλυτής για να εντοπίσει ότι η Ν.Δ. στην επικοινωνιακή ρητορική της δεν χρησιμοποιεί ποτέ για παράδειγμα, τον όρο ανεργία. Αρέσκεται στον όρο απασχόληση και στα συναφή. Το ίδιο συμβαίνει με το κράτος πρόνοιας, με το κοινωνικό κράτος ή με το κράτος δικαίου. Ποτέ επίσης δεν νοηματοδοτεί και δεν συνδέει άρρηκτα την ανάπτυξη με την πρόοδο, δηλαδή με τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, με τα εργασιακά δικαιώματα, με την προστασία του περιβάλλοντος και γενικά με την υπεράσπιση κοινωνικών κατακτήσεων. Ούτε βέβαια συνδέει την ανάπτυξη με τη δημοκρατία. Προφανώς, επομένως, η Δεξιά καταπιέζεται από την αδιαμφισβήτητη υπεροχή και πληρότητα του ιδεολογικού λόγου της Αριστεράς. Αυτό δεν μπορεί να το αντέξει, πολύ περισσότερο τώρα, που διακατέχεται από το άγχος να προσδώσει στην εκλογική νίκη της χαρακτηριστικά στρατηγικής νίκης. Θα έλεγε κανείς ότι τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, αισθάνονται ότι είναι γι’ αυτούς ευκαιρία να κατοχυρώσουν άπαξ διά παντός, την ιδιοκτησία τους στο κράτος, κάτι που αμφισβητήθηκε έμπρακτα μέσα στην οικονομική κρίση και ιδιαίτερα με την Αριστερή διακυβέρνηση. Κυρίως αυτό δεν το άντεξαν με τίποτα! Όλα αυτά έχουν τεράστιο ενδιαφέρον και είναι ακριβώς αυτά που μας υποχρεώνουν και μας δεσμεύουν να συγκροτήσουμε τη δομική και προγραμματική μας αντιπολίτευση όχι μόνο με όρους εκλογικής τακτικής, αλλά κυρίως με όρους στρατηγικής προοπτικής. Δεν έχουμε χρόνο. Αυτόν τον αντιπολιτευτικό λόγο μας τον χτίζουμε τώρα και καθημερινά, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να τον αναδείξουμε ως πρώτη προτεραιότητα στην προσυνεδριακή συλλογική διαδικασία και στις αποφάσεις του συνεδρίου. Έχουμε πλέον τις θετικές και αρνητικές εμπειρίες από όλη την τελευταία δεκαετία, κυρίως όμως από την άσκηση της κυβερνητικής ευθύνης. Γι’ αυτό και η εμβάθυνση της αξιολόγησης όλης αυτής της εμπειρίας, η λογοδοσία και ο αναστοχασμός πρέπει να γίνουν τα ισχυρότερα όπλα μας και να μην τα φοβηθούμε.

Η καύση ήταν αποτέλεσμα μιας πολιτικής απόφασης με σκοπό όχι να καταστρέψει τη συλλογική μνήμη αλλά να την επανοργανώσει. Η ελληνική κοινωνία προτίμησε την ώρα που πια μπορούσε να δεχθεί την τραυματικότητα ενός παρελθόντος, αντί να το μελετήσει, να το απωθήσει, να καταστρέψει τις πιο αιχμηρές πλευρές του. Δεν άντεχε τη διαπραγμάτευσή του, έλπιζε σε μια υπέρβαση που θα γινόταν χωρίς να χρειαστεί να ανοίξει ξανά τις πληγές. Είναι προφανές ότι δεν τα κατάφερε. Βοήθησε η καύση των φακέλων σε κάτι όσον αφορά την επούλωση των τραυμάτων ή την υπέρβαση της διχασμένης μνήμης;  Θα απαντούσα σίγουρα αρνητικά. (...) Για τους ιστορικούς η καταστροφή όλων αυτών των τεκμηρίων αποτέλεσε και αποτελεί μια τεράστια απώλεια, ένα δυσαναπλήρωτο κενό για την κατανόηση της ιστορίας, την ανίχνευση και μελέτη  πληροφοριών, μηχανισμών, νοοτροπιών, συναισθημάτων, μιας τεράστιας τοιχογραφίας του ελληνικού 20ού αιώνα. Στο σύνολό της η ιστορική κοινότητα αντέδρασε το 1989. (...) Η αντίδρασή τους δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, υπήρξε μια πλήρη αδιαφορία για τα επιχειρήματά τους. (...) Τι μας έχουν προσφέρει αυτοί οι λίγοι φάκελοι σε σχέση με τους υπόλοιπους που καταστράφηκαν; Καταρχάς με την καταστροφή χάσαμε τη δυνατότητα να προχωρήσουμε σε μεγάλες συνθέσεις με στοιχεία που θα αφορούσαν εκατομμύρια πολίτες. Αυτό που έμεινε μας βοηθάει να προσθέτουμε στοιχεία στα βιογραφικά ορισμένων προσώπων, αλλά κυρίως να καταλάβουμε τους μηχανισμούς ασφαλείας και τις «κρεατομηχανές» από τις οποίες πέρασαν εκατομμύρια άνθρωποι για δεκάδες χρόνια.

Η σύντομη προεκλογική εκστρατεία ξεκίνησε την Πέμπτη και θα διαρκέσει μία μόνο εβδομάδα. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα στοχεύει να έχει ένα αποτέλεσμα που θα του επιτρέψει να κυβερνήσει από μόνο του, κάτι το οποίο είναι αδύνατον. Μας φαίνεται ότι θα καταλήξει να συνεργαστεί με τη Δεξιά - με τους Πολίτες, το εθνικιστικό κόμμα της ισπανικής Κεντροδεξιάς ή ακόμη χειρότερα με το Λαϊκό Κόμμα. Στο Unidas Podemos έχουμε θέσει ως πρωταρχικό μας στόχο να μπλοκάρουμε με οποιοδήποτε τρόπο τον σχηματισμό μια δεξιάς κυβέρνησης, γιατί θα εφαρμόσει μια νεοφιλελεύθερη πολιτική, και φιλοδοξούμε, με την ψήφο των πολιτών, να πιέσουμε το Σοσιαλιστικό Κόμμα να αποδεχθεί τον σχηματισμό μιας προοδευτικής κυβέρνησης συνασπισμού. Πρέπει να βλέπουμε την πραγματικότητα. Έρχεται μια νέα κρίση. Τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε θέσει σε όλους το μεγάλο ερώτημα: Ποιος θα πληρώσει τη νέα κρίση; Θα την πληρώσουν πάλι τα λαϊκά και μεσαία στρώματα, οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι, οι μετανάστες, οι νέοι μας που μετανάστευσαν σε τρίτες χώρες; Θα την πληρώσουν αυτοί που δεν έχουν κλείσει ακόμη τα τραύματά τους μετά από δέκα χρόνια φτωχοποίησης, από το 2008 έως σήμερα; Το Unidas Podemos υποστηρίζει ότι πρέπει να την πληρώσουν αυτοί που πλούτισαν την τελευταία δεκαετία όταν οι υπόλοιποι αντιμετώπιζαν τις απολύσεις. Στην Ισπανία από το 2008 μέχρι σήμερα αυξήθηκε κατακόρυφα ο αριθμός των πολυεκατομμυριούχων, οι αποδοχές των εργαζομένων αυξήθηκαν κατά 1,5% και τα κέρδη των επιχειρήσεων κατά 60%, ενώ μειώθηκε η φορολόγηση των κερδών των επιχειρήσεων και του μεγάλου κεφαλαίου. Το Unidas Podemos αγωνίζεται για να διασφαλίσει τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων που αμφισβητούνται εκ νέου και να τα διευρύνει, σε αντιπαράθεση με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές.

Η ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών, αλλά και μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας, είναι ένα μεγαλειώδες έργο ανάτασης, με ιστορικές διαστάσεις, στο οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ πρωταγωνίστησε ως κόμμα και ως κυβέρνηση. Πρωταγωνίστησε, αλλά δεν μονοπώλησε το έργο αυτό. Γι’ αυτό πέτυχε, αν και προφανώς με μεγάλες αδυναμίες. Η πλειοψηφία της κοινωνίας έδειξε αντανακλαστικά ευαισθησίας και γνήσιας ανιδιοτέλειας. Χωρίς αυτά θα είχαμε αποτύχει. Μετά το μετεκλογικό αποτέλεσμα έχουμε πισωγύρισμα. Δεν ήρθε αιφνιδιαστικά. Είχε… προαναγγελθεί. Παρά ταύτα, πιστεύω πως τίποτα δεν έχει κριθεί τελεσίδικα. Εμπιστεύομαι τις υγιείς δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Στην ελληνική κοινωνία, αλλά και στην ελληνική διοίκηση, υπάρχει πλούσια θεσμική μνήμη απέναντι στο ζήτημα. Το 2015 δεν καταγράφηκε μια κατ’ εξαίρεση θετική αντίδραση της πλειοψηφίας απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αλλά μια αυθεντική συλλογική έκφραση αισθημάτων αλληλεγγύης. Αυτό που συνέβη στη χώρα μας, και συγκίνησε όλο τον κόσμο, δεν ήταν ένα εφήμερο επεισόδιο που καταγράφηκε άπαξ και δεν θα επαναληφθεί. Καταγράφηκε στις συνειδήσεις των ανθρώπων που συμμετείχαν και είναι βέβαιο ότι θα εκφραστεί πάλι. Μπορεί οι συσχετισμοί να έχουν αλλάξει και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Μπορεί η ξενοφοβία να ηγεμονεύει και να αποπροσανατολίζει τις κοινωνίες. Μπορεί η ακροδεξιά να κερδίζει έδαφος. Όμως δεν λύνει τα πραγματικά προβλήματα των ανθρώπων, για να είναι η κοινωνία, για πολύ καιρό, όμηρος τέτοιων απάνθρωπων ιδεολογιών. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι πολύ σοβαρό ζήτημα. Υπερβαίνει τα ελληνικά και ευρωπαϊκά σύνορα και αναζητείται επειγόντως ένα πολιτικό σχέδιο για τη διαχείρισή του. Αν είναι ουτοπία ότι μπορούν να σταματήσουν άμεσα οι πόλεμοι, η φτώχεια και η κλιματική παρακμή, δεν είναι ουτοπία ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μπορούν να επιβάλουν μια άλλη πολιτική στο προσφυγικό.

Το παρελθόν και η ενεργός κοινωνική μνήμη μας θυμίζουν με τρόπο παραδειγματικό, μέσα από αυτά που δεν πρέπει να ξεχνάμε, τα σημερινά επίδικα: την αλληλεγγύη στα δισεκατομμύρια ανθρώπων που ο καπιταλισμός έχει εξωθήσει πέρα από τα όρια της επιβίωσης, τις σύγχρονες ανοιχτές πληγές του φασισμού και του ρατσισμού που επιτίθενται με εγκληματικούς τρόπους στους σύγχρονους κολασμένους της γης, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, και φυσικά τη σχετικά πρόσφατη πληγή της οικολογικής καταστροφής και της κλιματικής αλλαγής.